„Bezpieczeństwo produkcji opakowań spożywczych – wybrane

„Bezpieczeństwo produkcji opakowań spożywczych
– wybrane aspekty prawne”
I.
Wprowadzenie
Jedną z najdonioślejszych kwestii natury prawnej w zakresie produkcji opakowań
spożywczych jest odpowiedzialność podmiotów biorących udział w produkcji
tychże wyrobów. Nie chodzi tu bynajmniej o podmioty zajmujące się tylko
produkcją żywności, lecz także o podmioty, których przedmiot działalności
obejmuje
produkcję
opakowań
żywnościowych,
a
nawet
wytwarzanie
półproduktów, z których następnie te opakowania są produkowane.
Rozważając kwestię, jaki rodzaj odpowiedzialności może dotyczyć producentów
żywności, jak również podmiotów produkujących opakowania spożywcze lub ich
składniki, które nie spełniają obiektywnych norm i mogą zostać uznane za
niebezpieczne lub szkodliwe dla życia lub zdrowia człowieka, należy zauważyć,
iż odpowiedzialność ta będzie mogła mieć charakter zarówno cywilnoprawny,
administracyjnoprawny, jak również karny.
II.
Za co odpowiadają producenci?
Zarówno produkcja żywności, jak i wyrobów i materiałów mających kontakt z
żywnością, jest szczegółowo uregulowana w przepisach prawa - nie tylko
krajowych, przede wszystkim w przepisach unijnych. Obostrzenia w produkcji
żywności i opakowań spożywczych, jakie zostały wprowadzone poprzez
zastosowane regulacje prawne, mają na celu przede wszystkim unikanie
produkowania, a następnie wprowadzania do obrotu żywności, która zawiera
rożne substancje chemiczne (i nie tylko) w takich ilościach, jakie mogą stanowić
zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.
Obecność tych substancji w żywności może być wynikiem bezpośredniego lub
pośredniego kontaktu niektórych materiałów z żywnością, co w konsekwencji
1
może doprowadzić do ich odpowiedniej migracji w samą żywność. Ażeby
uniknąć takich sytuacji, zostały wprowadzone odpowiednie regulacje.
Jedną z najważniejszych jest Rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 roku, w sprawie materiałów i
wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy
80/590/EWG i 89/109/EWG. Rozporządzenie to ustanawia podstawową zasadę:
„[…], że wszelkie materiały lub wyroby przeznaczone do bezpośredniego lub
pośredniego kontaktu z żywnością muszą być wystarczająco obojętne, aby nie
powodować przenikania do żywności substancji w ilościach, które mogą
stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka oraz powodować niemożliwe do
przyjęcia zmiany w składzie takiej żywności lub pogorszenie jej cech
organoleptycznych. (pkt 3 Preambuły Rozporządzenia (WE) nr 1935/2004)”
Zgodnie z tą zasadą został ustanowiony także cel i zakres rozporządzenia:
„Celem
niniejszego
rozporządzenia
jest
zapewnienie
efektywnego
funkcjonowania rynku wewnętrznego w związku z wprowadzeniem do obrotu na
rynku Wspólnoty materiałów i wyrobów przeznaczonych do bezpośredniego lub
pośredniego kontaktu z żywnością, przy jednoczesnym stworzeniu podstaw do
zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia człowieka oraz interesów
konsumentów. (Artykuł 1 ust 1 Rozporządzenia (WE) nr 1935/2004)”
Tak więc przy rozważaniach, za co mogą odpowiadać producenci żywności, jak
również producenci opakowań spożywczych lub ich części składowych, należy
mieć na uwadze przede wszystkim powyżej przytoczone przepisy.
Każdy produkt wprowadzany do obrotu, będący żywnością, musi spełniać
odpowiednie normy. Normy te wskazują nam, jaki może być dozwolony skład
żywności, warunki przeprowadzania procesu produkcyjnego, a tak że standardy
materiałów i wyrobów, które mają kontakt z żywnością. Szczegółowymi
regulacjami w tym zakresie w polskim porządku prawnym są przede wszystkim:
−
ustawa z dnia 11 maja 2001 roku, o warunkach zdrowotnych żywności i
żywienia (Dz. U. 05.31.265 z późniejszymi zmianami) oraz
2
−
ustawa z dnia 6 września 2001 roku, o materiałach i wyrobach
przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. U. 01.128.1408 z
późniejszymi zmianami).
