docRozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliźniaczych z zespołem
download 
Reklamacja Transkrypt
Rozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliźniaczych z zespołem
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 3, zeszyt 1, 34-40, 2010 Rozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliźniaczych z zespołem przetoczenia krwi między płodami (TTTS) a postawy rodzicielskie. Doniesienie wstępne MARIOLA BIDZAN1, KRZYSZTOF PREIS2, KATARZYNA SENKBEIL3, MAŁGORZATA ŚWIĄTKOWSKA-FREUND2, ZOFIA PANKRAC2 Streszczenie Celem podjętych badań była ocena rozwoju psychoruchowego dzieci z ciąż bliźniaczych z zespołem przetoczenia krwi między płodami (TTTS) oraz postaw rodzicielskich ich matek. Badania zostały przeprowadzone w 2008 roku. Objęto nimi rodziny z dziećmi po ciążach bliźniaczych, podczas których rozwinął się zespół TTTS. Przebadano pięć matek oraz ich dziewięcioro dzieci. Były to wszystkie dzieci w Polsce w wieku 2,5-3 lat, jakie w czasie okresu prenatalnego przebyły operację związaną z obecnością zespołu TTTS. W badaniach wykorzystano: ankietę socjodemograficzną, Dziecięcą Skalę Rozwojową DSR (Matczak i in., 2007) oraz Skalę Postaw Rodzicielskich autorstwa M. Plopy (2005). Analiza uzyskanych wyników wskazuje, że: 1) Rozwój psychoruchowy większości dzieci z ciąż bliźniaczych z zespołem przetoczenia krwi między płodami jest prawidłowy; 2) Najlepiej rozwiniętą sferą jest sprawność manualna, najsłabiej rozwinięta jest mowa; 3) Postawy rodzicielskie matek cechuje duża akceptacja dzieci, przyznawanie im małej autonomii, stawianie dużych wymagań, mała konsekwencja w postępowaniu względem dzieci, prawidłowa ochrona dziecka. Słowa kluczowe: bliźnięta, zespół przetoczenia krwi między płodami, rozwój psychoruchowy, postawy matek Wstęp W ostatnich 10-15 latach odnotowuje się znaczący wzrost liczb ciąż mnogich, szacowany na około 50-60% [2, 3, 5], czego główną przyczyną są: dynamiczny rozwój medycznych technik wspomagania rozrodu (ART) w leczeniu niepłodności (w tym: stosowanie leków stymulujących owulację, inseminacja nasieniem męża lub dawcy, In Vitro Fertilization, zabiegi mikromanipulacyjne na komórkach jajowych i zarodkach oraz ich diagnostyka przedimplantacyjna), związany ze wzrostem szansy zajścia w ciążę wielopłodową (prawdopodobieństwo ciąży bliźniaczej jest w takich przypadkach do 50% wyższe); zmieniające się środowisko człowieka, jak i wzrastający wiek pierwiastek [1, 2, 6, 10, 13]. Wielu badaczy przewiduje, że w 2050 roku co druga ciąża będzie wielopłodowa [7]. Tymczasem ciąża wielopłodowa niesie ze sobą wyższe ryzyko powikłań położniczych i neonatologicznych. Jedną ze specyficznych nieprawidłowości ciąży bliźniaczej jednozygotycznej, jednokosmówkowej jest zespół przetoczenia krwi między płodami (twin-to-twin transfusion syndrome – TTTS), który polega na nieprawidłowym przekazywaniu krwi jednemu płodowi zwanego „biorcą” przez drugi zwany „dawcą”. Prowadzi to do sytuacji, w której jedno dziecko otrzymuje za dużo krwi, a drugie za mało. TTTS występuje w dwóch postaciach: ostrej (18%) lub przewlekłej (82%) [8]. Przyczyną jest niezrównoważony przepływ krwi pomiędzy płodami przez naczynia krwionośne łożyska, które łączą układy krążenia dzieci. Tabela 1. Różnice między płodem „dawcy” a „biorcy” w trakcie ciąży, gdzie rozwinął się zespół „przetoczenia krwi między płodami” PODCZAS CIĄŻY PŁÓD„DAWCA” PŁÓD „BIORCA” Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu (IUGR) Przyspieszony wzrost Hipotonia – obniżone ciśnienie tętnicze Hipertonia – nadciśnienie tętnicze Hipowolemia – zbyt mała ilość krwi w łożysku Hiperwolemia – zbyt duża objętość krwi, naczyniowym w porównaniu do jego pojemności znajdująca się w łożysku naczyniowym Niedokrwistość Nadkrwistość (policytemia) Małowodzie/bezwodzie – mała ilość płynu owodniowego Wielowodzie – nadmierna ilość płynu owodniowego w czasie ciąży Powodem