slajdy 2 - Wszechnica Żywieniowa w SGGW

1
MATERIAŁY SZKOLENIOWE WSZECHNICY ŻYWIENIOWEJ 16 GRUDNIA 2015
„SEKRETY MIODU”
Znaczenie pszczół miodnych w procesie
zapylania i pozyskania żywności
Europejska Agencja Środowiska wyceniła
pracę wszystkich owadów zapylających na
190 mld dolarów rocznie. Jednak w wyniku
malejącej populacji pszczół może się to
gwałtownie zmienić. Według danych ONZ
owady zapylają ok. stu gatunków roślin
uprawnych, które stanowią 90 proc.
zjadanej
przez
ludzkość żywności.
Większość z nich bo aż 71 gatunków
zapylają właśnie pszczoły. W Europie zaś,
pszczoły zapylają aż 84 proc. roślin
uprawnych, dając rocznie - według
obliczeń Komisji Europejskiej - prawie 16
mld euro dochodu. Udział pszczoły
miodnej w zapyleniu roślin sadowniczych
wynosi od 80 do 88%. Szacuje się, że
korzyści z zapylania wyłącznie upraw
rzepaku w naszym kraju to ponad 600 mln
zł na rok, a w przypadku sadów
owocowych to ponad 3 mld zł. Bez pszczół
wydajność produkcji roślinnej spadłaby o
nawet 75%. Niestety populacja owadów
zapylających maleje, a na całym świecie
wciąż rośnie liczba upraw roślin zależnych
od zapylaczy. Najnowsze szacunki
wskazują, ze roczna wartość zapylania na
świecie sięga 265 miliardów euro, a w
samej Europie około 22 miliardy euro.
Aspekt tajemniczego znikania pszczół
U progu XXI wieku pszczelarstwo
pogrążyło się w CCD (ang. Colony Collapse
Disorder) czyli masowa zagłada pszczół.
Przyczyną znikania i wymierania pszczół są
szkodliwe opryski środkami ochrony roślin,
zwłaszcza z grupy neonikotynoidów,
pasożytnicze roztocza warrozy, spory
nosemozy, liczne wirusy i grzyby, rośliny
GMO zwłaszcza kukurydza MON-810 (w
jadalnych częściach roślin i pyłku znajduje
się szkodliwe białko – trująca toksyna Bt
generowana przez Bacillus thuringiensis),
liczne krzyżówki matek pszczelich z
trutniami rozmaitych linii hodowlanych,
zubożała
baza
pożytkowa,
brak
różnorodności pyłku kwiatowego.
Co się stanie, jeśli pszczoły wyginą?
Zniknie
75%
roślinności,
zostanie
przerwana ciągłość gatunków, zmniejszy
się ilość żywności produkowanej na
świecie o 1/3 całości, produkcja rolna
zostanie wstrzymana, produkcja pasz dla
zwierząt ustanie, z półek sklepowych
znikną m.in. jabłka, cebula, marchew,
cytryny, brokuły, papryka, kawa, herbata,
awokado i ogórki. Upadek pszczelarstwa
pociągnie za sobą długotrwałe skutki na
innych gałęziach przemysłowych. Nastąpi
eksplozja cen żywności, dla gospodarki
będą to straty rzędu 300 mld euro,
wystąpi ryzyko utraty jakości produktów.
Jak
mogę
pomóc
pszczołom?
Kompendium porad.
Stosować naturalne nawozy. Pomagać
tworzyć gniazda-uliki dla gatunków
pszczołowatych (suche łodygi, trzcina,
rurki itp.). Nie wypalać traw i liści.
Interweniować w przypadku zauważenia
oprysku na polu w ciągu dnia. Zadbać o
pożytek stały poprzez sianie i sadzenie
roślin pyłko- i miododajnych. Zachować
różnorodność upraw i naturalne formy
krajobrazowe. Ustawić w ogrodzie płytkie
naczynie bądź wiadro z wodą, aby napoić
okoliczne pszczoły i inne owady. Nie
stosować pestycydów ani innych środków
chemicznych do upraw. Sercem i duszą
promować znaczenie pszczół miodnych w
środowisku naturalnym.