Niespełnienie
podczas
procesu
produkcyjnego,
a
następnie
podczas
wprowadzania żywności do obrotu norm wyznaczonych przez wskazane przepisy
oraz przepisy wykonawcze wydane na ich podstawie powoduje powstanie
odpowiedzialności. Jest to odpowiedzialność o charakterze administracyjnym i
karnym. W sytuacji, w której produkt zostanie uznany za tzw. produkt
niebezpieczny, według odpowiednich kryteriów, i wyrządzi komukolwiek szkodę,
bądź to na mieniu bądź to na osobie, będziemy mieli dodatkowo do czynienia z
odpowiedzialnością cywilnoprawną.
W dzisiejszym wystąpieniu postaram się nieco przybliżyć Państwu, za co, kiedy,
kto i wobec kogo odpowiada.
III.
Odpowiedzialność administracyjna
Polskie przepisy prawa administracyjnego w sposób szczegółowy regulują
kwestię bezpieczeństwa żywności. Nadzór nad jakością zdrowotną żywności oraz
materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością sprawowany
jest przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS). Jeżeli mamy do
czynienia z produktami pochodzenia zwierzęcego – przez organy Państwowej
Inspekcji Weterynaryjnej (PIW). Jest to tzw. Urzędowa Kontrola Żywności.
Ponadto każdy podmiot kierujący zakładem, dokonujący kontroli wewnętrznej
produkowanych towarów, który stwierdzi jakąkolwiek niewłaściwą jakość
określonej partii żywności, powinien zarządzić zabezpieczenie tej partii żywności
i wycofanie jej z obrotu. „Niewłaściwość” nie będzie dotyczyła tylko samej
żywności. Odnosić się ona będzie również do wyrobów i artykułów mających z
nią bezpośrednią lub pośrednią styczność, np. opakowań. W przypadku
stwierdzenia „niewłaściwości”, podmiot jest zobowiązany do powiadomienia o
tym fakcie właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub Inspekcji
Weterynaryjnej.
3
Urzędowa Kontrola Żywności dokonywana jest przez organy PIS (zazwyczaj
przez inspektorów z Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych).
Podstawą prawną takiej kontroli jest:
−
ustawa z dnia 11 maja 2001 roku, o warunkach zdrowotnych żywności i
żywienia (Dz. U. 05.31.265 z późniejszymi zmianami), w przypadku
kontroli zakładów produkujących żywność oraz
−
ustawa z dnia 14 marca 1985 roku, o Państwowej Inspekcji Prawnej (Dz. U.
05.31.265 z późniejszymi zmianami), w przypadku kontroli między innymi
zakładów produkujących wyroby i materiały przeznaczone do kontaktu z
żywnością.
W ramach urzędowej kontroli żywności urzędnicy sanitarni dokonują inspekcji
żywności a także materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z
żywnością.
Warunki i sposób dokonywania kontroli żywności zostały szczegółowo
uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 28.04.2004 roku, w
sprawie przeprowadzenia urzędowej kontroli żywności (Dz. U. nr 104, poz.
1098).
Jeżeli w czasie dokonywania kontroli stwierdzone zostaną uchybienia skutkujące
zagrożeniem zdrowia lub życia człowieka, organ kontrolny jest uprawniony
nakazać usunięcie tych uchybień. W przypadku ich nieusunięcia organ może
wydać decyzję o częściowym lub całkowitym wstrzymaniu produkcji lub
unieruchomieniu zakładu lub jego części na czas niezbędny do usunięcia tych
uchybień. Decyzja taka podlega natychmiastowej wykonalności. Oznacza to, iż
mimo, że nie jest decyzją ostateczną (tzn. przysługuje od niej odwołanie), to
podlega wykonaniu. Tak więc stwierdzenie uchybień skutkuje albo kosztami
związanymi z obowiązkiem ich usunięcia albo wstrzymaniem produkcji, albo
nawet unieruchomieniem zakładu.
