Co warto mierzyć i sprawdzać w kurniku?

OID (267) 12/2013
OID (287) 8/2015
Co warto mierzyć
i sprawdzać w kurniku?
Produkcja drobiarska odgrywa znaczącą rolę
w gospodarce żywnościowej. Zainteresowanie
konsumentów produktami pochodzenia drobiowego wynika z jednej strony ze względu na
wysokie walory odżywcze i dietetyczne mięsa
drobiowego, a z drugiej na jego relatywnie niską cenę.
Według danych Komisji Europejskiej oraz
GUS produkcja mięsa drobiowego wykazuje stałą tendencję wzrostową, znacznie wyższą
niż produkcja mięsa innych gatunków zwierząt gospodarskich, a Polska stała się liderem
wśród krajów Unii Europejskiej, odnotowując
7,9% wzrost produkcji w porównaniu do roku
ubiegłego. Na uwagę zasługuje również fakt,
że produkcja mięsa drobiowego w naszym
kraju w okresie ostatnich piętnastu lat wzrosła z 619,4 tys. ton do 2 199,0 tys. ton (co dało
sumaryczny wzrost o +255%).
Trzeba również podkreślić, że produkcję drobiarską (spośród innych działów produkcji zwierzęcej) wyróżnia jej wysoki stopień
uprzemysłowienia. Duża komasacja zwierząt
na jednostce powierzchni, krótki czas odchowu (szczególnie w przypadku drobiu mięsnego) wymaga od hodowców wysokiej precyzji
chowu i hodowli. Odbywa to się przede wszystkim poprzez zapewnienie utrzymywanym ptakom optymalnych warunków środowiskowych
oraz żywieniowych, a wynikiem takich działań są dobre wyniki produkcyjne oraz wysokiej
jakości produkt. Nie bez znaczenia pozostaje
również zachowanie „bezpieczeństwa biologicznego”, poprzez zapobieganie zakażenia
stad drobiu patogennymi mikroorganizmami,
co ma szczególne znaczenie właśnie w intensywnej produkcji zwierzęcej, jaką jest obecnie
20
chów i hodowla drobiu.
Dlatego też każdy z hodowców, chcąc uzyskać optymalny wynik ekonomiczny, powinien zwracać szczególną uwagę na poszczególne elementy procesu odchowu ptaków oraz
monitorować warunki w których one przebywają. Umożliwi to szybką interwencję w razie wystąpienia niepokojących symptomów,
a jednocześnie zapobiegnie stratom ekonomicznym. Pamiętajmy jednocześnie, że w nowoczesnej produkcji, obok wysoko wyspecjalizowanych i wyposażonych w wysokiej klasy
sprzęt budynków, niezbędni są również wykwalifikowani pracownicy, którzy potrafią zadbać o ptaki i poradzić sobie w różnych niespodziewanych sytuacjach.
Obecnie również przepisy prawa regulują konieczność utrzymania wysokich standardów
w chowie i hodowli ptaków, a w szczególności
dotyczy to utrzymania kurcząt brojlerów oraz
kur niosek. Związane jest to z przede wszystkim z koniecznością utrzymania prawidłowego poziomu dobrostanu ptaków.
W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym warunki utrzymania i dobrostan zwierząt jest Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21
sierpnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 111 poz. 724,
z póź. zm., tekst ujednolicony), która wdraża
m.in. unijne postanowienia dotyczące drobiu:
• dyrektywy Rady 99/74/WE z dnia 19 lipca 1999 r. ustanawiającej minimalne normy ochrony kur niosek (Dz. Urz. WE L 203
z 03.08.1999, str. 53, z późn. zm.; Dz. Urz.
UE, Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t.
26, str. 225, z późn. zm.),
• dyrektywy Rady 2007/43/WE z dnia 28
czerwca 2007 r. w sprawie ustanowienia
OID (267) 12/2013
OID (287) 8/2015
minimalnych zasad dotyczących ochrony kurcząt utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa (Dz. Urz. UE L
182 z 12.07.2007, str. 19).
Pamiętać również musimy, że w przypadku
zwierząt gospodarskich, w tym również drobiu, obowiązujące w polskim prawodawstwie
są również dwa rozporządzenia:
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy
utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. 2010 nr 56 poz. 344 z późn. zm.)
