Rola statystyki publicznej w infrastrukturze informacyjnej państwa

Rola statystyki publicznej
w infrastrukturze
informacyjnej państwa
Prof. zw. dr hab. Józef Oleński
Uczelnia Łazarskiego
[email protected]
Seminarium Oddziału Warszawskiego
Polskiego Towarzystwa Statystycznego
Warszawa, 18 marca 2015
Tezy wykładu
• System statystyki publicznej funkcjonuje
▫ w otwartym środowisku informacyjnym
▫ w społeczeństwie informacyjnym
▫ w globalnej gospodarce opartej na wiedzy
• System statystyki publicznej jest integralną
częścią infrastruktury informacyjnej państwa
• System statystyki publicznej jest integralną
częścią globalnego systemu informacji oficjalnej
• System statystyki publicznej powinien
▫ Określać normy metainformacyjne dla systemów
infrastrukturalnych sektora publicznego
▫ Określać normy parainformacyjne dla zasobów informacji
stanowiących dobro publiczne (należne)
•
Model „skandynawski”
infrastruktury informacyjnej państwa
Wyspecjalizowane systemy informacyjne administracji i innych instytucji
realizujących zadania publiczne
Ogólnokrajowe systemy administracji: podatkowe, ubezpieczenia
społecznego, zdrowotnego, usług społecznych
Ogólnokrajowe rejestry i ewidencje
wyspecjalizowane
Oficjalne systemy informacji publicznej
Bazowe systemy identyfikacji osób,
podmiotów i terytorium
Metainformacje i
parainformacje
Standardowe
dane elementarne
Normy
generatywne
Administracyjna
Informacja
Proceduralna
Model „polski” infrastruktury informacyjnej panstwa
SIS II
PESEL
INSPIRE
CEPIK
EGIB
VIES
BUDŻET
POLTAX
Województwo - WOI
POWIAT
Jednostki
sektora
publicznego
GMINA
IACS
IACS-PL
ESS
STATYSTYKA
Tematyka
1. Determinanty rozwoju statystyki publicznej w
społeczeństwie informacyjnym i gospodarce
opartej na wiedzy
2. Funkcje statystyki publicznej w infrastrukturze
informacyjnej państwa
3. Miejsce statystyki publicznej państwa w
globalnym systemie statystycznym
4. Wybrane problemy rozwoju statystyki publicznej
państwa w warunkach globalizacji
5. Wnioski
Determinanty rozwoju statystyki publicznej
w warunkach globalizacji
i technologii teleinformatycznych
• Fundamentalne prawo informacji
• Prawo rozwoju statystyki publicznej
• Absolutna asymetria metainformacyjna
• Infrastruktura informacyjna państwa
• Międzynarodowe standardy statystyczne
Fundamentalne prawo informacji
Informacja gorsza wypiera
informację lepszą
• Zadaniem statystyki publicznej jest ograniczanie
i kontrola wpływu fundamentalnego prawa
informacji na systemy i procesy informacyjne w
społeczeństwie i gospodarce
Prawo rozwoju statystyki publicznej
Jedynym wewnętrznym czynnikiem
rozwoju i postępu w statystyce publicznej
jest inercja
• Prawo, organizacja i zarządzanie systemem statystyki
publicznej powinny zapewniać stymulowanie rozwoju
badań statystycznych
Absolutna asymetria informacyjna a
statystyka publiczna
• W społeczeństwie informacyjnym i w gospodarce
opartej na wiedzy istnieje absolutna asymetria
metainformacyjna między generatorem i
użytkownikiem informacji
▫ Brak możliwości kontroli jakości i użyteczności
informacji przez użytkowników finalnych
▫ „Zatrucie” społecznego środowiska informacyjnego
▫ Słaba znajomość języków wyspecjalizowanych przez
uczestników
 w tym języka danych statystycznych przez uczestników
badań i użytkowników danych
Absolutna asymetria informacyjna a
statystyka publiczna
• Potrzeba systemów informacyjnych zapewniających
informacje spełniające normy i kryteria jakości
• Niezbędne systematyczne badanie potencjalnych
potrzeb informacyjnych i metainformacyjnych
użytkowników
▫ Eliminacja redundancji i „śmieci informacyjnych”
• Powszechna edukacja statystyczna
▫ Statystyków (MOS)
▫ Uczestników badań (respondentów, pośredników)
▫ Użytkowników finalnych
Rozproszenie struktur statystki publicznej
państwa jako skutek upowszechnienia ICT
• Urzędy statystyczne państwa (centralne,
regionalne)
• Jednostki statystyki oficjalnej w strukturach
organów władzy i administracji publicznej
• Podmioty realizujące oficjalne badania
statystyczne
• Inne jednostki produkujące informacje mające
charakter oficjalnych danych statystycznych
▫ Wniosek – potrzeba silnej centralnej koordynacji
metodologicznej i programowania badań
Priorytetowe zadania statystyki publicznej
w infrastrukturze informacyjnej państwa
• Opracowywanie i wdrażanie norm informacyjnych
