Cukrzyk w szkole – informacje dla nauczycieli

Cukrzyk w szkole – informacje dla nauczycieli
Cukrzyca staje się chorobą powszechną i jest jednym z głównych problemów zdrowotnych w
skali globalnej. Instytucje wychowawcze (przedszkola, szkoły) są duŜą częścią Ŝycia dziecka i
dorastającej młodzieŜy. Są one stymulacyjnym doświadczeniem w indywidualnym i
społecznym rozwoju wszystkich młodych ludzi. Występowanie u dzieci i młodzieŜy cukrzycy
nie zamyka im dostępu do ogólnej edukacji, moŜe natomiast wpłynąć na ich kierunek
kształcenia zawodowego.
Metodą przekazującą informacje, wiedzę, wartości, wzory i wzajemne zrozumienie jest komunikacja. Jest
ona dynamicznym procesem i najwaŜniejszym nośnikiem interakcji. Jest siłą podtrzymującą stabilność
rodziny, umiejętnością współpracy rodziców ze środowiskiem szkolnym (pedagodzy, pielęgniarka szkolna,
rówieśnicy) szczególnie wtedy gdy pojawi się choroba przewlekła.
Komunikacja rodzinna, w której ceni się kaŜdego członka rodziny, szczera i bezpośrednia, specyficzna i
uczciwa, a jej reguły elastyczne, ludzkie i dostępne jest komunikacją bezproblemową, funkcjonalną.
Rodzina cechująca się tymi wzorami posiada ze szkołą otwarte, oŜywione relacje. JeŜeli przekaz jest
niejasny, niestosowny i posiadający aspekty rozkazu porozumiewanie się jest cięŜkim problemem.
Rodziny takie unikają bezpośredniej komunikacji i nie prowadzą dyskusji co jest niekorzystne w
przypadku gdy dziecko jest chore na cukrzycę.
Uczestnictwo dziecka z cukrzycą w Ŝyciu szkolnym, powinno przebiegać tak samo jak dzieci zdrowych z
tą róŜnicą, Ŝe wymaga większej uwagi i obserwacji ze strony osób zajmujących się dzieckiem w szkole.
DuŜą rolę odgrywa w tym przypadku współpraca rodziców z wychowawcą, nauczycielami i pielęgniarką
szkolną.
Misja rodzica dziecka z cukrzycą
Głównym zadaniem rodzica będzie przekazanie wychowawcy informacji słownej wraz z uczestniczeniem
przy rozmowie dziecka, Ŝe jest ono chore na cukrzycę. Przekazanie pisemnej, krótkiej informacji
przygotowanej dla nauczycieli przez firmy farmaceutyczne zajmujące się diabetologią bądź przez zespół
diabetologiczny w poradniach i oddziałach diabetologicznych zajmujących się dzieckiem dotyczącej
postępowania w czasie wystąpienia hipoglikemii.
Uczęszczanie do szkoły dzieci i młodzieŜy z cukrzycą, dopasowanie się do niej są waŜnym wskaźnikiem
przystosowania się do Ŝycia społecznego. Szereg okoliczności dotyczących tej choroby w aspekcie
szkolnym pielęgniarka szkolna powinna bardzo szczegółowo przedyskutować z nauczycielem –
wychowawcą klasy. JeŜeli szkoła nie dysponuje opieką pielęgniarską rozmowę powinien podjąć rodzic
dziecka z cukrzycą. Do tych okoliczności zaliczamy:
1. Postępowanie w hipoglikemii
• Znajomość typowych objawów niedocukrzenia występujących u dzieci
• Unikanie opóźnień w spoŜywaniu posiłków
• Pozwolenie na dodatkowe jedzenie przed ćwiczeniami fizycznymi lub w zagroŜeniu hipoglikemią
• Zachęcanie dziecka do jedzenia wszystkiego, co miało przewidziane na dany posiłek (szczególnie u
młodszych dzieci szkolnych)
• Zabezpieczenie w klasie produktów szybko wchłanianych na przykład kostek cukru, tabletek
glukozowych, kartonika soku owocowego
• W czasie hipoglikemii lub po epizodzie niedocukrzenia dziecko nie powinno być pozostawione samo
• Zachęcanie dziecka, aby zgłaszało niedocukrzenie personelowi szkoły (wstyd dziecka moŜe opóźnić
interwencję i zwiększyć problem)
2. Ochronę dziecka przed poczuciem inności, wprowadzając do szkolnej rutyny moŜliwość dbania o
cukrzycę np. dziecko moŜe zjeść posiłek w dowolnym czasie, ale takŜe jada razem z innymi dziećmi
szkolne obiady, ma umoŜliwione warunki prywatności Ŝeby zbadać glikemię, podać zastrzyk z insuliny.
