Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju - Energia

Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.
Ministerstwo Rozwoju
Strategia na rzecz
Odpowiedzialnego Rozwoju
- projekt do konsultacji społecznych -
Polska będzie wielka albo nie będzie jej wcale
Józef Piłsudski
1
Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.
Energia
Jednym z podstawowych wyzwań rozwojowych Polski na najbliższe lata jest zapewnienie gospodarce
stabilnych dostaw energii po akceptowalnej ekonomicznie cenie oraz zwiększenie efektywności jej
wykorzystania zarówno przez przedsiębiorstwa, sektor publiczny jak i gospodarstwa domowe.
Regulacje UE wskazują ponadto na konieczność uwzględniania w polityce energetycznej zagadnień
przeciwdziałania zmianom klimatycznym i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną.
Wypracowanie długofalowej, stabilnej polityki energetycznej oraz wdrożenie opartych na jej
podstawie strategii sektorowych i systemu regulacji prawno-instytucjonalnych jest warunkiem
koniecznym dla rozwoju sektora energetyki w Polsce.
I. Diagnoza
Polska elektroenergetyka jest oparta przede wszystkim na węglu. Produkcja energii elektrycznej wg
nośników przedstawiała się w 2014 r. następująco: węgiel kamienny 50,5,%, węgiel brunatny 35%,
gaz ziemny 2%, energia odnawialna (biomasa, biogaz, woda, wiatr) 12,5%.
Mimo iż własne zasoby węgla zapewniają Polsce perspektywę stabilnej produkcji energii elektrycznej,
to nadal problemem dla krajowej gospodarki pozostają uwarunkowania zaopatrzenia w gaz ziemny
i ropę naftową (wahania cen gazu ziemnego i ropy naftowej oraz wysokie uzależnienie od dostaw
z jednego kierunku – udział gazu ziemnego importowanego (spoza UE) oraz dostarczanego w ramach
nabycia wewnątrzwspólnotowego (UE) w ogólnym bilansie dostaw gazu wynosi około 72%, przy czym
53% całości dostaw pokrywane jest z kierunku wschodniego).
Mimo rosnącego udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym, poziom ten jest niższy od
innych krajów UE. Zgodnie z ustaleniami zawartymi w Strategii UE „Europa 2020”, Polska zobowiązała
się ograniczyć emisję gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z 1990 r., zwiększyć do 15% udział
energii odnawialnej w zużyciu energii ogółem oraz poprawić efektywność energetyczną (mierzoną
wskaźnikiem zużycia energii pierwotnej) o 20%.
Aby zapewnić zdolność do ciągłego dostarczania prądu gospodarce konieczna jest sprawna
infrastruktura. Infrastruktura energetyczna w Polsce, w tym sieć przesyłowa i dystrybucyjna oraz
znaczna część jednostek transformatorowych jest przestarzała, co powoduje znaczne straty energii
elektrycznej w trakcie jej przesyłu (8,2% przy średniej dla UE - 5,7%), między innymi z powodu
nierównomiernego rozmieszczenia jednostek wytwórczych (koncentracja na południu i w centralnej
części kraju).
Z powodu znacznego wyeksploatowania oraz niskiej sprawności zdecydowana większość krajowych
bloków energetycznych powinna zostać w najbliższych latach zmodernizowana lub zastąpiona
nowymi. Według dostępnych danych wiek 80% linii o napięciu 220 kV, 23% linii o napięciu 400 kV
oraz 38% transformatorów przekracza 30 lat. Ponad 30 lat ma również około 59% urządzeń
wytwarzających energię elektryczną (turbin), a około 16% tych urządzeń ma ponad 20 lat.
191
Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.
Rysunek 24. Planowany rozwój sieci przesyłowej - zamierzenia inwestycyjne do 2025 r
Źródło: Polskie Sieci Elektroenergetyczne
