Mikrobiologia - Wydział Farmaceutyczny

Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
Sylabus - Mikrobiologia
1. Metryczka
Wydział Farmaceutyczny
Nazwa Wydziału:
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Farmacja, jednolite studia magisterskie, forma studiów:
Program kształcenia
stacjonarne i niestacjonarne, profil ogólnoakademicki
Rok akademicki:
2016/2017
Nazwa modułu/przedmiotu:
Mikrobiologia
Kod przedmiotu
29514
Jednostka/i prowadząca/e kształcenie:
Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej
Kierownik jednostki/jednostek:
PROF. DR HAB. STEFAN TYSKI
Rok studiów
III
Semestr studiów
Letni
Typ modułu/przedmiotu
Podstawowy
Prof. dr hab. Stefan Tyski, dr Agnieszka Laudy,
dr hab. Joanna Stefańska, dr Renata Wolinowska,
Osoby prowadzące
mgr Izabela Maciąg, mgr Iwona Makuch, mgr Alicja
Namysłowska, mgr Olga Zając
Erasmus TAK/NIE
NIE
Osoba odpowiedzialna za sylabus
Dr hab. Joanna Stefańska
Liczba punktów ECTS:
6
2. Cele kształcenia
1. Poznanie podstawowych zagadnień mikrobiologii ogólnej i lekarskiej, w tym mechanizmów
i zakresu działania najważniejszych grup leków przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych oraz
zjawiska lekooporności drobnoustrojów chorobotwórczych.
2. Poznanie podstawowych metod pracy w laboratorium mikrobiologicznym w zakresie bakteriologii,
mikologii i wirusologii, w tym zasad BHP, klasycznych metod diagnostyki mikrobiologicznej, metod
biologii molekularnej i serologii stosowanych w badaniach drobnoustrojów, badań lekooporności
drobnoustrojów chorobotwórczych.
Strona 1 z 7
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
3. Poznanie podstaw kontroli mikrobiologicznej preparatów farmaceutycznych, badania jałowości
i czystości mikrobiologicznej, oznaczania ilościowego antybiotyków i oceny ich aktywności
z zastosowaniem metod mikrobiologicznych oraz oceny skuteczności środków dezynfekcyjnych.
Poznanie podstawowych informacji o preparatach probiotycznych i szczepionkach oraz
o mikrobiologicznych metodach badania czystości środowiska.
3. Wymagania wstępne
1. Student zna podstawy biologii, w tym genetyki, chemii i biochemii z zakresu szkoły średniej oraz
I i II roku studiów.
2. Student zna budowę i funkcjonowanie organizmu człowieka, jego narządów i tkanek.
3. Student potrafi posługiwać się podstawowym sprzętem laboratoryjnym oraz mikroskopem.
4. Przedmiotowe efekty kształcenia
Lista efektów kształcenia
Symbol przedmiotowego
efektu kształcenia
Treść przedmiotowego efektu kształcenia
Odniesienie do efektu
kierunkowego (numer)
W-wiedza,
U-umiejętności
Po opanowaniu materiału objętego wykładami,
seminariami i ćwiczeniami student:
Numer kierunkowego
efektu kształcenia
zawarty w
Rozporządzeniu
W1
Zna
i
rozumie
podstawy
funkcjonowania
organizmów prokariotycznych, zna budowę komórki
bakteryjnej. Zna podstawy genetyki, zna metody
biologii molekularnej stosowane w diagnostyce
mikrobiologicznej.
AW16, AW17
W2
Ma wiedzę o bakteriach, wirusach i grzybach
chorobotwórczych, wywoływanych przez nie
chorobach i ich leczeniu. Zna podstawowe zasady
diagnostyki mikrobiologicznej. Ma wiedzę na temat
zakażeń szpitalnych i odlekowych.
AW18, AW20
W3
Ma
wiedzę
na
temat
antybiotyków
i chemioterapeutyków, mechanizmów ich działania
oraz mechanizmów oporności drobnoustrojów. Ma
wiedzę na temat środków dezynfekcyjnych
i antyseptycznych oraz metod ich badania.