▫ Normy metainformacyjne
 Klasyfikacje, nomenklatury, definicje pojęć
▫ Normy metodologiczne
▫ Normy zarządzania, w tym ochrona, dostęp,
odpowiedzialność
• Rejestry, systemy identyfikacji, operaty
• Współtworzenie komponentów informacyjnych w
aktach prawnych
• Zarządzanie statystycznymi zasobami i państwa
▫ Archiwa
▫ Dziedzinowe bazy danych
• Udostępnianie danych i metadanych statystycznych
Operatywne zadania statystyki publicznej
w infrastrukturze informacyjnej państwa
•
•
•
•
Koordynacja i kontrola przestrzegania norm
Edukacja statystyczna społeczeństwa
Edukacja informacyjna statystyków
Kwalifikowana obsługa sektora publicznego
▫ Analizy, prognozy, obsługa metodologiczna i
informacyjna
• Badanie potencjalnych potrzeb informacyjnych
• Realizacja badań statystycznych
▫ Outsourcing badań i jego granice („sedlak&sedlak”)
Międzynarodowe standardy statystyczne w
systemie statystycznym państwa
• Standardy międzynarodowe określają
 Potrzeby informacyjne organizacji
międzynarodowych
 Minimalne wymagania integralności systemu
statystycznego państwa z systemami organizacji
międzynarodowych
 Obowiązki statystyczne państwa względem
organizacji międzynarodowych
• Standardy międzynarodowe są komplementarne
względem standardów statystycznych
państwa (NIE substytucyjne!!!)
Strategia stosowania międzynarodowych
standardów statystycznych w systemie statystyki
publicznej państwa
• Krytyczna analiza standardów międzynarodowych z
punktu widzenia potrzeb krajowych
• Wybór optymalnej strategii wdrożenia dla każdego
standardu międzynarodowego
▫
▫
▫
▫
„Transplantacja”
Adaptacja
Procedury przejścia („Gateway approach”)
Dyskwalifikacja wadliwych standardów
 np. zmiany metodologii PKB w 2014 r.
• Aktywny udział w tworzeniu międzynarodowych
standardów statystycznych
Potrzeba zmian metodologii statystyki
publicznej państwa w warunkach globalizacji
• Gospodarka narodowa – systemem rozmytym
▫ Delimitacja przestrzeni ekonomicznej kraju
▫ Badania obejmujące przestrzeń ekonomiczną
• Oderwanie sektora finansowego od sfery realnej
▫ Globalny sektor finansowy
• Kompleksowa rewizja systemu rachunków
narodowych
▫ SNA odrębne dla sfery realnej i sektora finansowego
▫ Core GDP
▫ Usunięcie błędnych zastosowań SNA
 Np. regionalne (powiatowe) PKB; eliminacja
transakcji „nieekonomicznych”
Potrzeba rozwoju nowych dziedzin i podejść do
statystyki w warunkach globalizacji
• Statystyka mezoekonomiczna
▫ Branże zwiazane z przestrzennymi układami regionalnymi, np.
lokalne rynki pracy, regiony turystyczne, gospodarka morska
„zagłębia” ekonomiczne.
▫ Delimitacja przestrzeni dostosowana do specyfiki badania.
•
Statystyka transgraniczna
▫ Współpraca międzynarodowa instytucji statystycznych gospodarek
transgranicznych
• Statystka małych państw i gospodarek
▫ Programy badań i standardy metodyczne dostosowane do potrzeb i
specyfiki kraju (w tym makrokategorii)
▫ Statystyka zintegrowana z systemami administracyjnymi
▫ Reinterpretacja tajemnicy statystycznej
▫ Statystyka środowiska ekonomiczno-społecznego małej gospodarki
Potrzeba rozwoju wybranych dziedzin
statystyki w warunkach globalizacji (2)
• Statystyka obszarów metropolitalnych i
megaaglomeracji
▫ Delimitacja przestrzeni społecznej, ekonomicznej, ekologicznej i
geograficznej tworzących obszary metropolitalne i megaaglomeracje
▫ Integracja metodologiczna statystyk w przestrzeniach metropolitalnych
• Statystyka globalnych gałęzi gospodarki
▫ Statystyka globalnych systemów o znaczeniu infrastrukturalnym (np.
systemy energetyczne, telekomunikacyjne, mass media; bankowość
centralna – zrealizowana)
▫ Statystyka branż transnarodowych i globalnych (np. transport lotniczy,
morski, komercyjna bankowość i ubezpieczenia)
▫ Koordynacyjna rola wyspecjalizowanych organizacji
międzynarodowych i organizacji międzynarodowych
Potrzeba rozwoju wybranych dziedzin
statystyki w warunkach globalizacji (3)
• Badania statystyczne instytucjonalnych
procesów ekonomicznych
▫ Monitoring i symulacja skutków decyzji
administracyjnych
• Statystyczny monitoring ekstremalnych
procesów i zdarzeń społecznych,
ekonomicznych, ekologicznych
▫ Szoki ekonomiczne
▫ Katastrofy (w sensie teorii systemów)
Organizacja badań statystycznych w warunkach
globalnych technologii teleinformatycznych (1)
• Zastąpienie sprawozdań statystycznych nowymi
źródłami danych
1.