Kolejnym problemem polskiej gospodarki jest kwestia efektywności energetycznej, w tym przede
wszystkim wysoka energochłonność PKB spowodowana strukturą gospodarki. W ciągu ostatnich
20 lat Polska dokonała dużego postępu w tej dziedzinie, jednak nadal energochłonność pierwotna
PKB Polski, wyrażona w cenach stałych (rok bazowy to 2005) oraz parytecie siły nabywczej jest
wyższa o 19% od średniej europejskiej.
II. Cel i oczekiwane efekty
Zapewnienie
równego i
powszechnego
dostępu do energii
pochodzącej z
różnych źródeł
Modernizacja sektora energetycznego oraz podjęcie działań na rzecz
dywersyfikacji źródeł energii stanowi warunek dla podwyższania
konkurencyjności polskiego przemysłu, poprawy jego efektywności
energetycznej oraz zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii.
Do osiągnięcia tego celu niezbędne jest tworzenie rozwiązań na rzecz
modernizacji i rozbudowy sieci przesyłu oraz dystrybucji energii elektrycznej
i gazu, stworzenie warunków do inwestycji w konwencjonalną
infrastrukturę wytwórczą, szersze wykorzystanie stabilnych źródeł energii
odnawialnej, wdrożenie energetyki jądrowej oraz wsparcie dla rozwoju
niskoemisyjnego transportu zbiorowego.
W perspektywie 10 lat efektem tych działań będzie zapewnienie stabilności
dostaw dla użytkowników, zmniejszenie zużycia energii pierwotnej,
stopniowe i efektywne kosztowo zwiększanie udziału OZE w miksie
192
Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.
energetycznym, oraz spowolnienie wzrostu (lub nawet jego zahamowanie)
udziału wydatków na energię w budżetach domowych.
III. Wskaźniki pomiaru skuteczności realizacji celu
Jednostka miary
Wartość
bazowa (rok
bazowy)
Wartość
pośrednia
(rok 2020)
Udział energii ze źródeł
odnawialnych w końcowym
zużyciu energii brutto
%
11,45
(2014)
15
Nadwyżka mocy dyspozycyjnej
elektrowni krajowych nad
zapotrzebowaniem na moc w
stosunku do zapotrzebowania na
moc
%
18,30
(2014)
utrzymanie
poziomu
powyżej 18
Mtoe
89,1 Mtoe
(2014)
zmniejszenie
zużycia energii
pierwotnej o
20 %
Eurostat
%
48
(2014)
<55
Dane GUS,
Publikacja
„Bilans energii
pierwotnej”.
Wskaźnik
Zużycie energii pierwotnej
Udział importu nośników energii w
zużyciu energii ogółem
Wartość
docelowa
(rok 2030)
Źródło danych
Eurostat
utrzymanie
poziomu
powyżej 18
<55
Ministerstwo
Energii
IV. Kierunki interwencji
Wobec wyzwań, przed jakimi stoi polska energetyka działania zostaną skoncentrowane na poprawie
efektywności energetycznej gospodarki, zapewnieniu dywersyfikacji zarówno źródeł (rozważa się
wdrożenie energetyki jądrowej) jak i kierunków dostaw paliw i energii, stworzenia warunków do
inwestycji w infrastrukturę wytwórczą energii elektrycznej, zwiększaniu udziału odnawialnych źródeł
energii, stopniowym zwiększaniu konkurencyjności polskiego sektora górniczego.
1. Poprawa efektywności energetycznej
Poprawa efektywności energetycznej jest jednym z priorytetów polityki energetycznej kraju.
Działania w tym zakresie będą opierać się na ograniczaniu energochłonności gospodarki, czyli
inwestycjach w przedsiębiorstwach, ciepłownictwie i wykorzystaniu końcowym energii
(termomodernizacja w budownictwie, efektywność paliwowa w transporcie, racjonalne korzystanie
z energii przez odbiorców końcowych). W odniesieniu do przedsiębiorstw istotna będzie koncentracja
na zmniejszaniu strat energii, ciepła i wody użytkowej. Do poprawy efektywności energetycznej
przyczyni się także rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii.
Działania:






Zwiększenie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych
wielorodzinnych
Zwiększenie efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach
Poprawa w zakresie systemów ciepłowniczych i chłodniczych oraz wsparcie dla strategii
niskoemisyjnych
Zmniejszenie strat przesyłowych energii elektrycznej
Podniesienie sprawności wytwarzana energii
Wprowadzenie energooszczędnych i wysokoefektywnych technologii
193
Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.




Wsparcie produkcji energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu (kogeneracja)
Wdrożenie wysokotemperaturowych reaktorów jądrowych HTR do produkcji ciepła
przemysłowego
Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego i innych przyjaznych środowisku form
mobilności miejskiej (rowery, transport szynowy, eko-autobusy, w tym elektryczne)
Promowanie i inicjowanie lokalnych przedsięwzięć (klastry) z zakresu wytwarzania energii (ze
wskazaniem na rozwój OZE) oraz efektywności energetycznej w celu dążenia do
samowystarczalności energetycznej gmin i powiatów (mikrosieci)
Projekty strategiczne przewidziane do przygotowania i realizacji do roku 2020:
Kogeneracja jądrowa – przygotowanie do budowy pierwszego rektora HTR o mocy termicznej
200-350 MW zasilającego instalację przemysłową w ciepło technologiczne
Energetyka rozproszona - 5 projektów mających na celu rozwój wytwarzania energii przy
wykorzystaniu OZE na potrzeby społeczności lokalnej
Prawo energetyczne - zmiana ustawy w celu wdrożenia inteligentnego opomiarowania
Rynek mocy - zapewnienie ciągłości i stabilności dostaw energii elektrycznej
Niekonwencjonalne źródła gazu - pozyskiwanie gazu z łupków oraz z pokładów węgla (metan)
2. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju
Bezpieczeństwo energetyczne
Rysunek 25. Kierunki działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa
wymaga dywersyfikacji zarówno
energetycznego.
źródeł, jak i kierunków dostaw
paliw i energii.
MAPA „Kierunki działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa
W tym obszarze istotne jest
energetycznego.”
zaspokojenie
krajowego
zapotrzebowania na węgiel oraz

Rozbudowa i modernizacja systemów i połączeń międzysystemowych,
zagwarantowanie potrzebnych
nowe moce wytwórcze
dostaw. W zakresie gazu

Infrastruktura elektroenergetyczna - sieci przesyłowe i połączenia
ziemnego
podstawowe
transgraniczne
znaczenie będą miały inwestycje

Główne elektrownie, w tym jądrowe
dotyczące budowy infrastruktury

Infrastruktura gazowa (sieci przesyłowe i połączenia transgraniczne)
umożliwiającej
dostawy
terminal LNG, nowe/rozbudowywane podziemne magazyny gazu
z nowych źródeł, a także
rozbudowa wewnętrznej sieci

Infrastruktura naftowa (sieci przesyłowe i połączenia transgraniczne)
przesyłowej oraz zwiększenie
główne rafinerie i bazy paliwowe,
pojemności magazynowej.

Strefy rozwoju rozproszonej energetyki odnawialnej (wiatrowej, wodnej,
Dywersyfikacja
źródeł
geotermalnej)
i kierunków dostaw gazu ziemnego umożliwi
uniezależnienie od dominującego dostawcy. Polska

Tereny o niedostatecznym
sieci energetycznej
będzie więc wspierać stworzenie wewnętrznego
rynku energii,rozwoju
w tymdystrybucyjnej
integrację unijnego
rynku gazu
oraz jego liberalizację przy pozostawieniu

Potencjalne
strategicznych
złoża strategiczne
decyzji państwom
(podlegające
członkowskim.
ochronie)
Działania:


- węgiel kamienny i węgiel brunatny – ew. gaz
Wspieranie pozyskiwania energii z nowych źródeł (gaz ziemny ze złóż niekonwencjonalnych
i norweskiego szelfu kontynentalnego, energetyka jądrowa, OZE, zgazowanie węgla i jego
przetwórstwo na paliwa płynne)
Wprowadzenie mechanizmów prawnych zwiększających stabilność pracy źródeł
odnawialnych
194
Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.