4
Państwowi inspektorzy sanitarni kontrolujący zakłady produkcyjne wytwarzające
materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością są dodatkowo są
uprawnieni do zabezpieczenia tych materiałów i wyrobów.
Z takich sytuacji mogą dodatkowo wynikać inne rodzaje odpowiedzialności
cywilnej lub karnej, ale o tym nieco później.
IV.
Odpowiedzialność karna
Omawiając odpowiedzialność karną, jaka może grozić za wyprodukowanie lub
wprowadzenie do obrotu produktów niespełniających wymagań ustawy o
warunkach zdrowotnych żywności i żywienia lub ustawy o materiałach i
wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością, należy odrębnie rozpatrywać
odpowiedzialność podmiotów:
−
produkujących lub wprowadzających do obrotu w ramach swojej
działalności żywność,
−
produkujących lub wprowadzających do obrotu w ramach swojej
działalności materiały i wyroby przeznaczone do kontaktów z żywnością.
1.
Odpowiedzialność karna między innymi producentów żywności
Ustawa o warunkach żywienia i żywności zawiera szczegółowe regulacje
materialnoprawne o charakterze administracyjnym. Wymienia również
przepisy sankcjonujące odpowiedzialność karną i penalizujące niektóre
zachowania. Przepisy ustawy przewidują bowiem odpowiedzialność karną
za popełnienie przestępstwa jak również za popełnienie wykroczeń
związanych z warunkami zdrowotnymi żywności.
Jednym z przestępstw, które przewiduje ustawa, jest przestępstwo
uregulowane w art. 49 ust 1. Przepis ten stanowi:
„Kto produkuje lub wprowadza do obrotu szkodliwe dla zdrowia lub życia
człowieka środki spożywcze, dozwolone substancje dodatkowe lub inne
składniki żywności, substancje pomagające w przetwarzaniu oraz
materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, podlega
5
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat
2”.
Dodatkowo ust. 3 tego przepisu przewiduje, nieumyślną formę
popełnienia tego przestępstwa, które jest zagrożone karą grzywny, karą
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Aby móc pociągnąć kogoś do odpowiedzialności karnej za zachowanie
karalne w rozumieniu ustawy muszą więc zostać wypełnione następujące
znamiona:
−
zachowanie sprawcy musi polegać na działaniu obejmującym
„wyprodukowanie”
lub
„wprowadzenie
do
obrotu” żywności
(środków spożywczych),
−
wyprodukowana lub wprowadzona do obrotu musi zostać żywność
(środki spożywcze) uznana za szkodliwą dla zdrowia lub życia
człowieka.
Ustawa definiuje, jakie środki spożywcze mogą zostać uznane za szkodliwe.
Są to środki spożywcze, „których spożycie w normalnych warunkach i
zgodnie z przeznaczeniem może spowodować negatywne skutki dla zdrowia
lub życia człowieka, jeżeli zawiera drobnoustroje chorobotwórcze lub
zanieczyszczenia pochodzące z mikroorganizmów lub powstałe w wyniku ich
obecności w ilości mogącej stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia
człowieka lub zawiera inne substancje toksyczne niezależnie od ich
pochodzenia”;
Strona podmiotowa przestępstwa musi mieć charakter umyślny (tzn., że
sprawca chciał popełnić takie przestępstwo albo przewiduje, że takie
przestępstwo popełni i się na to godzi), bądź nieumyślny (tzn. że sprawca
uświadamia sobie możliwość popełnienia przestępstwa, ale przypuszcza, że
popełnienia jego uniknie albo sprawca przestępstwa powinien przewidzieć
fakt popełnienia przestępstwa, a tego nie zrobił).