Powstawanie miodu
Po za ulem: Pszczoły zbieraczki składują
pobrany nektar w wolach. Dodają
pierwsze enzymy, przynoszą do ula,
przekazują nektar pszczołom ulowym.
W ulu: Dodanie kolejnych aminokwasów,
kwasów organicznych, białek, zamiana
wielocukrów na cukry proste. Składowanie
nakropu
w
komórkach
plastrów.
Następuje odparowanie wody z plastrów
poprzez wytworzony prąd powietrza.
Dalszy etap to zasklepianie plastrów
warstwą wosku. Miodobranie wchodzące
w
skład
konfekcjonowania
miodu
2
MATERIAŁY SZKOLENIOWE WSZECHNICY ŻYWIENIOWEJ 16 GRUDNIA 2015
„SEKRETY MIODU”
obejmuje
następujące
etapy:
przygotowanie, wyjęcie ramek z miodni i
nadstawek
z
uli,
odsklepianie
odsklepiaczem widelcowym i rozluźnianie
miodu (w przypadku miodu rzepakowego i
wrzosowego), odwirowanie plastrów,
zwrot pustych ramek do uli, filtracja
miodu, oczyszczanie i odpowietrzanie w
odstojnikach, rozlew, etykietowanie.
Konfekcjonowanie
miodu,
obejmuje
całokształt operacji jednostkowych od
zniesienia nektaru do ula przez pszczoły
lotne aż do sprzedaży produktu
konsumentowi.
Miód
należy
przechowywać
w
temperaturze
pokojowej, do +20*C w ciemnym,
chłodnym pomieszczeniu. Od kilku lat
obserwuje
się
sprzedaż
miodów
kremowanych. Produkty takie powstają
poprzez
intensywne,
długotrwałe
mieszanie świeżo odebranego miodu.
Zaletą miodu kremowego jest jego
najwyższa jakość przez cały rok, nie ma
konieczności ponownego roztapiania, nie
ma więc konieczności podgrzewania czy
wykonywania
innych
czynności
obniżających jego jakość. Posiada gładką,
puszystą,
smarowną
konsystencję,
doskonale nadającą się do smarowania
pieczywa. Zawiera związki aromatyczne i
naturalną jakość porównywalną z miodem
świeżo odwirowanym z plastrów. Tak
przygotowany miód nie rozwarstwia się,
dzięki czemu nie istnieje ryzyko
fermentacji. Może być zamiennikiem
kremów czekoladowych (Prof. dr hab.
Jerzy Wilde, 1992) Inne nowości na
półkach sklepowych, po które chętnie
sięgają klienci to miód z orzeszkami
arachidowymi i laskowymi, miód z
plastrem w słoiku, plaster opakowany w
folię na tacce, miód z pyłkiem kwiatowym,
cytrynami,
pigwą,
pomarańczami.
Produkty
takie,
nadają
się
do
przyrządzania deserów. Nie powinno się
podawać miodu dzieciom do lat 3, ze
względu na obecność w miodzie bakterii
Clostridium botulinum, mogących wywołać
botulizm
dziecięcy.
Jak
rozpoznać
prawdziwy, niezafałszowany miód? Dobry
jakościowo miód musi charakteryzować
się intensywną, swoistą dla danego
gatunku barwą, „gryzącym” posmakiem i
oszołamiającym
zapachem
kwiatów.
Powinien posiadać wyraźny aromat, może
być ostry a słodki smak musi być od razu
wyczuwalny. Miód nie może być mdły, bez
smaku i wartości sensorycznych, nie może
„kleić się” w jamie ustnej, tylko od razu
rozpuszczać. Sprawdź czy Twój miód nie
jest zafałszowany dodatkiem sacharozy!
Przygotuj dużą szklankę z napełnioną do
połowy wodą. Wlewaj powoli miód ze
słoika. Jeżeli będzie on się osadzał w
formie spiralki na dnie to znaczy, że miód
jest prawdziwy, niepodrabiany. Natomiast
jeżeli w trakcie wlewania dookoła „węża
miodowego”
wytwarza
się
biała,
proszkowata osłonka a także pojawiają się
pęcherzyki powietrza to masz prawo
podejrzewać, że miód zawiera dodatek
sacharozy czyli cukru. Dodatkowym
objawem jest to, że taki miód osadza się
rozproszony na dnie, nieregularnie się
osadza, a nie zbija w całości w jedną
piramidkę.
