Wpływ kryzysu na euro jako walutę międzynarodową

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów
studia podyplomowe
MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO
Magdalena Borowiec
Wpływ kryzysu na euro jako walutę międzynarodową
praca końcowa
Praca została przyjęta
Promotor
__________________
dr hab. Paweł Kowalik
Wrocław 2015
Wprowadzenie
na
początku
2002
roku
nowego
pieniądza
było
aktem
pogłębiającym integrację na naszym kontynencie, oraz logiczną konsekwencją
stosowania w Europie Zachodniej już od 1999 roku jednostki rozliczeniowej pod
nazwą ECU.
Większość państw należących do Unii Europejskiej używa w tej chwili
jednorodnego środka płatniczego, jakim jest euro. Przyniosło to im wymierne
korzyści gospodarcze oraz umożliwiło dynamiczny rozwój w wielu dziedzinach.
Jednakże wystąpienie globalnego kryzysu ekonomicznego odbiło się na stabilności
poszczególnych krajów członkowskich jak i całej strefy. Pojawiły się nowe
okoliczności, które postawiły pod znakiem zapytania sens trwania przy wspólnej
walucie europejskiej.
Celem pracy była próba przeanalizowania wpływu kryzysu finansowego i
zadłużeniowego strefy euro na euro jako walutę międzynarodową. W związku z
czym sformułowano tezę, że kryzys wpłynął negatywnie na euro jako walutę
międzynarodową.
W tym celu pracę podzielono na wstęp, cztery rozdziały i podsumowanie.
W rozdziale 1 przedstawiono koncepcję wspólnej Europy i wspólnej waluty
Rozdział 2 posłużył do omówienia wpływu kryzysu na strefę euro
W
rozdziale
3
przedstawiono
teoretyczne
przesłanki
zaistnienia
waluty
międzynarodowej oraz jakie funkcje spełnia ta waluta.
Rozdział 4 to próba analizy zachowania się euro według funkcji jakie musi spełniać
waluta międzynarodowa.
Do analizy posłużono się głównie danymi statystycznymi Międzynarodowego
Funduszu Walutowego, Banku Rozrachunków Międzynarodowych, Eurostatu.
W pracy zastosowano proste metody statystyczne oraz analizę porównawczą.
Waluta
międzynarodowa
spełnia
zatem
funkcje
pieniądza
w
wymiarze
ponadnarodowym. Pierwszą walutą światową, bitą od III w. p.n.e., był rzymski
srebrny denarius; od V do VII w. n.e. dominującą pozycję miał bizantyjski solidus,
którego międzynarodową rolę podważył islamski dinar; obie waluty przetrwały do
XII w. W XIII w. znaczącą pozycję osiągnęły trzy waluty włoskie: genujskie
genoino, florenckie florino, weneckie ducato (Reinert i in. 2009b, s. 306). Wiek
XIX to okres, w którym rolę światowej potęgi przemysłowej odgrywała Wielka
Brytania, a funkcję dominującej waluty międzynarodowej zaczął pełnić funt
brytyjski. Choć prymat gospodarczy Wielkiej Brytanii zakończył się po I wojnie
światowej, waluta tego kraju odgrywała ważną rolę w międzynarodowym systemie
walutowym aż do drugiej wojny światowej. Później dominującą walutą globalną
stał się dolar amerykański (prawnie międzynarodową rangę dolara usankcjonował
Układ z Bretton Woods, który uczynił go gwarantem stabilności światowego
systemu finansowego). Pod koniec XX w. waluta Stanów Zjednoczonych straciła na
znaczeniu, na początku na rzecz marki niemieckiej i jena japońskiego, a następnie
euro.
Pieniądz euro w funkcji międzynarodowego środka płatniczego jest stosowany
przede wszystkim w niektórych państwach poza strefą euro jako pieniądz
równoległy, który funkcjonuje obok pieniądza narodowego i w części go zastępuje
[Małecka, Wierzba, 2008, s. 161]. Zasób pieniądza euro w formie banknotów
znajdujących się poza obszarem UGW jest trudna do oszacowania. Na podstawie
wyliczeń Europejskiego Banku Centralnego można przyjąć, iż na koniec 2011 r. w
obiegu poza strefą euro znajdowało się od 20% do 25% pieniądza euro.