6
Po dokonaniu oceny, czy dane zachowanie kwalifikuje się jako
zachowanie
objęte
sankcją
karną,
należy
ustalić,
kto
ponosi
odpowiedzialność karną. W przypadku przedsiębiorców będących osobami
fizycznymi ustalenie sprawcy nie powoduje większych trudności. Problem
może pojawić się w sytuacji, w której podmiotem produkującym szkodliwą
żywność będzie tzw. podmiot zbiorowy. Za podmiot zbiorowy możemy
uznać między innymi osobę prawną (np. spółki kapitałowe, sp. z o.o. lub
spółki akcyjne) oraz jednostkę organizacyjną, nie posiadającej osobowości
prawnej (np. spółki osobowe: sp.j., sp.k., sp.k.a.), której odrębne przepisy
przyznają zdolność prawną. Wówczas osobą ponoszącą odpowiedzialność
karną z tytułu objętego sankcją będzie osoba, która w zakładzie
produkcyjnym „była odpowiedzialna” za wyprodukowanie lub
wprowadzenie do obrotu szkodliwej żywności.
2.
Odpowiedzialność karna między innymi producentów opakowań
Sankcją karną objęte zostały nie tylko produkcja lub wprowadzenie do
obrotu żywności szkodliwej dla zdrowia. Obejmuje ona również produkcję i
wprowadzenie do obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do
kontaktu z żywnością, które nie spełniają wymagań określonych w
przepisach prawa lub są szkodliwe dla życia i zdrowia człowieka.
Zachowania te zostały objęte sankcjami karnymi w przepisach:
−
ustawy o warunkach żywienia i żywności oraz
−
ustawy o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z
żywnością.
a.
Przepisy karne w ustawie o warunkach żywienia i żywności
Do odpowiedzialności karnej za popełnione czyny może zostać
pociągnięty zarówno producent żywności jaki też producent
materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, np.
producent opakowań spożywczych.
7
Zgodnie z cytowanym wcześniej art. 49 ustawy o warunkach żywienia
i żywności, karze grzywny, ograniczenia wolności a nawet
pozbawienia wolności do lat 2 (w przypadku winy nieumyślnej do 1
roku) podlega ten, kto „wyprodukuje lub wprowadzi do obrotu
szkodliwe dla życia i zdrowia człowieka materiały i wyroby
przeznaczonych
do
kontaktu
z
żywnością”.
Przedmiotem
wykonawczym przestępstwa nie będzie więc żywność, lecz materiały
i wyroby mające kontakt z żywnością.
b.
Przepisy
karne
w
ustawie
o
materiałach
i
wyrobach
przeznaczonych do kontaktu z żywnością
Ustawa ta, w odróżnieniu od ustawy o warunkach żywienia i
żywności, nie zawiera odrębnego rozdziału zawierającego przepisy
karne. W swojej treści zawiera jednak regulację dotyczącą wykroczeń,
które mogą zostać popełnione w związku z wprowadzeniem do obrotu
materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.
Art. 18 ustawy o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu
z żywnością stanowi, iż:
„Kto wprowadza do obrotu materiały i wyroby niespełniające
wymagań określonych w ustawie i rozporządzeniu 1935/2004, w tym
oznakowane w sposób niezgodny z wymaganiami określonymi w art.
15 rozporządzenia 1935/2004, podlega karze grzywny lub aresztu”
Trudność w ustaleniu sprawcy może wystąpić w sytuacji, gdy
producentem materiałów jest przedsiębiorca, który nie jest osobą
fizyczną. Wówczas niezbędnym będzie ustalenie, kto z pracowników
producenta,
odpowiedzialnych
za
wprowadzenie
do
obrotu
materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością,
ponosi winę za takie zachowanie.
Niezależnie od wątpliwości i trudności w zidentyfikowaniu osoby
odpowiedzialnej za takie naruszenie prawa, koszty zniszczenia
8
materiałów i wyrobów, które nie spełniają wymagań określonych w
ustawie i rozporządzeniu, będzie ponosił producent.
Dodatkowo ust. 2 komentowanego przepisu przewiduje możliwość
orzeczenia przepadku przedmiotów, które służyły lub były
przeznaczone do popełnienia wykroczenia, jeżeli nawet nie
stanowiły własności sprawcy.
