Czy ageizm to rzadka choroba tropikalna? Zasady radzenia sobie z

www.inwestujew45plus.cba.pl
MARTA DYMEK
Czy ageizm to rzadka choroba tropikalna? Zasady radzenia sobie z dyskryminacją ze
względu na wiek i płeć
Jeszcze kilka lat temu temat dyskryminacji był w Polsce nieobecny. Samo słowo
kojarzyło się źle i obco a tylko 38% ankietowanych kobiet dostrzegało jakiekolwiek
przejawy dyskryminacji wobec kobiet (CBOS z 14 grudnia 1999 roku). W ciągu tych kilku
lat sporo się jednak zmieniło, ponieważ według badań przeprowadzonych przez Pentor w
roku 2005 aż 58,1 % kobiet zauważało dyskryminację, ponad 31% zetknęło się z nią
osobiście, a co druga kobiet uważała, że feminizm jest potrzebny społeczeństwu (51%).
Przytoczone powyżej dane nie znaczą oczywiście, że dyskryminacja nasiliła się w
ostatnim czasie, a wcześniej nie była problemem. Wręcz przeciwnie! Ostatnie lata to okres
kiedy nauczyliśmy się mówić o dyskryminacji na różnych polach, zarówno ze względu na
wiek,
płeć,
orietnację
seksualną
lub
pochodzenie.
Dyskryminacja
wynika
z
nagromadzonych uprzedzeń, czyli z niczym nie potwierdzonych negatywnych opinii, które
przypisujemy danej osobie tylko z tego powodu, że znajduje się w grupie, do której
jesteśmy uprzedzeni. Uprzedzenia generujące dyskryminację ze względu na płeć kobiet
nazywamy mizoginią, ze względu na wiek - ageizmem, ze względu na orietnację seksualną homofobią, a te ze względu na pochodzenie - rasizmem.
Dyskryminacja
jest
jednak
często tak wrośnięta w naszą kulturę, wzorce zachowań i schematy działania, że wydaje się
nam przezroczysta a tym samym nieobecna. Właśnie ta trudność w wyłapywaniu
dyskryminacji jest powodem braku wrażliwości na tę tematykę oraz ciągłego
reprodukowania się tego zjawiska we wszystkich sferach życia: w podziale obowiązków w
rodzinie, w reklamie i telewizji, w dostępie do edukacji wyższej, w reprezentowaniu
różnych grup społecznych, w polityce oraz na rynku pracy.
Sytuacja na rynku pracy zarówno kobiet, jak i osób po 45 roku życia wciąż jest dużo
gorsza niż sytuacja innych pracowników i pracowniczek (pod warunkiem, że są to białe
Projekt „Zainwestyuj w doświadczenie: promocja efektywnego zarządzania wiekiem” jest
współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
www.inwestujew45plus.cba.pl
osoby heteroseksualne). Kobiety wciąż zarabiają mniej od mężczyzn na tych samych
stanowiskach, a co za tym idzie, mają niższe emerytury. Nie oznacza to jednak wcale, że
sytuacja mężczyzn w wieku emerytalnym jest wyjątkowo dobra. Często, mimo chęci do
dalszej pracy, są zwalniani jedynie z powodu swojego wieku, nie oferuje się im
dodatkowych szkoleń ani kursów, a kiedy próbują znaleźć nowe zatrudnienie, już na etapie
czytania ogłoszeń znajdują ograniczenia w postaci zaznaczania maksymalnego wieku
oczekiwanego od kandydatów.
Aby zaradzić mechanizmom dyskryminacji ze względu na wiek lub płeć, trzeba
zacząć od zmiany mentalności pracodawców i pracodawczyń. Taka zmiana nie jest prostym,
jednowymiarowym procesem, gdyż utrwalony obraz kobiet i osób starszych towarzyszy
większości z nas przez całe życie - jest więc niezwykle trwały. Można go skruszyć, a tym
samym przeciwdziałać dyskryminacji, przede wszystkim poprzez warsztaty i treningi o
tematyce antydyskryminacyjnej. Należy je organizować dla wszystkich osób zatrudnionych
w konkretnym przedsiębiorstwie, mają szanse uczulić pracowników i pracowniczki na tę
tematykę i sprawić, że wyzbędą się negatywnych, dyskryminujących stereotypów. Taka
zmiana nastawienia u wszystkich osób zatrudnionych w danej firmie, może zmienić
politykę biznesową tego zakładu oraz przyczynić się do wdrażania równościowych
innowacji.
