szkoła historyczna w prawoznawstwie

SZKOŁA HISTORYCZNA W PRAWOZNAWSTWIE
1. Historyczne podejście do prawa prezentował nie tylko Monteskiusz, ale była to tendencja szersza, skutkująca
powstawaniem pierwszych europejskich kodyfikacji.
2. Najważniejszy kierunek – szkoła historyczna w prawoznawstwie, której twórczość przypada na pierwszą
połowę XIX w.
3. SzHP traktowała prawo jako zjawisko tworzące się w drodze procesu historycznego, o charakterze
ewolucyjnym.
4. Główni przedstawiciele: Hugo, Eichorn, Puchta oraz von Savigny.
5. Tło historyczne bardzo ważne: romantyzm i nacjonalizm, także irracjonalizm, porażka w wojnie z
Napoleonem.
6. Główne cechy całego kierunku:
-
przeniesienie na teren prawoznawstwa organicznego konserwatyzmu Burke’a („Prawo ucieleśnia zbiorowy
rozum wieków”. Burke przyrównywał społeczeństwo i państwo do drzewa – reformator ma być niczym
ogrodnik) – traktowanie prawa jako organicznego tworu historii
-
podstawowe źródło prawa: prawo zwyczajowe
-
zadaniem ustawodawstwa – odkrywanie i deklarowanie norm prawa zwyczajowego, już istniejących w
świadomości narodu – a nie tworzenie nowego prawa, oderwanego od korzeni historycznego rozwoju,
-
szczególnie silny związek SzHP z religią, podkreślanie roli świadomości narodowej i prawnej
7. SzHP przyjęła specyficzne rozumienie pojęcia NARÓD – wspólnota złączona wspólną historią i
świadomością, mająca wspólną duszę określaną jako „duch narodu”.
8. Podobnie jak Monteskiusz, SzHP uznawała, że każdy naród ma innego ducha narodu, co powoduje, że ma inne
wytwory tego ducha, w tym prawo.
9. Takie rozumienie narodu miało charakter organiczny (naród jako organizm)– co istotne, punktem odniesienia
była hierarchiczna struktura społeczeństwa (nawiązywano tu do tradycji średniowiecznej)
10. W konsekwencji antyindywidualizm.
11. Istotny stosunek do kodyfikacji – odrzucenie takich kodyfikacji, które nie biorą pod uwagę „ducha narodu”.
Dlatego Savigny krytykował pomysł recepcji Kodeksu Napoleona w niemieckim systemie prawnym, jako
oderwanej od niemieckiego „ducha narodu”.
NACJONALIZM
1. Różne pojęcia narodu
nacjonalizm zaczął kształtować się w drugiej połowie XIX w - podstawę stanowiło uznanie własnego
narodu za najwyższą wartość i uznanie tym samym prymatu tego narodu nad innymi - naród można było
rozumieć na różne sposoby: jako zbiór obywateli, jako zbiór osób połączonych więzią kulturową lub religijnokulturową, bądź jako grupę o charakterze rasy biologicznej - ten ostatni typ nacjonalizmu łączył się więc z
rasizmem;
2. Narodowa demokracja i nacjonalizm antydemokratyczny
różnicuje je także stosunek do instytucji ustrojowych: uznawanie tradycyjnych rozwiązań konstytucjonalizmu,
przy utrzymaniu zasady silnej władzy wykonawczej i centralizacji (w Polsce narodowa demokracja,
Romana Dmowskiego 1864-1939 r.) bądź rozwiązań, korporacyjno-samorządowych albo autorytarnych (w
Polsce w latach 30. XX w. obóz narodowo-radykalny) - da się wskazać cechy wspólne różnym tym
postaciom;
3. Nacjonalizm a inne kierunki myśli politycznej
uznając za najwyższą wartość wspólnotę narodową, nacjonalizm traktuje ją na sposób solidarystyczny interes jednostki musi ustąpić przed interesem narodu - stanowią też o sprzeczności z podstawowymi zasadami
liberalizmu, zwalcza również myśl socjalistyczną, wiele punktów wspólnych z konserwatyzmem - elitaryzm rządzić powinna elita narodu - prymat narodu nad państwem; państwo jest powołane do tego, by bronić
narodu wewnątrz swojego terytorium i na zewnątrz, jak również by umacniać jego potęgę;