- dotyczy m.in. kur niosek i kurcząt brojlerów z gatunku kura (Gallus Gallus),
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania
gatunków zwierząt gospodarskich innych
niż te, dla których normy ochrony zostały
określone w przepisach Unii Europejskiej
(Dz.U. 2010 nr 116 poz. 778 z późn. zm.) dotyczy m.in. gospodarstw utrzymujących
indyki, gęsi, kaczki w ilości powyżej 100
sztuk oraz strusi, przepiórek i perlic.
W świetle cytowanych powyżej przepisów hodowcy kurcząt brojlerów są zobowiązani do:
• z atrudnienia pracowników posiadających
odpowiednie umiejętności,
• spełnienia wymogów w zakresie obsady
oraz warunków bytowych kurcząt;
• prowadzenia dokumentacji dotyczącej fermy.
Wymagania te obowiązują od 30 czerwca 2010
roku i dotyczą hodowców kurcząt brojlerów
z wyjątkiem:
• utrzymujących poniżej 500 sztuk kurcząt
brojlerów,
• gospodarstw utrzymujących wyłącznie stada hodowlane,
22
• s tad hodowlanych w gospodarstwach utrzymujących zarówno stada hodowlane, jak
i stada produkcyjne,
• zakłady wylęgu drobiu,
• kurczęta utrzymywane w systemie ekstensywnego chowu ściółkowego z dostępem do
wolnego wybiegu, o których mowa w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 543/2008 z dnia
16 czerwca 2008 r. wprowadzającym szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1243/2007 w sprawie
niektórych norm handlowych w odniesieniu do mięsa drobiowego (Dz. Urz. UE L
157 z 17.06.2008, str. 46, z późn. zm.) w załączniku V, w lit. b-e,
• kurcząt utrzymywanych zgodnie z metodami produkcji ekologicznej w sposób określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr
834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania
produktów ekologicznych i uchylającym
rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz.
UE L 189 z 20.07.2007, str. 1) oraz w przepisach Unii Europejskiej wydanych w trybie
tego rozporządzenia.
Oprócz odpowiednich przepisów zawartych
w innych odpowiednich wspólnotowych aktach prawnych zastosowanie mają następujące wymagania:
• u rządzenia do pojenia - są ustawiane
i utrzymywane w sposób minimalizujący
ryzyko wylewania się wody;
• k armienie - kurczęta powinny mieć stały
dostęp do paszy albo powinny być karmione
w pewnych odstępach czasu, a ponadto nie
mogą być pozbawiane paszy dłużej niż 12
godzin przed przewidywaną godziną uboju;
• ściółka - wszystkie kurczęta mają stały dostęp do ściółki, która jest sucha i ma kruchą
powierzchnię;
• wentylacja i ogrzewanie - wentylacja działa w sposób zapewniający uniknięcie przegrzania i, w razie konieczności, w powiązaniu z systemami ogrzewania w celu
usunięcia nadmiaru wilgoci;
• h
ałas - poziom dźwięku jest minimalizowany; wentylatory, maszyny do karmienia lub
inne wyposażenie jest tak skonstruowane,
umieszczone, obsługiwane i utrzymywane,
aby powodowało możliwie najmniejszy hałas;
• oświetlenie - wszystkie budynki są wyposażone w oświetlenie o intensywności
co najmniej 20 luksów przy włączonym
oświetleniu, mierzone na poziomie oka
ptaka, oświetlające przynajmniej 80% powierzchni użytkowej; czasowe ograniczenie poziomu oświetlenia może być w razie
konieczności dopuszczone w wyniku zalecenia lekarza weterynarii; w terminie siedmiu dni od umieszczenia kurcząt w budynku i do trzech dni przed przewidywanym
ubojem oświetlenie powinno być dostosowane do 24-godzinnego rytmu z okresami
zaciemnienia, trwającymi co najmniej ogółem 6 godzin, z co najmniej jednym okresem nieprzerwanego zaciemnienia trwającym przynajmniej 4 godziny z wyłączeniem
okresów przyciemnienia.
