Tekst / Artykuł

Zmiany klimatyczne. Nauka Ekstra, Biblioteka Gazety Wyborczej, tom 11. Agora,
Warszawa 2011; ss. 143, fot., rys.
Siły natury. Nauka Ekstra, Biblioteka Gazety Wyborczej, tom 12. Agora, Warszawa
2011; ss. 143, fot., rys.
Gazeta Wyborcza opublikowała 20-tomową serię książek popularnonaukowych o bardzo szerokim
zakresie tematycznym – od Nieskończonego Wszechświata (1.) i Powstania Ziemi (2.), przez Klonowanie
i komórki macierzyste (9.), Materiały i technologie (14.) czy Język obliczeniowy (18.) do Społeczeństwa informacyjnego (19.) i Nowoczesnej komunikacji (20.). Do sięgnięcia po tomy tej serii na okładce zachęca
tekst: „Poleca prof. Aleksander Wolszczan” i fotografia polecającego. W polecanej serii znalazły się
też dwa tomy, których tematyka leży w zakresie zainteresowań czytelników Przeglądu Geofizycznego
– są to podane w nagłówku Zmiany klimatyczne i Siły natury.
A więc sięgnijmy po nie. Okazuje się, że seria jest polską wersją wydawnictwa hiszpańskiego. Są
to opracowania typu encyklopedycznego, choć może bardziej należałoby powiedzieć, że jest to zbieranina notatek typu „mydło i powidło” (zwłaszcza w tomie 11.), okraszona kilku biogramami, efektownymi rysunkami (mapy, schematy) i interesującymi, często pięknymi fotografiami.
Treść każdego z tomów jest zawarta w 6 rozdziałach. W tomie o zmianach klimatycznych (11.)
są to: 1. Klimat, 2. Długoterminowe naturalne zmiany klimatyczne, 3. Ziemia i temperatura, 4. Skutki zmian
klimatu, 5. Zanieczyszczenia i 6. Łagodzenie zmian klimatu. Tom kończą notatka Do zobaczenia w Centrum
Nauki Kopernik oraz indeks i spis literatury.
Na treść każdego rozdziału składa się kilkanaście notatek oraz tzw. Grafiki – całostronicowe
plansze, tzw. Zbliżenia – omówienia wybranych konkretnych zagadnień (np. Światowa Organizacja
Meteorologiczna, Oscylacja Północnoatlantycka czy IPCC) oraz Sylwetki (tu m.in. W. Köppen i M. Milanković). Rozrzut tematyczny jest zatem szeroki i osoby zainteresowane mogą tu znaleźć bardzo dużo
informacji, niestety o charakterze dość wyrywkowym. Prezentowana wiedza o zmianach klimatycznych
oczywiście przedstawia oficjalne stanowisko IPCC, współczesne zmiany klimatu bezdyskusyjnie przypisując działalności człowieka.
Tłumaczenie wyraźnie zdradza brak znajomości specyfiki tłumaczonego tekstu, czego niestety
nie uratowali konsultanci (Marek D e g ó r s k i i Mirosław M i ę t u s ). I tak np. w tekście Arystoteles
i klimatologia możemy znaleźć sformułowania „średnia wartość różnych zjawisk meteorologicznych”
i „systematyczne badanie średnich wartości różnych stanów atmosferycznych” (str. 18), które reprezentują najświeższe kocepcje z XIX wieku. Jeżeli jest to powtórzone za oryginałem, przynajmniej
należało to skomentować w odsyłaczu! W Zbliżeniach zatytułowanych Strefy klimatyczne (str. 29) jest
używany termin „klimat tropikalny” na oznaczenie klimatu równikowego, aczkolwiek wiadomo, że
tropicus (łac.) to zwrotnik i w polskim nazewnictwie stref klimatycznych używa się od dawna terminów polskich, zatem klimatu równikowego nikt nie nazywa zwrotnikowym, czyli tropikalnym. Potknięć
w tłumaczeniu jest zresztą więcej, jak choćby to, że zmiany klimatyczne są nazwane długoterminowymi
(np. str. 7, 32, 37), podczas gdy po polsku są określane jako długookresowe, długoterminowe zaś są
prognozy pogody. Stwierdzenie, jakoby Milanković „ ... połączył ruch Ziemi ze zmianami klimatycznymi” (str. 37) jest pomyleniem skutku z przyczyną. Określenie „teren Pacyfiku” należy zaś uznać za
Prz. Geof. LVII, 1 (2012)
152
Recenzje
przejaw głębokiej ignorancji. Tam jednak, gdzie tekst dotyczy zagadnień bardziej ogólnych, tłumaczenie jest dokonane dobrym, potoczystym językiem – a takich omówień ogólnych jest większość, zwłaszcza w drugiej części tomu. Są tu omówione zagadnienia dotyczące współczesności i znajduje się tu
wiele interesujących omówień, jak np. Zanieczyszczenia a nierówności społeczne, Profilaktyka a usuwanie
zanieczyszczeń czy Co można zrobić na co dzień?
Tom 12. zawiera również 6 rozdziałów: 1. Człowiek i Ziemia, 2. Siły natury i wielkie wymierania,
3. Cyklony tropikalne i tornada, 4. Trzęsienia ziemi i tsunami, 5. Wulkany, 6. Potężna natura i – podobnie
jak w tomie 11. Do zobaczenia w Centrum Nauki Kopernik oraz indeks nazw i spis literatury. Ujęcie
redakcyjne jest takie jak w poprzednim tomie (Grafiki, Zbliżenia), tylko pod tytułem Sylwetki omówiono
zaledwie jednego uczonego (Malthus). Układ opracowań poszczególnych zagadnień w obrębie rozdziału
jest tu bardziej uporządkowany, jest tu logiczne przejście od jednego zagadnienia do następnego.
Zasadniczym tematem są tu naturalne klęski żywiołowe. Omówiono nie tylko przyczyny groźnych
zjawisk naturalnych (upadki meteorytów, zlodowacenia i inne, stanowiące tytuły rozdziałów), lecz
także bliżej opisano te zjawiska (np. typy wulkanów i erupcji). Zagadnienia zilustrowano kilkoma
interesującymi planszami, takimi jak Tam, gdzie powstają trzęsienia ziemi (str. 80) czy Podróż do wnętrza
Ziemi (str. 96-97). Tu również dużo uwagi poświęcono problemom współczesnego świata (Człowiek
zagraża swojemu istnieniu, edukacja ekologiczna).
Tłumaczenie tekstu dobre, ale szkoda, że tłumaczka nie pomyślała, żeby cyklony ekstratropikalne
(str. 69, 72) nazwać po prostu pozazwrotnikowymi.
W obu tomach znajduje się spis literatury – niestety, zupełnie bezużyteczny dla polskiego czytelnika, ponieważ zawiera on niemal wyłącznie pozycje w języku hiszpańskim; nawet pozycje amerykańskie (np. Ala Gore’a czy Williama Burroughsa) są podane w wersji hiszpańskiej. Szkoda, że redaktorzy nie zadali sobie trudu zamieszczenia tych pozycji w wersji oryginalnej ani dodania do tego spisu
publikacji w języku polskim.
W podsumowaniu należy stwierdzić, że zapewne seria Nauka Ekstra ma szansę przyczynić się do
popularyzacji wiedzy, w tym również z zakresu geofizyki, ale jest to wiedza raczej na poziomie publicystycznym niż naukowym. Może się jednak okazać, że dla niektórych czytelników może to być dobry
wstęp do wzbudzenia zainteresowania i chęci pogłębienia tej wiedzy.
Urszula Kossowska-Cezak
Ta n n e b e r g e r F., W i c h t m a n n W. (red.). Carbon credits from peatland rewetting.
Climate – biodiversity – land use. Schweizerbart Science Publishers, Stuttgart 2011; ss. XII +
223, rys., tab.
Omawiana książka jest owocem prac naukowych i aplikacyjnych prowadzonych w ramach pilotażowego projektu międzynarodowego „Renaturyzacja torfowisk oraz wdrażanie koncepcji zrównoważonego gospodarowania na Białorusi, projekt łagodzenia zmian klimatycznych przy wykorzystaniu
wynikających z nich korzyści w ekonomii i bioróżnorodności”, który opierał się na innych przedsięwzięciach takich organizacji międzynarodowych, jak UNDP/GEF i UNEP/GEF. Uczestnikami projektu
byli głównie naukowcy z Niemiec i Białorusi, przy współudziale kilku osób z Wielkiej Brytanii, Holandii, Polski, Stanów Zjednoczonych i Ukrainy.
Praca składa się z następujących 10 rozdziałów: Wstęp, Torfowiska Białorusi, Torfowiska i klimat,
Torfowiska i bioróżnorodność, Siły napędowe i opcje finansowania, Scenariusze zmian użytkowania ziemi na
renaturyzowanych torfowiskach, Projekt BMU-ICI, Przykłady renaturyzowanych torfowisk, Badania i monitoring
renaturyzowanych torfowisk, Podziękowania.
Autorzy pierwszych czterech rozdziałów przedstawiają główne założenia książki oraz podstawy
naukowe związane z funkcjonowaniu torfowisk i ich znaczeniem dla bioróżnorodności w aspekcie
Recenzje
153
zmian klimatycznych. Bardzo ciekawe są następne dwa rozdziały, w których przedstawiono podstawy
legislacyjne oraz źródła finansowania projektów związanych z renaturyzacją torfowisk. Doskonałym
pomysłem wydaje się być uwzględnienie mokradeł w ogólnoświatowym banku emisji gazów cieplarnianych, co pozwala na czerpanie korzyści finansowych z redukcji zanieczyszczeń uzyskanych dzięki
renaturyzacji torfowisk. Końcowe rozdziały zawierają konkretne rozwiązania renaturyzacyjne poszczególnych torfowisk Białorusi, uwzględniające badania naukowe oraz dalszy monitoring wybranych
obiektów.
Książka jest godna polecenia zarówno naukowcom zajmującym się badaniem torfowisk, jak i osobom podejmującym decyzje w sprawie szeroko rozumianego planowania przestrzennego i ochrony
środowiska w dobie niezwykle popularnego obecnie zrównoważonego rozwoju. Olbrzymią zaletą
omawianej publikacji jest szata graficzna, w której zawierają się przejrzyste tabele i ryciny oraz bardzo
dobrej jakości kolorowe zdjęcia.
Dariusz Woronko