jest brak równowagi między ilością wydalanego moczu a objętością połykanego przez płód płynu owodniowego i jego resorpcją przez błony płodowe Źródło: opracowanie własne, za: Malinowski, Ropacka, 2003 [8, 15] 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Gdański 2 Klinika Położnictwa, Gdański Uniwersytet Medyczny 3 Stowarzyszenie na Rzecz Osób Potrzebujących „Światło i Cienie” Rozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliźniaczych z TTTS a postawy rodzicielskie 35 Tabela 2. Różnice między noworodkiem „dawcą” a „biorcą” po porodzie, gdzie rozwinął się zespół „przetoczenia krwi między płodami” PO PORODZIE NOWORODEK „DAWCA” Niedokrwistość, stąd rodzi się z objawami przewlekłego niedotlenienia Hipoproteinemia – niedobór białka w osoczu krwi Hipoalbuminemia – zmniejszenie ilości głównego białka (albumin) w osoczu Niskie ciśnienie koloidoosmotyczne Hipotroficzny wcześniak – mała urodzeniowa masa ciała NOWORODEK „BIORCA” Nadkrwistość Wyższe stężenie białek w surowicy Zwiększona lepkość krwi Podwyższone ciśnienie koloidoosmotyczne Hipertroficzny Źródło: opracowanie własne, za: Malinowski, Ropacka, 2003 [8, 15] Zespół TTTS jest niebezpieczny dla płodów, ponieważ w około 80% prowadzi do śmierci obojga dzieci. Co więcej, u 3 dzieci, które przeżyły, stwierdza się nieprawidłowości w rozwoju, wynikające z uszkodzeń mózgu. Najbardziej skutecznym leczeniem jest laserowe zamknięcie naczyń łączących łożyska [14]. W Polsce zabieg ten wykonywany jest od lipca 2005 roku jedynie w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Od kwietnia 2005 do stycznia 2008 w Klinice Położnictwa w Gdańsku wykonano 38 zabiegów fetoskopowego leczenia zespołu przetoczenia pomiędzy płodami u 37 pacjentek. Przeżycie przynajmniej jednego płodu uzyskano u 84%, a przeżycie dwojga dzieci u 62% pacjentek, co daje łącznie przeżycie 73% dzieci. Uzyskiwane wyniki leczenia są podobne jak w innych ośrodkach na świecie [16]. W tabeli 1 przedstawiono różnice pomiędzy płodem „dawcy” a „biorcy” w trakcie ciąży, gdzie rozwinął się zespół „przetoczenia krwi między płodami”. Różnice między dziećmi po TTTS’ie są także obserwowalne po porodzie. W tabeli 2 zestawiono najważniejsze różnice pomiędzy noworodkiem „dawcą” a „biorcą”. Do głównych następstw zespołu TTTS należą: • brak powikłań i urodzenie dwojga zdrowych dzieci (0-15%); • urodzenie jednego zdrowego dziecka, drugie martwe lub uszkodzone (10-15%); • urodzenie dwojga żywych dzieci z trwałymi uszkodzeniami (około 30%); • urodzenie jednego żywego uszkodzonego dziecka, drugiego martwego (15%); • urodzenie dwojga martwych dzieci (25-30%) [14]. Losy płodów z ciąż z rozwiniętym zespołem TTTS zależą przede wszystkim od wczesnej diagnozy, stopnia zaawansowania choroby oraz zastosowanego postępowania terapeutycznego. Wybór rozwiązania dobierany jest tak, aby zapewnić dzieciom nie tylko jak największe szanse na przeżycie, ale również prawidłowy rozwój. Niestety, żadna metoda leczenia nie daje 100% gwarancji urodzenia dwojga zdrowych dzieci, stąd rozpoznanie TTTS jest silnie stresotwórczą sytuacją zarówno dla zespołu leczącego, jak i rodziców dzieci z TTTS [8]. Rozwój dzieci z ciąż wielopłodowych uwarunkowany jest przed wszystkim przedwczesnym urodzeniem tych dzieci, ich niedojrzałością, niską lub skrajnie niską masą urodzeniową [6, 8]. Badacze zajmujący się wieloraczkami zwracają uwagę na specyfikę rozwoju psychomotorycznego dzieci z ciąż mnogich w porównaniu z dziećmi z ciąż pojedynczych. Zwraca uwagę fakt, że tempo rozwoju bliźniąt wychowywanych w tym samym środowisku nie musi być identyczne. Większość badań wskazuje na opóźniony rozwój bliźniąt, głównie z powodu fuzji, jaka ich łączy [4]. Opóźnienie to odnosi się przede wszystkim do sfery społecznej (mała ilość indywidualnych kontaktów z innymi dziećmi), w tym porozumiewania się (tzw. „tajny” język bliźniąt) oraz intelektualno-poznawczej (ogólny poziom intelektualny bliźniąt może być także obniżony przez brak odpowiedniej stymulacji) [4, 17]. Opóźnienia te w większości przypadków wyrównywane są w momencie nasilonych kontaktów z innymi dziećmi, np.: w żłobku, przedszkolu itp. W dostępnym piśmiennictwie brak badań poświęconych psychospołecznemu funkcjonowaniu dzieci z zespołem TTTS. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie rozwoju psychoruchowego dziewięciorga dzieci z ciąż bliźniaczych jednozygotycznych, jednokosmówkowych z TTTS oraz postaw rodzicielskich ich matek. Materiał i metoda Badania zostały przeprowadzone w 2008 roku. Objęto nimi rodziny z dziećmi po ciążach bliźniaczych, podczas których rozwinął się zespół TTTS. Przebadano pięć matek oraz ich dziewięcioro dzieci. Są to wszystkie dzieci w Polsce w wieku 2,5 -3 lat, jakie w czasie okresu prenatalnego przebyły operację związaną z obecnością zespołu TTTS mogące być poddane zaprojektowanym przez nas badaniom psychologicznym. Do badań nie włączono dziecka z czterokończynowym porażeniem, ze względu na niemożność przebadania go tymi samymi metodami, co pozostałe dzieci. Wszystkie badania zostały przeprowadzone w domach rodzinnych dzieci (Kaliska, Marzęcin, Ruda Śląska, Sowiniec, Warszawa), w obecności matek. 36 M. Bidzan, K. Preis, K. Senkbeil W badaniach wykorzystano: ankietę socjodemograficzną, Dziecięcą Skalę Rozwojową DSR, autorstwa A. Matczak i in. [9] oraz Skalę Postaw Rodzicielskich w wersji dla rodziców autorstwa M. Plopy [11], mierzącą pięć postaw: Akceptacji – Odrzucenia, Nadmiernie Wymagającą, Autonomii, Niekonsekwentną, Nadmiernie Ochraniającą. Badanie miało charakter dobrowolny. Po opracowaniu wyników do rodziców zostały przesłane opinie psychologiczne. Trzy z badanych rodzin są pełne, zaś 2 rozbite. Żadna z rodzin nie określiła swojego stanu materialnego jako bardzo dobry, tylko 1 jako dobry, 2 – przeciętny, 1 – niższy niż przeciętny oraz 1 jako zły. Dwie z rodzin posiada dwoje dzieci (są to rodziny tylko z bliźniaczym rodzeństwem), a pozostałe mają troje dzieci. Przedział wiekowy przebadanych matek mieści się między 25. a 38. rokiem życia. Trzy z nich ma wykształcenie średnie, a po jednej – wykształcenie zawodowe i wyższe. U każdej z kobiet podczas ciąży przeprowadzono zabieg zamknięcia połączeń naczyniowych między dziećmi, a u trzech również amnioredukcję. Trzy z nich urodziły bliźnięta będąc w wieku powyżej 30. roku życia, a dwie zostały matkami poniżej 30. roku życia. U jednej z matek przeżyło tylko jedno z bliźniąt, którego przyczyną był nierównomierny podział łożyska między płodami. Wszystkie badane urodziły między 31. a 37. tygodniem ciąży, przez cesarskie cięcie. Tabela 3 zawiera dane dotyczące masy urodzeniowej badanych dzieci, tabela 4 – oceny stanu ogólnego, zaś tabela 5 – napięcia mięśniowego. Tabela. 3. Masa urodzeniowa dzieci Częstość Procent 2 5 2 9 22,2 55,6 22,2 100,00 Masa urodzeniowa > 2500 g Mała masa urodzeniowa (< 2500 g) B. mała masa urodzeniowa (< 1500 g) Ogółem Źródło: opracowanie własne Jak obrazuje tabela 3, więcej niż połowa badanych dzieci urodziła się z małą masą urodzeniowa, zaś po tyle samo dzieci (22,2%) miały bardzo małą masę urodzeniową i masę powyżej 2500 g. Tabela 4. Stan noworodka Stan noworodka Noworodek urodzony w dobrym stanie Noworodek urodzony z objawami niedotlenienia Noworodek urodzony w zamartwicy Ogółem Częstość 5 Procent 55,6 3 33,3 1 9 11,1 100,00 Źródło: opracowanie własne Ponad połowa dzieci została urodzona w stanie dobrym, troje miały objawy niedotlenienia, a jedno urodziło się w zamartwicy. Tabela 5. Napięcie mięśniowe Napięcie mięśniowe Prawidłowe Wzmożone Osłabione Ogółem Częstość 2 3 4 9 Procent 22,2 33,3 44,5 100,00 Źródło: opracowanie własne Jak wynika z tabeli 5, prawidłowe napięcie mięśni stwierdzono u 22% bliźniąt, a nieprawidłowe u 77,8% badanych dzieci. Dzieci ze wzmożonym (33,3%) bądź osłabionym (44,5%) napięciem mięśniowym przeszły półroczną rehabilitacje, która skorygowała asymetrię w postawie i w ruchach. Ponadto u jednego z dziewięciorga dzieci zdiagnozowano niedosłuch lewego ucha w 80%. Natomiast u reszty nie wykryto żadnych trwałych uszkodzeń. Wyniki Rozwój psychoruchowy bliźniąt po zespole przetoczenia krwi między płodami (TTTS) Aktualny poziom rozwoju psychomotorycznego dzieci uzyskano na podstawie wyników testu Dziecięca Skala Rozwojowa DSR, Skala Wykonaniowa. Zadania w nim zawarte badają różne obszary funkcjonowania psychomotorycznego, które składają się na wynik ogólny. Oznacza to, że niski rezultat w DSR może z dużym prawdopodobieństwem świadczyć o opóźnieniach lub innych nieprawidłowościach rozwojowych. Natomiast wynik wysoki informuje o prawidłowym dotychczasowym przebiegu rozwoju dziecka. Tabela 6 zawiera wyniki ogólne dotyczące poziomu rozwoju psychoruchowego u dzieci z ciąż bliźniaczych, w których rozwinął się zespól TTTS. Tabela 6. Ogólny poziom rozwoju psychoruchowego w badaniu Dziecięcą Skalą Rozwojową DSR Steny Wysokie Przeciętne Niskie Ogółem Częstość 2 6 1 9 Procent 22,2 66,7 11,1 100,00 Źródło: opracowanie własne Jak obrazuje powyższa tabela, 66,7 % badanych dzieci uzyskało wynik przeciętny, czyli typowy dla swoich rówieśników; 22,2% wysoki, to znaczy rozwiązania były wyższe niż przewidziane dla wieku; 11,1% otrzymało rezultat 37 Rozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliźniaczych z TTTS a postawy rodzicielskie niski. Wyniki te w dużej mierze odpowiadają ocenie dokonanej przez rodziców dzieci (rodzice siedmiorga dzieci uważają, że rozwój ich dzieci przebiega podobnie, jak u rówieśników, rozwój jednego z dzieci określono jako przyśpieszony, a jednego jako zwolniony z powodu słabo rozwiniętej mowy). Tabela 7 zawiera wyniki uzyskane w poszczególnych podtestach Dziecięcej Skali Rozwojowej DSR. Tabela 7. Wyniki uzyskane w podtestach Dziecięcej Skali Rozwojowej DSR Test Sprawność manualna Klocki Porównanie Mowa Zachowania społeczne Motoryka Wysokie 3 2 3 2 2 2 Przeciętne Niskie – 6 3 4 5 1 2 5 3 4 5 2 Źródło: opracowanie własne Jak wynika z tabeli, w przypadku pierwszego podtestu, dotyczącego oceny Sprawności Manualnej (bazgranie i rysowanie) żadne z dziewięciu badanych dzieci nie otrzymało niskiego wyniku; szóstka osiągnęła sprawność manualną na poziomie rozwojowym dzieci w ich wieku, a trójka uzyskała wyniki wyższe niż założone dla wieku. Kolejny podtest DSR, Klocki, bada również umiejętności z zakresu manipulacji specyficznej, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz analizy percepcyjnej wzoru. Wyniki wskazują, że 4 z badanych dzieci uzyskała rezultaty niskie, 3 – przeciętne, zaś 2 – wysokie. Różnicowania kształtów, kolorów i wielkości badanych dzieci dokonano na podstawie podtestu Porównywanie. Ponad połowa badanych dzieci osiągnęła podobne wyniki jak rówieśnicy w różnicowaniu kształtów, kolorów i wielkości. Trójka cechuje się wysokimi umiejętnościami, natomiast jedno z dzieci uzyskało niski poziom w opisywanym obszarze rozwoju. Ocenę rozwoju mowy dokonano przy pomocy podtestu Mowy Skali DSR. Zawarte w nim zadania dotyczyły specyficznego reagowanie na mowę otoczenia, tendencji do jej naśladowania i rozumienia, jaki i umiejętności spontanicznego produkowania wypowiedzi (jedno- i wielowyrazowych). Nasze badania wykazały, że 5 dzieci (55,6%) klasyfikuje się na niskim poziomie rozwoju mowy, a po 2 dzieci (22%) badanych osiągnęło typowy i wyższy, niż przewidziany dla wieku. Dzieci z ciąż bliźniaczych, w których rozwinął się zespól przetoczenia krwi między płodami (TTTS), przebadano także pod kątem rozwoju społecznoosobowościowego. W tym celu użyto podtest Zachowania Społeczne. Czworo dzieci otrzymało niski wynik, co sugeruje słabą zdolność do podejmowania kontaktów z dorosłymi, jak również obniżone umiejętności zabawy naśladowczej oraz istnienia elementarnego pojęcia własnej osoby. U trójki z badanych dzieci rozwój jest na takim samym etapie jak u rówieśników, a dwójka bliźniąt otrzymała wysokie rezultaty. Ostatnią badaną przez nas sferą funkcjonowania dzieci z ciąż bliźniaczych, w których rozwinął się TTTS był Rozwój Motoryczny. Najwięcej, bo 5 (55,6%) z przebadanych dzieci, otrzymało wyniki przeciętne. Zatem ich sprawność ruchowa (zdolność do koordynacji i kontroli), przejawiająca się w umiejętności naśladowania ruchów oraz innych ćwiczeniach fizycznych, jest taka sama, jak u większości dzieci w ich wieku. Z kolei po 22,2% dzieci uzyskało rezultaty na poziomie wysokim i niskim. Postawy rodzicielskie matek bliźniąt po zespole przetoczenia krwi między płodami (TTTS) Dla celów pracy ważna jest ocena postaw matek, której dokonano w oparciu o uzyskane wyniki z kwestionariusza Skali Postaw Rodzicielskich SPR. Tabele 8-12 przedstawiają wyniki uzyskane przez badane matki w poszczególnych postawach rodzicielskich. Kolejna tabela pokazuje, iż odnośnie postawy Niekonsekwencji po 40% matek uzyskało wyniki wysokie i przeciętne, zaś 20% niskie. Tabela 8. Postawa Akceptacji – Odrzucenia Steny Bardzo wysokie Wysokie Przeciętne Niskie Bardzo niskie Ogółem Częstość 3 2 0 0 0 5 Procent 60,0 40,0 0,0 0,0 0,0 100,00 Źródło: opracowanie własne Wyniki ukazane w powyższej tabeli wskazują, że 60% badanych matek uzyskało w postawie Akceptacji-Odrzucenia wyniki bardzo wysokie, zaś 40% wyniki wysokie. Tabela 9. Postawa Autonomii Steny Bardzo wysokie Wysokie Przeciętne Niskie Bardzo niskie Ogółem Częstość 0 1 2 1 1 5 Procent 0,0 20,0 40,0 20,0 20,0 100,00 Źródło: opracowanie własne 40% spośród przebadanych matek uzyskało w postawie Autonomii wyniki w przedziale bardzo niskie i niskie, 40% – przeciętne, a 20% – wysokie. 38 M. Bidzan, K. Preis, K. Senkbeil Tabela 10. Postawa Wymagająca Steny Bardzo wysokie Wysokie Przeciętne Niskie Bardzo niskie Ogółem Częstość 0 2 2 1 0 5 Procent 0,0 40,0 40,0 20,0 0,0 100,00 Źródło: opracowanie własne 20% badanych matek otrzymało w postawie Wymagającej wyniki niskie, zaś po 40% wyniki przeciętne i wysokie. Tabela 11. Postawa Niekonsekwencji Steny Bardzo wysokie Wysokie Przeciętne Niskie Bardzo niskie Ogółem Częstość 0 2 2 1 0 5 Procent 0,0 40,0 40,0 20,0 0,0 100,00 Źródło: opracowanie własne Tabela 12. Postawa Ochraniająca Steny Bardzo wysokie Wysokie Przeciętne Niskie Bardzo niskie Ogółem Częstość 0 0 1 2 2 5 Procent 0,0 0,0 20,0 40,0 40,0 100,00 Źródło: opracowanie własne Powyższe dane wskazują, iż większość matek (80%) otrzymało wyniki niskie bądź bardzo niskie w postawie Ochraniającej, natomiast 20% uzyskało rezultaty na poziomie przeciętnym. Dyskusja Aktualny poziom rozwoju psychomotorycznego większości badanych bliźniąt z zespołem TTTS mieści się na przeciętnym poziomie, dwójka dzieci osiągnęła wyższy stopień, a jedno dziecko niższy niż przeciętny poziom rozwoju, co odpowiada krzywej Gaussa dla populacji ogólnej. Zatem u znacznej części dzieci z ciąż bliźniaczych, u których rozwinął się zespół przetoczenia krwi między płodami, ogólny rozwój psychoruchowy jest na poziomie takim samym, jaki osiąga większość ich rówieśników. Wyniki odnoszące się do poszczególnych obszarów funkcjonowania psychomotorycznego wskazują, że bliź- nięta po TTTS-ie w odrębnych sferach otrzymują różne rezultaty. W przypadku badania sprawności manualnej w zakresie kontroli ruchów ręki (zwłaszcza palców), żadne z dzieci nie otrzymało wyniku niskiego, większość z badanych dzieci uzyskało wynik przeciętny bądź wysoki. Świadczy to o prawidłowej i wyższej dla wieku sprawności bazgrania i rysowania. Niższe wyniki badane dzieci uzyskały w zadaniach diagnozujących zakres manipulacji specyficznej, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz analizy percepcyjnej wzoru, gdyż 44,5% dzieci klasyfikuje się na poziomie niskim, 33,3% przeciętnym, zaś 22,2% wysokim. To sugeruje, że niemal połowa badanych dzieci po TTTS-ie ma słabo opanowane umiejętności, takie, jak: piętrzenie i szeregowanie klocków, precyzyjne kontrolowanie ruchów, by klocki odpowiednio do siebie przylegały oraz ułożenie z konstrukcji klocków prostego układu przestrzennego. U ponad połowy dzieci po TTTS-ie, zdolność do różnicowania kształtów, kolorów i wielkości, przejawiana w formie identyfikowania obiektu z wzorem, jest prawidłowa, czyli na poziomie takim samym, jak u większości dzieci w ich wieku. 33,3% badanych dzieci cechuje się wysokimi umiejętnościami, a tylko 11,1% dzieci uzyskało niskie wyniki w opisywanym obszarze rozwoju. W porównaniu z innymi badanymi sferami rozwoju najsłabiej rozwinięta u badanych dzieci jest mowa. W przypadku 55,6% dzieci rozwój mowy był opóźniony, zaś u 22,2% dzieci na przeciętnym poziomie rozwoju, podobnie u 22,2% badanych rozwój mowy mieścił się na wysokim poziomie. Stąd specyficzne reagowanie na mowę otoczenia, tendencja do jej naśladowania i rozumienia oraz umiejętność spontanicznego produkowania wypowiedzi, u ponad połowy badanych jest na niskim poziomie w stosunku do ich rówieśników. Otrzymane wyniki bliźniąt po TTTS-ie są zgodne z dotychczasowymi badaniami przeprowadzonymi na „zdrowych” bliźniętach, w których to komunikacja językowa była także opóźniona. W tej sytuacji przyczyn upatruje się na wzorowaniu się jednego bliźniaka na drugim, czyli błędy wymowy są kopiowane i wzajemnie wzmacnianie przez bliźniacze rodzeństwo [4]. Niektórzy badacze wskazują, że bliźnięta, które nie chorowały w okresie prenatalnym, wykazują również opóźniony rozwój społeczny [4]. Przeprowadzone przez nas badanie ani nie potwierdza, ani nie zaprzecza temu wnioskowi, gdyż 55,5% bliźniąt po TTTS-ie prezentuje zachowania społeczne, które mieszczą się w przedziale wyników przeciętnych i wysokich. Znowuż 44,5% otrzymało wyniki niskie. Zatem biorąc pod uwagę małą rozbieżność między otrzymanymi wynikami oraz fakt małej grupy badanej, jaką stanowią dzieci po zespole przetoczenia krwi między płodami, uważamy, że uzyskane przez nas wyniki nie są na tyle jednoznaczne, aby móc opowiedzieć się po jednej ze stron. Ostatnim badanym przez nas obszarem funkcjonowania, który oceniono wśród dzieci z ciąż bliźniaczych, w jakich rozwinął się zespól przetoczenia krwi między płodami (TTTS), był rozwój motoryczny. Po 22,2% dzieci uzyskało Rozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliźniaczych z TTTS a postawy rodzicielskie wyniki na poziomie wysokim i niskim, a 55,6% przeciętnym. Tym samym, u większości przemawia to za prawidłową zdolnością do koordynacji i kontroli swojego ciała. Warto zaznaczyć, że wyniki te mogą być zaniżone, z powodu odmowy przez kilkorga dzieci wykonania zadania niektórych podtestów. W związku z negacją, otrzymały one wynik zerowy w tym zadaniu, sprawdzającym daną sprawność ruchową, co zaniżyło ich ogólny rezultat w tym teście, jednak możliwe jest, że potrafią one poprawnie wykonać pominięte ćwiczenia. Do tej pory nie podjęto badań dotyczących postaw matek względem bliźniąt z TTTS. W badaniach postaw rodzicielskich jedynaków, będących w sytuacji rodzinnej zupełnie odmiennej od rodzin z wieloraczkami wykazano, że najczęstszą postawą względem nich jest postawa nadmiernie ochraniającą oraz nadmiernie wymagającą [12]. Analiza postaw matek bliźniąt po zespole przetoczenia krwi między płodami wskazuje, że w przypadku pierwszej z nich, Akceptacja – Odrzucenie, wszystkie przebadane matki otrzymały wyniki świadczące o wysokiej lub bardzo wysokiej akceptacji w stosunku do swoich dzieci. Świadczy to o bliskim i uczuciowym kontakcie rodzica z dziećmi. Matki akceptują swoje dzieci takimi, jakimi oni/one są, dlatego, że są. Wydaje się, że tak wysokie nasilenie postawy Akceptacji u wszystkich przebadanych matek może być skutkiem nieprzyjemnych przeżyć, jakich doświadczyły w okresie ciąży wysokiego ryzyka. Czas ten był pełen niepokój i strachu o zdrowie i życie swoich dzieci, dlatego też może mieć to odzwierciedlenie w obecnej wysokiej akceptacji swoich pociech. Idąc dalej, 80% matek bliźniąt po TTTS-ie mieści się w przedziale wyników przemawiającym za brakiem autonomii lub za jej przeciętnym poziomem. Tylko 20% matek rozumie potrzebę niezależności swoich dzieci w miarę ich rozwoju. Sugeruje to trudności w zrozumieniu potrzeby „prywatności” dzieci i posiadania różnych, własnych tajemnic. Powodem takiej sztywności w zachowaniu matki, połączonej z nie dawaniem dzieciom swobody może być ciągłe przebywanie z dziećmi, co skutkuje tym, że matki nieustannie wiedzą, co robią ich dzieci w danej chwili. Jeśli chodzi o postawę Wymagającą, badania wskazują, że 40% z badanych matek prezentuje postawę nadmiernie wymagającą. Oznacza to, że rodzic ostro egzekwuje wykonywanie swoich poleceń, nakazów i zakazów oraz nie toleruje krytyki ani sprzeciwu. Tyle samo matek (40%) cechuje umiarkowane nasilenie postawy Wymagającej, a 20% ujawnia postawę właściwą. Wyniki te potwierdzają, że opieka nad dwójką dzieci w tym samym wieku i na tym samym etapie rozwoju jest bardzo trudna, dlatego też wymaga postawy wymagającej przynajmniej na poziomie przeciętnym, aby móc zapanować nad codziennymi sytuacjami. Analiza kolejnej postawy, Niekonsekwencji, wskazuje, że 40% z badanych matek jest niekonsekwentna względem swych dzieci, kolejne 40% zachowuje się w sposób umiarkowany konsekwentnie, a tylko 20% prezentuje postawę pożądaną. Zatem zdecydo- 39 wana mniejszość matek cechuje się stabilnością w postępowaniu. Natomiast wiele z nich ma zmienny stosunek wobec własnych dzieci, zależny od chwilowego nastroju, samopoczucia i innych spraw osobistych. Jednakże należy zauważyć, że matki bliźniąt codziennie muszą mierzyć się z problemami organizacyjnymi i emocjonalnymi oraz ogólnym zmęczeniem. Te sytuacje sprzyjają przenoszeniu wewnętrznego stanu rozbicia matki na dzieci. Powyższe uzasadnienie można także odnieść do wyników otrzymanych w postawie Ochraniającej. Otóż 80% matek bliźniąt po TTTS-ie charakteryzuje się prawidłową relacją w tym aspekcie, a reszta (20%) uzyskała wyniki o przeciętnym nasileniu. Stąd ta, skądinąd właściwa, postawa matek może być efektem braku czasu i sił, aby nadmiernie troszczyć się o swoje dzieci (w przeciwieństwie do postawy rodzicielskiej jedynaków). Przypuszczalnie, jeśli dziecko, w miarę wzrastania, wymaga coraz mniejszego wsparcia, pomocy czy bezpośredniej bliskości matki, tym ona ma więcej czasu na pozostałe sprawy. Zaś dziecko nagradzane jest za coraz to większą samodzielność. Zatem sytuacja ta jest wzmacniająca dla obu stron. Ze względu na wagę problemu zagadnienie przez nas podjęte wymaga dalszych interdyscyplinarnych badań na większej grupie badanej. Wnioski 1) Rozwój psychoruchowy większości dzieci z ciąż bliźniaczych z zespołem przetoczenia krwi między płodami jest prawidłowy. 2) Najlepiej rozwiniętą sferą jest sprawność manualna, najsłabiej rozwinięta jest mowa. 3) Postawy rodzicielskie matek cechuje duża akceptacja dzieci, przyznawanie im małej autonomii, stawianie dużych wymagań, mała konsekwencja w postępowaniu względem dzieci, prawidłowa ochrona dziecka. Piśmiennictwo [1] Benson C. B., Doubilet P. M. (1991) Ultrasound of multiple gestations. Semin. Roentgenom. 26: 50-62. [2] Blickstein I., Keith L. (2002) Iatrogenic multiple pregnancy. Semin. Neonatol. 7: 169. [3] Blondel B., Kaminski M. (2002) Trends in the occurrence, determinants and consequences of multiple births. Semin. Perinatol. 26: 239-249. [4] Bryan E. (2003) Przygotowanie rodziców do narodzin wieloraczków. [W:] Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G.H., Malinowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 395-402. [5] Gadzinowski J., Gulczyńska E. (2003) Ciąża wielopłodowa – uwarunkowania ekonomiczne. W: Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G.H., Malinowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 27-31. [6] Kornacka M.K. (2003) Rozwój dzieci z ciąż wielopłodowych. [W:] Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G. H., Malinowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 363-371. 40 M. Bidzan, K. Preis, K. Senkbeil [7] Malinowski W., Koszada K. (2003) Wieloraczki w mitologii i historii. [W:] Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G.H., Malinowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 11-20. [8] Malinowski W., Ropacka M. (2003). Zespół przetoczenia krwi między płodami. W: Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G. H., Malinowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 195-220. [9] Matczak A., Jaworowska A., Ciechanowicz A., Fecenec D., Stańczak J., Zalewska E. (2007) Dziecięca Skala Rozwojowa DSR. Pracownia Testów Psychologicznych, Warszawa. [10] Pawelczyk L., Derwich K. (2003) Ciąża wielopłodowa po technikach wspomaganego rozrodu. W: Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G.H., Malinowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 49-56. [11] Plopa M. (2005) Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. [12] Połomski P. (2008) Relacje rodzinne a funkcjonowanie społeczne jedynaków. Niepublikowana praca doktorska. Uniwersytet Gdański, Gdańsk. [13] Poręba R., Poręba A. (2003). Rozpoznanie ciąży wielopłodowej. [W:] Ciąża wielopłodowa, red. Bręborowicz G.H., Mali- nowski W., Ronin-Walknowska E. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 57-63. [14] Preis K., Świątkowska-Freund M., Pankrac Z. (2008) Formularz dla rodziców Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. http://www.uck.gda.pl/component/option,com_search/? searchword=TTTS&option=com_search&Itemid= (7.10.2009). [15] Senkbeil K. (2009) Rozwój psychoruchowy dzieci z ciąż bliź- niaczych z zespołem przetoczenia krwi między płodami (TTTS). Niepublikowana praca magisterska. Uniwersytet Gdański, Gdańsk. [16] Świątkowska-Freund M., Preis K., Pankrac Z. (2009) Wyniki własne fetoskopowego leczenia zespołu przetoczenia pomiędzy płodami w ciążach wielopłodowych. Ginekol. Pol. 80:184-187. [17] Tkacz J. (2007) Bliźnięta – poradnik dla rodziców. Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Kraków. J M. Bidzan Instytut Psychologii Uniwersytet Gdański 80-952 Gdańsk, ul. Bażyńskiego 4 The psychomotor development of twins affected by the twin-to-twin transfusion syndrome (TTTS), and the parental attitudes. Initial report The aim of the study was the assessment of psychomotor development of twins affected by the twin-to-twin transfusion syndrome (TTTS), and of the parental attitude of their mothers. The research was conducted in 2008. The study group comprised families with twins, who developed the TTTS syndrome. Five mothers and their nine children were embraced by the study. These were all the children in Poland, aged 2.5-3 years old, who underwent an operation during the prenatal period, due to the presence of the TTTS syndrome. The research methods included: a socio-demographic questionnaire, the Child Development Scale (Dziecięca Skala Rozwojowa DSR) designed by Matczak et al., and the Parental Attitudes Scale (Skala Postaw Rodzicielskich) designed by M. Plopa (2005). The analysis of the obtained results indicates that: 1) The psychomotor development of the majority of children from twin pregnancies, suffering from the twin-to- twin transfusion syndrome, is correct; 2) The best-developed sphere is manual skills, the most weakly developed is speech; 3) Parental attitudes of mothers are featured by a high acceptance of children, giving them a low level of autonomy, facing them with high requirements, showing low consistency in treating children, providing children with sufficient protection. Key words: twins, twin-to-twin transfusion syndrome, psychomotor development, attitudes of mothers
