docNiedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny
download 
Reklamacja Transkrypt
Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny
Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny Joanna Kornas Fundacja na rzecz Kredytu Hipotecznego Warszawa, 13 kwietnia 2011 r. Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Pojęcie „klauzuli abuzywnej” Niedozwolone postanowienie umowne (tzw. klauzula abuzywna) to, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, postanowienie: Znajdujące się w konkretnej umowie zawartej z konsumentem Nieuzgodnione z nim indywidualnie (= konsument nie miał na nie rzeczywistego wpływu) Kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami RaŜąco naruszające jego interesy Klauzulami abuzywnymi nie są postanowienia określające główne świadczenia stron (cenę, wynagrodzenie), jeŜeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Kontrola incydentalna Znajdujące się w konkretnej, zawartej z konsumentem, umowie niedozwolone postanowienie, nie wiąŜe konsumenta z mocy prawa W razie sporu z przedsiębiorcą, co do związania danym postanowieniem umownym, konsument-strona umowy moŜe dochodzić przed sądem ustalenia, Ŝe określone postanowienie go nie wiąŜe tzw. „kontrola incydentalna” Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Kontrola abstrakcyjna Niedozwolone postanowienia mogą znajdować się nie tylko w konkretnych umowach, ale także we wzorcach umów Wzorzec to takŜe regulamin, taryfa opłat i prowizji itp. Postanowienia znajdujące się w takich dokumentach mogą zostać zaskarŜone przez kaŜdego do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) SOKiK uznaje postanowienia za niedozwolone, zakazuje ich wykorzystywania i przesyła odpis prawomocnego wyroku Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) Prezes UOKiK prowadzi rejestr postanowień wzorców uznanych za niedozwolone Od chwili wpisania do rejestru wyrok ma skutek wobec osób trzecich Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Bankowe klauzule abuzywne O wysokości oprocentowania Bank zawiadomi Kredytobiorcę oraz Poręczycieli pisemnie w terminie 14 dni od dnia uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy. Właściwa wysokość oprocentowania, która będzie obowiązywać Kredytobiorcę w okresie wskazanym w ust. 1 moŜe się róŜnić od wartości podanej w ust. 1. wyrok SOKiK z 16.08.2010, XVII AmC 727/09; klauzula nr 2060 ARGUMENTY BANKU SOKiK Zawarte umowy uzgadniane indywidualnie z klientami Oprocentowanie STAŁE: sprzeczna z jego istotą MoŜliwość negocjacji wzorca – aneksy Całkowita dowolność w ustaleniu % (brak odniesienia do wskaźników obiektywnych, jak np. WIBOR) Kredyt wypłacany jest w znacznym odstępie czasowym od momentu zawarcia umowy Ryzyko st.% zmusza bank do ustalenia % na dzień wypłaty kredytu Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” klauzula Naruszenie lojalności kontraktowej Czas: ryzyko gospodarcze; umowa Bank w istocie moŜe zmienić zawartą umowę 1-stronnie Bankowe klauzule abuzywne Do podstawowych obowiązków Kredytobiorcy naleŜy: (...) powiadamianie Banku o wszelkich okolicznościach mogących mieć wpływ na sytuację finansową Kredytobiorcy, w szczególności o obniŜeniu dochodów mogących mieć wpływ na terminową spłatę Kredytu. wyrok SOKiK z 22.10.2009, XVII AmC 349/09; klauzula nr 1987 ARGUMENTY BANKU Prawo bankowe uprawnia bank do weryfikowania zdolności kredytowej kredytobiorcy Bank nie domaga się nieistotnych danych ich zmiana: nie wiąŜe się z Ŝadnymi sankcjami SOKiK Niejednoznaczne i nieprecyzyjne: kiedy klient ma informować bank? o jakich okolicznościach? de facto: bank wiąŜąco interpretuje umowę wypowiedzenie dotkliwe dla