Reforma podatku IRC (CIT)

Założenia reformy podatku CIT w Portugalii
Plan reformy podatku CIT został opracowany przez specjalną komisję pod
przewodnictwem António Lobo Xavier i opublikowany 26.07.2013 r. Konsultacje
społeczne trwać będą do 31.08.2013 r. Ostateczny projekt reformy ma zostać
przekazany Rządowi do 1.10.2013 r. Wszystko wskazuje na to, że dyskusja nad
projektem reformy podatku CIT będzie prowadzona równocześnie z dyskusją nad
budżetem na rok 2014.
Przesłanki reformy
Obecnie, podatek CIT w Portugalii, po uwzględnieniu podatków dodatkowych (derramas,
stosowanych w przypadku osiągnięcia szczególnie dużych dochodów podlegających
opodatkowaniu), osiąga wartość do 31,5%. Jest to czwarta najwyższa stopa podatku CIT
w całej UE, po Francji, Malcie i Belgii, oraz dużo powyżej średniej 27 krajów UE (średnia ta
wynosi 23%). Zdaniem Komisji ds. Reformy Podatku CIT wysoka stawka tego podatku
zniechęca do działalności na terenie Portugalii, albowiem jest ona niekonkurencyjna
w porównaniu do innych krajów UE. Niemal wszystkie spółki Indeksu PSI-20 (indeks
20 największych spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych Euronext Lisbon)
posiadają swoje centra działalności w krajach o niższej stawce podatku CIT.
Portugalia zazwyczaj plasowała się blisko średniej stawki CIT w porównaniu z innymi
krajami UE, obecnie jednak od średniej tej odbiega. Aby pokazać to w bardziej czytelnej
perspektywie, możemy przedstawić stawki portugalskiego podatku CIT na tle samej średniej
stawki CIT w 27 krajach UE – UE-27 (przed przystąpieniem Chorwacji), średniej stawki CIT
w krajach strefy euro (EA-17) oraz średniej stawki w 12 krajach ostatnich rozszerzeń UE
(EUR-12; rozszerzenia z lat 2004 i 2007). Kraje, które do UE przystąpiły w ciągu ostatniej
dekady są tu szczególnie interesujące, bowiem to właśnie z nimi portugalska gospodarka
najczęściej konkuruje o przyciągnięcie zagranicznego kapitału.
Źródło: Comissão para a reforma do imposto sobre o rendimento das pessoas coletivas – 2013, Anteprojeto de
Reforma, 30.06.2013. Obliczenia dokonane przez Komisję ds. reformy podatku CIT na podst. danych KE.
1
Na wykresie wyraźnie widoczne jest jak w ostatnich latach stawki podatku CIT w Portugalii
zaczęły coraz bardziej odbiegać od stawek w UE, a co gorsza, kierunek ich rozwoju stał się
odwrotny niż w pozostałych państwach Wspólnoty.
Zawiłość systemu podatkowego i długi czas sporządzenia rozliczenia
Skomplikowany system podatkowy skutkuje długim (w porównaniu z innymi krajami UE)
czasem potrzebnym na sporządzenie rozliczenia podatkowego. W przypadku Portugalii są to
średnio aż 63 godziny, podczas, gdy średnia w 27 państwach UE (nie wliczając Chorwacji)
wynosi 40 godzin.
Państwo
Irlandia
Belgia
Finlandia
Dania
Holandia
Bułgaria
Hiszpania
Węgry
Rumunia
Czas
(w godzinach)
10
20
21
25
25
33
33
35
40
Państwo
Słowacja
Austria
Szwecja
Polska
Portugalia
Grecja
Słowenia
Czechy
UE-27: Średnia
arytmetyczna
Czas
(w godzinach)
42
49
50
62
63
78
90
94
40
Źródło: Comissão para a reforma do imposto sobre o rendimento das pessoas coletivas – 2013, Anteprojeto de
Reforma, 30.06.2013r.
Niejasne prawo podatkowe
Nieprecyzyjne zapisy prawa podatkowego powodują także dużą ilość sporów między firmami
i organami podatkowymi. Przykładem nieprecyzyjnego zapisu może być choćby ten o rodzaju
wydatków, które można odliczyć; muszą one być „niezbędne” do funkcjonowania firmy, co
jednocześnie wymaga udowodnienia konieczności ich poniesienia. Sformułowanie to budzi
wątpliwości, a jego interpretacje są często sprzeczne (szczególnie, kiedy porównujemy
orzeczenia sądów z opiniami prawników). W sądach przybywa spraw, a prowadzone
postępowania dotyczą coraz mniejszych kwot. W latach 2011-2013 nastąpił wzrost liczby
postępowań z 33433 do 38307, przy jednoczesnym spadku łącznej kwoty roszczeń z 6,9 do
6,5 mld euro.