AW19
W4
Zna zasady immunoprofilaktyki i immunoterapii, zna
skład i zastosowanie najważniejszych szczepionek
i preparatów probiotycznych.
AW14
W5
Zna zasady dobrej praktyki wytwarzania leków
jałowych i niejałowych, badania czystości
mikrobiologicznej środowiska wytwarzania leków
oraz wymagania farmakopealne dotyczące kontroli
mikrobiologicznej produktów leczniczych.
AU19
U1
Stosuje
podstawowe
techniki
i
narzędzia
mikrobiologiczne, potrafi przygotować podłoża
prowadzić posiewy i hodowle drobnoustrojów, oraz
wykonywać preparaty bakteriologiczne.
AU15
Strona 2 z 7
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
U2
Potrafi identyfikować drobnoustroje na podstawie
cech
morfologicznych
oraz
właściwości
fizjologicznych i hodowlanych, wykorzystuje metody
serologiczne i techniki biologii molekularnej
w diagnostyce mikrobiologicznej, bada wrażliwość
drobnoustrojów na chemioterapeutyki i środki
dezynfekcyjne.
AU16, AU17, AU18
U3
Potrafi przeprowadzać kontrolę mikrobiologiczną
preparatów farmaceutycznych oraz wykorzystuje
metody mikrobiologiczne w ocenie skuteczności
dezynfekcji i sterylizacji, oraz w badaniu aktywności
antybiotyków, a także badaniach środowiska.
AU19
5. Formy prowadzonych zajęć
Forma
Liczba godzin
Liczba grup
Minimalna liczba osób
w grupie
Wykład
30
1
nieobowiązkowe
Seminarium
10
6,5
nieobowiązkowe
Ćwiczenia
50
13
nieobowiązkowe
6. Tematy zajęć i treści kształcenia
Wykłady (prof. dr hab. Stefan Tyski)
W1–W4 Wykłady 1-4: Historia mikrobiologii, podstawy taksonomii bakterii. Organizmy eukariotyczne
a prokariotyczne. Budowa komórki bakteryjnej, formy wegetatywne i przetrwalnikowe, formy planktonowe
i biofilm. Biochemia drobnoustrojów oraz materiał genetyczny. W1
W5–W9 Wykłady 5-9: Rodzaje bakterii istotnych klinicznie, charakterystyka, choroby, leczenie. Rodzaje
grzybów istotnych klinicznie, charakterystyka, choroby, leczenie. Wirusy chorobotwórcze, charakterystyka,
choroby, leczenie, oraz bakteriofagi. Czynniki i mechanizmy chorobotwórczości. Zakażenia szpitalne
i odlekowe. W2
W10 Wykłady 10: Surowice i szczepionki, program szczepień ochronnych. Probiotyki i prebiotyki. W4
W11–W14 Wykłady 11-14: Antybiotyki, chemioterapeutyki przeciwdrobnoustrojowe, podział, przykłady
związków, mechanizmy działania, mechanizmy oporności. Metody sterylizacji i ich kontrola. Higiena
produkcji, dezynfekcja i antyseptyka, zakres, związki czynne, metody badania preparatów, PN i EN. W3
W15-W19 Wykłady 15-19: Europejskie i krajowe instytucje związane z opracowywanie i dopuszczaniem
leków do obrotu, Farmakopea. Dobra praktyka wytwarzania leków jałowych oraz niejałowych, aspekty
mikrobiologiczne, ograniczanie skażenia. Wymagania farmakopealne dotyczące mikrobiologicznych metod
badania produktów leczniczych i ich kategoryzacja. Woda do celów farmaceutycznych. W5
Seminaria
S1-S2
Seminaria
1-2:
Budowa
i
mechanizmy
działania
najważniejszych
i chemioterapeutyków. Mechanizmy oporności drobnoustrojów na leki. W3
antybiotyków
S3 Seminarium 3: Drobnoustroje beztlenowe z rodzaju
Clostridium – najważniejsze
gatunki i ich chorobotwórczość. Najważniejsze drobnoustroje wywołujące choroby przenoszone drogą
płciową. W2
S4 Seminarium 4: Szczepionki swoiste i nieswoiste,
