rewalidacja niepełnosprawnych intelektualnie

Transkrypt

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO
są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego.
MATERIAŁY
Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
www.prototo.pl
REWALIDACJA
NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE
OLIGOFRENOPEDAGOGIKA
(grec.: "oligos" - pomniejszenie, "phren" - umysł; pomniejszona,
obniżona sprawność umysłowa) Dział pedagogiki specjalnej zajmujący
się
wychowaniem
i
nauczaniem
osób
intelektualną.
NPDN PROTOTO - www.prototo.pl
z
niepełnosprawnością
DEFINICJA UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO
Niedorozwój umysłowy (upośledzenie umysłowe) charakteryzuje
się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym
z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub
więcej
spośród
następujących
porozumiewania
się,
uspołecznienia,
korzystania
umiejętności
samoobsługi,
z
trybu
dóbr
przystosowawczych:
życia
domowego,
społeczno-kulturalnych,
samodzielności, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności
szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy.
DEFINICJA UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO
Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją
upośledzenia umysłowego:

lekki,

umiarkowany,

znaczny,

głęboki.
wyróżnia
się
4
stopnie
upośledzenie umysłowe/
niepełnosprawność intelektualna
- stan charakteryzujący się istotnym ograniczeniem zarówno
w funkcjonowaniu intelektualnym, jak i w zachowaniu
przystosowawczym,
wyrażający
się
w
poznawczych,
społecznych i praktycznych umiejętnościach adaptacyjnych.
Niepełnosprawność ujawnia się przed 18 rokiem życia.
( R.L. Schalock i in. 2010)
ZADANIA OLIGOFRENOPEDAGOGIKI
•
ustalenie takich metod i form rewalidacji, które jednostce upośledzonej
zapewniłyby optymalny, wszechstronny rozwój,
•
przystosowanie do warunków społecznych,
•
przygotowanie do zawodu,
•
wspieranie autonomii,
•
•
•
nauka współżycia z innymi ludźmi,
nauka gospodarowania środkami finansowymi,
nauka
obchodzenia
się
z
urządzeniami
i racjonalnego korzystania z nich.
użyteczności
publicznej
OGRANICZENIA I MOŻLIWOŚCI OSÓB
Z NIEPEŁNOSPRAWNOSCIĄ INTELEKTUALNĄ
SPOSTRZEGANIE
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU LEKKIM
Sprawność
spostrzegania
zasadniczo w normie.
Wolny tok
spostrzegania.
Spostrzeżenia
nieprecyzyjne,
trudności z
wyróżnieniem
istotnych szczegółów.
Zachowanie zdolności
do percepcji muzyki.
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
Spostrzeganie
niedokładne, wolne.
Spostrzega cechy
konkretne, nie
odróżnia cech
ważnych.
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
ZNACZNYM
UPOŚLEDZENIE W STOPNIU
GŁĘBOKIM
Znacznie obniżona
sprawność i szybkość
spostrzegania.
Spostrzeżenia
niedokładne.
Trudności
rozpoznawania
przedmiotów,
wyodrębnienia
elementów całości.
Głęboko zaburzona sprawność
spostrzegania. W niektórych
przypadkach nie udaje się
wywołać centralizacji uwagi na
przedmiocie. Reakcje głównie
na bodźce sygnalizujące
pokarm.
UWAGA
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
ZNACZNYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
GŁĘBOKIM
Uwaga dowolna, dobrze
skoncentrowana na
materiale konkretnym.
Krótko i słabo koncentruje
się na treściach
abstrakcyjnych. Trudnych
do zrozumienia.
Ograniczony zakres uwagi.
Słaba koncentracja
