Stanowisko w sprawie kamiennej grobli w rezerwacie przyrody Ptasi

Stanowisko w sprawie kamiennej grobli w rezerwacie przyrody Ptasi Raj
2014-10-29
W związku z artykułami prasowymi, które ukazały się dnia 28 października 2014 r. na portalu trojmiasto.pl autorstwa Katarzyny Moritz – Koniec spacerów po kamiennej grobli w Ptasim
Raju? oraz portalu Radia Gdańsk Koniec spacerów po kamiennej grobli w Ptasim Raju. To rezerwat przyrody, ludzie płoszą ptaki, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku
przedstawia następujące stanowisko w sprawie:
1. Rezerwat „Ptasi Raj” został powołany w roku 1958 w celu zachowania ze względów
naukowych i dydaktycznych obszaru bagien wraz z
dwoma zarastającymi trzciną jeziorami na żuławach wiślanych, stanowiącego naturalną ostoję ptactwa wodnego i błotnego oraz miejsce wypoczynku ptaków przelotnych (zarządzenie
Ministra Leśnictwa i Przemysłu drzewnego z dnia 5 listopada 1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody – M.P. Nr 100 poz. 535) i posiadał plan ochrony zatwierdzony w roku 1997.
Plan ten dopuszczał poruszanie się „w pętli” obszarem obejmującym kamienną groblę. Jednakże w art. 154 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wprowadzono
następujący zapis: „Plany ochrony dla (…) rezerwatów przyrody (…) ustanowione w okresie od dnia 2 lutego 2001 r. do dnia wejścia w życie ustawy stają się planami ochrony w
rozumieniu niniejszej ustawy”. Tym samym plan ochrony dla rezerwatu jako uchwalony przed wskazaną datą przestał obowiązywać w roku 2004, a tym samym wszelkie zapisy w nim
zawarte utraciły moc.
Już wtedy jednak w dokumencie wskazywano na konieczność remontu grobli, a za istotne potencjalne zagrożenie uznano sytuację awaryjnego rozlewu ropy lub jej pochodnych, przy
niesprzyjających warunkach hydrometeorologicznych oraz przelania się zanieczyszczeń przez kamienną groblę jez. Ptasi Raj.
Zespół autorski złożony z naukowców, w tym specjalistów ornitologów opracowujących projekt planu ochrony z 2009 r., wskazał groblę jako „Miejsce (…) szczególnie ważne ze względów
ornitologicznych i powinno być zamknięte dla ruchu” oraz „ma kapitalne znaczenie dla awifauny rezerwatu jako miejsca odpoczynku i należy go definitywnie zamknąć”. Ponadto grobla
jest miejscem występowania roślin słonolubnych, dla których: „Zagrożeniem (…) jest wydeptywanie przez osoby wędrujące groblą w kierunku brzegu morskiego. Zamknięcie grobli dla
swobodnego przejścia ludzi mogłoby ten problem poważnie ograniczyć.”
Niegdyś Urząd Morski w Gdyni zamieścił tablicę zakazującą wejścia na groblę, jednak po licznych aktach wandalizmu zaniechał tego rodzaju oznakowania.
W roku 2011 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku zwrócił się do UM w Gdyni z prośbą o umieszczenie tablic informacyjnych o zakazie poruszania się po kamiennej grobli.
Kontynuując: w projekcie planu ochrony z roku 2009 po raz kolejny autorzy opracowania niezależnie od wniosków wskazanych w planie ochrony z roku 1997 również zwracają uwagę, że
zagrożeniem dla ekosystemów rezerwatu jest „Możliwość przedostania się na teren rezerwatu produktów ropopochodnych w przypadku awarii większych jednostek pływających.
Częściowo ochronę przed tym zagrożeniem stanowi grobla i Mierzeja Messyńska. W przypadku awarii brak metod bezpośredniego przeciwdziałania przedostaniu się zanieczyszczeń na
teren rezerwatu. Problem należy lokalizować i likwidować zanim dotrze do granic rezerwatu. Ponadto remont grobli (uszczelnienie i podwyższenie) również w znaczący sposób poprawi
bezpieczeństwo ekologiczne rezerwatu.”
