Instytut Wymiaru Sprawiedliwości

ci
raw
dr Micha Jankowski
ied
liw
o
INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWO CI
Naprawienie szkody jako rodek karny
Sp
i jako zobowi zanie
Stosowanie przepisów art. 46 § 1 i art. 72 § 2 k.k. - na przyk adzie
aru
spraw o rozboje i spraw o kradzie e z w amaniem
Ins
tyt
ut
W
ym
i
Propozycja de lege ferenda
Warszawa 2005
ci
Spis tre ci
Wprowadzenie. Cel i metoda badania ................................................................. 1
2.
Rozbój ................................................................................................................. 3
3.
W amanie ............................................................................................................ 7
4.
Propozycja de lege ferenda............................................................................... 13
Ins
tyt
ut
W
ym
i
aru
Sp
raw
ied
liw
o
1.
ci
Wprowadzenie. Cel i metoda badania
Temat
zaproponowa
Sprawiedliwo ci, jak si
Departament
liw
o
1.
Legislacyjno-Prawny
Ministerstwa
wydaje z uwagi na w tpliwo ci co do celowo ci
Kodeksie post powania karnego)
ied
utrzymywania w Kodeksie karnym (równie
skomplikowanego systemu przepisów o wyrównaniu szkody. Na system ten sk adaj
si :
obowi zek naprawienia szkody jako rodek karny (art. 39 pkt 5 k.k.), orzekany
raw
-
obligatoryjnie na wniosek w wypadku wymienionych przest pstw (art. 46 § 1
k.k.);
obowi zek naprawienia szkody orzekany jako zobowi zanie w wypadku
skazania na kar
ograniczenia wolno ci (art. 36 § 2 k.k.), warunkowego
Sp
-
umorzenia post powania (art. 67 § 3 k.k.) lub warunkowego zawieszenia
wykonania kary (art. 72 § 2 k.k.);
odszkodowanie orzekane fakultatywnie z urz du (art. 415 § 5 k.p.k.);
-
odszkodowanie orzekane w procesie karnym w nast pstwie powództwa
aru
-
ym
i
cywilnego (art. 415 k.p.k.);
a to wszystko uzupe nione mo liwo ciami orzeczenia nawi zki.
Powsta y na gruncie tych przepisów „system” nie spe nia podstawowego wymagania
tj. wymagania rozdzielno ci. Zakresy, w jakich mo na lub trzeba stosowa omawiane
ut
W
przepisy zachodz na siebie, a ró nice wynikaj ce z wyboru podstawy prawnej nie
na tyle istotne,
eby uzasadnia y tak zawi e zró nicowanie. Je li na przyk ad
obowi zek naprawienia szkody zostaje na
ony w wypadku orzeczenia kary
pozbawienia wolno ci z warunkowym zawieszeniem, zarówno pokrzywdzonemu jak i
skazanemu jest w istocie rzeczy oboj tne, czy nazywa si to „ rodkiem karnym” czy
Ins
tyt
„zobowi zaniem”. Mamy wi c do czynienia z nadmiarem dróg osi gania w gruncie
rzeczy tego samego celu.
ci
Je li chodzi o przepisy obj te badaniem, tj. art. 72 § 2 k.k. i art. 46 § 1 k.k., pierwszy
je eli zosta z
liw
o
przewiduje orzeczenie fakultatywne przy zawieszeniu kary, a drugi obligatoryjne
ony wniosek, przy orzeczeniach w przewa aj cej masie spraw
karnych tj. niemal zawsze, gdy mo liwe jest orzeczenie obowi zku naprawienia
szkody (cho by tylko przest pstwa przeciwko mieniu i obrotowi gospodarczemu,
przest pstwo naruszenia czynno ci narz du cia a, nie mówi c o innych). Nie da si
ied
przy tym na gruncie praktycznym przekonuj co odpowiedzie na pytanie, dlaczego w
pierwszym wypadku nie jest wymagany wniosek, a w drugim jest i - na dobr spraw
- dlaczego w pierwszym wypadku orzeczenie jest fakultatywne, a w drugim
raw
obligatoryjne. Takie rozró nienie komplikuje tylko przepisy i stwarza w tych samych
sytuacjach - w przewa aj cej wi kszo ci rozpoznawanych w s dach spraw - dwie
drogi osi gania tego samego (nie wspominaj c ju o mo liwej równoleg ej drodze
Sp
powództwa adhezyjnego albo zas dzenia odszkodowania z urz du).
