Tytuł referatu: Wielokulturowość i polityka uznania

Tytuł referatu: Wielokulturowość i polityka uznania
Autor: mgr Damian Barnat (Uniwersytet Jagielloński)
Celem referatu jest dokonanie krytycznej refleksji nad tezą wysuwaną przez kanadyjskiego
filozofa Charlesa Taylora, wedle której „proceduralny liberalizm” nie jest w stanie sprostać
wymogom stawianym przez wielokulturowe społeczeństwa liberalno-demokratyczmne. W
referacie przedstawimy główne argumenty Taylora oraz przytoczymy kontrargumenty
wysunięte pod jego adresem ze strony A. Gutman, S. Wolf, S.C. Rockefellera, J. Habermasa
oraz A. Lameya.
Punktem wyjścia naszych rozważań będzie omówienie polityki uznania, która jest
jednym z nieodzownych elementów współczesnego dyskursu politycznego, zwłaszcza na
gruncie liberalno-demokratycznych wspólnot, które akceptując egalitarny kodeks praw,
muszą zmierzyć się z problemami wielokulturowości ujawniającymi się najczęściej w postaci
żądania równego statusu ze strony mniejszości narodowych, etnicznych czy też rasowych. W
tym kontekście wyróżnimy dwa nurty w obrębie polityki równego uznania (polityka równej
godności oraz polityka różnicy), wskażemy na istotne cechy charakteryzujące obydwa nurty
oraz na powstające między nimi napięcia.
Następnie dokonamy rekonstrukcji powiązanego z polityką równej godności
„liberalizmu proceduralnego”. Wskazując na jego definicyjną cechę (neutralność państwa
wobec koncepcji dobrego życia – głoszoną przez takich współczesnych myślicieli jak: John
Rawls, Ronald Dworkin) przytoczymy wysuwane wobec niego zarzuty (niezdolność
uwzględnienia kulturowych roszczeń do przetrwania oraz nieuzasadniony postulat
aksjologicznej neutralności), a także zaprezentujemy proponowaną przez Taylora inną wersję
liberalizmu zwaną „liberalizmem holistycznym”.
W ujęciu Taylora społeczeństwo może być zorganizowane wokół publicznie
akceptowanej koncepcji dobrego życia bez jednoczesnego wykluczania tych, którzy nie
podzielają tej wizji. Oparte o dobro wspólne społeczeństwo będzie liberalne jeśli: a) jest w
stanie uszanować różnorodność (zwłaszcza w przypadku tych, którzy nie podzielają
kolektywnego celu); b) zagwarantuje przestrzeganie fundamentalnych dla liberalizmu praw.
Rozważania
nasze
kończymy
przytoczeniem
oraz
ewentualnym
odparciem
kontrargumentów wysuwanych pod adresem Taylora. W szczególności uwzględnimy tu
argumentację Habermasa, wedle której uznanie kulturowej różnorodności znajduje swoje
uzasadnione miejsce wewnątrz ram proceduralnego liberalizmu i nie wymaga żadnej
alternatywnej koncepcji.
Bibliografia
Berger, P., On the Obsolescence of the Concept of Honor, w: M. Sandel (red.) Liberalism and
Its Critics, Basil Blackwell, Oxford 1984, s. 149-158.
Cook M., Authenticity and Autonomy: Taylor, Habermas, and the Politics of Recognition,
“Poltical Theory”, Vol. 25, No. 2 (Apr., 1997), s. 258-288.
Dworkin, R., A Matter of Principle, Clarendon Press, Oxford 1986.
Gutman, A., Introduction, w: taż (red.) Multiculturalism and „The Politics of Recognition”,
Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1992, s. 3-24.
Habermas, J., Struggles for Recognition in the Democratic Constitutional State, w: Amy
Gutman (red.) Multiculturalism: examining the politics of recognition, Princeton
University Press, Princeton, New Jersey 1994, s. 107-148.
Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, przeł. Ś. F. Nowicki, Aletheia, 2002.
Mead G. H., Umysł, osobowość, społeczeństwo, tłum. Z. Wolińska, Warszawa 1975.
Rawls, J., Teoria Sprawiedliwości, przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, PWN,
Warszawa 1994.
Smith, N. H., Charles Taylor: Meaning, Morals and Modernity, Polity Press, Cambridge
2002.
Trilling, L., Sincerity and Authenticity, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts
1972.
Taylor, Ch., Etyka autentyczności, przeł. A. Pawelec, Znak, Kraków 2002.
Taylor, Ch., Nieporozumienia wokół debaty liberalno-komunitariańskiej, przeł. P.
Rymarczyk, T. Szubka w: P. Śpiewak, (red.) Komunitarianie. Wybór Tekstów, Aletheia,
Warszawa 2004, s. 37-69.
Taylor, Ch., Politics of recognition, w: tenże, Philosophical Arguments, Harvard University
Press, Cambridge 1995, s. 225-256.
Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przekład zbiorowy
pod redakcją T. Gadacza, Wyd. PWN, Warszawa 2001.
Taylor, Ch., Źródła współczesnej tożsamości, przeł. A. Pawelec, w: K. Michalski (red.)
Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, Znak, Kraków 1995, s. 9-21
Walzer, M., Comment, w: Amy Gutman (red.) Multiculturalism and „The Politics of
Recognition”, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1992, s. 99-103.