Nr 23- marzec 2014 r. WYDANIE SPECJALNE ABC

Nr 23- marzec 2014 r. WYDANIE SPECJALNE
ABC SZÓSTOKLASISTY – dziś język polski 
ŚRODKI POETYCKIE
1. Porównanie – podkreślenie jednej z cech
opisywanego przedmiotu przez wskazanie na
podobieństwo do innego przedmiotu (np. oczy jak
gwiazdy), w porów. pojawia się
łącznik; jak lub jakby, niby, niczym.
2. Epitet – poetycki przymiotnik, wyrażamy nim
cechę postaci, przedmiotu, zjawiska (np. przebiegły kot, trzygłowy smok, grecki mit).
3. Przenośnia (metafora) – niezwykłe połączenie słów, które
zmienia ich znaczenie podstawowe (np. parasol lampy, wstęga
rzeki).
4. Uosobienie – nadanie ludzkich cech zwierzętom, przedmiotom,
zjawiskom lub pojęciom. Występuje w mowie potocznej (np.
okrutna zima, uśmiechnęło się szczęście) i w tekstach literackich
5. Wyraz dźwiękonaśladowczy – naśladuje brzmienie nazywanego
zjawiska np. szum, zgrzyt, świsnąć, pi,pi, miauuuu, chrzęst, brzęk,
stukanie itp.
LITERATURA
Legenda – fantastyczne opowiadanie o postaciach, wydarzeniach i miejscach historycznych lub
o życiu świętych. Obok prawdy historycznej zawiera wiele elementów niezwykłych i cudownych.
Mit – pradawna opowieść nieznanego pochodzenia oparta na starożytnych wierzeniach.
Mit próbuje wyjaśnić pochodzenie, naturę i przeznaczenie świata, bogów, człowieka.
;) Fantastyczne (nieprawdopodobne) zdarzenia, postacie, miejsca – nie istniejące w życiu,
wymyślone.
:) Realistyczne (prawdopodobne) zdarzenia, postacie, miejsca – można je spotkać w życiu.
Baśń – to utwór, w którym występują nieprawdopodobne postacie,
przedmioty, zdarzenia. Przyroda w baśni ma często cechy ludzkie.
Czas i miejsce akcji są nieokreślone.
BAJKA
krótki
utwór
wierszowany,
którego
bohaterami są
najczęściej
zwierzęta.
Bohaterowie
bajek
uosabiają
wady i zalety
ludzi.
Wskazówką
właściwego
postępowania
jest
morał,
kończący
niemal każdą
bajkę.
Narrator – osoba mówiąca w tekście prozatorskim (ciągłym) np. w opowiadaniu, baśni, powieści,
micie, legendzie
Narracja – sposób opowiadania przez narratora.
Podmiot liryczny – osoba mówiąca w wierszu (to nie to samo, co autor).
SŁOWNIKI
Słownik języka polskiego – informacje o znaczeniu i odmianie wyrazów.
Słownik wyrazów obcych – informacje
(zadomowionych w naszym języku).
o
znaczeniu
i
pochodzeniu
wyrazów
obcych
Słownik frazeologiczny – Zbiór frazeologizmów, które słyszymy na co dzień, przysłowia, maksymy
oraz sentencje. Czytelnik znajdzie tu również wyjaśnienie genezy (pochodzenie) frazeologizmów.
Słownik poprawnej polszczyzny – inf. o wymowie i znaczeniu wyrazów.
Słownik ortograficzny – inf. o pisowni wyrazów (czasami na początku słownika znajdują się zasady
ortograficzne i interpunkcyjne)
Słownik synonimów lub wyrazów bliskoznacznych – znajdują się w nim wyrazy o podobnym
znaczeniu. Jeśli nie chcesz powtarzać w pracy tego samego wyrazu, to korzystaj z tego słownika.
WYPOWIEDZI PISEMNE
Tekst powinien być zbudowany ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia (WRZ), każdą z części
poprzedza akapit.
Zaproszenie – zwroty do adresata piszemy wielką literą, inf. kto? kogo? na co? kiedy? gdzie?
zaprasza + podpis.
Ogłoszenie – krótkie, zwięzłe i rzeczowe; zawiera inf. o ofercie i kontakcie z nadawcą, skierowane
najczęściej do bliżej nieokreślonego odbiorcy.
Przepis – zawiera tytuł, składniki, sposób wykonania. Stosujemy czasowniki w odpowiedniej
formie (czyli: bezokoliczniki ->wziąć, 1 os.l.mn. cz.ter., ->bierzemy, tryb rozk. -> weź)
List prywatny – zasada WRZ + miejscowość i data (prawy, górny róg)+nagłówek +podpis, zwroty
do adresata wielką literą.