Zapewnienie ciągłości i stabilności dostaw energii elektrycznej w horyzoncie
długoterminowym dla wszystkich odbiorców na terenie kraju w ilości i czasie, jakie wynikają
z ich potrzeb (rynek mocy)
Rozwijanie technologii magazynowania energii
Inwestycje w wykorzystanie zasobów energii zgodnie z terytorialnym potencjałem (np.
elektrownie wodne, biomasa)
Dążenie do zapewnienia właściwej architektury rynku energii elektrycznej w Europie.
Zapewnienie uczciwych warunków dla handlu energią elektryczną w Europie ŚrodkowoWschodniej, w tym poprzez neutralizację zjawiska przepływów kołowych.
Poszukiwanie i wydobycie złóż węglowodorów w Polsce
Projekty strategiczne przewidziane do przygotowania i realizacji do roku 2020:
Nomaten - utworzenie nowoczesnego laboratorium materiałowego zdolnego do badań i rozwoju
materiałów dla IV Generacji reaktorów uranowych, reaktorów fuzyjnych i wysokowydajnych
instalacji konwencjonalnych
Zwiększenie wykorzystania potencjału hydroenergetycznego - wzrost produkcji energii
elektrycznej wytwarzanej w elektrowniach wodnych (osiągnięcie wykorzystania technicznego
potencjału hydroenergetycznego na poziomie średniej UE) poprzez rozwój zarówno małych
instalacji, jak również dużych elektrowni wodnych
Realizacja projektów inwestycyjnych w nowe moce wytwórcze – projekty inwestycyjne
w elektrownie oparte na tradycyjnych źródłach energii
Kontynuacja „Programu polskiej energetyki jądrowej” – przyśpieszenie opóźnionego procesu
wdrażania energetyki jądrowej w Polsce. Program składa się z dwóch projektów: 1. Wsparcie
i skoordynowanie krajowych przedsiębiorstw w ich przygotowaniach do realizacji prac dla
energetyki jądrowej 2. Przygotowanie do budowy dwóch elektrowni jądrowych (EJ) w ramach
PPEJ, o łącznej mocy ok. 6000 MW netto (4-8 jądrowych bloków energetycznych)
3. Modernizacja i rozwój energetyki
Dla zapewnienia stabilnej pracy systemu elektroenergetycznego kluczowy jest rozwój sieci
przesyłowych i dystrybucyjnych. Rozwijając i modernizując sieć należy mieć na uwadze trendy jakie
zachodzą w wytwarzaniu energii: rozwój OZE, zwłaszcza w formule rozproszonej oraz dążenie do
poprawy efektywności wykorzystania energii.
Działania:
 Modernizacja oraz budowa nowych linii energetycznych, umożliwiających wymianę
transgraniczną z krajami sąsiednimi; budowa interkonektorów i mostów energetycznych przy
zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju
 Wprowadzenie inteligentnych sieci energetycznych, także w celu integracji OZE
 Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci gazowej przesyłowej i dystrybucyjnej, podziemnych
magazynów gazu oraz zwiększenie dostępu do gazu ziemnego z nowych źródeł dostaw
 Skoordynowanie rozwoju infrastruktury energetycznej i telekomunikacyjnej minimalizujące
koszty ich rozbudowy i zwiększające szanse zaistnienia nowych zastosowań
Projekty strategiczne przewidziane do przygotowania i realizacji do roku 2020:
Smart power grid - przygotowanie warunków do powstania krajowej sieci elektroenergetycznej
spełniającej wymagania inteligentnej sieci energetycznej
Hub gazowy -utworzenie na terytorium Polski centrum przesyłu i handlu gazem dla państw
Europy Środkowej i Wschodniej oraz państw bałtyckich. Spowoduje to zwiększenie płynności na
rynku gazu i zapewnienie realnej, fizycznej dywersyfikacji dostaw gazu do Polski z innego niż
obecnie dominujące źródło; zintegrowanie krajowego systemu przesyłowego z systemami państw
195
Projekt z dnia 29 lipca 2016 r.
Europy Środkowej i Wschodniej oraz regionu Morza Bałtyckiego, zapewniając dalszą
dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw
Rozwój elektromobilności w Polsce - stworzenie warunków dla rozwoju przemysłu
elektromobilności
4. Restrukturyzacja sektora górnictwa węgla kamiennego
Obecnie głównym kierunkiem rozwoju energetyki tak na świecie jak i w UE w kontekście zaspokajania
części potrzeb energetycznych przez paliwa kopalne, jest wzrost sprawności elektrowni węglowych
przy jednoczesnym spełnieniu wymogów ochrony środowiska, a zwłaszcza radykalnym ograniczeniu
emisji dwutlenku węgla, z jednoczesnym zapewnieniem wysokiej dyspozycyjności i niezawodności
jednostek wytwórczych.
Zasadniczym powodem trudnej sytuacji górnictwa na świecie i w Polsce jest nadpodaż węgla
i związana z nim niska cena węgla. Występujące w Polskim górnictwie wysokie koszty produkcji
wynikające z warunków wydobycia (głębokość, zagrożenia, długie drogi transportu, bardzo wysoki
udział kosztów stałych, w tym kosztów pracowniczych) dodatkowo pogarszają tę sytuację.
Działania:



Zwiększenie wydajności kopalni
Dostosowanie wydobycia do potrzeb rynku, a tam gdzie to możliwe zwiększenie w strukturze
wydobycia udziału produktów w wyższej wartości dodanej: węgli średnich i grubych
o wysokich parametrach jakościowych, paliw kwalifikowanych
Zapewnienie odpowiedniego poziomu inwestycji tam, gdzie zapewnią one najwyższą
efektywność ekonomiczną; jest to istotny czynnik uzyskania oczekiwanego poziomu
wydajności
Projekty strategiczne przewidziane do przygotowania i realizacji do roku 2020:
Restrukturyzacja sektora górnictwa węgla kamiennego w kierunku zwiększenia efektywności i
racjonalności ekonomicznej, w tym przede wszystkim opracowanie „Programu dla sektora
górnictwa węgla kamiennego”, realizowanego w powiązaniu z „Programem dla Śląska” (opis
programu w części dot. rozwoju zrównoważonego terytorialnie)
196