przechowywania. Wybrane preparaty szczepionek. W4
Strona 3 z 7
mechanizm
działania,
skład,
sposoby
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
Ćwiczenia
C1-C3 Ćwiczenia 1-3: Zasady BHP w laboratorium mikrobiologicznym. Podstawowe pojęcia
mikrobiologiczne, tok identyfikacyjny nieznanego drobnoustroju. Rodzaje mikroskopów i metody barwienia
preparatów bakteriologicznych. Techniki posiewów drobnoustrojów na podłoża stałe i płynne. Rodzaje
pożywek mikrobiologicznych i metody hodowli drobnoustrojów. Określanie właściwości fizjologicznych
drobnoustrojów: próby hodowlane i biochemiczne. Metoda seryjnych rozcieńczeń. Metody serologiczne
i metody nieklasyczne stosowane w diagnostyce mikrobiologicznej. W2, U1
C4-C5 Ćwiczenia 4-5: Metody liczenia drobnoustrojów. Metody i cele oznaczania lekowrażliwości
drobnoustrojów: metoda krążkowo-dyfuzyjna, oznaczanie wartości MIC i MBC. U2
C6 Ćwiczenie 6: Ziarenkowce Gram-dodatnie z rodzajów Staphylococcus, Streptococcus i Enterococcus
najważniejsze gatunki, metody hodowli i diagnostyki, chorobotwórczość. Corynebacterium diphteriae –
chorobotwórczość. W2, U1
C7 Ćwiczenie 7: Pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae oraz niefermentujące pałeczki
Gram-ujemne z rodzaju Pseudomonas i Haemophilus – diagnostyka, najważniejsze gatunki i ich
chorobotwórczość. Prątki kwasooporne z rodzaju Mycobacterium (podział na grupy, najważniejsze
gatunki, chorobotwórczość). W2, U1
C8 Ćwiczenie 8: Grzyby chorobotwórcze dla człowieka (grzyby drożdżopodobne z rodzajów Candida
i Cryptococcus – diagnostyka, najważniejsze gatunki i chorobotwórczość. Grzyby pleśniowe z rodzajów
Aspergillus i Penicillium, dermatofity. W3, U1
C9-C10 Ćwiczenia 9-10: Rodzaje i znaczenie plazmidów naturalnie występujących w bakteriach.
Analiza wzorów plazmidowych. PCR i jej odmiany. Metody molekularne w epidemiologii: RAPD, RFLP,
PFGE, rybotypowanie. Diagnostyka drobnoustrojów trudnych w hodowli z wykorzystaniem metod
molekularnych. W1, U2
C11-C12 Ćwiczenia 11-12: Badanie aktywności bakteriobójczej wybranego środka dezynfekcyjnego
metodą rozcieńczania-neutralizacji oraz metodą filtracji. Badania środków dezynfekcyjnych - faza pierwsza:
cel, stosowane warunki, szczepy testowe. Wykorzystanie środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych
w
produkcji
preparatów
farmaceutycznych.
Higieniczna
dezynfekcja
rąk
metodą
wcierania - ćwiczenie praktyczne z użyciem lampy UV. Oznaczanie aktywności antybiotyków
metodą
dyfuzyjną.
Badanie
preparatów
probiotycznych:
ilościowa
ocena
wybranych
preparatów probiotycznych, ocena antagonistycznych właściwości, oporności na antybiotyki oraz
oporności na żółć i niskie pH wybranych szczepów probiotycznych stosowanych do
produkcji probiotyków - preparatów farmaceutycznych. Wybrane preparaty probiotyczne - skład oraz
najważniejsze zastosowania. W3, W4, U3
C13 Ćwiczenie 13: Kontrola jałowości produktów leczniczych i wyrobów medycznych – badanie
jałowości metodą posiewu bezpośredniego. U3
C14-C16 Ćwiczenia 14-16: Kontrola czystości mikrobiologicznej produktów leczniczych - badanie
czystości mikrobiologicznej leków metodą posiewu bezpośredniego. Badanie czystości mikrobiologicznej
powietrza.