2. Dlatego też Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku w związku z postępowaniem w sprawie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 dla przedsięwzięcia polegającego na
„wykonaniu toru wodnego na odcinku od kanału płonie na Martwej Wiśle do ujścia Wisły Śmiałej do Bałtyku” jako warunek realizacji przedsięwzięcia określił inwestorowi - Urzędowi
Morskiemu w Gdyni podjęcie m.in. następującego działania na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia: Przed oddaniem do użytkowania toru wodnego, powstałego w wyniku
realizacji przedmiotowej inwestycji, wykonać podwyższenie i uszczelnienie grobli oddzielającej rezerwat przyrody „Ptasi Raj” (obszar Natura 2000 „Ostoja w Ujściu Wisły”, „Ujście Wisły”)
do wód rzeki Wisły Śmiałej do wysokości 1,5 m n.p.m. Podwyższenie i ewentualne poszerzenie grobli należy wykonać od strony rzeki z zachowaniem obecnego kształtu grobli;
„W związku z podwyższeniem grobli należy wymienić przepusty na wyższe i zapewnić możliwość techniczną ich natychmiastowego, automatycznego (bez konieczności bezpośredniego
udziału człowieka) zamykania z uwzględnieniem przepisów dotyczących rezerwatu przyrody „Ptasi Raj”. Jednocześnie z przepustów należy zdemontować mostki, organem
odpowiedzialnym za zamykanie przepustów należy uczynić Urząd Morski
w Gdyni”.
3. Kamienna grobla stanowi granicę pomiędzy rezerwatem przyrody „Ptasi Raj”, a rzeką Wisłą Śmiałą i powstała pod koniec XIX w. Dotychczas nie prowadzono prac związanych z jej
przebudową. Podstawa grobli jest zanurzona w jeziorze Ptasi Raj. W skład grobli wchodzą dwa przepusty, które umożliwiają wymianę wody pomiędzy jeziorem, a Wisłą Śmiałą. Planowany
remont jest wskazany ze względu na nieprawidłowe działanie przepustów oraz uszkodzenie korpusu grobli, która uległa zniszczeniu w wyniku działalności wód w ujściu rzeki. Oprócz ww.
prac planuje się wymianę materacy faszynowych stanowiących podstawę grobli poprzez rozebranie istniejącej okładziny kamiennej i zamontowanie w płytkim wykopie materacy
gabionowych od strony Wisły Śmiałej na dł. ok. 50 m. Całkowita długość grobli objętej rozbudową wynosi 1 080 m.
Powyższe prace, jak również planowane późniejsze zamknięcie grobli, zapobiegnie płoszeniu ptaków, gdyż miejsce to jest wykorzystywane do odpoczynku przelotnych ptaków na
Przymorskim-południowobałtyckim szlaku ich wędrówek, co jest szczególnie istotne, w okresie wodzenia młodych.
Podczas remontu planuje się wprowadzić automatyczne sterowanie dwóch przepustów, co umożliwi ich zamykanie na wypadek awarii i zapobiegnie przedostaniu się m.in. substancji
ropopochodnych do rezerwatu. Przepusty będą zamykane automatycznie również w okresie występowania niekorzystnych warunków atmosferycznych, np. na wypadek pojawienia się
oblodzenia. W innych przypadkach pozostaną one otwarte, co umożliwi swobodne mieszanie się wód jeziora Ptasi Raj i zmniejszenie eutrofizacji, a w konsekwencji poprawi warunki
bytowania awifauny lęgowej w rezerwacie. Ponadto dzięki zabezpieczeniu grobli, właściwie zapewniona zostanie możliwość odpoczynku ptaków na jej koronie.
Ze względu na to, iż grobla stanowi urządzenie hydrotechniczne i będzie wyposażona w automatycznie zamykane szandory, jak i z uwagi na bezpieczeństwo turystów przebywających w
rezerwacie, nie przewiduje się udostępnienia jej dla ruchu pieszego.
W związku z powyższym, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku planuje udostępnić rezerwat wyłącznie wzdłuż szlaków, wskazanych w zarządzeniu w sprawie szlaków
udostępnionych dla ruchu pieszego i rowerowego w rezerwacie przyrody „Ptasi Raj”, którego to projekt został przesłany do zarządców terenu: Urzędu Morskiego w Gdyni oraz
Nadleśnictwa Gdańsk.
Obok zamieszcza się mapę stanowiącą załącznik do projektu zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku.