Opcje walutowe w praktyce sądowej

C6
~ZECZPOSPOUTA
Plottek
prawo.rp.pl
1 LUTEGO 2013
ANALIZY ~OPINIE
Opcje walutowe w praktyce sądowej
ąd Najwyższy wydal w
ostatnich miesiącach
kilka orzeczeń dotyczących opcji walutowych.
Mimo to nadal trudno mówić o
utrwalonym kierunku orzekania w tzw. sprawach opcyjnych.
Po analizie dotychczasowych
wyroków nasuwa się jednak
ogólna wytyczna: sądypowin­
ny w pierwszej kolejności
szczegółowo ustalać warunki
zawieranych umów opcji Przy
często znacznej obszerności
materialu dowodowego takie
ustalenia wymagają dokładnej
i czasochłonnej analizy postanowień umów, w tym umów
ramowych oraz regulaminów.
Sąd obowiązany jest zinterpretować nie tylko same postanowienia umowy, ale też
wziąć pod uwagę, jaki był
rzeczywisty zamiar stron i cel
umowy. To ostatnie należy
ustalać przy uwzględnieniu
często wieloletniej współpracy
stron i wszelkich okoliczności
towarzyszących wykonywaniu
zawartej umowy, które mogą
np. wskazywać, że dotychczasowe działania podejmowane
przez klienta potwierdzają
jego świadomość co do poziomu jego odpowiedzialności
wobec banku z tytułu zawartych umów wbrew podnoszonym twierdzeniom (np. wyrok
Sądu Najwyższego z 27 kwiet. CU2.L.~Y.CSKl._<n.Lul .
::1
t
~
~
-
~<
ANNA MIŚTAL-KLUŚ
Zanim zapadnie werdykt, sąd musi szczegółowo ustalić warunki,
w jakich doszło do zawarcia umowy - pisze radca prawny
Kwestia, czy ten element jest
dla
nie
może być oceniana w oderwaniu od konkretnej transakcji.
Inna sytuacja zachodzi bowiem, gdy strony zawierają
prostą umowę opcji, np. tzw.
opcję waniliową, w której nabywcą opcji put jest klient, a
wystawcą bank, dającej klientowi prawo sprzedaży danej
ilości waluty w określonym
czasie w razie spełnienia się
ustalonych warunków, za której wystawienie klient ma
obowiązek zapłacić na rzecz
banku premię opcyjną. Natomiast inna sytuacja zachodzi,
gdy strony zawierają złożoną
umowę opcyjną polegającą na
tym, że klient, nabywca opcji
put,jednocześnie wystawia na
rzecz banku opcję cali; w takiej
sytuacji premie wzajemnie się
znoszą. Wobec możliwości
różnych rozwiązań premia nie
może być traktowana jako
istotny element umowy opcji.
Warto podkreślić, że o wyborze takich złożonych umów
oocii klienci cz_esto deeydowarzeczywiście niezbędny:
ważnego zawarcia umowy,
polskiego porządku prawnego
i brak jest podstaw do jej stosowania w danej sprawie. Sąd
Najwyższy pozostawił jednak
otwarte pole do oceny, co jest
cyjnych w oderwaniu od eks- standardem podobnym lub
pozycji walutowej, tj. w zbliżonym do określonego w
przypadku eksportera w ode- tej dyrektywie.
rwaniu od jego wpływów w
danej walucie obcej.
Co mówi dyrektywa
Zawarcie umów opcyjnych
przez klienta w celach spekulacyjnych musi być w postępo­
Sąd Apelacyjny w Lublinie,
waniach sądowych traktowane ponownie rozpoznający sprajako przesłanka obciążająca wę w wyniku wspomnianego
klienta. Nie ma przecież pod- orzeczenia Sądu Najwyższego,
staw, aby wywodzić zakaz za- wskazał w uzasadnieniu wyrowierania przez banki transak- ku z 251ipca 2012 r. (sygn. I ACa
cji, które klient chce zawrzeć, 310/12), że dyrektywa nie namimo że nie mają one polaycia kłada żadnych szczególnie
w jego ekspozycji walutowej, uciążliwych obowiązków na
czego klient nie tylko jest firmy inwestycyjne. nakazuje
świadomy, ale przede wszyst- im jedynie działać uczciwie,
kim upatruje w zawarciu tego sprawiedliwie i profesjonalnie,
typu transakcji szybkich i w najlepiej pojętym interesie
nadzwyczajnych zysków. W
takiej sytuacji klient sam naraża się na ryzyko, że kurs danej
pary walut zmieni się w przeciwnym od pożądanego przez
niego kierunku.
W zfue~e_o.bowi~azków inprzed spadkiem kursu danej
walutywstosunkudozłotego),
to jednak nie można wykluczyć, że klientzawrze transakcję opcyjną w celach spekula-
klientów poprzez nałożenie
obowiązków informacyjnych i
sprawozdawczych w stosunku
do klienta Sąd podkreślił też,
że standardy postępowania
zawarte w dyrektywie mieszczą się w pojęciu zasad współ­
życia społecznego.