Wosk pszczeli – powstawanie
Jest to wydzielina gruczołów woskowych
młodych pszczół, które znajdują się na
spodniej
części
odwłoka
pszczoły
robotnicy. Stare plastry są przetapiane w
topiarkach na czysty surowiec.
Wosk pszczeli – skład chemiczny
Mieszanina
kwasów
organicznych,
hydroksykwasów,
alkoholi
jednohydroksylowych
i dwuhydroksylowych, estrów i
węglowodorów. Występują między innymi
kwas palmitynowy, cerotynowy, melisowy
i cerylowy. Wosk pszczeli – zastosowanie
Przykładowo stosowany jest: do produkcji
świec, past, nabłyszczaczy, kosmetyków,
wyrobu maści, pastylek i plastrów,
środków uszczelniających i farb olejnych.
3
MATERIAŁY SZKOLENIOWE WSZECHNICY ŻYWIENIOWEJ 16 GRUDNIA 2015
„SEKRETY MIODU”
Kit pszczeli - powstawanie
Źródłem propolisu są zbierane przez
pszczoły smoliste i balsamiczne substancje
pączków niektórych drzew i krzewów oraz
żywica znajdująca się w szparach kory
drzew. Pszczelarz zeskrobuje kit z ramek i
ścianek ula.
Kit pszczeli – skład chemiczny
-50–55% żywicy;
-30–40% wosku roślinnego i wosku pszczelego;
-5–10% olejków eterycznych;
-białka (pyłek);
-mikroelementy (Cu, Si, Mg, Mn, Zn);
-witaminy z grupy E, H, P i B..
Kit pszczeli – zastosowanie
Propolis to zespół związków chemicznych
synergicznie współdziałających. Bakterie
zniszczone przez propolis nie mają
możliwości wytworzenia tylu antyciał w
ciągu jednego pokolenia, więc wszystkie
giną. Kit jest używany przy przeziębieniu,
paradontozie
i
chorobach
układu
pokarmowego. Firmy farmaceutyczne
produkują
obecnie
wiele
parafarmaceutyków pod postacią 3% lub
5% maści, tabletek lub roztworu
alkoholowego. Do butelki z 50 gramami
surowca propolisu nalać 350 cm3
spirytusu etylowego i 150 cm3 wody.
Nalewkę pozostawić w temperaturze
pokojowej przez okres 2-3 tygodni
szczelnie zamkniętą, codziennie mieszając.
Przefiltrować przez gazę, przechowywać w
ciemniej butelce.
Mleczko pszczele – powstawanie
Wydzielina ślinianek pszczół robotnic,
mleczkiem pszczelim karmione są larwy.
Odsysane jest z komórek matecznikowych,
w których jest go najwięcej.
Mleczko pszczele – skład chemiczny
Zawiera m.in. hormony płciowe, ok. 65%
wody, 12% białka (albuminy i globuliny),
12% cukrów, 6% lipidów, 5% kwasów
organicznych, sole mineralne i wiele
witamin.. Zawiera od 18 do 25
aminokwasów, liczne enzymy (amylaza,
inwertaza), ponad dwadzieścia makro- i
mikroelementów W dużych ilościach
występuje kwas pantotenowy, kwas
nikotynowy, witamina PP oraz inozytol,
obecne są witaminy B1, B2, B6, C,
biotyna, kwas foliowy i witamina B12,
kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone,
w tym NNKT, fosfolipidy, sterole i woski,
kwasy karboksylowe nienasycone (66%), i
ok. 5% kwasów organicznych.
Mleczko pszczele – zastosowanie
Leczenie anemii, wzrost liczby erytrocytów
oraz zawartości hemoglobiny, leczenie
schorzeń sercowo – naczyniowych, obniża
cholesterol, zabiega i leczy schorzenia
przewodu pokarmowego i narządów
wewnętrznych. Stosuje się w leczeniu
skutków
alkoholizmu,
zapobiega
powstawaniu
marskości
wątroby.