Właściciel fermy lub zarządzający nią zobowiązani są do prowadzenia dla każdego kurnika, znajdującego się na terenie fermy, w którym
są utrzymywane kurczęta brojlery, dokumentacji zawierającej informacje o:
• liczbie wprowadzonych kurcząt brojlerów,
• powierzchni użytkowej,
• t ypie używanej podłogi i ściółki,
• liczbie padłych kurcząt brojlerów stwierdzonej podczas każdej kontroli i przyczynach ich śmierci,
• l iczbie kurcząt brojlerów uśmierconych
i przyczynach ich uśmiercenia,
• liczbie kurcząt brojlerów pozostałych w stadzie po sprzedaży lub po uśmierceniu;
• nazwę mieszańca kurcząt brojlerów, jeżeli
jest znana.
Dokumentacja musi być przechowywana przez
3 lata od dnia umieszczenia kurcząt brojlerów
w kurniku, w którym są one utrzymywane
i udostępniana powiatowemu lekarzowi weterynarii.
Jeśli zaś chodzi o utrzymanie kur niosek, minimalne wymogi ich ochrony nie dotyczą ferm
z ilością kur niosek mniejszą niż 350 ani ferm
utrzymujących hodowle kur niosek.
Hodowle kur niosek muszą przestrzegać obowiązujących przepisów zawartych w Dyrektywie 98/58/WE, dotyczących ochrony zwierząt
hodowlanych oraz przepisów znajdujących się
w załącznikach do Dyrektywy Rady 1999/74/
WE.
Jak wynika z przedstawionych powyżej wymagań prawnych, przepisy duży nacisk kładą na
warunki środowiskowe, których utrzymanie
na optymalnym poziomie gwarantuje optymalny poziom dobrostanu ptaków, co skutkować będzie dobrym zdrowiem oraz wysoką jakością uzyskiwanego mięsa.
Jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość mikroklimatu pomieszczeń
drobiarskich jest odpowiednia jakość materiału ściółkowego. Utrzymanie prawidłowych
parametrów ściółki, a przede wszystkim fizycznych, takich jak: temperatura, wilgotność
względna oraz pH, sprzyja również w utrzymaniu prawidłowego mikroklimatu pomieszczeń.
Wilgotna ściółka jest bowiem podstawowym
źródłem zwiększającej się ilości pary wodnej
w powietrzu pomieszczenia inwentarskiego, co
przy wyższej temperaturze stwarza doskonałe warunki do rozwoju patogennej mikroflory, będącej przyczyną wielu schorzeń układu
oddechowego zwierząt. Kolejnym problemem
związanym z nieprawidłowymi parametrami
ściółki (a przede wszystkim jej wilgotnością)
jest nasilenie występowania zapalenia skóry stóp u drobiu (Foot-Pad Dermatitis FPD).
Jak wykazano doświadczalnie, występowanie zapalenia skóry poduszki stopy stwierdzono u 78% indyków przebywających na wilgotnej ściółce oraz tylko u 5% przebywających na
OID (267) 12/2013
OID (287) 8/2015
ściółce suchej. Podobną zależność występowania FPD na wilgotnej ściółce zaobserwowano
również u kurcząt brojlerów. Eksperymentalne, celowe zwiększanie wilgotności materiału
ściółkowego w znacznym stopniu nasiliło więc
występowanie FPD u kurcząt i indyków. Można więc przypuszczać, że kontakt skóry stóp
ptaków z wilgotną, zawierającą drażniące substancje ściółką i znajdującymi się na niej odchodami odgrywa znaczącą rolę w patogenezie
tego schorzenia. Dodatkowo, kontakt kurcząt
brojlerów czy indyków rzeźnych (które często
leżą) z wilgotną ściółką może być przyczyną
powstawania pęcherzy piersiowych oraz wad
nóg, co w znacznym stopniu obniża ich wartość poubojową. U kur niosek wilgotna ściółka
powoduje z kolei zabrudzenia skorup jaj i upierzenia.
Kolejnym ważnym elementem wyposażenia
kurnika jest prawidłowo funkcjonujący system wentylacji i ogrzewania. Przy intensywnej produkcji zwierzęcej, jaką jest m.in. chów
i hodowla drobiu, jego prawidłowe funkcjonowanie ma pierwszorzędne znaczenie w utrzymaniu na optymalnym poziomie warunków
mikroklimatu (termiczno-wilgotnościowych,
ruchu powietrza, szkodliwych domieszek gazowych) oraz podłoża (ściółki). Niekorzystne
jest zarówno niedowentylowanie, jak i przewentylowanie kurników.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi (Dz.U. 2010 nr 56 poz. 344 z późn. zm.)
temperatura wewnątrz kurnika nie może przekraczać temperatury na zewnątrz więcej niż
o 3°C, jeżeli temperatura na zewnątrz kurnika mierzona w cieniu przekracza 30°C, natomiast średnia wilgotność względna mierzona wewnątrz kurnika w okresie 48 godzin
nie przekracza 70%, jeżeli temperatura na zewnątrz kurnika jest niższa niż 10°C. Są to jednak tylko wymogi minimalne.
Przeprowadzone badania wykazały, że największy wpływ na efekty produkcyjne zwierząt oraz na ich zdrowie mają warunki ter24
miczno-wilgotnościowe w budynkach. Do
często spotykanych pozaoptymalnych układów termiczno-wilgotnościowych wpływających na obniżenie dobrostanu ptaków zaliczamy niską temperaturę przy notowanej
jednocześnie wysokiej wilgotności względnej powietrza oraz wysoką temperaturę i niską wilgotność względną powietrza.
W pierwszym przypadku ptaki przebywające
w zimnych i wilgotnych pomieszczeniach (najczęstszą przyczyną jest awaria systemu ogrzewania lub nieprawidłowo działająca wentylacja) ptaki zmuszone są do zwiększonego
oddawania ciepła w celu ogrzania powietrza,
a tym samym swojego środowiska, w którym
bytują. Dodatkowo, oddawanie ciepła z organizmu do otoczenia wzmaga się znacznie,
gdy w pomieszczeniu są przeciągi (intensywna wentylacja w okresie jesienno-zimowym).
Duże ochłodzenie organizmu zwierząt w tych
warunkach prowadzi do pogorszenia stanu
zdrowia (nasilenie występowania schorzeń
dróg oddechowych i przewodu pokarmowego) oraz spadku produkcji (obniżenia dobowych przyrostów masy ciała i wzrostu spożycia paszy).
Z kolei wysoka temperatura przy jednocześnie
niskiej wilgotności względnej może doprowadzić u ptaków do przegrzania organizmu.
Wysoka temperatura powietrza pozbawia bowiem zwierzęta możliwości oddawania ciepła
z organizmu do otoczenia, równocześnie tracą
one zdolność regulacji temperatury ciała, czego konsekwencją może być śmierć w wyniku
udaru cieplnego. U ptaków przegrzanych obserwuje się osowiałość z okresową pobudliwością, zianie, chwiejny chód, biegunkę i zwiększone pragnienie. Następuje również obniżenie
apetytu, zmniejszenie pobierania paszy i gorsze jej wykorzystanie, a w konsekwencji niższe przyrosty. Z kolei wysuszanie błon śluzowych górnych dróg oddechowych powoduje
wtórne zakażenie drobnoustrojami chorobotwórczymi.
HIGIENA I ŻYWIENIE
Pierwszym, najprostszym wskaźnikiem wadliwie funkcjonującej wentylacji jest zachowanie
ptaków przebywających w kurniku. Obserwując je możemy określić, czy wymiana powietrza jest zbyt duża (ptaki zbijają się w grupy,
wkładają głowę pod skrzydła, siadają), czy też
za mała (ptaki machają skrzydłami, następuje
wzrost ziajania ptaków).
Innym sposobem na określenie kompleksowego oddziaływania warunków środowiskowych
w budynku inwentarskim (temperatury powietrza, wilgotności względnej powietrza oraz ruchu powietrza) jest pomiar tzw. ochładzania.
Pamiętajmy, że ochładzanie nie oznacza tylko
odczuwania chłodu. W zależności od stwierdzonych wartości ochładzanie może oznaczać
różne odczucia termiki środowiska: gorąco,
zimno, komfort termiczny itd. Niskie wartości ochładzania wskazują na odczuwanie ciepła
i gorąca, natomiast wysokie wartości ochładzania wskazują na odczuwanie chłodu, zimna.
Najlepiej poznanym i najczęściej stosowanym
wskaźnikiem jest ochładzanie suche i wilgotne. Ochładzanie suche jest miernikiem utraty
ciepła z powierzchni organizmu pod wpływem
temperatury powietrza i prędkości wiatru,
a wilgotne także pod wpływem niedosytu wilgotności powietrza.