Co do metody, obok samej lektury przepisów postanowiono zbada próby spraw z
art. 280 § 1 k.k. i art. 279 § 1 k.k., w których orzeczono warunkowo zawieszon kar
pozbawienia wolno ci - tj. spraw, w których mo na zastosowa przepis b
art. 72 § 2 k.k. (jak równie wnie
powództwo adhezyjne), przy czym w
aru
1, b
art. 46 §
pierwszej próbie mo e wyst pi
szkoda zarówno w mieniu jak i na osobie, a w
drugiej tylko w mieniu. Wylosowano 29 s dów rejonowych i do ka dego z nich
zwrócono si o nades anie akt czterech spraw, w tym z 14 s dów o rozbój, a z 15 o
z w amaniem. Takie badanie pozwoli o na ustalenie, jak w praktyce - w
ym
i
kradzie
pewnym wycinku - s
stosowane omawiane przepisy. Wyniki badania stanowi
Ins
tyt
ut
W
materia u atwiaj cy sformu owanie propozycji de lege ferenda.
2
ci
Rozbój
liw
o
2.
Zbadano prób spraw z 14 s dów rejonowych. Do ka dego z tych wybranych losowo
dów zwrócono si o nades anie akt czterech spraw prawomocnie zako czonych
skazaniem co najmniej jednej osoby z art. 280 § 1 (rozbój) na kar
pozbawienia
2004 r. Powinny wi c wp yn
ied
wolno ci w zawieszeniu, pierwszych w kolejno ci wp ywu pocz wszy od 1 lipca
akta 56 spraw. Z uwagi na mniejsze niekiedy w danym
dzie ilo ci spraw spe niaj cych okre lone przez badaj cego warunki (a tak e
niemo no
nades ania dwóch spraw z innych przyczyn) otrzymano akta tylko 41
raw
spraw, czyli nieca e 80% planowanych.
Do badania zosta y wybrane sprawy o podstawow
posta przest pstwa rozboju,
poniewa mo liwe jest wtedy zawieszenie kary pozbawienia wolno ci, co umo liwia
Sp
stosowanie badanego przepisu art. 72 § 2 k.k., a jednocze nie w sprawach tych jest
prawdopodobne wyst pienie szkody zarówno w mieniu, jak i na osobie. Nie
zwrócono si
wprost o sprawy, w których s d zastosowa badane przepisy, po
pierwsze z przyczyn technicznych, a po drugie, nie uzyskano by wtedy spraw, w
skazanego do naprawienia szkody (orzec taki
aru
których s d powinien zobowi za
ym
i
obowi zek), a nie zobowi za .
Niektóre cechy spraw
W 16 zbadanych sprawach wyst pi jeden sprawca, równie w 16 dwóch, w 7 trzech i
w 1 czterech (wszystkie os dzone czyny). W tym przest pstwa rozboju dopu ci a si
ut
W
w 19 sprawach jedna osoba, w 15 dwie osoby, w 6 trzy, a w 1 cztery.
Je li chodzi o liczb ofiar, w a 32 sprawach by a tylko jedna, w 4 dwie, w 3 trzy, w 1
cztery i w 1 pi
. W tym pokrzywdzonych rozbojem wyst pi o: w 35 sprawach jeden,
w 3 dwóch, w 2 trzech i w 1 pi ciu.
Ins
tyt
Sprawcy dzia ali wi c najcz
ciej w pojedynk lub dwójk , niekiedy liczniej, atakuj c
w przewa aj cej liczbie przypadków jedn ofiar . Mamy zatem w niemal wszystkich
sprawach równowag albo przewag liczebn sprawców.
3
ci
Poniewa
przedmiotem badania by o wyrównanie szkody, istotna jest sytuacja
liw
o
maj tkowa i dochody sprawców.
60 sprawców nie mia o adnego maj tku i a 46 adnych dochodów. Maj tek
mieli: dwóch sprawców gospodarstwo rolne, jeden „grunt rolny” oraz jeden
mieszkanie o powierzchni 33 m2 i samochód polonez. Równie ci, którzy osi gali
do osób zamo nych. Od 1000 do 1500 z miesi cznie
ied
dochód, nie zaliczali si
zarabia o 5 sprawców, poni ej tysi ca dziesi ciu (w tym np. 150, czy 400 z ). Pi
raw
osób utrzymywa o si z „prac dorywczych” i dwie z zasi ku z opieki spo ecznej.