V.
Odpowiedzialność cywilna
1.
Wprowadzenie
Odnosząc się do kwestii odpowiedzialności cywilnej, na którą mogą być
narażone podmioty zajmujące się nie tylko produkcją żywności, ale również
produkcją
opakowań,
należy
zwrócić
szczególną
uwagę
na
odpowiedzialność wynikającą z wytworzenia i wprowadzenia do obrotu
tzw. produktu niebezpiecznego.
Należy także pamiętać o tzw. odpowiedzialności ex contractu tj.
odpowiedzialności z tytuł niewykonania lub nienależytego wykonania
umowy. Podmioty biorące udział w obrocie gospodarczym, stosując
odpowiednie
regulacje
umowne
często
poddają
ten
rodzaj
odpowiedzialności, w przeciwieństwie do odpowiedzialności za produkt
niebezpieczny, daleko idącym modyfikacjom. Z tego względu należy przede
wszystkim
odnieść
się
do
tzw.
odpowiedzialności
za
produkt
niebezpieczny, która została w sposób szczegółowy uregulowana
przepisami kodeksu cywilnego. Możliwość jej modyfikacji jest wyłączona.
2.
Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny
Aby uniknąć wprowadzania do obrotu takich produktów, które mogą
stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka, produkcja żywności
oraz wyrobów i materiałów mających kontakt żywnością została
szczegółowo uregulowana w powszechnie obowiązujących przepisach
prawa. W tym duchu zostały uchwalone przede wszystkim Rozporządzenie
9
(WE) 1935/2004 oraz polskie ustawy o materiałach i wyrobach
przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz ustawa o warunkach
żywienia i żywności. Odnosząc się do odpowiedzialności cywilnej za
naruszenie
tychże
przepisów,
nie
można
zapomnieć
o
regulacji
zamieszczonej w treści kodeksu cywilnego, która mówi między innymi o
odpowiedzialności za produkt niebezpieczny. Regulacja ta została
wprowadzona
do
polskiego
porządku
prawnego
w
związku
z
obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa europejskiego.
a.
Pojęcie produktu niebezpiecznego
Istotne znaczenie dla określenia zakresu odpowiedzialności ma
pojęcie produktu niebezpiecznego. Kodeks cywilny w swojej treści
zawiera jego definicję. Art. 4491 § 3 k.c. stanowi:
„Niebezpieczny jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa,
jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu.
O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili
wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go
na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach
produktu. Produkt nie może być uznany za nie zapewniający
bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu
podobny produkt ulepszony.”
Ocena, czy produkt jest bezpieczny czy też nie, dokonywana jest
przede wszystkim w świetle kryterium „oczekiwań przeciętnego
użytkownika, uwzględniając normalne użycie rzeczy”. Normalne
użycie oznacza użycie typowe, a więc zgodne z przeznaczeniem
rzeczy,
na
jakie
w
sposób
uzasadniony
można
liczyć
w
okolicznościach, w których z danego produktu się korzysta.
W naszym przypadku będzie chodziło o takie produkty żywnościowe
lub opakowania spożywcze, które można uznać za niebezpieczne z
uwagi na np. zbyt duże stężenie niepożądanych substancji
10
chemicznych (i nie tylko), które znalazły się lub mogą znaleźć się w
żywności, wskutek ich migracji z opakowania. Przyczyny takiego
stanu rzeczy mogą być rożne. Na przykład:
−
zastosowanie
nieodpowiednich
substancji
w
procesie
produkcyjnym opakowań spożywczych,
−
nieprzestrzeganie
związanych
z
przez
producentów
używaniem
opakowań
żywności
a
zasad
następnie
ich
wykorzystaniem w całości procesu produkcyjnego żywności.
Takie działanie może w konsekwencji spowodować, że żywność lub
opakowania spożywcze zostaną uznane za produkt niebezpieczny z
uwagi na swój skład oraz właściwości.
b.
Podmioty odpowiedzialne i uprawnione
Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny pozostaje w ścisłym
związku z koncepcją obrotu konsumenckiego. Adresatem roszczeń, a
więc
podmiotem
odpowiedzialnym,
będzie
profesjonalista
tj.
producent finalny produktu (w naszym przypadku będzie to
producent
żywności),
producent
komponentów
(w
naszym
przypadku będzie to między innymi producent opakowań lub
producent
półproduktów,
z
których
dokonuje
się
produkcji
opakowań), importer lub zbywca produktu. Odpowiedzialność tych
podmiotów jest solidarna. Oznacza to. że poszkodowany z tytułu
odpowiedzialności za produkt niebezpieczny może żądać zapłaty
odszkodowania w całości lub w części od wszystkich zobowiązanych
łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna.
Ponieważ odpowiedzialność za produkt niebezpieczny jest ściśle
związana z faktem jego wprowadzenia do obrotu, w niektórych
przypadkach osoby odpowiedzialne za szkodę wyrządzoną przez ten
produkt mogą uniknąć odpowiedzialności wykazując, że:
11
−
produktu nie wprowadziły do obrotu,
−
wprowadzenie
do
obrotu
nastąpiło
poza
zakresem ich
działalności,
−
niebezpieczne właściwości produktu pojawiły się po jego
pierwszej komercjalizacji, właściwości produktu nie można było
przewidzieć uwzględniając stan nauki techniki w chwili jego
wprowadzenia do obrotu,
−
właściwości produktu wynikały z zastosowania przepisów
prawa.
Przepisy kodeksu cywilnego wprowadzają dodatkowo możliwość
obrony dla wytwórcy materiałów lub części składowych rzeczy. Od
odpowiedzialności uwalnia go wykazanie, że przyczyną nabycia przez
produkt finalny cech rzeczy niebezpiecznej był wyłącznie montaż lub
wskazówka producenta. Tak więc wytwórca żywności będzie mógł
się bronić i uwolnić od odpowiedzialności gdy wykaże, iż żywność
stała się „niebezpieczna” poprzez zastosowanie części składowej (np.
opakowania spożywczego, które nie spełnia odpowiednich norm).
Zwolnić z odpowiedzialności może się także producent opakowania,
bądź to na rzecz producenta żywności, bądź to producenta
półproduktów, z których opakowania spożywcze są wykonywane.
Musi on jednak wykazać, iż:
−
opakowanie spożywcze, które zostało dostarczone producentowi
żywności, nabrało cech produktu niebezpiecznego wskutek jego
nieprawidłowego używania i zastosowania przez producenta
żywności. Wówczas producent opakowań spożywczych zwolni
się z odpowiedzialności na rzecz producenta żywności;
przyczyną, która spowodowała, iż wprowadzone do obrotu
opakowanie bądź żywność (którego opakowanie stało się
częścią składową) stało się produktem niebezpiecznym, jest
12
zastosowanie
do
ich
wytworzenia
niewłaściwych
i
niebezpiecznych półproduktów. Wówczas producent opakowań
spożywczych zwolni się z odpowiedzialności na rzecz
producenta półproduktów, z których opakowania spożywcze
są wykonywane.
Samo spełnienie przez produkt żywnościowy wymagań określonych
w przepisach szczególnych nie zawsze wystarczy do uwolnienia jego
producenta od odpowiedzialności za szkodę powstałą w wyniku jego
używania. Fakt spełnienia określonych procedur w fazie produkcji
również nie wystarcza, aby zdjąć z niego odpowiedzialność za szkodę
wyrządzoną
przez
produkt
niebezpieczny.
Najważniejsze
jest
kryterium wskazane w przepisach kodeksu cywilnego.
Osobami mającymi legitymację do dochodzenia takiego roszczenia,
czyli inaczej mówiąc osobami poszkodowanymi przez produkt
niebezpieczny, mogą być nie tylko konsumenci. Pojęcie to jest
znacznie szersze i obejmuje również osoby, które nie należą do
kategorii nabywców i użytkowników określonego dobra, a więc
wszystkich, którzy znajdują się w zasięgu niebezpiecznego
oddziaływania produktu po wprowadzeniu go do obrotu. To
właśnie tym podmiotom, którym została wyrządzona szkoda przez
produkt niebezpieczny, będzie przysługiwało roszczenie o jej
naprawę.
c.