List oficjalny – jak wyżej + dane nadawcy np. imię , nazwisko, adres, nr telefonu (w lewym górnym
rogu).
Sprawozdanie – tekst rzeczowy i konkretny dotyczący jakiegoś wydarzenia, zawiera inf. o miejscu,
czasie, celu i uczestnikach, zachowana chronologiczna kolejność wydarzeń. Przedstawiona opinia
o wydarzeniach.
Streszczenie – to przedstawienie przebiegu wydarzeń w utworze literackim; powinno być zwięzłe
bez dialogów, opisów, pozbawione własnego komentarza; najlepiej stosować tylko zdania
pojedyncze.
Charakterystyka (rozbudowany opis) – opis wyglądu + opis charakteru + zainteresowań
+uzasadnienia (argumenty) i moje zdanie.
ORTOGRAFIA
Zdanie rozpoczynamy wielką literą.
Nazwy państw, kontynentów, regionów i ich mieszkańców piszemy wielką literą.
Nazwy miejscowości piszemy wielką litera, ale ich mieszkańców małą.
„Nie” piszemy łącznie z przymiotnikiem (niemiły), rzeczownikiem (nieprawda), z przysłówkiem
odprzymiotnikowym (nietrudno)
„Nie” piszemy oddzielnie z czasownikiem (nie mam), liczebnikiem (nie dwa), zaimkiem (nie ja),
przymiotnikiem i przysłówkiem w stopniu wyższym i najwyższym (nie gorzej, nie najgorzej).
Zapamiętaj pisownię: nie warto, nie trzeba, nie można, nie wolno.
Cząstkę „by” piszemy łącznie z czasownikiem (np. poszłabym), a oddzielnie przed czasownikiem
(np. bym poszła).
INTERPUNKCJA
Przecinek stawiamy przed spójnikami: a, ale, jednak, lecz, zatem, toteż, więc, dlatego,
ponieważ, w którym, który, że, żebyśmy, zaś, wszakże, natomiast, tylko że, dlatego
że, mimo że, chyba że, jedynie, przecież, raczej, tymczasem, za to, ponieważ itp.
Przecinek stawiamy przed wyrazami i wyrażeniami powtarzanymi- np.: Jesteś już bardzo,
bardzo mądra
Nie stawiamy przecinka przed wyrazami: i, oraz, albo, lub, bądź, ni, ani.
ZAWSZE STAWIAJ KROPKĘ (lub inny znak – wykrzyknik, znak zapytania) NA KOŃCU
ZDANIA.
TYPY WYRAZÓW
Wyrazy pokrewne – należą do tej samej rodziny wyrazów. Są związane ze sobą pochodzeniem
i mają w swej budowie część wspólną. Mogą należeć do różnych części mowy, np. las, leśny, lasek,
leśniczy, zalesić.
Wyrazy bliskoznaczne (synonimy) – wyrazy o takim samym lub podobnym znaczeniu.
Należą do jednej i tej samej części mowy, np. samochód, auto, pojazd, opel.
Homonimy (wyrazy wieloznaczne) – są to wyrazy, które mają więcej niż jedno znaczenie,
np. zamek, śledź, babka, zebra, żuraw.
Antonimy – to wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu np. mądry-głupi; gruby-chudy; biały-czarny
Zdrobnienia – to słowa o znaczeniu „bardzo mały”, często o charakterze pieszczotliwym,
np. piesek, Agusia, nosek, bucik.
Zgrubienia – to słowa o znaczeniu „bardzo duży”, często o charakterze żartobliwym,
pogardliwym, np. Agniecha, psisko, nochal, bucior.
Rzeczowniki pospolite – to nazwy, których używamy, gdy chcemy pokazać przynależność
jakiejś osoby, zwierzęcia, rzeczy do grupy osób, zwierząt, rzeczy tego samego rodzaju. Są to nazwy
wspólne dla tych określonych grup, np. pies, szkoła, dziewczyna, ludzie, miasto.
Nazwy własne – przypominają imiona, które nadajemy np. osobom lub zwierzętom,
żeby je wyróżnić w grupie osób, zwierząt tego samego rodzaju. W ten sposób podkreślamy
ich niepowtarzalność, na przykład piszemy wielką literą:
Kraków, Reks, Kasia, Bałtyk, Szkoła Podstawowa nr 318
w Warszawie.