Badanie
czystości
mikrobiologicznej
powierzchni
z
wykorzystaniem
płytek
kontaktowych. Biologiczna kontrola procesów sterylizacji. Metody oznaczania pirogenów, ze szczególnym
uwzględnieniem endotoksyn bakteryjnych w produktach leczniczych (zasada testu LAL). U3
7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia
Symbol
przedmiotowego
efektu
kształcenia
U1, W3
Symbole form
prowadzonych zajęć
C1-C5, S1, S2
Sposoby weryfikacji efektu
kształcenia
Kolokwium testowe
Strona 4 z 7
Kryterium zaliczenia
60% poprawnych odpowiedzi
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
U2
C6-C10, S3
Kolokwium testowe
60% poprawnych odpowiedzi
U3
C11-C16, S4
Kolokwium testowe
60% poprawnych odpowiedzi
W1-W5
W, S1, S2
Egzamin pisemny
60% poprawnych odpowiedzi
8. Kryteria oceniania
Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin 2-częściowy: test + pytania otwarte wymagające bardzo
krótkich odpowiedzi
ocena
kryteria
2,0 (ndst)
< 60% poprawnych odpowiedzi
3,0 (dost)
60-70% poprawnych odpowiedzi
3,5 (ddb)
71-77% poprawnych odpowiedzi
4,0 (db)
78-83% poprawnych odpowiedzi
4,5 (pdb)
84-89% poprawnych odpowiedzi
5,0 (bdb)
90-100% poprawnych odpowiedzi
9. Literatura
Literatura obowiązkowa:
1. Heczko P.B., Wróblewska M., Pietrzyk A. [red.]: Mikrobiologia lekarska. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 2014.
2. Hryniewicz W., Mészáros J. [red]: Antybiotyki w profilaktyce i leczeniu zakażeń. Wyd. Lekarskie
PZWL, Warszawa 2001
3. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej.
I. Nowe antybiotyki i chemioterapeutyki dopuszczone do obrotu.
Przegląd Epidemiologiczny 66(4): 567-573, 2012
4. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej.
II. Badania kliniczne i nowe antybiotyki β-laktamowe i inhibitory β-laktamaz.
Przegląd Epidemiologiczny 67(1): 135-140, 2013
5. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej.
III. Nowe chemioterapeutyki przeciwbakteryjne z grupy chinologów w badaniach klinicznych.
Przegląd Epidemiologiczny 67(3): 567-561, 2013
6. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej.
IV. Nowe związki przeciwbakteryjne z grup aminoglikozydów, makrolidów i tetracyklin w badaniach
klinicznych. Przegląd Epidemiologiczny 69(4): 865-870, 2015
7. Wytyczne Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Lekowrażliwości
Drobnoustrojów: www.korld.edu.pl - części dotyczące mechanizmów oporności w zakresie
omawianym na zajęciach (wykłady+ćwiczenia).
8. Maciąg I. E., Starościak B. J. [red.]: Mikrobiologia praktyczna. Materiały do ćwiczeń dla studentów
Wydziału Farmaceutycznego i Oddziału Analityki Medycznej. Oficyna Wydawnicza Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2008
Strona 5 z 7
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
9. Wolinowska R.: Metody molekularne w diagnostyce mikrobiologicznej. Oficyna Wydawnicza
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa, 2009 oraz dodatkowy rozdział tego skryptu
„Rybotypowanie”
10. Farmakopea Polska X, tom I i II i Suplement 2015, Suplement 2016 - odpowiednie monografie.
Wyd. Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego 2014, 2015, 2016
11. Hugo and Russell’s Pharmaceutical Microbiology, Edited by S.P. Denyer, N.A. Hodges, S.P.
Gorman, 8th edition, Blackwell Science, 2011
12. Gromadecki J., Wróbel R.: Składniki aktywne występujące w preparatach dezynfekcyjnych i
antyseptycznych. Zakażenia 1; 29-36 (2010)
13. Kutrowska E.: Antyseptyki stosowane do leczenia ran i błon śluzowych oraz do celów
profilaktycznych. Zakażenia 2; 17-22 (2009)
14. Tyski S.: Zakres prac normalizacyjnych komisji technicznych ds. dezynfekcji i antyseptyki PKN i
CEN. Część I – Informacje ogólne, normy fazy I oraz normy obszaru medycznego. Laboratorium
10; 10-15 (2006)