Orzeczenia
Na 41 spraw zobowi zanie do naprawienia szkody na podstawie przepisu art. 72 § 2
Sp
k.k. orzeczono zaledwie trzykrotnie; tylko dwukrotnie zastosowano przepis art. 46 § 1
k.k., do tego jednokrotnie art. 46 § 2 k.k. i pi ciokrotnie przepisy Kodeksu cywilnego
w nast pstwie rozpoznania powództwa adhezyjnego. Przepisu art. 415 § 5 k.p.k. nie
Art. 72 § 2 k.k.
1)
ym
i
Co i dlaczego orzeczono
aru
zastosowano ani razu.
Sprawca pozostaj cy na utrzymaniu rodziców zabra telefon komórkowy o
warto ci 300 z (wed ug o wiadczenia pokrzywdzonego). Zobowi zano go do
2)
ut
W
zap acenia 300 z w ci gu trzech miesi cy.
Dzia aj cy wspólnie z nieletnim sprawca bez maj tku, osi gaj cy dochód 1500
miesi cznie, zabra telefon i zegarek o
cznej warto ci 466 z (zegarek 300
, otrzymany w prezencie - obdarowany pokrzywdzony dowiedzia si , e tyle
Ins
tyt
kosztowa ; telefon 166 z - wed ug paragonu). Zobowi zano go do zap acenia
466 z .
4
ci
Trzech sprawców pozostaj cych na utrzymaniu rodziców zabra o telefon o
warto ci
600
z
(warto
przyj ta
na
podstawie
o wiadczenia
liw
o
3)
pokrzywdzonego). Zobowi zano ich solidarnie do zap acenia 600 z .
Art. 46 § 1 k.k.
Sprawca utrzymuj cy si z prac dorywczych i nieposiadaj cy maj tku uderzy
ied
1)
w twarz w asn dziewczyn , zabra jej telefon komórkowy o warto ci 300 z
(wed ug o wiadczenia pokrzywdzonej) i sprzeda
2)
raw
wniosek pokrzywdzonej zas dzono 300 z .
nieznanej osobie. Na
Sprawca b
cy na utrzymaniu matki zabra w parku telefon o warto ci 50 z i
- poniewa aparat by niewiele wart - wrzuci go do strumienia. Zas dzono 50
za telefon, na wniosek prokuratora jako „innej osoby uprawnionej”.
1)
Sp
Art. 46 § 2 k.k.
Sprawca bez maj tku, o dochodzie 1000 z miesi cznie, chcia zabra telefon
o warto ci 400 z , ale pokrzywdzony uciek . Wobec tego zabra innemu
piwa, dopuszczaj c si
aru
pokrzywdzonemu puszk
jednocze nie czynu z art.
157 § 1 k.k. Orzeczono dwie nawi zki, odpowiednio 500 i 1500 z .
ym
i
Ponadto, w pi ciu sprawach zas dzono powództwa cywilne.
Czego nie orzeczono, chocia by o mo na
ut
W
W dwóch wypadkach wysoko
szkody by a nieznaczna (13 i 32 z ), tote
s d
usznie nie orzek obowi zku jej naprawienia. W jednym wypadku prosi oby si
takie orzeczenie (warto
1600 z ), jednak sprawa nie by a do ko ca jasna:
pokrzywdzony, znaj cy sprawc , przesta mie
pami
o
do niego pretensj , utraci nagle
itp. Sprawca zosta skazany i to chyba by o wystarczaj ce. W trzech
Ins
tyt
sprawach nie orzeczono przedmiotowego obowi zku, cho nale
e w jednej wysoko
o go orzec, z tym
szkody wynios a 500 z a brakowa o nadziei na wywi zanie si
przez skazanego, z uwagi na jego skrajne ubóstwo, z takiego zobowi zania. Dwa
pozosta e wypadki, to:
5
ci
sprawca i ofiara pili wraz z inn osob alkohol w mieszkaniu. Pokrzywdzony
da pieni dze na dalsz
wódk , osoba trzecia posz a j
sprawca zabra to, co pokrzywdzony mia tj. 100 z ;
2)
kupi , a wtedy
liw
o
1)
równie 100 z zabrali dwaj sprawcy pokrzywdzonemu, odbieraj c rzekomy
Pozosta e sprawy
szkody nie by o, b
zosta a naprawiona przed
raw
W pozosta ych sprawach b
ied
ug; dodatkowo lekko go pobili (obra enia utrzymuj ce si poni ej 7 dni).
