Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
15.09.2011
Kościół ”na wodzie” w Zwierzyńcu
____________________________
autor: Andrzej
Malowniczo położony na niewielkiej wysepce, a po zmroku dodatkowo efektownie oświetlony. Kościół
„na wodzie” w Zwierzyńcu od razu przyciąga uwagę wszystkich turystów, którzy trafią do tego
niewielkiego miasteczka położonego w centralnej części Roztocza.
Staw w Zwierzyńcu powstał za sprawą Marii Kazimiery de la Grange, żona ordynata Jana „Sobiepana”
Zamoyskiego (późniejszej małżonki króla Jana III Sobieskiego, czyli wszystkim znanej królowej
Marysieńki). Podobno wykopali go jeńcy tatarscy i tureccy. Utworzono na nim kilka wysepek, a na
jednej z nich Maria Kazimiera kazała wybudować teatr „na wodzie” (choć ostatnio pojawiły się sugestie,
że wcale nie był to teatr, a jedynie altana i domek wypoczynkowy). Po stawie pływano gondolami i
pewnie z nich oglądano aktorów występujących na scenie.
W latach 1741–1747 ordynat Tomasz Antoni Zamoyski (autor pierwszego polskiego traktatu o
ogrodach) wraz z żoną Teresą Anielą z Michowskich ufundowali na wyspie kościół pod wezwaniem
Świętego Jana Nepomucena. Świątynia ta powstała jako wotum dziękczynne. Podczas studiów za
granicą ordynat poważnie zachorował, swoje zdrowie polecał w modlitwach właśnie świętemu Janowi
Nepomucenowi i, jak twierdził, to dzięki jego wstawiennictwu wrócił do zdrowia. Drugą intencję
stanowiły narodziny (już w trakcie wznoszenia świątyni) długo oczekiwanego syna Klemensa.
Zlokalizowanie kościoła na wyspie miało przypominać o męczeńskiej śmierci świętego Jana Velfina z
Pomuk (Nepomucena) – z rozkazu króla Czech Wacława IV zginął on w wodach Wełtawy, ponieważ
nie chciał wyjawić tajemnicy spowiedzi. Do dziś jego figury, ustawiane na przykład przy mostach, mają
chronić przed powodziami i chorobami.
Budowa świątyni wymagała umocnienia zarówno podłoża, jak i brzegów wyspy. Zastosowano stary
sposób umocnień: wbito pionowo dębowe pale, a później połączono za pomocą kolejnych dębowych
bel ułożonych poziomo. Dodatkowo na głębokości 2 metrów pale wzmocniono bryłami kamieni. Wyspę
połączono mostem ze stałym lądem. Dopiero po tych zabiegach można było kłaść fundamenty pod
mury kościoła.
Budowniczym świątyni został prawdopodobnie Jan Columbani, a zaprojektował ją Jan Andrzej Bem,
architekt bardzo ceniony przez ordynata Tomasza Zamoyskiego. Jest to jednonawowy, barokowy
kościół przykryty wysokim, dwuspadowym dachem (prezbiterium – trójspadowym). Na fasadzie
umieszczono kartusz z herbami Zamoyskich „Jelita” (trzy skrzyżowane włócznie) i Michowskich
„Rawicz” (panna na niedźwiedziu).
Przy wejściu do świątyni warto zwrócić uwagę na starą kamienną kropielnicę. Wnętrze kościoła ozdobił
Łukasz Smuglewicz – nadworny malarz i portrecista króla Augusta III Sasa. Wykonał on piękną
iluzjonistyczną polichromię. W ołtarzu głównym znajduje się fresk przedstawiający świętego Jana
Nepomucena adorującego Matkę Bożą z Dzieciątkiem. Na ścianach bocznych ukazano kobiety
symbolizujące cnoty świętego: wiarę, dźwigającą kolumnę (symbol stałości i siły) oraz tajemnicę,
trzymającą klucz i zapieczętowany list (oznaczające powagę sakramentu spowiedzi). Nad nimi znajdują
się freski przedstawiające scenę zrzucenia świętego Jana z mostu w odmęty Wełtawy i scenę
spowiedzi świętej Jadwigi.
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
Warto także zwrócić uwagę na organy, wykonane w 1905 roku przez firmę Biernackiego, oraz
oryginalne elementy wyposażenia: bogato zdobione rokokowe ławki i konfesjonał.
Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica.
Każdego roku 21 maja, podczas odpustu ku czci świętego Jana Nepomucena, wokół kościoła na
wodzie odbywa się widowiskowa procesja na łodziach. Bardzo efektownie i malowniczo świątynia
wygląda również po zmierzchu, gdy jest podświetlona.
strona 2 / 2