Grecka religia

Grecka religia
Grecką religię charakteryzował politeizm, czyli wiara w wielu bogów. Świat bogów był
zhierarchizowany, poszczególni bogowie odpowiadali za różne zjawiska naturalne bądź obszary życia.
Religię tę cechował również antropomorfizm – bogów wyobrażano sobie na podobieństwo ludzi, z ich
przywarami i emocjami. Grecy nie znali dogmatów religijnych, nie mieli swoich świętych ksiąg. O
życiu bogów opowiadały mity, które nigdy nie zostały ujęte w jakąś jedną sformalizowaną wersję.
Panteon bogów
Większość bogów reckich zamieszkiwała górę Olimp. Najwyższym w ich hierarchii był Zeus
gromowładny. Opiekował się on władcami, co symbolizowało jego berło królewskie. Prowadził do
walki wojsko, czuwał nad obradami zgromadzenia ludowego i innych organów miasta-państwa.
Hades był władcą świata zmarłych, znajdującego się we wnętrzu Ziemi. Atena to bogini mądrości,
bogini wojny, opiekunka rękodzieła. Demeter była boginią płodności, opiekowała się uprawami.
Władcą mórz, rzek i wód podziemnych był Posejdon, dzierżący w dłoniach trójząb. Odpowiadał za
sztormy i trzęsienia ziemi.
Hermes pełnił rolę opiekuna ludzi znajdujących się w ruchu: pasterzy pędzących owce, kupców i
podróżników. Prowadził także dusze do świata zmarłych.
Afrodyta to bogini miłości, piękna, kwiatów i pożądania. Według mitu wyłoniła się z piany
morskiej w pobliżu Cypru. Podróżowała rydwanem zaprzężonym w gołębie.
Apollo był bogiem światła, poezji i wróżbiarstwa, zaś Dionizos – bogiem dzikiej natury i ekstazy,
patronem uprawy winorośli.
Mity
Znaczenie mitów
Grecy wierzyli, że bogowie odwiedzali świat ludzi. Ze związków bogów z ludźmi rodzili się herosi,
czyli ludzie posiadający pewne cechy boskie, takie jak na przykład wielka odwaga, siła, wiedza,
piękno. Mity były opowieściami dotyczącymi życia bogów i herosów, a także początków świata i
wydarzeń z odległej przeszłości.
Mity stanowiły część literatury, tworzyli je bądź utrwalali poeci. Funkcją tych opowieści było
wyjaśnianie zjawisk natury.
Mit o Persefonie
Taką funkcję pełnił na przykład mit o Persefonie, który wyjaśniał, dlaczego zboże rośnie tylko przez
pół roku. Otóż w przeszłości zboże rosło przez cały rok, jednak jego wegetacja została całkowicie
zatrzymana, gdy bóg świata podziemnego Hades porwał Persefonę, córkę bogini wegetacji Demeter.
Rozpaczająca matka szukała córki przez wiele lat. Współczujący jej Zeus postanowił, że Persefona
będzie tylko przez pół roku przebywać w świecie podziemnym, a drugą połowę będzie spędzać z
matką. Każdej wiosny, gdy Persefona wraca, Demeter jest szczęśliwa, co znajduje wyraz we
wschodzeniu zboża.
Formy kultu religijnego
Czczenie bogów było obowiązkiem wszystkich Greków – ateiści podlegali surowym karom, gdyż
uważano, że mogą ściągnąć gniew bogów na daną polis.
Nie istniała warstwa kapłanów, kult sprawowali urzędnicy w imieniu polis. Zasady kultu
regulowała tradycja, nie zaś sformalizowane dogmaty. Bogom składano ofiary, głównie ze zwierząt
hodowlanych, ale również oliwy, owoców, wina.
Wyrocznie
Ludzie mogli porozumiewać się z bogami w wyroczniach. Najsłynniejsza mieściła się w Delfach i
była poświęcona Apollinowi, który przemawiał ustami Pytii – kapłanki znajdującej się w ekstazie.
Misteria
Oprócz kultu bogów olimpijskich dla życia religijnego Greków charakterystyczne były misteria,
których geneza sięgała najprawdopodobniej czasów sprzed inwazji plemion greckich. Wśród nich
najważniejsze były misteria eleuzyjskie i dionizyjskie. Te pierwsze odbywały się co roku w Eleuzis
niedaleko Aten i były związane z kultem bogini płodności Demeter i jej córki Persefony, bogini
kiełkującego ziarna. Te drugie były oddawaniem czci bogu wina Dionizosowi. Odbywały się na
przełomie marca i kwietnia w Atenach (dionizje wielkie – miejskie) oraz na przełomie grudnia i
stycznia w Posejdonie (dionizje małe – wiejskie).
Igrzyska
Były to zawody sportowe urządzane ku czci bogów, a więc miały wyraźny aspekt religijny.
Najsłynniejsze igrzyska odbywały się od r. 776 p.n.e. co cztery lata w Olimpii. Słynne były też
zawody sportowe w Koryncie, Delfach, Argolidzie.
Celem igrzysk było wyłonienie indywidualnych zwycięzców w każdej konkurencji, nie istniały
konkurencje zbiorowe.
Igrzyska odegrały dużą rolę w kształtowaniu się poczucia jedności całego świata greckiego.
Tradycja nakazywała, by na czas rozgrywania igrzysk olimpijskich przerywać wszelkie wojny.
W każdym greckim mieście znajdowały się gimnazjony, czyli pomieszczenia i boiska do
uprawiania sportu.