komentarz mec. Andrzeja Siemińskiego

Andrzej Siemiński
Najnowsze zmiany w ustawie Prawo o adwokaturze – krótki komentarz
Ustawą z dnia 29 marca 2007 roku dokonano nowelizacji ustawy Prawo o
adwokaturze (Dz.U. nr 80, poz. 540) – zwanym dalej Poa. Datą wejścia w Ŝycie nowych
przepisów jest dzień 9 czerwca 2007 roku. W
pracach parlamentarnych nad projektem
rządowym /druk sejmowy nr 884/ uczestniczyli przedstawiciele adwokatury przedkładając
stosowne wnioski bądź zgłaszając veto do rozwiązań ograniczających uprawnienia samorządu
i nadających wiele uprawnień nadzorczych Ministrowi Sprawiedliwości.
Do najistotniejszych zmian naleŜy zaliczyć dodanie ustępu 2 w art.3 Poa o treści
przewidującej , Ŝe minister sprawiedliwości sprawować będzie nadzór nad działalnością
samorządu w zakresie i formach określonych ustawą, a takŜe dodanie art.13a mocą którego
organy adwokatury i organy Izb Adwokackich przesyłają ministrowi odpis kaŜdej uchwały w
terminie 21 dni od daty jej podjęcia. Z przepisem tym koresponduje nadanie innej treści art.14
ust.1 i 2 Poa.
Oceniając te przepisy naleŜy przypomnieć, Ŝe organami adwokatury z mocy przepisu
art.11
zmienianej ustawy są: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka,
WyŜszy Sad Dyscyplinarny i WyŜsza Komisja Rewizyjna, zaś organami Izb z mocy przepisu
art.39 Poa są: zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód i
delegatów pozostałych adwokatów, okręgowe rady adwokackie, sądy
dyscyplinarne i
komisje rewizyjne.
Wszystkie te organy z mocy wskazanego przepisu zobowiązane zostały do przesyłania
podejmowanych uchwał w terminie 21 dni Ministrowi Sprawiedliwości. Uczestniczący w
pracach przedstawiciele adwokatury zwracali uwagę na bezsensowność takiego rozwiązania,
albowiem uchwały rad adwokackich sprzeczne z prawem są i będą uchylane według trybu
dotychczas obowiązującego przez Prezydium NRA, działającego na mocy przepisu art.60 w
zw. z art.59 ust.3 Poa. Niestety te czysto praktyczne argumenty, jak równieŜ przedkładanie
danych uwidaczniających to, Ŝe wiele uchwał podejmowanych przez rady okręgowe dotyczy
sfery gospodarczej izb, w tym dotyczące zarządzania majątkiem trwałym bądź zatrudnieniem
pracowników, nie zostały uwzględnione. Przedstawiciele adwokatury podnosili teŜ, Ŝe
wszelkie wpływy samorządowe
pochodzą ze składek adwokatów, a nie z dotacji
państwowych – dlatego teŜ nie powinny być kontrolowane przez władze administracyjne
stanowiąc niezgodną z art. 17 Konstytucji RP i nieuzasadnioną ingerencję władzy publicznej
w niezaleŜność organizacji zawodowej adwokatów. Wbrew temu, reprezentowany przez
wnioskujący rząd pogląd znalazł odbicie w uchwalonej noweli.
Inne z przyjętych przepisów, dokonane w powołanej ustawie zmieniającej, dotyczą
nadania nowej treści art.46, uchylenia art.47 ust.2, a takŜe zmian w art.68. Wszystkie te
zmiany dotyczą uregulowania toku postępowania związanego z podejmowaniem uchwał w
sprawach indywidualnych w odpowiedzi na wniosek o wpis na listę adwokatów bądź
aplikantów adwokackich.
Punkt 7 ustawy nowelizacyjnej precyzuje art.71b dotyczącej siedziby adwokata uzupełniając
istniejący przepis o określenie, Ŝe adwokat moŜe posiadać jedną siedzibę na terenie RP
jednakŜe z uwzględnieniem sytuacji, gdy kończy sprawy z urzędu w siedzibie uprzedniej.
Istotne zmiany zostały dokonane w przepisach działu VIII Poa o odpowiedzialności
dyscyplinarnej.
W art.81 dodano ust.6 upowaŜniający sąd dyscyplinarny do podania treści orzeczenia
do publicznej wiadomości poprzez jego opublikowanie w czasopiśmie, którego wydawcą jest
organ adwokatury.
W art. 83 po ust.2 dodano ust.3 regulujący prawo ponownego wpisu na listę
aplikantów adwokackich, którzy zostali w wyniku orzeczenia skreśleni z listy aplikantów
adwokackich.
Po art.88 dodano nowy przepis art.88a dookreślający prawo odwołania stron i ministra
sprawiedliwości od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie w terminie 14 dni od
otrzymania orzeczenia wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o terminie do wniesienia
odwołania.