uwagi, wąski jej zakres.
Dobrze koncentruje
uwagę przy wykonywaniu
czynności prostych,
mechanicznych i na
interesujących
przedmiotach. Dominuje
uwaga mimowolna.
Słaba trwałość
uwagi. Koncentruje
się na przedmiotach
służących
zaspokojeniu
potrzeb, lub
wyróżniających się,
np. zdecydowana
barwą. Uwaga
mimowolna skupiona
jedynie na silnych
bodźcach, brak
uwagi dowolnej.
W niektórych
przypadkach brak
objawów
koncentracji uwagi
mimowolnej.
PAMIĘĆ
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
ZNACZNYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU GŁĘBOKIM
Słaba pamięć logiczna i
dowolne. Uczenie się
bez zrozumienia. Wolne
tempo uczenia.
Zapamiętuje piosenki,
wiersze.
Pamięć nietrwała,
głównie mechaniczna.
Bardzo wolne tempo
uczenia się . potrafi
zapamiętać proste
wiersze i piosenki.
Osoby dorosłe potrafią
powtórzyć zdanie ( 1618 sylab), 5 cyfr.
Zapamiętywanie
wybitnie utrudnione.
Zakres pamięci
znikomy, mała trwałość
pamięci. Potrafi
zapamiętać
najprostsze układy
ruchowe na rytmice.
Osoby dorosłe potrafią
powtórzyć zdanie
(12sylab), 4cyfry, 3
proste polecenia
zapamiętać i wykonać.
Zapamiętywanie i uczenie
się zniesione lub widoczne
jedynie w opanowywaniu
prostych reakcji
ruchowych, odszukiwaniu
schowanego przedmiotu
MOWA
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU ZNACZNYM
Opóźniony rozwój
mowy: pojedyncze
wyrazy pojawiają się
około 3 r.ż., pierwsze
zdanie w 5-6 r.ż.
Trudności z
wypowiadaniem
myśli, formułowaniem
wypowiedzi.
Agramatyzmy.
Występują wady
wymowy.
Ubogi zasób
słownictwa biernego i
czynnego
Znacznie opóźniony
rozwój mowy: pojedyncze
słowa ok.5 r.ż., zdanie ok.
7 r.ż.
Proste zdania z licznymi
agramatyzmami.
Wymowa wadliwa,
niewyraźna.
Ograniczony zasób
słownictwa.
Brak pojęć
abstrakcyjnych.
Głębokie deficyty w rozwoju
mowy: pojedyncze wyrazy
w wieku szkolnym. Często
dziecko nie buduje zdań,
wypowiedzi
monosylabiczne lub
jednowyrazowe.
Niekiedy używa zdań
prostych, równoważników
zdania.
Nie odmienia przez
przypadki.
Mowa bełkotliwa.
Zasób słownictwa
minimalny
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
GŁĘBOKIM
Mowa
niewykształcona,
opanowuje 2-3
wyrazy.
Rozumie kilka
prostych poleceń.
MYŚLENIE
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
Dominuje myślenie
konkretno- obrazowe nad
abstrakcyjnym myśleniem
pojęciowo- słownym.
Upośledzone
abstrahowanie, uogólnianie,
porównywanie oraz
rozumienie przyczynowoskutkowe, wnioskowanie i
tworzenie pojęć.
Mała samodzielność
myślenia, zwolnione tempo,
mała płynność i giętkość.
Słaby krytycyzm,
ograniczona zdolność
samokontroli.
Dobrze definiuje pojęcia
konkretne, nie potrafi podać
definicji pojęć
abstrakcyjnych.
Słabo rozwinięte myślenie
pojęciowo- słowne.
Myślenie konkretno- obrazowe.
Upośledzone rozumowanie
przyczynowoskutkowe.
Bardzo wolne tempo i
sztywność myślenia.
Brak samodzielności,
krytycyzmu, zdolności do
samokontroli.
Pojęcia definiuje poprzez opis
przedmiotu i materiału, z
którego jest zrobiony lub przez
zastosowanie.
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU ZNACZNYM
Myślenie sensorycznomotoryczne w działaniu.
Głębokie upośledzenie
myślenia pojęciowosłownego.
Pojęcia definiuje przez
zastosowanie, użycie.
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU GŁĘBOKIM
Reakcje na bodźce w
ograniczonym zakresie
OGRANICZENIA I MOZLIWOŚCI OSÓB
MOTORYKA