klienta konsekwencje finansowe Zbędne i uciąŜliwe formalności dla klienta Zbyt duŜa swoboda banku: moŜliwość stwierdzenia, Ŝe klient nie wykonuje obowiązku informacyjnego z powodu niewielkiej zmiany w jego majątku, która faktycznie nie wpływa na zdolność kredytową Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Bankowe klauzule abuzywne W przypadku braku spłaty dwóch kolejnych rat kredytu, Bank ma prawo, nie częściej niŜ raz do roku, dokonać wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki na koszt Kredytobiorcy . wyrok SOKiK z 6.082009, XVII AmC 512/09; klauzula nr 1741 ARGUMENTY BANKU Argumenty nieznane (ostatecznie uznał powództwo) SOKiK Brak związku między opóźnieniem w zapłacie 2 kolejnych rat a koniecznością wyceny nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia Bank zastrzega sobie moŜliwość pobierania świadczenia w nadmiernej wysokości Konsument ponosi dodatkowe koszty, by bank mógł odnieść nieuzasadnione korzyści Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Bankowe klauzule abuzywne Bank zastrzega sobie prawo zmiany niniejszego regulaminu. wyrok SOKiK z 24.03.2003 r., XVII AmC 33/02; klauzula nr 93 ARGUMENTY BANKU Nie ma jednostronnej zmiany umowy: moŜna negocjować Konsumentowi doręcza się zmieniony regulamin prawo wypowiedzenia umowy Zmiany w regulaminie: zasada słusznego uznania – jedna ze stron umowy ma uprawnienie do oznaczenia świadczenia SOKiK W kontrolowanym regulaminie nie ma postanowień dot. negocjacji, jedynie dot. wypowiedzenia Prawo zmian w regulaminie bez wskazania waŜnych przyczyn = 1-stronna zmiana umowy Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Bankowe klauzule abuzywne „W szczególności” [dot. wypowiedzenia umowy] wyrok SOKiK z 22.12.2004 r., XVII AmC 110/03; klauzula nr 341 ARGUMENTY BANKU Klauzula dotyczy wypowiedzenia, a nie 1-stronnej zmiany umowy Bank moŜe wypowiedzieć umowę kredytu tylko w przypadkach określonych w przepisie art. 75 Prawa bankowego SOKiK Bank samodzielnie decyduje, jakie okoliczności uzasadniają wypowiedzenie umowy Bank moŜe uzupełniać umowę o nieuzgodnione warunki śadne inne punkty kontrolowanego wzorca nie były abuzywne – wykluczenie słowa „w szczególności” zapewnia zgodność wzorca z przepisem art. 75 Prawa bankowego Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Klauzule po raporcie z kontroli wzorców umownych kredytów hipotecznych (maj 2008) Pomimo ogłoszenia w raporcie, jakie rodzaje klauzul są uznawane przez UOKiK za abuzywne, w 2009 r. wpisano do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK szereg klauzul z nimi tożsamych: Domniemanie doręczenia korespondencji po określonym czasie od jej wysłania lub pozostawianie dokumentów w aktach banku ze skutkiem doręczenia Właściwość sądu: siedziba banku Kumulacja kosztów: nakładanie na konsumenta dodatkowych „kar” w przypadku opóźnienia w spłacie Pobieranie opłat za wypowiedzenie umowy Zbyt ogólnikowe przesłanki zmian regulaminów Nieprecyzyjne przesłanki wypowiedzenia umowy Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Najnowszy raport z kontroli wzorców umów o karty płatnicze (listopad 2010) Wiele klauzul uznanych w raporcie za abuzywne znajduje się już w rejestrze: Wygasanie roszczeń klientów Ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności banku Domniemanie doręczenia klientowi korespondencji Niejasne przesłanki wypowiedzenia umowy Podobne postanowienia moŜna juŜ znaleźć w rejestrze w odniesieniu do innych przedsiębiorców Bez względu na to, jakiego rodzaju przedsiębiorca (bank, ubezpieczyciel, agencja turystyczna, sklep internetowy) stosował wzorzec, takie postanowienia mają charakter niedozwolony!!! Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Najnowsze głosy doktryny prof. Michał Romanowski, W sprawie charakteru i skutków abstrakcyjnej kontroli niedozwolonych postanowień wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorcę, „Studia Prawa Prywatnego” 2011, nr 3, s. 23-47. Niejasność rejestru – brzmienie klauzul nie pozwala nieraz nawet domyślać się przyczyny abuzywności Racjonalny powód istnienia dwóch sposobów ochrony konsumenta – kontrola incydentalna i abstrakcyjna = róŜne skutki tych kontroli Ocenie podlega treść wzorca, a nie sposób jego wykorzystania Problem: nie wadliwa regulacja prawna, a błędna praktyka stosowania – zatracie sensu rozróŜnienia na kontrolę incydentalną i abstrakcyjną Niedozwolony charakter postanowienia: wszyscy konsumenci i wszyscy przedsiębiorcy; cel – ochrona zbiorowych interesów konsumentów Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Najnowsze głosy doktryny prof. Michał Romanowski, W sprawie charakteru i skutków abstrakcyjnej… - cd. Wpis klauzuli do rejestru nie powoduje niewaŜności/ bezskuteczności toŜsamych postanowień w konkretnych umowach zawartych z konsumentami Postanowienia wpisane do rejestru nie są „czarne” (bezwzględnie zabronione do stosowania w obrocie z konsumentami) Wpis do rejestru: Prezes UOKiK kontroluje, czy przedsiębiorca nie narusza zbiorowych interesów konsumentów (art. 24 ust. 2 pkt 1 OchrKonkurU) Wyrok SOKiK nie moŜe być źródłem bezpośrednich korzyści dla konsumenta SOKiK orzeka w oderwaniu od konkretnej umowy SOKiK powinien formułować w sentencji wyroku klauzulę o charakterze powszechnym, czyli spełniającą wymaganie abstrakcyjności Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Najnowsze głosy doktryny radca prawny Paweł Tokarz, Zgodność z prawem praktyki zamieszczania postanowień umowy kredytowej/ rachunku bankowego w regulaminie ustalonym przez bank, „Monitor Prawniczy” 2011, nr 5, s. 286-288. Przepis ustawy wymaga zamieszczenia określonych danych w umowie (np. art. 4 ust. 2 KredKonsU; art. 30 nowej KredKonsU) Dla spełnienia tego wymogu wystarczające jest zamieszczenie tych postanowień w regulaminie (szczególna postać wzorca), który został doręczony lub udostępniony klientowi W takiej sytuacji umowa zawiera wymagane prawem postanowienia „Za całkowicie bezrefleksyjny uznać naleŜy prezentowany przez UOKiK pogląd, Ŝe informacje zamieszczone w art. 4 ust. 2 KredKonsU nie mogą znajdować się w załącznikach do umowy” Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Wnioski Rejestr klauzul abuzywnych sprawia, Ŝe świadomość konsumentów co do ich praw i moŜliwości wyegzekwowania korzystniejszych warunków w umowach z bankami rośnie Banki, pomimo raportów UOKiK i jawności rejestru, powtarzają w swoich wzorcach umownych niedozwolone postanowienia Stosowanie postanowień abuzywnych w regulaminach, taryfach opłat itp. nie wyłącza moŜliwości skontrolowania postanowień przez SOKiK Powoływanie się na indywidualne uzgadnianie z klientami umów nie ma znaczenia – SOKiK kontroluje wzorzec, a więc coś stworzonego jednostronnie przez przedsiębiorcę; wzorzec z istoty rzeczy nie jest uzgadniany z klientem ChociaŜ na stronie UOKiK postanowienia podzielone są „branŜowo”, nie znaczy to, Ŝe moŜna ignorować wpisy widniejące w „nie swojej” branŜy POSTULAT: jawność wyroków SOKiK wraz z uzasadnieniami moŜliwość zrozumienia, czemu postanowienie uznano za abuzywne moŜliwość zobaczenia, jakie postanowienia i dlaczego zostały uznane za dozwolone Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny” Dziękuję! Joanna Kornas Fundacja na rzecz Kredytu Hipotecznego [email protected] Joanna Kornas, „Niedozwolone postanowienia umowne a kredyt hipoteczny”
