La Basilica del Corpus Domini - Associazione Guarino Guarini

San Filippo Neri
Święty Filip Neri
Kongregacja Oratorium Świętego Filipa Neri, inaczej Oratorianie,
zostaje ufundowana przez Świętego w 1552 r. W 1648 r. z
inicjatywy Pietro Antonio Defera powstaje także w Turynie. W
1651 r. do kongregacji dołączają Sebastian Valfré a także inni
ojcowie. Zamieszkują oni w domu przy borgo Po (osada nad
Padem) i od 1653 r. dostają pod opiekę kościół Bożego Ciała. W
1667 r. ojcowie nabywają parafię pod wezwaniem świętego
Euzebiusza (z Vercelli). Gdy Karol Emanuel II umiera w 1675 r.
(przy asyście ojców Valfré i Ormea), przeznacza on dla Oratorian
niezabudowany teren znajdujący się pomiędzy pierwszą
rozbudową (ekspansją)Turynu (obecne ulica Rzym - via Roma i
plac świętego Karola - Piazza S. Carlo ) a drugą (ulica Padu - via
Po); z przeznaczeniem na budowę kościoła i nowego domu. Przy
budowie siedziby Oratorian, w 1679 r. rozpoczęto także budowę
dla Jezuitów (Collegio dei Nobili) i Pałacu Książąt z Carignano.
Pierwszy kompleksowy projekt bloku zabudowy proponuje lugańczyk Antonio Bettino, który
lokalizuje kościół naprzeciwko pałacu Jezuitów, z wejściem od obecnej ulicy Marii Wittorii, która
była główną osią budowli osiedlającej się tutaj arystokracji miedzy XVII i XVIII wiekiem. Istnieje
projekt Guarino Guarini odnaleziony na planszach w „Rysunki architektury świeckiej i
kościelnej”, jednak nie ma innych dowodów ani śladów jego bezpośredniego wpływu na projekt. W
latach osiemdziesiątych XVII wieku prace budowlane realizowane były, według nowego założenia,
na planie kopuły centralnej. W 1687r. powstają fundamenty, zaś w 1703 pokrycie dachowe jest
prawie ukończone. Prace przy budowie zostały zawieszenie na długi okres wojny (której
kulminacja nastąpiła latem 1706 r. podczas sławnego oblężenia miasta). W 1714 r. w wyniku
bombardowań nastąpiło naruszenie fundamentów, co spowodowało utratę stabilności obiektu,
której wynikiem było zawalenie się kopuły i części południowej kościoła. Nie można nie
wspomnieć wielkiej postaci błogosławionego Sebastiano Valfré (1629-1710), działającego właśnie
w latach budowy kościoła i oblężenia Turynu. Był on przełożonym Filipinów, animatorem życia
duchowego, kościelnego i politycznego miasta. Był jednocześnie nauczycielem i doradcą Wiktora
Amadeusza II, ojcem duchowym córek i asystentem religijnym dworu sabaudzkiego. Valfré’mu
zadedykowany jest trzeci ołtarz na prawo (Valfré pociesza rannego żołnierza, według Tommaso
Lorenzone) gdzie spoczywają także jego prochy.
W 1715-16 Filippo Juvarra projektuje nowy kościół, w ściślej współpracy ze zgromadzeniem.
Architekt utworzył tu takze swoją pierwszą rezydencję w Turynie. W 1722 z okazji pierwszego
stulecia kanonizacji Świętego Filipa (od 1695 współpatrona Turynu) zostają zakończone
prowizoryczne prace przy części prezbiterialnej (pozostałej po zawaleniu) i dwóch pierwszych
kaplicach bocznych. Z tej też okazji, monumentalny ołtarz wybudowany pomiędzy 1697 a 1703, na
zamówienie książąt z Carignano (projekt Michelangelo Garove i Melchiorre Galleani) zostaje
przeniesiony w kierunku ściany w głębi kościoła. Nastawa ołtarzowa (retabulum), zrealizowana
przez Carlo Maratta i jego pracownie (1701-1708), przedstawia syntezę patronatu sabaudzkiego,
ale odnosi się także do kultu lokalnego: przedstawia Maryję z Dzieciątkiem nakładających korony
na dwóch błogosławionych z dynastii sabaudzkiej, to jest księcia Amadeusza IX (1435-1475) i
Małgorzatę Sabaudzką (1390-1464), a przy ich boku Świętego Jana Chrzciciela, któremu
poświęcona jest katedra turyńska, a także Świętego Euzebiusza, patrona parafii. Dwie pierwsze
kaplice, jedna poświęcona Świętemu Wawrzyńcowi (na prawo, nastawa ołtarzowa dzieła
Francesco Trevisani, obecnie przeniesiona na pierwszy ołtarz po lewej) i Świętemu Filipowi, który
wstawia się za miastem Turyn (po lewej, z nastawą ołtarzową według Francesco Solimena),
obydwie zaprojektowane w nawiązaniu do ołtarza głównego.
Ostateczny
projekt
Juvarry
pochodzi z 1730 r., charakteryzuje
się olbrzymią kolebką, która
nakrywa nawę łącząc się z
istniejącym wcześniej prezbiterium;
kaplicami bocznymi na rzucie
elipsy z zastosowaniem porządków
architektonicznych, w celu spójnego
połączenia rożnych części budowli;
w założeniu urbanistycznym pronaos (przedsionek świątyni)
komponuje z krużgankami, a fasada
nawiązuje
do
przylegającego
Oratorium (projekt Antonio Bettino
i Filippo Juvarra) i jest
zaprojektowana
na
osi
przeciwległego Palazzo Asinari di S. Marzano (projektu Michelangelo Garove, 1684-86).
Budowa kościoła została wstrzymana w 1738 r., po wyjeździe Juvarry do Hiszpanii.
Warto zwrócić uwagę na nastawę ołtarzową dzieła Rocco Comaneddi przedstawiającą Maryję ze
świętym Karolem Boromeuszem i świętym Franciszkiem Salezym, biskupami oddanymi bez reszty
dziełu reformy trydenckiej i wzorem nowego modelu biskupa czasów kontrreformacji a także
penitentami Filipa Neri (pierwszy ołtarz po prawej).
Budowa kościoła zostaje zakończona po okresie Restauracji przez Giuseppe Maria Talucchi
(pronaos, schody, zakrystia: 1823-1851) i przez Ernesto Camusso (fronton przedsionka 1891).
Andrea Longhi - PL: Agnieszka Zych