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU ZNACZNYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU GŁĘBOKIM
Opóźniony rozwój
ruchowy: siadanie w
końcu 1 r.ż.
Chodzenie pod koniec
2 r.ż. Brak precyzji
ruchów, ruchy słabo
skoordynowane.
Pełny zakres
samoobsługi. Może
opanować czynności
zawodowe i bardzo
dobrze je wykonywać.
Poważnie opóźniony
rozwój ruchowy: siadanie
w 2 r.ż., chodzenie w 3 r.ż.
Dość dobrze radzi sobie z
samoobsługą. Wyuczane
w wykonywaniu prostych
czynności zawodowych,
pod nadzorem, obsługuje
proste urządzenia i
maszyny. Ruchy mało
precyzyjne, niezgrabne.
Wolne tempo czynności
ruchowych.
Głęboko opóźniony
rozwój ruchowy:
siadanie i chodzenie
opanowuje w wieku
przedszkolnym. Może
przyswoić sobie ruchy
niezbędne do
wykonywania prostych
czynności związanych z
samoobsługą, wymaga
to dłuższego ćwiczenia.
Poważnie upośledzona
motoryka rąk.
Zdolne do opanowania
chodzenia. Ruchy
automatyczne,
stereotypowe, które nie
służą wykonywaniu
czynności.
PROCESY EMOCJONALNO – MOTYWACYJNE
UPOŚLEDZENIE
W STOPNIU
LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
Osłabiona kontrola
emocji, popędów,
dążeń. Zdolne do
uczuć wyższych.
Utrudnione
przystosowanie
społeczne.
Niektóre dzieci
osiągają znaczny
stopień
uspołecznienia.
Ujawnia wrażliwość
emocjonalną, głębokie
przywiązanie do
wychowawców. Słabo
kontrolują emocje,
popędy i dążenia.
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU ZNACZNYM
Widoczne potrzeby
psychiczne. Zdolne do
okazywania uczuć,
przywiązania, choć
wyraża je w sposób
prymitywny. Nie
kontroluje emocji i
popędów. Mało
samodzielne, realizuje
proste potrzeby, dba o
higienę osobistą.
Częste zaburzenia
zachowania.
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU GŁĘBOKIM
Zdolne do wyrażania
prostych emocji (zadowolenia
i niezadowolenia), czasem
wyrażanie emocji gestami –
uśmiech, przywiązywanie się
do osób. Częste wahania
nastrojów.
Najczęściej brak objawów
życia uczuciowego i
przejawów samodzielności.
W wyniku długotrwałego
ćwiczenia można nauczyć je
sygnalizowania potrzeb
fizjologicznych.
ROZWÓJ SPOŁECZNY
UPOŚLEDZENIE W STOPNIU
LEKKIM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
UMIARKOWANYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
ZNACZNYM
UPOŚLEDZENIE W
STOPNIU
GŁĘBOKIM
Zdolność do przeżywania uczuć
wyższych, tj. społecznych,
moralnych, estetycznych.
Osłabiona kontrola emocji,
popędów, dążeń. Jest utrudnione
przystosowanie społeczne
(maksymalny poziom dojrzałości
społecznej dochodzi do 17 lat).
Widoczne potrzeby
kontaktów społecznych.
Osoby te na ogół są
samodzielne w
samoobsłudze, mogą
wykonywać proste prace
domowe i zarobkowe.
Rozumieją proste
sytuacje społeczne, na
ogół potrafią wyrazić
swoje potrzeby,
porozumiewać się i
współpracować z innymi.
Osoby często
samodzielne w
załatwianiu potrzeb
fizjologicznych,
poruszaniu się w
bliskiej okolicy.
Rozumieją proste
sytuacje, wykonują
proste prace
domowe i
zarobkowe. Potrafią
porozumiewać się w
prostych sprawach.
Prawie całkowity
brak czynności
regulacyjnych (życie
chwilą bieżącą);
Osoby nie potrafią
samodzielnie dbać o
bezpieczeństwo.
Mogą nauczyć się
prostych nawyków,
wymagają stałej
opieki.
ZADANIA REWALIDACJI
Proces rewalidacji niepełnosprawnych intelektualnie jest długotrwałą
działalnością terapeutyczno - pedagogiczną, której zadaniem jest:

Zapobieganie
pogłębianiu
się
istniejącego
już
niedorozwoju
lub
powstawaniu innych dodatkowych upośledzeń.

Leczenie i usprawnianie elementów chorych lub zaburzonych oraz
wzmacnianie osłabionych.
ZADANIA REWALIDACJI

Stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystywaniu
własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych

Wychowanie i nauczanie specjalne, ogólne i zawodowe, dostosowane do
wieku, sprawności fizycznych i umysłowych rewalidowanego oraz
zapotrzebowania społecznego

Kompensowanie istniejących braków i trwałych uszkodzeń organicznych
w celu podniesienia ogólnej sprawności tych osób.
ZASADY REWALIDACJI DZIECI
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ

zasada akceptacji – akceptacja dziecka nie jako dziecka specjalnego, ale
jako
dziecka,
które
obarczone
jest
większymi
lub
mniejszymi
trudnościami; osoby takie mają szczególne prawo do wszelkich
specjalistycznych form pomocy, opieki od społeczeństwa,

zasada pomocy – ma ona szczególne znaczenie w całym procesie
wychowywania, przejawia się, aktywizacją sił biologicznych jednostki, w
celu jak największego jej usamodzielnienia,

zasada indywidualizacji – należy ja rozpatrywać w dwóch aspektach;
pierwszy, dydaktyczny zmierza
do
dostosowania
całego
procesu
nauczania do indywidualnych właściwości dziecka a drugi związany jest z
indywidualnym celem kształcenia (ma on szczególne znaczenie przy
dostosowywaniu
procesu rewalidacji
do
osób o
różnym stopniu
upośledzenia, charakteryzujące się swoistym sposobem funkcjonowania
psychospołecznofizycznym,

zasada terapii pedagogicznej – przypomina o konieczności nawiązania
współpracy z innymi specjalistami tj.: lekarz, psycholog i wspierania ich
działań terapeutycznych; ma to na celu polepszenie sytuacji dziecka i
stworzenie optymalnych warunków rozwoju,

zasada współpracy z rodziną – polega na tworzeniu wspólnych form
oddziaływania szkoły i domu rodzinnego; opiekunowie dziecka maja być
kontynuatorami
programów
terapeutycznych
regresowi i wtórnej patologizacji rozwoju dziecka.
w
celu
zapobiegania
WSKAZÓWKI DO PRACY Z OSOBAMI GŁĘBIEJ
NIEPEŁNOSPRAWNYMI INTELEKTUALNIE

Akceptuj ucznia, nawet jeśli nie akceptujesz niektórych jego zachowań
(np. zachowań agresywnych, zachowań stereotypowych).

Poznaj ucznia – jego wiedzę, umiejętności, potrzeby, możliwości
i ograniczenia.

Komunikuj się w sposób zrozumiały: formułuj prawidłowo komunikaty
i instrukcje kierowane do ucznia (polecenia konkretne, polecenia złożone
dzielone na proste); w przypadku gdy uczeń nie mówi – naucz
jednoznacznego sposobu komunikacji.

Pozwól wyrażać potrzeby, emocje.

Pomagaj w realizacji potrzeb, ale nie wyręczaj. Uczeń powinien być
samodzielny. Nie uzależniaj go od siebie.

Stwarzaj warunki do podejmowania działań, aktywności. Dostosuj cele,
metody i formy edukacji do indywidualnych możliwości psychofizycznych
uczniów.

Dokonuj racjonalnego wyboru treści nauczania stosując między innymi
kryterium
częstotliwości
występowania
w
otoczeniu
ucznia
oraz
użyteczności.

Dostosuj
organizację
jednostek
dydaktycznych
do
możliwości
psychofizycznych ucznia.

Dostosuj pomoce dydaktyczne do możliwości psychofizycznych uczniów
(najlepiej konkretne przedmioty i realne sytuacje).

Pozwól dokonywać wyboru.

Wspieraj rozwój kompetencji społecznych.

Nie ograniczaj dostępu do miejsc, przedmiotów, ludzi.

Stopniowo ograniczaj ingerowanie w działania podejmowane przez ucznia
i ścisłe kontrolowanie poczynań.

Stwarzaj okazje do osiągniecia sukcesu.

Częściej chwal, rzadziej krytykuj.

Dawaj informacje zwrotne dotyczące aktywności.

Stwarzaj sytuacje sprzyjające osiąganiu samodzielności.

Kontroluj systematycznie i oceniaj osiągniecia ucznia.

Wskazuj wkład pracy włożony przez ucznia w zdobycie wiedzy i
umiejętności.