Fotwierdza to, że bankimają
wprawdzie szczególne obowiązki, w tym obowiązek należytej staranności i lojalności, są
to jednak obowiązki, które
niezależnie od treści wspomnianej dyrektywy można
wywodzić także z przepisów
kodeksu cywilnego.
Jednocześnie Sąd Najwyż­
szy w wyroku z 16 lutego
2012 r. nakazał zbadać, czy
między stronami doszło do
zawarcia dodatkowego porozumienia, choćby w sposób
dorozumiany, z którego wynikałyby dodatkowe obowiązki
banku jako doradcy. Dopiero w
takiej sytuacji obowiązek lojalności wobec klienta uległby
przekształceniu w obowiązek
rzetelnej informacji o charakterze doradczym, także w
wersji ostrzeżeń inwestycyjnych.
A zatem brak zawarcia dodatkowego porozumienia
między stronami musi skutkować stwierdzeniem, że po
stronie banku takie szczególne
obowiązki nie zachodziły.
Zgodnie z powołanym wcześniej wyrokiem SąduApelacyj­
nego w Lublinie samo posługi­
wanie się przez bank w opisywaniu stanowisk pracowników
nazwami .osobisty doradca"
lub .opiekun klienta" nie powoduje po stronie banku
obowiązków doradczych wobec klienta, gdyż samo nazewnictwo nie wpływa na fakt, iż są
to w rzeczywistości .sprzedawcy" produktów finansowych, o
których informację przedstawiają klientom banku.
Autarka j est d olctarem, pracuje
w warszawslco-Jaakowsldej
kancelarii Budzowslca Flutowsld
l PartDerzy. Radcowie Prawni
w sporachsądowych klienci
banków często zarzucają nieważność zawartych umów, co
uzasadniają brakiem ustalenia
istotnych warunków umów
opcji. ie da się snvorzyć zamkniętego katalogu istotnych
warunków takich umów, choć­
by z tego powodu, że umowy
opcyj n e należy traktować jako
umowy nienazwane, co potwierdził Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu wyroku z 5 paź­
dziernika 2012 r. (sygn. IV CSK
166/12). Jednym z częstych
zarzutów klientów w tym zakresie jest brak ustalenia w
umowie obowiązku uiszczenia
premii opcyjnej.
li
z uwagi na brak formacyjnych banków szeropremii. kim echem odbił się wyrok
Sądu Najwyższego z 16lutego
2012 r. (sygn. IV CSK 225/11).
Cel bez znaczenia
Wynika z niego, że do banków
dokonujących .terminowych
Z punktu widzenia ważności operacji finansowych" w rozuzawartych umów opcji nie ma rriieniu art. 5 ust. 2 pkt 4 i 7
znaczenia, w jakim celu klient prawa bankowego należałoby
zawarł taką umowę. Jakkol- stosować zbliżony lub pod obwiek celem ekonomicznym nystandard informacyjny wyzawarcia umowy opcyjnej nikający z dyrektywy 2004/39/
najczęściej bywa uzyskanie WE Parlamentu Europejskiego
przez klienta zabezpieczenia i Rady z 21 kwietnia 2004 r. w
przed niekorzystnymi dla nie- sprawie rynków instrumentów
go zmianami kursów walut finansowych, nawet jeżeli w
(przykładowo w przypadku chwili zawarcia umowy z baneksportera poszukiwane za- kiem dyrektywa ta nie była
bezpieczenie ma chronić jeszcze implementowana do
właśnie
obowiązku uiszczenia
Orgaui:::ator:
'Yrl.ZECZPOSPOUTA
Wprogramie Kongresu
dyskusje eksperckie,
prezentacja najważ­
niejszych zmian w ustawie o podatku VAT,
możliwość konsultacji
z ekspertami.
Zgłoszenia 1 szczegóły:
www.rp pLiko er
--
j
Kontakt: (22) 46 30 658
;
- --
Udział bezpłatny
dla kwalifikowanych
uczestników _ ,
Tematyka spotkania:
• Kryzys oaami przedsiębiorcy i ekonomisty.
Czy naprawdę Polsce grozi recesja i jakie są
sposoby na wyjście z opresji. Co aeka nas
w 2013 roku?
• Nowelizacja ustawy o podatku VAT
• Zmiany w fakturowaniu - nowe zasady dotyaące faktur elektronicznych i korygujących
oraz zmiana reguł dokumentacyjnych
w handlu wewnątrz UE i z resztą świata
• Metoda kasowa - czy nowe przepisy
poprawią płynność finansową firm?
Zmiany w PIT i CfT w 2013 roku
• Skuteczne zarządzanie należnościami
-jak mi nimalizować ryzyko, uwolnić się
od zatorów płatniczych i zapewnić firmie
płynność finansową?
• Nowe umowy leasingowe - korzystne
zmiany w leasingu?
Patrom maiialn1~
~rlZECZPOSPOUTA
Pattw/11/
D
•
KRAJOWA IZBA GOSPODARCZA
Bank BPH
p
KU<e
1,~
tl
f