Zasady odpowiedzialności za produkt niebezpieczny
Poszkodowany będzie mógł wystąpić z roszczeniem po spełnieniu się
następujących przesłanek:
−
musi wystąpić szkoda (w interesującym nas zakresie, będzie ona
przede wszystkim polegała na spowodowaniu uszczerbku na
zdrowiu poszkodowanego, a nawet śmierci. Nie da się
wykluczyć także sytuacji, w której będzie to szkoda na mieniu),
13
−
wyrządzona przez produkt niebezpieczny wyprodukowany i
wprowadzony do obrotu w zakresie działalności producenta
oraz
−
łączy je związek przyczynowy.
Ażeby móc określić zakres odpowiedzialności producentów należy
także dookreślić zakres odszkodowawczy. W przepisach użyto
wprawdzie
sformułowania
szkoda,
jednakże
obowiązek
odszkodowawczy obejmuje naprawienie wszelkich uszczerbków,
zarówno majątkowych jak i niemajątkowych, wyrządzonych przez
produkt niebezpieczny. Tym samym poszkodowany, w przypadku
uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, będzie mógł
dodatkowo dochodzić zadośćuczynienia za doznaną krzywdę od
podmiotu zobowiązanego. Jednakże w przypadku szkód na mieniu
odszkodowanie należy się tylko wtedy, gdy wartość szkody
przekracza EUR 500,00, a rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do
rzeczy zwykle przeznaczonych do osobistego użytku i w taki sposób
przede wszystkim korzystał z niej poszkodowany.
Głównym
celem
wprowadzenia
przepisów
dotyczących
odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, zarówno w Polsce jak i
innych
krajach
Europy,
było
zapewnienie
poszkodowanym
odszkodowania w możliwie wszystkich przypadkach zaistnienia
szkody. Dotyczy to przede wszystkim szkód na osobie, polegających
na doznaniu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.
Odpowiedzialności za szkodę wywołaną przez produkt niebezpieczny
nie można wyłączyć ani ograniczyć w umowie. Poszkodowany może
dochodzić wraz z odszkodowaniem zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę.
przeciwko
Możliwe
jest
wszystkim
jednoczesne
odpowiedzialnym
wytoczenie
(producent,
powództwa
importer,
wytwórca materiałów) na raz, albo każdemu z nich oddzielnie.
14
Roszczenia z tytułu odpowiedzialności za produkt przedawniają się z
upływem lat trzech od chwili, kiedy poszkodowany dowiedział się o
szkodzie, jednak w każdym przypadku z upływem lat dziesięciu od
wprowadzenia niebezpiecznego produktu do obrotu. Nie można
dochodzić odszkodowania za szkody wyrządzone przez produkty
znajdujące się w obrocie przed dniem 2 czerwca 2000 r., czyli przed
wejściem w życie ustawy o odpowiedzialności za produkt
niebezpieczny.
VI.
Podsumowanie
Podsumowując niniejsze wystąpienie w zakresie odpowiedzialności podmiotów
produkujących nie tylko żywność, ale również opakowania spożywcze i
półprodukty, z których te opakowania są wykonywane, należy mieć na uwadze
trzy rodzaje odpowiedzialności: administracyjną, karną, oraz cywilną. Przepisy
regulujące te rodzaje odpowiedzialności przewidują z tego tytułu rożne rodzaje
sankcji, począwszy na wstrzymaniu produkcji produktów spożywczych lub
opakowań w zakładzie produkcyjnym, w którym stwierdzono uchybienie,
kończąc na sankcjach karnych, z karą pozbawienia wolności do lat 2 włącznie.
Mając to na uwadze oraz wszelkie aspekty prawne poruszone na dzisiejszym
spotkaniu proponuję właściwe dobieranie podmiotów, z którymi Państwo
współpracujecie prowadząc działalność gospodarczą, aby uniknąć w przyszłości
ewentualnej odpowiedzialności.
15