Zapewnij ( o ile jest to możliwe) edukację w mniej licznej klasie.

Bądź nastawiony na sukces.

Bądź racjonalnym optymistą.

Bądź refleksyjny.

Współpracuj z innymi osobami, które uczestniczą w procesie wychowania
dziecka.
SYSTEM KSZTAŁCENIA OSÓB
Obowiązuje realizacja obowiązku szkolnego.
Uczeń niepełnosprawny intelektualnie może spełniać obowiązek szkolny :

w szkole ogólnodostępnej,(w tzw. edukacji włączającej),

w szkole integracyjnej lub oddziale integracyjnym,

w szkole specjalnej lub oddziale specjalnym,

w specjalnym ośrodku szkolno – wychowawczym.
Do
określonej
formy
kształcenia
specjalnego
może
być
zakwalifikowane tylko takie dziecko, które posiada orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego – orzeczenia takie wydają publiczne poradnie
psychologiczno-pedagogiczne,
na
wniosek
rodziców
lub
prawnych
opiekunów dziecka.
Dziecko niepełnosprawne intelektualnie, które realizuje obowiązek
szkolny w formie nauczania indywidualnego, musi mieć dwa orzeczenia:

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego.
Edukacja uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
umiarkowanym i znacznym odbywa się w oparciu o odrębną podstawę
programową
kształcenia
ogólnego.
Taki
stan
wynika
ze
specyfiki
funkcjonowania tych osób, która wymaga bardzo zindywidualizowanego
podejścia do procesu ich kształcenia.
Uczniowie ci otrzymują wyłącznie oceny opisowe na wszystkich
etapach kształcenia, zarówno z zachowania jak i zajęć edukacyjnych. Nie
podlegają obowiązkowi zdawania sprawdzianów i egzaminów.
W lutym 1997 roku (Dz. U. nr 14) ukazało się rozporządzenie ministra
edukacji narodowej w sprawie zasad organizowania zajęć rehabilitacyjnowychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu
głębokim. Na mocy tego rozporządzenia w każdej placówce oświatowej, zakładach
opieki
zdrowotnej,
domach
wychowawczych
można
organizować
zajęcia
pedagogiczne dla dzieci głęboko upośledzonych umysłowo; także w domach
rodzinnych dla osób zakwalifikowanych do udziału w indywidualnych zajęciach.
Rozporządzenie wskazuje zakres i program zajęć, ich wymiar (4 godziny zajęć
zespołowych dziennie i 2 godziny indywidualnych) oraz liczbę osób w grupie (od 2 do
4), a także określa osoby, które mogą takie zajęcia prowadzić (psycholog lub
pedagog).
KSZTAŁCENIE SPECJALNE – WYZNACZNIKI JAKOŚCI
Bibliografia





Błeszyński J. J.: Autyzm a niepełnosprawność intelektualna i opóźnienie w rozwoju. Wydawnictwo
Harmonia, Gdańsk 2011.
Domarecka – Malinowska E.: Edukacja upośledzonych umysłowo. Edukacja i Dialog, nr 98/1998.
Lausch – Żuk J.: Pedagogika osób z umiarkowanym , znacznym i głębokim upośledzeniem umysłowym.
W. Dykcik (red.), Pedagogika specjalna. Wydawnictwo Naukowe, UAM, Poznań 1998.
Marcinkowska B.: Kształcenie specjalne w szkole ogólnodostępnej. (W:) D. Gorajewska (red.), Wsparcie
dziecka z niepełnosprawnością w rodzinie i szkole. Wyd. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa
2008.
Marcinkowska B.: Model pracy z uczniem z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i
znacznym. (W:) Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
– materiały dla nauczycieli. MEN – APS.

rewalidacja niepełnosprawnych intelektualnie

Transkrypt

Podobne dokumenty

odżywianie się zwierząt

fotosynteza /oddychanie (utlenianie biologiczne)

specyficzne i niespecyficzne trudności w uczeniu się

Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania

VI Ksiazka w okresie oswiecenia

wskazówki do pracy z uczniem słabo widzącym lub

ewolucja - PROTOTO

REWALIDACJA GŁUCHYCH I NIEDOSŁYSZĄCYCH