Skutecznie obniża poziom glukozy we
krwi.
Jad pszczeli – powstawanie
Wydzieliną gruczołów jadowych robotnic i
matek.
Pozyskuje
się
poprzez
prowokowanie pszczół do żądlenia
wstrząsami
elektrostymulacyjnymi
i
ultradźwiękami.
Jad pszczeli – skład chemiczny
Mieszanina związków chemicznych, białek
(57%). Oprócz histaminy, fosfolipazy A i
hyaluronidazy, znajdują się inne toksyczne
peptydy, między innymi melitynina i silna
neurotoksyna - apamina, a także
adolapina. Zawiera kwasy indolowe,
fosforowe,
palmitynowe,
kwasy
tłuszczowe oraz cholinę i glicerynę, a także
związki mineralne m.in.: wapń, magnez,
węgiel.
Jad pszczeli – zastosowanie
Bakteriobójczy,
przeciwgrzybiczny,
przeciwzapalny,
przeciwbólowy,
przeciwmiażdżycowy, przeciwkrzepliwy,
hipotoniczny, alergizujący. Pomaga leczyć
reumatyzm a także stwardnienie rozsiane.
Udowodnione,
zabójcze
działanie
przeciwko wirusowi HIV. Głównie w
postaci maści.
4
MATERIAŁY SZKOLENIOWE WSZECHNICY ŻYWIENIOWEJ 16 GRUDNIA 2015
„SEKRETY MIODU”
Pyłek kwiatowy – powstawanie
Zbierany przez pszczoły i przynoszony do
ula, przy wejściu którego zostaje strącony
do szufladki przy użyciu specjalnej kratki.
Przechodzi proces sandaryzacji, można go
zamrażać. Pyłek kwiatowy – skład
chemiczny Węglowodany, tłuszcze, białka,
składniki mineralne, witaminy, rutyna,
olejki eteryczne, fitocydy, antybiotykiinhibina, hormony, enzymy, kwasy
organiczne, stymulatory wzrostu, sterole,
flawonoidy, karotenoidy, nukleoproteidy,
W pyłku obecne są aminokwasy endo- i
egzogenne i fitosterole.
Pyłek kwiatowy – zastosowanie
Odżywczy (wzmacnia apetyt, reguluje
metabolizm, zwiększa poziom żelaza
wspomaga leczenie silnych zaparć,
przynosi
poprawę
w
niektórych
biegunkach), detoksykacyjny (osłania
tkankę wątrobową, eliminuje, zmniejsza
toksyczne substancje, wspomaga leczenie
choroby alkoholowej, uzupełnia niedobory
bioelementów
(będące
wynikiem
choroby), zwiększa ilość przeciwciał),
antydepresyjny (zmniejsza nerwowość,
zwiększa
koncentrację
układu
nerwowego), antyalergiczny (leczy katar
sienny, astmę), przeciwmiażdżycowy
(obniża poziom lipidów, wspomaga
leczenie
stanów
pozawałowych),
antybiotyczny
(silne
działanie
przeciwdrobnoustrojowe),
lecznicze
schorzeń prostaty (lecznicze działanie w
schorzeniach
gruczołu
krokowego),
kosmetyczny (odżywiające, wzmacniające i
odmładzające skórę i włosy), poprawiający
wzrok
(skutek
dużej
zawartości
ryboflawiny- wit. B2), wspomagający
leczenie cukrzycy (zwiększają wydzielanie
insuliny).
Apiterapia
Metoda profilaktyki i leczenia przy pomocy
produktów pszczelego. Mogą tu być użyte
tylko produkty pszczele, a także preparaty
wykonane z częściowym ich udziałem.
Działanie produktów pszczelich jest
wielokierunkowe:
antybakteryjne,
cytostatyczne, regeneracyjne, lipostabilne,
stymulujące
metaboliczne,
detoksykacyjne,
immunomodulacyjne,
znieczulające i hormonopodobne. Do
zabiegów
należy
także
inhalacja
powietrzem
ulowym,
zalecana
astmatykom. Gdzie można nabyć produkty
pszczele? U uczciwych pszczelarzy,
oferujących swoje produkty - prosto z ula.