3. Zachęcanie przez nauczyciela aby dziecko stopniowo przyjmowało odpowiedzialność za niektóre
zadania waŜne w leczeniu cukrzycy.
4. Pozwolenie dziecku na wychodzenie do toalety w czasie, poza przerwami szkolnymi, co moŜe być
istotne przy wysokich poziomach glikemii.
5. Zawiadomienie rodziców z wyprzedzeniem o specjalnych okolicznościach np. wycieczka szkolna,
zawody sportowe.
6. Informowanie o tym, Ŝe cukrzyca nie ogranicza potencjału intelektualnego dziecka, chociaŜ jego
wykorzystanie moŜe być utrudnione.
7. Zachęcanie do pełnego udziału we wszystkich przejawach Ŝycia społecznego, sportowego i naukowego.
Zdrowotne działania pielęgniarki szkolnej wobec ucznia, grupy uczniów z cukrzycą powinny
koncentrować się na:
1. Obserwacji:
• Rozwoju fizycznego (prawidłowa masa ciała względem wzrostu)
• Właściwego odŜywiania opartego na przeliczaniu węglowodanów w danym produkcie (zapobiegania
otyłości)
• Regularnego wysiłku fizycznego (uczestniczenie w zajęciach wychowania fizycznego)
• Higieny ciała, pielęgnacji jamy ustnej
• Występowania powikłań ostrych zagraŜających Ŝyciu i późnych prowadzących do kalectwa
2. Rozmowie indywidualnej z chorym uczniem lub grupą uczniów na temat:
• Samokontroli choroby
• Zapobiegania ostrym i późnym powikłaniom cukrzycy
• Szkodliwości palenia tytoniu, picia alkoholu, brania narkotyków
• Funkcjonowania w grupie
• Relacji uczeń – nauczyciel
3. Przeprowadzeniu lekcji informacyjnej z zakresu istoty choroby w klasach do których uczęszczają
uczniowie z cukrzycą:
• Podanie informacji o udzieleniu pierwszej pomocy w chwili wystąpienia cięŜkiego niedocukrzenia (pokaz
podania glukagonu)
• Zapoznanie uczniów ze sprzętem do podawania insuliny (wstrzykiwacze typu pen, osobiste podskórne
pompy insulinowe)
• Wykonanie uczniom pomiaru glikemii na gleukometrze
4. Przekazaniu informacji o chorobie radzie pedagogicznej:
• Przeprowadzenie szkolenia z zakresu istoty choroby, leczenia, samokontroli
• Dokładne omówienie zagroŜeń związanych z chorobą, które mogą wystąpić w szkole np. hipoglikemia
• Dostarczenie materiałów edukacyjnych w formie broszur, informacji dla nauczyciela, plakatów
• Urządzenie kącika informacyjnego w pokoju nauczycielskim – powieszenie na tablicy zdjęć dzieci z
cukrzycą, plakatu z objawami niedocukrzenia i instrukcji podania glukagonu
5. Współpracy z rodzicami chorych dzieci poprzez:
• Zaproszenie na organizowane pogadanki o tematyce zdrowotnej w czasie spotkań semestralnych
• Korespondencję listowną
• Rozmowę przy okresowych badaniach profilaktycznych
UwaŜam, Ŝe konieczna jest stała współpraca pomiędzy zespołem diabetologicznym (lekarz diabetolog,
pielęgniarka, dietetyk, psycholog) zajmującym się dzieckiem z cukrzycą, a zespołem szkolnym
(nauczyciele, pielęgniarki szkolne, rówieśnicy) w zakresie przedstawionych działań zdrowotnych
pielęgniarki szkolnej. Współpraca zespołu diabetologicznego mogłaby polegać na zestawieniu listy szkół
do których uczęszcza dziecko z cukrzycą z danego ośrodka diabetologicznego, nawiązanie kontaktu
telefonicznego z pielęgniarką szkolną bądź wychowawcą , ustalenie terminu warsztatów
diabetologicznych dla personelu szkoły oraz w ramach edukacji prozdrowotnej pogadanek dla klas, do
których uczęszczają dzieci.
Zwiększona świadomość nauczycieli, pielęgniarek szkolnych, rówieśników daje dziecku z cukrzyca, jego
rodzicom poczucie bezpieczeństwa i pewność, Ŝe są rozumiani i akceptowani.
mgr Alicja Szewczyk
Pielęgniarka pediatryczna
Klinika Pediatrii, Diabetologii i Alergologii
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”