Do pomiaru wielkości ochładzania w higienie
zwierząt służy Katatermometr Hilla – przyrząd, który imituje organizm zwierzęcy. Hill
założył bowiem, że reakcja na „czynniki ochładzające” powierzchni zbiorniczka katatermometru jest podobna do reakcji powierzchni
skóry zwierzęcia. Pamiętać jednak trzeba, że
skóra ze swoimi mechanizmami termoregulacji ma możność buforowania niekorzystnego
działania czynników ochładzających, a szkło
takich możliwości nie ma, to jednak katatermometr jest wystarczająco czułym przyrządem, a w określonych warunkach zachowuje
się jednakowo, w odróżnieniu do skóry zwierząt, która w zależności od gatunku, wieku
i różnego układu czynników ochładzających
reaguje różnie. Jest również łatwy do obsługi,
a wyniki wykonanych pomiarów są porównywalne. Katatermometr Hilla jest rodzajem termometru alkoholowego przeznaczonego do
pomiarów wielkości ochładzania przy średniej
temperaturze ciała człowieka (36,5°C) w jednostce czasu.
Ryc. 1. Katatermometr Hilla (za Jaworski J. 2012)
Przyrząd ten składa się z wąskiej kapilary zakończonej od dołu cylindrycznym zbiorniczkiem. Część górna kapilary jest rozszerzona
i tworzy dodatkowy zbiorniczek. Skala termometru jest bardzo uproszczona i posiada jedynie dwie kreski, z których dolna odpowiada 35°C, a górna 38°C. Przy wykonywaniu
pomiaru prędkości ochładzania należy zanurzyć dolny zbiorniczek katatermometru w ciepłej wodzie o temperaturze 70-80°C i tak długo
podgrzewać, aż rozszerzająca się pod wpływem ciepła ciecz wypełni 1/3 objętości zbiorniczka górnego. Po wyjęciu przyrządu z wody
osusza się go szybko i starannie miękką szmat25
OID (267) 12/2013
OID (287) 8/2015
ką, a następnie zawiesza nieruchomo na statywie. Szybkość opadania słupka cieczy od 38
do 35°C mierzy się przy pomocy stopera, notując ten czas w sekundach z dokładnością do
0,1s. Pomiar powtarza się czterokrotnie, z których pierwszy traktowany jest jako adaptacja
przyrządu do określonych warunków pomiaru.
Z pozostałych trzech wylicza się średnią arytmetyczną czasu opadania cieczy w zakresie podanego przedziału temperatury. Dzięki ściśle
ustalonym warunkom fizycznym szkła i cieczy
katatermometr traci zawsze tą samą ilość ciepła przy ochładzaniu go z 38 do 35°C. Ta ilość
przypadająca na 1cm2 powierzchni zbiorniczka oznaczona literą F (SI - J/dm2; CGS - mcal/
cm 2) nosi nazwę stałej przyrządu (faktor, cecha) i podana jest w metryczce przyrządu lub
bezpośrednio na szklanej osłonie katatermometru. Iloraz z podzielenia stałej F przez średni czas t (z trzech pomiarów) jest wielkością
ochładzania H.
Tak więc wartość ochładzania obliczamy:
gdzie: F - faktor (cecha) katatermometru,
s - średni czas opadania słupka cieczy od 38 do
35°C, podany w sekundach.
Wartości ochładzania w pomieszczeniach dla
drobiu powinny kształtować się w granicach
16,7 - 37,7 mW/cm2.
Za pomocą pomiaru katatermometrycznego możemy również zmierzyć prędkość ruchu
powietrza. Obliczymy go stosując następujące
wzory:
Ruch powietrza (v) poniżej 1 m/s:
Ruch powietrza (v) powyżej 1 m/s:
26
gdzie:
H - ochładzanie suche (mW/cm2),
Q - różnica między średnią temperaturą katatermometru a aktualną temperaturą powietrza
(36,5 – t),
0,837; 1,675; 0,544; 1,968 – współczynniki empiryczne przy H w mW/cm2.
Prędkość ruchu powietrza na wysokości głów
ptaków nie powinna przekraczać 0,3m/s, jakkolwiek w okresie letnich, wysokich temperatur może być zwiększony do 1m/s (działanie ochładzające). Pamiętać jednak należy, że
przekroczenie zalecanych wielkości w sezonie zimowym powoduje powstawanie przeciągów i większe ryzyko wystąpienia przeziębień.
Natomiast w okresie lata zwiększony ruch powietrza przy wysokich temperaturach jest zjawiskiem korzystnym. Tak więc środowisko,
w którym przebywa drób powinno być dostosowane do jego potrzeb, aby wpływ ochładzania był fizjologicznie korzystny i nie prowadził
do przegrzania ani wychłodzenia ptaków.
Nieprawidłowo pracujący system wentylacji,
powoduje pogorszenie nie tylko parametrów
mikroklimatu, ale również parametrów ściółki, czego konsekwencją jest zwiększenie liczby
bytujących w niej drobnoustrojów, a w następstwie zwiększenie emisji szkodliwych domieszek gazowych, a przede wszystkim amoniaku.
Maksymalne ulatnianie się amoniaku ze ściółki zachodzi, gdy osiąga ona wilgotność względną w granicach 40-60%. W takich warunkach
ściółka traci swoje korzystne właściwości do
pochłaniania gazów. Dodatkowo, zwiększająca się w trakcie odchowu ilość pomiotu nasila
zachodzące w niej procesy gnilne, co powoduje wytwarzanie zwiększonych ilości siarkowodoru i metanu.
Amoniak wchłaniany jest do organizmu głównie przez drogi oddechowe, a także przez skórę i błony śluzowe. Związek ten łatwo łączy się
z wodą tworząc wodorotlenek amonowy, który
przenika do tkanek, powodując stany zapalne
błon śluzowych i obniżenie ich odporności. Po-
HIGIENA I ŻYWIENIE
nadto, amoniak łatwo przechodzi przez ścianki
pęcherzyków płucnych do krwi, gdzie zmienia
hemoglobinę w hematynę zasadową obniżając poziom hemoglobiny w ustroju, a poprzez
przekształcenie kwasu glutaminowego w glutaminę obniża się przemiana tlenowa (zmniejszając przez to wymianę gazową). Nawet minimalne ilości amoniaku przy długotrwałym
oddziaływaniu powodują obniżenie poziomu
frakcji gamma-globulinowych białka surowicy
krwi, co również prowadzi do spadku odporności organizmu oraz obniżenia wyników produkcyjnych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego
2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt
gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej
(Dz.U. 2010, nr 56, poz. 344 z późn. zm.) stężenie amoniaku w pomieszczeniach dla drobiu
nie powinno przekraczać 20 ppm.
Pomiaru amoniaku i innych domieszek gazowych możemy dokonać wieloma urządzeniami dostępnymi na rynku. Nie są to urządzenia
drogie, ale ich wadą, szczególnie w przypadku
pomiarów stężenia amoniaku jest to, że posiadają czujniki (sensory) elektrochemiczne, które są zawodne w agresywnym środowisku, wymagają częstych kalibracji i wymiany.
W celu bieżącej kontroli poziomu zanieczysz-
Rys. 2. Kolorymeryczne rurki wskaźnikowe
czeń gazowych w strefie przebywania ptaków
można stosować rurki wskaźnikowe, które stosuje się łącznie z ręczną pompką. Szeroki wybór kolorymetrycznych rurek wskaźnikowych
umożliwia bezpośredni błyskawiczny pomiar
stężenia wielu gazów i oparów w wielu zakresach pomiarowych w miejscu pomiaru przy
niewielkim koszcie analizy. Stężenie badanego gazu jest bardzo łatwe do odczytu poprzez
wyraźną, czystą zmianę koloru. Rurki charakteryzuje również wysoka dokładność pomiarowa i nie wymaga się jakiejkolwiek kalibracji.