W przeciwdziałaniu dyskryminacji na rynu pracy istotną rolę pełnią też media, które
poprzez wskazywanie i napiętnowanie aktów dyskryminacji mogą być nośnikiem
równościowych postaw. Dopiero przeciwdziałanie wciąż funkcjonującym, krzywdzącym
stereotypom jest podstawą do dalszych zmian warunków na rynku pracy i wprowadzania
innowacji z dziedzin zarządzania różnorodnością, takich jak ułatwienia dla pracujących
matek lub kursy wyrównujące dla starszych pracowników i pracowniczek.
Do najbardziej kreatywnych przykładów stwarzania nowych, przyjaznych kobietom
warunków pracy należą takie rozwiązania jak: pokoje dla matek karmiących piersią,
elastyczny czas pracy, żłobki pracownicze, możliwość wykonywania części obowiązków
zdalnie oraz organizacja czasu pracy uwzględniająca kalendarz obowiązków rodzinnych.
Efektywnymi przykładami dobrych praktyk w dziedzinie zarządzania wiekiem są z kolei
Projekt „Zainwestyuj w doświadczenie: promocja efektywnego zarządzania wiekiem” jest
współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
www.inwestujew45plus.cba.pl
takie strategie jak: indywidualne doradztwo zawodowe dla osób po 45 roku życia, tworzenie
nowych stanowisk dostosowanych do psychomotorycznych możliwości osób w tym wieku,
szeroki dostęp do kursów i szkoleń oraz prowadzenie kampanii społecznych na temat
sytuacji osób starszych. Wymienione wyżej przykłady zarządzania różnorodnością to tylko
niektóre z możliwych do wprowadzenia innowacji, mających na celu wyrównanie szans
osób dyskryminowanych. Takich działań można zaproponować o wiele więcej, zwłaszcza
gdy dysponuje się przykładem konkretnej firmy lub przedsiębiorstwa, gdzie można osadzić
kolejne kroki w planowaniu działań na rzecz różnorodności.
Jednak takie działania nie odniosą spektakularnych efektów, bez poparcia ich
edukacją antydyskryminającą. W ramach działań edukacyjnych należy koncentrować się na
wyjaśnianiu łańcucha mechanizmów a następnie skutków uprzedzeń i dyskryminacji, oraz
w miarę możliwości uciekać się do takich form podnoszenia społecznej świadomości, które
bazują raczej na własnych doświadczeniach osób biorących udział w warsztatach.
Odwoływanie się tylko do wiedzy teoretycznej nie jest dostatecznym bodźcem do
modyfikacji dyskryminacyjnych zachowań i najczęściej pozostawia uczestników i
uczestniczki z dalszych rozumieniem tematu dyskryminacji jako obcego, dalekiego i nie
zdarzającego się w ich kraju egzotycznego zjawiska.
Projekt „Zainwestyuj w doświadczenie: promocja efektywnego zarządzania wiekiem” jest
współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
www.inwestujew45plus.cba.pl
Bibliografia:
1. Budrowska B., Duch D., Titkow A., Szkalny sufit: bariery i ograniczenia kobiet
polskich, Warszawa 2003.
2. Gzybek A., Dyskryminacja ze względu na płeć, Warszawa 2005.
3. Przeciwdziałanie dyskryminacji pod redakcją Pawlęgi M., Warszawa 2005.
4. Weigl B., Stereotypy i uprzedzenia, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki, t. 3, Gdańsk 2000.
5. Wiktorowicz J., Kołodziejczyk-Olczak I., Wieczorek I., Fachowcy 45+. Raport z
badania postaw pracodawców wobec pracowników w wieku 45+ w województwie
łódzkim, Łódź 2010.
6. Wkład Partnerstw EQUAL w aktywizację zawodową osób z grupy 45+, Warszawa
2007.
Projekt „Zainwestyuj w doświadczenie: promocja efektywnego zarządzania wiekiem” jest
współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.