zapadni ciem orzeczenia (tylko usi owanie, odzyskanie przedmiotów lub pieni dzy,
Ins
tyt
ut
W
ym
i
aru
Sp
matka oskar onego natychmiast odkupi a zabrany telefon itp.).
6
ci
W amanie
liw
o
3.
Zbadano prób spraw z 15 s dów rejonowych. Do ka dego z tych wybranych losowo
dów zwrócono si o nades anie akt czterech spraw prawomocnie zako czonych
skazaniem co najmniej jednej osoby z art. 279 § 1 (kradzie z w amaniem) na kar
1 lipca 2004 r. Powinny wi c wp yn
ied
pozbawienia wolno ci w zawieszeniu, pierwszych w kolejno ci wp ywu pocz wszy od
akta 60 spraw. We wszystkich s dach znalaz a
si dostateczna liczba spraw spe niaj cych okre lone przez badaj cego warunki, a
poniewa
jeden s d akt nie nades
, otrzymano akta 56 spraw, czyli niemal
raw
wszystkich planowanych.
Sp
Niektóre cechy spraw
W 34 zbadanych sprawach wyst pi jeden sprawca, w 16 dwóch, w 6 trzech i w 1
czterech (wszystkie os dzone czyny i jednocze nie przest pstwa kradzie y z
aru
amaniem).
Je li chodzi o liczb ofiar, w a 39 sprawach by a tylko jedna, w 6 dwie, w 2 trzy, w 1
cztery, w 5 cztery i w 6 jedna. By y te trzy sprawy o d
sze serie w ama , gdzie
ym
i
ofiar wyst pi o odpowiednio 13, 16 i 20.
Sprawcy dzia ali zatem najcz
ciej w pojedynk lub dwójk , a jedynym znacz cym
wyj tkiem jest dzia anie po czterech sprawców w 5 sprawach.
Poniewa
przedmiotem badania by o wyrównanie szkody, istotna jest sytuacja
ut
W
maj tkowa i dochody sprawców.
52 sprawców ani nie mia o adnego maj tku, ani nie osi ga o adnych legalnych
dochodów. Sk adniki maj tkowe mia o zaledwie czterech sprawców: pierwszy
gospodarstwo rolne o powierzchni 8 ha, drugi dwie dzia ki gruntu o
cznej
Ins
tyt
powierzchni 0,56 ha i dom, trzeci samochód nissan o warto ci 15.000 z , czwarty za
samochód fiat 126 p. z 1983 r. Wymierne dochody osi ga o tylko 22 sprawców, przy
czym by y to dochody niskie albo bardzo niskie (z pracy, prac dorywczych, ró nych
rent i zasi ków; jeden sprawca utrzymywa si
7
z alimentów, a jeden ze zbierania
ci
omu, przy czym zosta skazany w
nie za kradzie przedmiotów, które nast pnie
liw
o
sprzeda na z om). Najni szy z tych dochodów to 150 z , a najwy szy 800 z
miesi cznie.
ied
Orzeczenia
Na 56 spraw zobowi zanie do naprawienia szkody na podstawie przepisu art. 72 § 2
k.k. orzeczono dziewi ciokrotnie; sze ciokrotnie zastosowano przepis art. 46 § 1 i
raw
czterokrotnie przepisy Kodeksu cywilnego w nast pstwie rozpoznania powództwa
adhezyjnego. Przepisu art. 415 § 5 k.p.k. nie zastosowano ani razu.
Sp
Co i dlaczego orzeczono
Art. 72 § 2 k.k.
Sprawca bez maj tku i dochodów zabra z gara u rower górski i pi
o warto ci
2)
spalinow
cznie 1400 z . Zobowi zano go do zwrotu tej sumy.
aru
1)
Sprawca bez maj tku, osi gaj cy dochód 700 z
miesi cznie z prac
dorywczych, zabra z wyka czanego domu okna, drzwi, telewizor, gniazdka i
ym
i
puszki elektryczne oraz licznik elektryczno ci. Przedmioty te odzyskano, a
sprawca zosta zobowi zany do naprawienia szkody poprzez zamontowanie
skradzionych okien, drzwi i kontaktów.
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si
ut
W
3)
sze ciokrotnie do ró nych
obiektów (sklepik szkolny, sklep mi sny, kiosk), zabieraj c
cznie rzeczy o
warto ci 1333 z . Zobowi zano go do zwrotu tej sumy.
4)
Sprawca bez maj tku, utrzymuj cy si
ama si
z prac dorywczych i pomocy matki,
szesnastokrotnie do altan ogrodowych i piwnic. Zabra rzeczy o
Ins
tyt
warto ci ogó em oko o 8500 z . Zobowi zano go do zwrotu tej sumy.
5)
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si czterokrotnie do szklarni, sk d
zabiera ogórki,
cznie o warto ci 160 z . Zobowi zano go do zwrotu tej sumy.
8
ci
6)
Dwóch sprawców, w tym jeden bez maj tku i dochodów, a drugi otrzymuj cy
liw
o
rent w wysoko ci 600 z , w ama o si do kiosku, sk d zabrali ró ne towary, w
tym pras , o warto ci (w zakresie w jakim nie odzyskano skradzionych
przedmiotów) 1497 z . Zostali zobowi zani solidarnie do zwrotu tej sumy.
7)
Sprawca bez maj tku i dochodów zabra z piwnicy motorower, kask i jeszcze
ied
jaki przedmiot. Motorower odzyskano, w pozosta ym zakresie sprawca zosta
zobowi zany do zwrotu 600 z .
8)
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si
do trzech fiatów 126 p
uruchomi
silnika; zamierza zabra
samochód, ale nie zdo
raw
(odpowiednio: zabra radio; zamierza zabra
radio, ale zosta zatrzymany przez
policj ), przy czym radio odzyskano. S d zamierza zobowi za sprawc do
zap acenia po 200 z trzem pokrzywdzonym za wyrz dzone zniszczenia.
Sp
Orzek jednak tylko 200 z dla jednego pokrzywdzonego, gdy
pozostali
wiadczyli na rozprawie, e nie chc tych pieni dzy.
9)
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si
do mieszkania w asnej matki,
cznie o warto ci 3500 z .
aru
zabieraj c zmywark , mikrofalówk i p yt gazow ,
Zosta zobowi zany do zwrócenia 845 z (w zakresie, w jakim nie odzyskano
przedmiotów).
1)
ym
i
Art. 46 § 1 k.k.
Dwóch sprawców, obaj bez maj tku i obaj osi gaj cy dochody z pracy po 800
miesi cznie, wybi o szyb w sklepie, zabieraj c srebrn bi uteri o warto ci
ut
W
2794 z . Cz
bi uterii odzyskano, orzeczono naprawienie szkody poprzez
zap acenie 832 z i 20 gr. przez ka dego sprawc .
2)
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si
domu, zabieraj c pieni dze,
trzykrotnie do tego samego
cznie 1285 z . Cz
odzyskano, orzeczono
zwrot 412 z .
Sprawca bez maj tku i dochodów, dzia aj cy z nieletnim, którego spraw
Ins
tyt
3)
wy czono do odr bnego post powania, dokona pi ciu w ama
gara , mieszkanie), zabieraj c przedmioty o warto ci
Orzeczono obowi zek zwrócenia tej sumy pokrzywdzonym.
9
(warsztat,
cznie 5100 z .
ci
Sprawca bez maj tku, uzyskuj cy dochód 250 z miesi cznie z alimentów,
ama si
dwukrotnie do sklepu, zabieraj c w gotówce
Orzeczono obowi zek zwrócenia 3550 z (warto
nieodzyskana w chwili
orzekania).
5)
cznie 4700 z .
liw
o
4)
Sprawca bez maj tku, osi gaj cy dochód oko o 200 z miesi cznie ze
o
cznej warto ci oko o 8000 z , które cz
ciowo sprzeda
Orzeczono obowi zek zwrócenia 6838 z (warto
6)
na z om.
nieodzyskana w chwili
raw
orzekania).
ied
zbierania z omu, zabra z domku letniskowego silnik, pompy i inne przedmioty
Sprawca posiadaj cy dom i grunt oraz osi gaj cy dochód 700 z miesi cznie
ama si
trzykrotnie do domów w budowie, zabieraj c okna i drzwi.
Orzeczono obowi zek zwrócenia 4720 z dwóm pokrzywdzonym (warto
Sp
nieodzyskana).
aru
Ponadto, w czterech sprawach zas dzono powództwa cywilne.
Czego nie orzeczono, chocia by o mo na
1)
Dwaj sprawcy bez maj tku, w tym jeden bez dochodów (przebywa w
ym
i
zak adzie karnym), a drugi pobieraj cy rent
pi ciu w ama
285 z miesi cznie, dokonali
(jeden z nich tak e szóste, w Niemczech - radio
samochodowe), zabieraj c do
cenne przedmioty: kserokopiarka z biblioteki -
3700 z ; mikrofalówka i gofrownica z „punktu gastronomicznego” - 825 z ;
ut
W
magnetowid z przedszkola - 626 z i inne, o mniejszej warto ci. Naprawienia
szkody nie orzeczono.
2)
Sprawca bez maj tku i dochodów zabra z pomieszczenia gospodarczego
kosiark , pomp i kanister z benzyn o warto ci
cznie 1200 z . Odzyskano
Ins
tyt
tylko kanister. Naprawienia szkody nie orzeczono.
3)
Sprawca bez maj tku i dochodów, dzia aj cy z nieletnim, którego spraw
wy czono do odr bnego post powania, dwudziestokrotnie w amywa si albo
usi owa w ama do samochodów, sk d ukrad radia o
10
cznej warto ci 550 z .
ci
Niektóre z nich zwrócono w
cicielom, innych nie. Naprawienia szkody nie
4)
liw
o
orzeczono.
Trzej sprawcy bez maj tku, o dochodach odpowiednio 200 z miesi cznie
(zasi ek z opieki spo ecznej), 400 z (renta socjalna) i 150 z (zasi ek z opieki
spo ecznej) w ama o si
do sklepu, zabieraj c zupy w proszku o warto ci
5)
ied
cznie 40 z . Naprawienia szkody nie orzeczono, raczej s usznie.
Dwaj sprawcy bez maj tku i bez dochodów w amali si
do pomieszczenia
gospodarczego, sk d zabrali drabin o warto ci 600 z . Naprawienia szkody
6)
raw
nie orzeczono.
Sprawca bez maj tku, osi gaj cy dochód w wysoko ci 700 z miesi cznie,
dzia aj cy z nieletnim którego spraw wy czono do odr bnego post powania,
Sp
zabra z hurtowni „jednostki komputerowe” (?) i 600 z . Naprawienia szkody nie
orzeczono.
7)
Sprawca bez maj tku, utrzymuj cy si
z prac dorywczych, w ama si
aru
dwukrotnie do tej samej hurtowni. Za pierwszym razem wypi na miejscu 15
butelek piwa Bosman o warto ci 30 z , za drugim za 20 butelek o warto ci 40
(wtedy usn
i rano zastali go pracownicy hurtowni). Naprawienia szkody nie
orzeczono.
Sprawca bez maj tku i dochodów wybi szyb w samochodzie (70 z ) i zabra
ym
i
8)
radio o warto ci 350 z . Naprawienia szkody nie orzeczono. Prokurator wniós
powództwo cywilne, a s d pozostawi je bez rozpoznania.
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si
ut
W
9)
sze ciokrotnie do altanek w
ogródkach dzia kowych. Zabra przedmioty o warto ci ogó em 1155 z .
Naprawienia szkody nie orzeczono. Prokurator wniós powództwo cywilne, a
d pozostawi je bez rozpoznania.
Sprawca bez maj tku i dochodów (materia y dotycz ce dwóch wspó sprawców
wy czono do odr bnego post powania) zosta schwytany przez policj
Ins
tyt
10)
podczas próby w amania do sklepu. Zniszczenia wyceniono na 300 z .
Naprawienia szkody nie orzeczono.
11
akumulator, smar i klucze o warto ci
ci
Sprawca bez maj tku i dochodów w ama si
do kombajnu, sk d zabra
cznie 110 z . W ama si równie do
liw
o
11)
szklarni i zabra spryskiwacz o warto ci 300 z . Akumulator odzyskano.
Naprawienia szkody nie orzeczono.
12)
Dwaj sprawcy bez maj tku i bez dochodów w amali si
do domu na wsi,
ied
zabieraj c 600 z i telefon o warto ci 730 z . Naprawienia szkody nie
orzeczono. Jeden ze sprawców powiedzia na rozprawie,
raw
pieni dze”.
Pozosta e sprawy
W pozosta ych sprawach b
szkody nie by o, b
e „odda te
zosta a naprawiona przed
Sp
zapadni ciem orzeczenia (tylko usi owanie, odzyskanie przedmiotów lub pieni dzy,
Ins
tyt
ut
W
ym
i
aru
itp.).
12
ci
Propozycja de lege ferenda
Jak wida , w zbadanych sprawach nie mo na wyró ni
jednej (art. 46 § 1 k.k.) b
liw
o
4.
adnych kryteriów wyboru
drugiej (art. 72 § 2 k.k.) podstawy orzekania obowi zku
albo zobowi zania do naprawienia szkody. To samo dotyczy trzeciej drogi -
ied
powództwa cywilnego. Takie zró nicowanie mo e by w pewnym sensie istotne w
wypadkach, w których nie orzeczono kary pozbawienia wolno ci w zawieszeniu (art.
72 § 2 k.k.) oraz w sprawach o przest pstwa inne ni wymienione w tre ci art. 46 § 1
k.k.). Zró nicowanie to traci praktycznie znaczenie z uwagi na mo liwo
raw
skorzystania (przez pokrzywdzonego albo prokuratora) z drogi powództwa
adhezyjnego, a zw aszcza z uwagi na brzmienie przepisu art. 415 § 5 k.p.k. Z tych
przyczyn nale y rozwa
zmian obecnych przepisów.
Sp
dz , e wystarczy by jeden (zasadniczy) przepis mówi cy o mo liwo ci orzeczenia
wyrównania szkody zawsze wtedy, kiedy ta wyst pi a i jest wymierna tj. jej wysoko
mo na wzgl dnie atwo ustali (w przeciwnym wypadku lepszy jest proces cywilny).
Proponowany przepis powinien by
albo fakultatywny (co umo liwia oby np.
aru
uwzgl dnienie sytuacji maj tkowej sprawcy) albo wzgl dnie obligatoryjny (co
powodowa oby równie konieczno
uzasadniania, dlaczego obowi zek naprawienia
szkody nie zosta orzeczony). Oznacza to, e je li i w zakresie w jakim wysoko
szkody mo na bez trudu ustali
(o czym rozstrzyga s d), s d mia by obowi zek
ym
i
orzeczenia obowi zku jej naprawienia. Warto przy okazji zapewni , by orzeczenie z
urz du obowi zku naprawienia szkody „w ca
ci” - nie zamyka o drogi cywilnej
stwarzaj c swego rodzaju powag rzeczy os dzonej (np. je li pokrzywdzony uwa a,
ut
W
e szkoda jest w istocie rzeczy wy sza). Proponuje si
zatem wprowadzenie - w
miejsce wymienionych na wst pie przepisów o wyrównaniu szkody (nie o nawi zce),
które warto uchyli - zmienionych przepisów art. 46 k.k.:
-
w art. 46 § 1 s owa do rednika proponuje si zast pi s owami:
W razie skazania albo warunkowego umorzenia post powania s d orzeka [mo e
Ins
tyt
orzec - wariant] obowi zek naprawienia wyrz dzonej szkody w ca
chyba
e materia
ci albo w cz
ci,
dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do
orzeczenia takiego obowi zku, a uzupe nienie tego materia u spowodowa oby
znaczn przewlek
post powania.
13
w art. 46 proponuje si dodanie § 3 w nast puj cym brzmieniu:
ci
-
pe nego zado
[roszcze
liw
o
Je eli orzeczony obowi zek albo nawi zka nie pokrywa ca ej szkody lub nie stanowi
uczynienia, pokrzywdzony mo e dochodzi dodatkowych roszcze
w pozosta ej cz
ci - wariant] w post powaniu cywilnym, nawet je eli
ci.
Ins
tyt
ut
W
ym
i
aru
Sp
raw
ied
orzeczono obowi zek naprawienia szkody w ca
14