Podwójne opodatkowanie dochodów zagranicznych
Pomimo coraz większej popularyzacji umów zapobiegających podwójnemu opodatkowaniu,
w Portugalii obowiązują na dzień dzisiejszy umowy z jedynie 58 krajami (na wejście w życie
oczekują umowy z 9 państwami; dla porównania, Polska posiada podobne umowy
z 89 państwami). Umowy o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu podpisane zostały
przede wszystkim z państwami Europy, w szczególności krajami Europejskiego Obszaru
Gospodarczego (wszystkimi za wyjątkiem Liechtensteinu). Najbardziej dotkliwy jest brak
umów z niektórymi państwami, które cieszą się szczególną popularnością wśród
portugalskich inwestorów (kraje Ameryki Łacińskiej i Afryki). Dla przykładu, na wejście
w życie oczekują umowy z Kolumbią i Peru, podczas gdy brak jest umów z np. Argentyną,
Australią, czy też, bardzo ważną dla portugalskich inwestorów, Angolą.
2
Konkluzja
Zdaniem Komisji portugalski system podatkowy nie jest konkurencyjny w porównaniu
z innymi gospodarkami Unii Europejskiej, przytłacza swoją zawiłością, zniechęca
do inwestowania, powoduje odpływ kapitału do innych krajów, a mała liczba umów
o unikaniu podwójnego opodatkowania nie sprzyja internacjonalizacji portugalskich firm.
W związku z tym Komisja postuluje gruntowne przebudowanie portugalskiego systemu
podatkowego, aby uczynić go konkurencyjnym na równi z takimi krajami, jak Hiszpania,
Holandia, Czechy czy Polska, zarówno, jeśli chodzi o stawki, jak i jasność i atrakcyjność
zasad rozliczania podatku CIT.
Najważniejsze zaproponowane zmiany
Obniżka stawki podatku CIT
Komisja ds. reformy podatków proponuje stopniowe obniżenie podatku CIT, aczkolwiek –
już w 2014 roku stawka CIT ma zostać obniżana o 2 punkty procentowe, z 31,5% do 29,5%.
Następnie, do roku 2018, powinna spaść przynajmniej do poziomu 19%, zgodnie z 3 różnymi
scenariuszami:
Rok
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Scenariusz 1
Scenariusz 2
Scenariusz 3
Stawka CIT w %
Stawka CIT w %
Stawka CIT w %
31,5
29,5
27,5
25,5
22,5
19
31,5
29,5
27,5
24,5
21,5
18
31,5
29,5
26,5
23,5
20,5
17
Uproszczenie systemu podatkowego, ulg, odliczeń itd.
Wszystkie scenariusze przewidują usunięcie dodatkowych podatków (derramas), tak,
aby system stał się bardziej klarowny. Przewidują one także znaczne uproszczenia systemu
rozliczeń podatkowych, aby rozliczenie się z Fiskusem było prostsze i zajmowało mniej
czasu. Szczególnie uproszczony zostanie system rozliczeń małych i średnich firm – będą one
mogły wybrać rozliczenie składające się z prostych formuł mnożenia ich dochodu.
Dodatkowym udogodnieniem jest wydłużenie do 15 lat czasu przewidzianego na
pomniejszenie strat podatkowych.
Zmiany w systemie zwolnień z podatku od dywidend
Przewidziano także zmianę systemu zwolnień z podatku od dywidend (participation
exemption), wzorując nowy system na modelach: niderlandzkim i luksemburskim. Nowy
system, bardziej korzystny, wymaga, by firmy posiadały minimum 2% udziałów w spółkach,
z których pozyskane są dywidendy przez okres następujących po sobie 12 miesięcy.
3
Eliminacja niejasnych zapisów
Mało precyzyjne zapisy prawa podatkowego mają zostać uściślone celem zapobiegania
uznaniowości interpretacji przez urzędy, co powinno przyczynić się do ograniczenia spraw
sądowych dotyczących rozliczeń podatkowych firm. Dla przykładu, niejasny zapis
o odliczeniu „wydatków koniecznych dla działalności” ma być zastąpiony sformułowaniem
o odliczeniu „wydatków związanych z działalnością” gospodarczą firmy.
Podwójne opodatkowanie dochodów zagranicznych
Zaleca się negocjowanie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania z krajami, z którymi
Portugalia współpracuje gospodarczo, a z którymi takie umowy nie zostały jeszcze podpisane
(głównie zwraca się tu uwagę na Angolę oraz Australię). Niezbędna może być też
renegocjacja tego typu umów z krajami Europy, przekształcając je zgodnie z dyrektywami
europejskimi. Proponowane są także zmiany mające na celu rozszerzenie i ułatwienie
zastosowania postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Efekty reformy
Dochody do Skarbu Państwa
Reforma podatku CIT najprawdopodobniej spowoduje spadek dochodów Skarbu Państwa.
Stać się tak może szczególnie w najbliższych latach, kiedy pośrednie cele tej reformy
- pobudzenie gospodarki portugalskiej, stworzenie większej liczby miejsc pracy – nie zostaną
jeszcze osiągnięte. Szacuje się, że koszt reformy do roku 2014 wyniesie 219,6 mln euro,
a w roku 2018 wpływy do budżetu państwa będą niższe o 0,59% - 0,68% PKB w przypadku
realizacji scenariusza 1 bądź nawet 0,69% - 0,79% PKB w przypadku realizacji scenariusza 3.
W perspektywie długofalowej reforma może jednak przynieść zyski, jak to stało się
np. w Irlandii, gdzie radykalnie obniżono stawkę podatku CIT, jednak dochody Skarbu Państwa
z tego tytułu rosły w miarę, jak stawka CIT malała. Zjawisko to ilustruje wykres poniżej.
Źródło: Comissão para a reforma do imposto sobre o rendimento das pessoas coletivas – 2013, Anteprojeto de
Reforma, 30.06.2013r. za KE.
4
Przypadek Irlandii nie jest odosobniony – podobnie stało się w Czechach, co pokazuje wykres
poniżej:
Źródło: Comissão para a reforma do imposto sobre o rendimento das pessoas coletivas – 2013, Anteprojeto de
Reforma, 30.06.2013r. za KE.
Odnotowany spadek wpływów do budżetu z tytułu podatku CIT w roku 2008 wiązany jest
z faktem rozpoczęcia się kryzysu gospodarczego, jednakże widoczny jest już powrót
do tendencji wzrostowej.
Sytuacja na rynku pracy
Autorzy projektu reformy mają nadzieję, że zmniejszona stawka podatku CIT, a także, co za
tym idzie, pozwolenie przedsiębiorstwom na zachowanie większych dochodów, niż
dotychczas, przyczyni się do rozwoju inwestycji i stworzenia nowych miejsc pracy. Jest to
szczególnie ważne biorąc pod uwagę wysoką (w okolicach 17%) stopę bezrobocia
w Portugalii i duże problemy, jakie młodzi mają ze znalezieniem pracy. Jednocześnie jednak
komisja postuluje likwidację ulgi, pobudzającej tworzenie nowych miejsc pracy, podobnie jak
i wiele innych, szczególnie tych, które dublowały się z ulgami świadczeń społecznych.
Konkurencyjność gospodarki portugalskiej z innymi gospodarkami UE
Komisja jest przekonana, że gospodarka portugalska stanie się bardziej atrakcyjna na tle
innych gospodarek Unii Europejskiej. Komisja nie ukrywa, że chce konkurować z krajami,
które wstępowały do UE od roku 2004, bezpośrednio porównując stawki podatku CIT
do Polski i Czech. Pierwszym założeniem obniżki było, co prawda, sprowadzenie stawki
do poziomu poniżej średniej UE, a następnie zejście poniżej psychologicznej bariery 20%.
Zaproponowane 3 scenariusze miały na celu dodatkowe zwiększenie konkurencyjności
portugalskiej gospodarki w porównaniu z gospodarkami innych krajów UE.
Biorąc pod uwagę kontekst polityczny, tj. apele rządu o przeprowadzenie reformy według
scenariusza 3, tj. sprowadzenie stopy podatku CIT do 17%, nawet, jeśli dopiero w roku 2020
(scenariusz 3 mówi o stawce CIT na poziomie 17% już w roku 2018), wszystko wskazuje na
to, że Portugalia ma szanse stać się jedną z najbardziej atrakcyjnych gospodarek UE pod
5
względem stawek podatku CIT. Przy zachowaniu przez inne kraje obecnych stawek,
Portugalia będzie 10. krajem w rankingu krajów UE z najniższą stawką podatku CIT w
przypadku sprowadzenia stawki tego podatku do poziomu 19%, i 7., ex-aequo ze Słowenią,
jeśli stawka tego podatku zostanie obniżona do poziomu 17%.
Co więcej, Portugalia kusić będzie nie tylko niskimi stawkami podatku CIT, ale też prostym
systemem rozliczeniowym, co niekoniecznie ma miejsce w krajach o najkorzystniejszych
stawkach podatku CIT (vide: tabela czasu spędzonego na sporządzenie rozliczenia
podatkowego w krajach UE).
Sytuacja firm międzynarodowych
Firmy międzynarodowe z pewnością skorzystają z ułatwień w kwestii unikania podwójnego
opodatkowania. Przeciwdziałanie podwójnemu opodatkowaniu ma także na celu zwiększenie
konkurencyjności portugalskich przedsiębiorstw działających poza granicami kraju.
W związku z tym proponuje się stworzenie szeregu udogodnień oraz zmniejszanie wymagań,
jakie trzeba spełnić, aby można było skorzystać z mechanizmu unikania podwójnego
opodatkowania. Dużym udogodnieniem dla portugalskich inwestorów i eksporterów może
być fakt zwrócenia uwagi na umowy z ważnymi dla portugalskiego biznesu gospodarkami,
jak np. z Angolą czy Australią, podczas, gdy umowy z Kolumbią i Chile już zostały
podpisane i czekają na wejście w życie. Zakłada się, że umowy te mogą zachęcić portugalskie
przedsiębiorstwa, które przeniosły swoje główne siedziby za granicę, do powrotu do kraju,
oraz zagranicznych inwestorów do ulokowania swojego kapitału w Portugalii.
Głosy krytyczne
O ile projekt reformy podatku CIT zbiera ogólnie pozytywne opinie, centrale związkowe
przypominają, że dla poprawy koniunktury i polepszenia sytuacji konsumentów niezbędna
jest także reforma podatku PIT, a zwłaszcza VAT, którego stawka w Portugalii wynosi
23%, tj. o dwa punkty procentowe więcej, niż w sąsiedniej, także dotkniętej kryzysem,
Hiszpanii. Projektowi zarzuca się też, że jest stworzony głównie z myślą o dużych firmach,
istnieje jednakże obawa, że straty budżetowe spowodowane obniżką podatku zaowocują
cięciami świadczeń społecznych. Związkowcy dodatkowo zauważają, że w roku 2011
zdecydowana większość dużych firm zapłaciła CIT o średniej efektywnej stawce 17% i
zarzucają rządowi, że reforma podatku CIT będzie służyć głównie wielkim firmom.
Z kolei niektórzy ekonomiści zwracają uwagę fakt, że do inwestycji w danym kraju może
skłaniać bardziej stabilność gospodarki niż niska stopa podatku CIT. Dla przykładu,
w Holandii stawka podatku CIT wynosi 25%, a kraj jest jedną z najważniejszych destynacji
inwestycyjnych, podczas, gdy w Bułgarii stawka podatku CIT na poziomie 10% nie zdołała
spowodować znaczącego napływu inwestycji do tego kraju.
Oprac.:
Dominik Kobiałka
stażysta w Wydziale Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Lizbonie
Uniwersytet Charles de Gaulle – Lille 3
28.08.2013 r.
6
Źródła:
1. Comissão para a reforma do imposto sobre o rendimento das pessoas coletivas – 2013,
Anteprojeto de Reforma, 30.06.2013
2. informacje dotyczące umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w Portugalii:
http://info.portaldasfinancas.gov.pt/pt/informacao_fiscal/convencoes_evitar_dupla_tri
butacao/convencoes_tabelas_doclib
3. Podstawowe zmiany reformy
http://www.jornaldenegocios.pt/economia/impostos/irc/detalhe/principais_medidas_da
_reforma_do_irc.html
4. Lígia Simões, Isenção de IRC para dividendos e mais-valias arranca já em 2014,
Diário Económico, 29.07.2013
5. Filomena Lança, Principais alterações ao IRC, skonsultowano 13.08.2013 11:30:
http://www.jornaldenegocios.pt/economia/impostos/irc/detalhe/principais_alteracoes_
ao_irc.html
6. Lígia Simões, Empresas vão ter corte de IRC de 31,5% para 29,5% em 2014, Diário
Económico, 26.07.2013
7. Alfredo Marvão Pereira, Pedro G. Rodrigues, Um ‘scorecard’ para a proposta de
reforma do IRC, skonsultowano 13.08.2013 13:51
http://www.jornaldenegocios.pt/economia/impostos/irc/reforma_do_irc/detalhe/2013_
08_12_um_scorecard_para_a_proposta_de_reforma_do_irc.html
8. Paula Cravina de Sousa, Cristina Oliveira da Silva, Patrões e sindicatos querem
reforma fiscal alargada ao IRS e ao IVA, Diário Económico, 1.08.2013
9. A importância da estabilidade fiscal, Diário Económico, 31.07.2013
10. Ana Sofia Santos, Taxa não é o mais importante no IRC, Expresso, 3.08.2013
11. Pedro Araújo, Miguel Pacheco, Fuga de capitais; Baixar o IRC é bom mas não basta,
Dinheiro Vivo, 3.08.2013
12. Márcia Galrão, Passos pede acordo ao PS para IRC abaixo dos 17% até 2020, Diário
Económico, 31.07.2013
7