Bardzo istotną i niekorzystna zmianę wprowadzono w treści dotychczasowej ust. 2
art.90 poa, bowiem minister sprawiedliwości - poza dotychczasowym uprawnieniem
polecenia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego - uzyskał wręcz uprawnienie polecenia
wszczęcia postępowania bezpośrednio przed sądem dyscyplinarnym przeciwko adwokatowi
lub aplikantowi adwokackiego.
NaleŜy podnieść, iŜ przedstawiciele samorządu adwokackiego biorący udział w
pracach parlamentarnych zgłaszali sprzeciw do niniejszego zapisu, ale nie został on
uwzględniony. Podnoszono argument o niekonstytucyjności tego rozwiązania – w tym
naruszenia prawa do obrony poprzez eliminację fazy wyjaśniającej i uniemoŜliwienie
adwokatowi złoŜenia wyjasnień przez wniesieniem aktu oskarŜenia, co przekonało część
posłów nawet z PiS, jednakŜe efekty głosowania i stanowisko komisji senackiej przesądziło o
jego akceptacji.
Art.91 w znowelizowanej wersji precyzował właściwość
i składy sadów
dyscyplinarnych i WyŜszego Sądu Dyscyplinarnego.
Skreślenie art.91e zostało uzasadnione wprowadzeniem nowego przepisu art.95n
określającego iŜ w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie stosuje się przepisy
kodeksu postępowania karnego, co wyeliminowało wiele niepewności i wątpliwości
interpretacyjnych.
Dodany art.93a zawiera zobowiązanie rzecznika dyscyplinarnego do doręczania
ministrowi sprawiedliwości odpisów wszelkich postanowień przez niego podjętych, łącznie z
wnioskiem
skierowanym do dziekana okręgowej rady adwokackiej o ukaranie członka
samorządu.
Art.94 zakreśla iŜ obrońca w tym postępowaniu moŜe być wyłącznie adwokat, w
przeciwieństwie do zmian w ustawie o radcach prawnych , gdzie obrońcą moŜe być nie tylko
radca ale i adwokat. W tym zakresie przedstawiciele samorządu radcowskiego wnioskowali o
przyjęcie
regulacji
odpowiadającej
adwokackiej,
aby
obrońcą
w
postępowaniu
dyscyplinarnym adwokackim mógł być teŜ radca , ale przedstawiciele adwokatury nie uznali
tej moŜliwości zarówno w świetle Poa jak i kpk - tym samym zmiana w Poa nie została
przyjęta.
Art.95 wprowadza zasadę jawności rozprawy przed sądem dyscyplinarnym,
ograniczoną zagroŜeniem ujawnieniem tajemnicy adwokackiej bądź gdy zachodzą inne
przyczyny wyłączenia przewidziane przepisami.
Inne
zmiany
przewidziano
w
art.95c
określającym
zakres
postępowania
dyscyplinarnego z wyłączeniem postępowania opisanego wart.90 ust.2 tj. wszczętego na
polecenie ministra sprawiedliwości; w art.95 e uchylono ust.1 w związku z treścią
powołanego wyŜej art.95n; skreślono art.95f jako konsekwencję rozwiązania zawartego w
nowo wprowadzonym art. 88a.
W art. 95 j po ust.1 dodano ust.1a mocą którego wprowadzono obowiązek
tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych
adwokata lub aplikanta
adwokackiego w stosunku do którego w postępowaniu karnym zastosowano tymczasowe
aresztowanie, w terminie 14 dni
aresztowaniu.
od daty powzięcia wiadomości o tymczasowym
Art.95 ł został zmieniony w całości i zawiera on
przepisy o wykonaniu orzeczeń o
ukaraniu dyscyplinarnym bądź tymczasowym zawieszeniu w czynnościach zawodowych, a
takŜe o okresie usunięcia wzmianek o ukaraniu (zatarcie skazania).
W pkt.23 ustawy nowelizującej skreślono art.95 m jako konsekwencja zmienionych i
wyŜej opisanych przepisów.
Ostatni przepis 95 n odsyła sprawy nieuregulowane w niniejszej ustawie do przepisów
kodeksu postępowania karnego, co wykazano wyŜej.
Przyjęta przez Parlament i podpisana nowelizacja w części była uzgadniana z
przedstawicielami samorządu i zawiera zmiany przewidziane w projekcie postępowania
dyscyplinarnego opracowanego przez Ośrodek Badawczy Adwokatury przy NRA i przyjęte
przez Naczelną Radę Adwokacką. W tej mierze nowelizacja – wprowadzając zmiany
adwokackie – spełnia standardy opisane w orzecznictwie Trybunału Praw Człowieka w
Strasbourgu i unowocześnia przebieg postępowania. Zmiany rządowe – w duŜej części
pozbawione praktycyzmu lub niekonstytucyjne – zmierzają przede wszystkim do zwiększenia
nadzoru nad samorządami adwokackim, radcowskim i notarialnym (nowelizacja objęła
wszystkie te zawody) i w tej części nie zasługują na pozytywną ocenę.