Rola euro w funkcji pośrednika wymiany pomiędzy dwoma różnymi walutami w
transakcjach handlowych bądź finansowych dwóch partnerów spoza krajów strefy
euro po znaczącym spadku w 2008 r. zaczęła wzrastać ponownie w 2009 r., by w
lipcu 2010 r. przekroczyć poziom sprzed kryzysu. W drugiej połowie 2010 r. oraz
2011 r. wartość tych transakcji miała trend wzrostowy. Na koniec 2011 r. udział
euro jako pośrednika wymiany kształtował się na poziomie 40%. Natomiast
wiodącą rolę w ramach tej funkcji odgrywał w dalszym ciągu dolar [ECB, 2012,
July, s. 19-20].
Euro jako waluta wykorzystywana do nominowania papierów wartościowych
uzyskała znaczącą pozycję w stosunku do dolara amerykańskiego po ataku na
WTC. Jej udział przewyższył dolara w drugiej połowie 2002 r. (w przypadku
dłużnych instrumentów rynku pieniężnego), a w przypadku bonów i obligacji w
połowie 2003 r. Kryzys finansowy a następnie zadłużeniowy spowodował, że udział
euro wykorzystywanego jako denominator w instrumentach finansowych zaczął
spadać. W przypadku dłużnych instrumentów rynku pieniężnego spadł on z 50,4%
(wrzesień 2009) do 34,4% w połowie 2014 r. Tym samym dolar zaczął odgrywać w
tym aspekcie ważniejszą rolę. Podobna sytuacja dotyczy rynku bonów i obligacji,
gdzie udział euro spadł z 50,5% do 44,1%, przy czym jest nadal większy od udziału
dolara.
Znaczenie euro w fakturowaniu eksportu jest większe niż w fakturowaniu importu.
Wynika to m.in. z tego, że w walucie tej rozlicza się znaczną część dóbr, które
kupują kraje spoza strefy euro od państw będących w tej strefie. Z kolei spory
udział w imporcie ma handel surowcami, które rozlicza się w dolarach
amerykańskich.
Międzynarodowa funkcja euro jako waluty rezerwowej przejawia się w dwóch
obszarach: w budowaniu portfeli inwestycyjnych przez podmioty prywatne oraz
tworzeniu oficjalnych rezerw dewizowych przez narodowe banki centralne i
organizacje międzynarodowe [Małecka, Wierzba 2008, s. 164; Żukrowska, 2012, s.
101]. Głównym czynnikiem osłabienia się jena i dolara było pojawienie się euro
wprowadzonego 1 stycznia 1999 r. Na koniec 1999 r. w walucie tej banki centralne
utrzymywały 17,9% swych rezerw dewizowych. Udział euro gwałtownie wzrósł w
okresie 1999-2003 i po okresie relatywnej stabilizacji wzrósł ponownie do 27,7% w
2009 r. Następnie widzimy spadek udziału euro w rezerwach walutowych. W wyniku
kryzysu spadł udział euro wykorzystywanego w obrotach rynku walutowego.
Czynniki, które destabilizują strefę euro mają głównie ekonomiczny i finansowy
charakter. W miejsce wyrównywania dysproporcji pomiędzy poszczególnymi
regionami Unii, różnice zaczynają zatrważająco narastać. Na czele stawki stoją w
tej chwili, nie ukrywające swoich wielkomocarstwowych zapędów Niemcy.
Podążają za nimi państwa strefy euro, całkowicie uzależnione od pieniędzy i
potencjału gospodarczego lidera. Daleko za tą grupą, próbują rozpaczliwie nadążyć
za
postępującymi
zmianami,
pozostałe
kraje
członkowskie
ugrupowania
integracyjnego. Trzeba otwarcie powiedzieć, że wyłączenie tej grupy państw z
możliwości uczestnictwa w procesie podejmowania najważniejszych decyzji
ekonomicznych, nie daje im najmniejszych szans na osiągnięcie końcowego
sukcesu. Podsumowując, należy zauważyć, że dyskutowana od dawna ściślejsza
integracja w obszarze strefy euro, powoduje dezintegrację w łonie Unii traktowanej
jako całość. Hasło: „Więcej Europy”, wypowiadane ustami Pani Kanclerz, ma na
celu osiągnięcie wymiernych korzyści gównie przez Niemcy. Pogłębiający się
niedobór pieniędzy w unijnej kasie stanowi przeszkodę nie do pokonania na drodze
do
przezwyciężenia
kryzysu.