2.
3.
4.
Rejestry i systemy administracyjne
Ewidencja i księgowość podmiotów
Bazy danych transakcyjnych (big data)
Pozyskiwanie danych z 1,2,3 metodami data mining
(intelligent primary data capturing)
5. Teledetekcja statystyczna
• Monitoring statystyczny procesów społecznych i
ekonomicznych (ciągły – zamiast cyklicznego)
• Bazy zintegrowanych metodycznie danych i
metadanych – główna forma udostępniania
informacji
• Oficjalne portale statystyczne
Organizacja badań w warunkach globalnych
technologii teleinformatycznych (2)
• Statystyczne siły szybkiego reagowania na
sytuacje szczególne np:
▫ Szoki w sferze realnej (klęski ekologiczne, wojny,
odkrycia nowych zasobów)
▫ Szoki w sektorze finansowym
▫ Wpływ działań instytucjonalnych (embarga, limity,
szoki podatkowe)
• Aktywna koordynacja infrastrukturalnych
systemów informacyjnych jako źródeł informacji
dla potrzeb statystycznych
Podstawy prawne i instytucjonalne realizacji
aktualnych zadań statystyki publicznej
• Strategia rozwoju infrastruktury informacyjnej
państwa uwzględniająca potrzeby głównych
potencjalnych użytkowników statystyki
• Strategia rozwoju statystyki publicznej jako
integralnego segmentu infrastruktury informacyjnej
i koordynatora metainformacji dla sektora
publicznego
• Aktywny udział organów statystyki w projektowaniu
i koordynacji infrastruktury informacyjnej państwa
• Normy statystyczne nadrzędne względem norm
tworzonych w systemach „resortowych”
Uwarunkowania wewnętrzne realizacji
zadań statystyki publicznej
• Potencjał intelektualny jednostek
zarządzających infrastrukturą informacyjną
państwa
▫ Centralna koordynacja infrastruktury informacyjnej
państwa
▫ Potencjał naukowy wspomagający infrastrukturę
informacyjną
• Potencjał intelektualny statystyki publicznej
▫ W tym potencjał badawczo - rozwojowy
• Skuteczna kontrola fundamentalnego prawa
rozwoju statystyki publicznej za pomocą
▫ dobrego prawa regulującego rozwój infrastruktury
informacyjnej państwa,
▫ potencjału naukowego wspomagającego służby
statystyczne
Uwarunkowania zewnętrzne realizacji
zadań statystyki publicznej
• Edukacja premanentna
▫ informacyjna - statystyków
▫ statystyczna - polityków i urzędników
• Aktywne podejście oficjalnych służb statystycznych
do standardów międzynarodowych
▫ Współtworzenie standardów międzynarodowych
▫ Optymalna strategia wdrażania w infrastrukturze
informacyjnej państwa, w tym w statystyce
• Partnerska współpraca organizacji
międzynarodowych z państwowymi służbami
statystycznymi:
▫ Koordynacja przez harmonizację standardów
statystycznych
Jakie są szanse realizacji
nowych wyzwań statystyki publicznej?
• Krytyczne znaczenie dla społecznego ładu
informacyjnego mają etyka i wiedza
informacyjna i statystyczna decydentów
▫ w urzędach statystycznych, organizacjach międzynarodowych,
administracji państwowej.
• Etyka statystyków - warunkiem jakości i społecznej
użyteczności statystyki w warunkach braku efektywnej
kontroli jakości procesów statystycznych
Uwarunkowania funkcji statystyki w globalnym
środowisku informacyjnym
• Wiedza informacyjna i informatyczna
uczestników procesów statystycznych – luka
metainformacyjna i parainformacyjna
• Główna bariera – niepełna wiedza o lukach
informacyjnych („nie wiem, że nie wiem”)
Rozum to rzecz najsprawiedliwiej między wszystkich
rozdzielona. Bo im więcej go kto posiada, tym mocniej
czuje, że ma go nie dość. A im mniej go kto posiada, tym
bardziej jest przekonany, że ma go więcej niż inni.
(Kartezjusz, Rozprawa o metodzie
Dziękuję za uwagę
Proszę o uwagi