Poziom hałasu w budynkach drobiu zgodnie z Dyrektywą 2007/43/WE obowiązującą
od 30 czerwca 2010 określa się tylko pojęciem
„nieuciążliwy”. Natomiast w obowiązującym
Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 czerwca 2010 roku w sprawie minimalnych warunków utrzymania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te,
dla których normy ochrony zostały określone
w przepisach Unii Europejskiej (Dz. U. 2010,
nr 116, poz. 778), stwierdza się tylko, iż wyposażenie i sprzęt w pomieszczeniach inwentarskich dla zwierząt gospodarskich powinien być
tak skonstruowany, umieszczony, obsługiwany
i utrzymywany, aby nie powodować nadmiernego hałasu. Pomimo tak lakonicznych określeń w prawodawstwie unijnym i polskim,
Rys. 3. Pompka ręczna do zastosowania z rurkami
kolorymetrycznymi
27
OID (267) 12/2013
OID (287) 8/2015
powinniśmy jednak zwracać uwagę na jego poziom w obiektach drobiarskich.
Negatywny wpływ hałasu na ptaki możemy
podzielić na trzy grupy oddziaływań. Pierwsza to efekty fizjologiczne i behawioralne, które mogą wpływać na procesy fizjologiczne
zachodzące w organizmach ptaków, a w konsekwencji wywoływać zmiany w zachowaniu
na różnych etapach ich cyklu życiowego. Dodatkowo skutkiem może tu być pogorszenie
jakości mięsa oraz wyników produkcyjnych
(niższa masa ciała). Narażenie ptaków na stres
wywołany hałasem skutkuje także zmianami
hormonalnymi, powodującymi ograniczenie
czynności nadnerczy, co z kolej obniża spożycie paszy. Druga grupa możliwych efektów to
trwałe uszkodzenie narządu słuchu w wyniku
długotrwałej ekspozycji na hałas. Trzecia grupa obejmuje negatywne skutki wyrażające się
wpływem na rozrodczość (obniżając wskaźnik
lęgowości). W celu pomiaru poziomu natężenia hałasu w praktyce wykorzystuje się różnego typu mierniki.
Mierniki poziomu natężenia poziomu hałasu:
a.MIER-LASERLINER Cyfrowy miernik
hałasu
b.Decybelomierz VOLTCRAFT SL-50
c.Miernik dźwięku SONOMETR
W obowiązujących przepisach prawnych zwraca się również uwagę na fotoklimat pomieszczeń drobiarskich. W kurnikach najczęstsze
zastosowanie ma oświetlenie sztuczne. Jak
a)
28
b)
już wspomniano wcześniej poziom natężenia
oświetlenia w budynkach dla drobiu powinien
wynosić co najmniej 20 luksów przy włączonym oświetleniu, mierzone na poziomie oka
ptaka. Dodatkowo w higienie zwierząt zaleca się, aby dbać o jakość opraw oświetleniowych, gdyż wadliwie funkcjonujące oświetlenie sztuczne może wywołać schorzenie oczu
i niepokoić ptaki. Pomiaru oświetlenia dokonujemy za pomocą luksomierzy.
Rys. 4. Luksomierz precyzyjny Sonopan L-50
Natomiast w celu określenia liczby żarówek niezbędnych do prawidłowego oświetlenia obiektu można skorzystać z następującego wzoru:
PxZ
L=
WxS_1)
c)
OID (267) 12/2013
OID (287) 8/2015
Gdzie:
L - liczba żarówek; P - powierzchnia kurnika
w m2; Z - pożądane natężenie światła w luxach;
W - moc żarówek w watach; S1 – współczynnik
zależny od mocy żarówek: 15W = 3,8; 25 i 40W
= 4,2; 60W = 5,0.
Podsumowując stwierdzić należy, że pomimo
iż obecnie zwraca się szczególną uwagę na dobrostan utrzymywanych zwierząt, to jednak
przepisy z tego zakresu nie określają precyzyjnie, jakie warunki ich utrzymania są najoptymalniejsze. Z drugiej strony w warunkach klimatycznych naszego kraju oraz w technologii
chowu intensywnego często trudno jest zapewnić ptakom parametry środowiskowe zalecane
przez zoohigienistów. Dlatego ważne jest, aby
w miarę możliwości monitorować podstawowe, omówione powyżej czynniki mikroklimatu pomieszczeń i starać się reagować w miarę
ich niekorzystnych zmian. Umożliwi to nam
osiągnięcie dobrych wyników produkcyjnych,
a jednocześnie zapewni ptakom zgodne za zasadą dobrostanu warunki utrzymania.
dr hab. inż. Tomasz Mituniewicz
Katedra Higieny Zwierząt i Środowiska
Wydział Bioinżynierii Zwierząt
UWM w Olsztynie
30