15. Materiały do ćwiczeń i seminariów obejmujące tematykę szczepionek i probiotyków.
Literatura uzupełniająca:
1. Baj J., Markiewicz Z [red.]: Biologia molekularna bakterii. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2006
2. Dzierżanowska D.: Antybiotykoterapia praktyczna. α-medica press, Bielsko-Biała 2008
3. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T. [red]: Immunologia. Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 2012
4. Grzybowski J.: Zagrożenia infekcyjne, z suplementem: Trafny E.A., Grzybowski J.: Identyfikacja
zagrożeń infekcyjnych – najnowsze metody diagnostyczne. Instytut Problemów Ochrony Zdrowia,
Warszawa 2008
5. Grzybowski J., Zaborowski P.: Teoretyczne i praktyczne podstawy infekcjologii. Atlas. Instytut
Problemów Ochrony Zdrowia, Warszawa 2007
6. Krawczyk B., Kur J. Diagnostyka molekularna w mikrobiologii. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej,
Gdańsk 2008
7. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. [red.]: Choroby zakaźne i pasożytnicze –
epidemiologia i profilaktyka. α-medica press Bielsko Biała 2007
8. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. [red]: Wakcynologia. Wyd.II. α-medica press,
Bielsko-Biała 2007
9. Markiewicz Z., Kwiatkowski Z. A.: Bakterie, antybiotyki, lekooporność. Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 2012
10. Murray P. R., Rosenthal K. S., Pfaller M. A.: Mikrobiologia. Wyd. Elsevier Urban & Partner,
Wrocław 2011
11. Nicklin J., Graeme-Cook K., Killington R. Mikrobiologia. Krótkie wykłady. Wyd. II, Wyd. Nauk. PWN,
Warszawa 2004
12. Piekarowicz A: Podstawy wirusologii molekularnej. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004
Strona 6 z 7
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 54/2015 Rektora WUM z dnia 14.07.2015 r.
Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia
13. Sołtysiak-Pawluczuk D., Tyski S.: Antyseptyki. Preparaty do odkażania skóry i tkanek dopuszczone
do obrotu w Polsce lub znajdujące się w trakcie procesu rejestracji. Stan na 01.09.2000 r.; Instytut
Leków w Warszawie, Warszawa 2000
14. Szewczyk E. [red]: Diagnostyka bakteriologiczna. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2013
15. Węgleński P [red.]: Genetyka molekularna. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012
16. Grzybowska W., Bocian E., Tyski S.: Glukoprotamina – badania fazy 1 i 2 aktywności
bakteriobójczej. Zakażenia 1; 7-12 (2010)
10. Kalkulacja punktów ECTS
Forma aktywności
Liczba godzin
Liczba punktów ECTS
Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:
Wykład
30
1
Seminarium
10
0,3
Ćwiczenia
50
1,7
Samodzielna praca studenta
Przygotowanie studenta do zajęć
40
1,3
Przygotowanie studenta do zaliczeń
50
1,7
180
6
Inne (jakie?)
Razem
11. Informacje dodatkowe
Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej
Warszawa, ul. Oczki 3, tel. 22 628-08-22
Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii (CePT),
ul. Banacha 1b, 02-097 Warszawa
tel. 22 116 61 77 (sekretariat pok. nr 4)
Przy Zakładzie Mikrobiologii Farmaceutycznej działa Koło Naukowe, zarejestrowane od 25.01.2005 r.
Członkowie Koła w przyszłości będą mieli pierwszeństwo w podjęciu w Zakładzie prac magisterskich.
Informacje o tematach realizowanych w ramach działalności Koła dostępne są na stronie internetowej ZMF.
http://zmf.wum.edu.pl
Podpis Kierownika Jednostki
Prof. dr hab. Stefan Tyski
Podpis osoby odpowiedzialnej za sylabus
Dr hab. Joanna Stefańska
Strona 7 z 7