Katastrofa
w
Grecji
zdecyduje
w
ciągu
nadchodzących kilkunastu miesięcy o przeprowadzeniu zasadniczej i koniecznej
przebudowy strefy wspólnej waluty.
Globalny kryzys gospodarczy, który ulegał przeobrażeniom od 2008 r., miał wpływ
na funkcjonowanie waluty euro na arenie międzynarodowej. Można to było
zaobserwować zwłaszcza w drugiej połowie 2011 r., kiedy system finansowy Unii
Gospodarczej i Walutowej (UGW) został zarażony kryzysem zadłużenia,
panującym w części państw należących do tej Unii. Znaczny wzrost premii za
ryzyko na rynku obligacji skarbowych ograniczył tym państwom dostęp do
finansowania. Mimo to międzynarodowa pozycja euro nie została podważona.
Pieniądz ten pozostał drugą najważniejszą po dolarze amerykańskim, walutą
międzynarodową na świecie.
Literatura
1. Annual Report, Appendix I, International Monetary Fund, Washington D.C., różne
wydania.
2. BIS Quarterly Review. International banking and financial market developments
(September 2014), Bank for International Settlements, Basel.
3. Burger J. (21-27.05.2012), Ruiny Aten, “Forum”.
4. Goldberg L.S. (October 2008), The International Roles of the Dollar and Euro in
Trade, Federal Reserve Bank of New York, Federal Reserve Board of Governors and
NBER.
5. Goldberg L.S., Tille C. (August 2006), The International Role of the Dollar and Trade
Balance Adjustment, NBER Working Paper 12495.
6. Goldberg L.S., Tille C. (February 2008), Macroeconomic Interdependence and the
International Role of the Dollar, NBER Working Paper 13820.
7. Goldberg L.S., Tille C. (January 2005), Vehicle Currency Use in International Trade,
Federal Reserve Bank of New York, Staff Report no. 200.
8. Małecka E., Wierzba R. (2008), Wzrost znaczenia euro jako waluty międzynarodowej,
[w:] Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa w warunkach zakłóceń na rynkach
finansowych, red. J. Bieliński, M. Czerwińska, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu
Gdańskiego, Sopot.
9. Mysłek T. (09.06.2012), Scenariusze rozpadu eurolandu, „Czas”, nr 24 (1151).
10. Oręziak L. (2003), Euro. Nowy pieniądz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
11. Oręziak L. (styczeń 2008), Euro – pieniądz międzynarodowy, „Bank i Kredyt”, NBP,
Warszawa.
12. Rutkowska M. (30.06-01.07.12), Niemiecki suzeren, „Nasz Dziennik”, nr 151 ( 4386 ).
13. Słojewska A. (30.06-01.07.12), Południe wygrywa z Północą, „Rzeczpospolita”, nr
151 (9271).
14. The International Role of the Euro, ECB, różne wydania.
15. Triennial Central Bank Survey. Foreign Exchange and derivatives market activity in
April 2007 (Dec. 2007), Bank for International Settlements, Basel.
16. Triennial Central Bank Survey. Foreign Exchange and derivatives market activity in
April 2004 (March 2005), Bank for International Settlements, Basel.
17. Triennial Central Bank Survey. Foreign Exchange turnover in April 2013: preliminary
global results (Sep. 2013), Bank for International Settlements, Basel.
18. www.blogi.infi24.pl
19. www.dziennik.pl
20. www.eurostat.com
21. www.forsal.pl
22. www.lex.pl
23. www.openeurope.org.uk
24. www.slaski2011.pl
25. Żukrowska K. (2012), Znaczenie dwuwalutowości w systemie światowym i rola w nim
Unii Gospodarczej i Walutowej, [w:] Polityka finansowa w dobie kryzysu integracji
europejskiej, red. J.L. Bednarczyk, W. Przybylska-Kapuścińska, CeDeWu.pl,
Warszawa.