folder

Organizator:
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Polska-Izrael w Białymstoku
www.bialystok.jewish.org.pl
Gmina Wyznaniowa Żydowska
w Warszawie
Organizator:
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Polska-Izrael w Białymstoku
Gmina Wyznaniowa Żydowska
w Warszawie
Patronat:
Prezydent Miasta Białegostoku
Tadeusz Truskolaski
Ambasador Ambasady Izraelskiej w Polsce
Zvi Rav-Ner
Białystok, 13 - 15 czerwca 2010
www.bialystok.jewish.org.pl
Niedziela – 13.06.2010 r.
12.00 Muzeum Podlaskie (Ratusz)
Wykłady:
Andrzej Lechowski – Żydowski Rynek w Białymstoku
Tomasz Wiśniewski – Cmentarz żydowski
w Białymstoku. Eksploracja Atlantydy
Marcin Bolldorf – Motywy żydowskie w sztuce
16.30 Rynek przy Ratuszu
Malowanie bajkowego sztetla – Marcin Bolldorf i dzieci
17.00 Koncert plenerowy przy Ratuszu
The Young Folk Crew pod dyr. Lecha Mazurka
Moniek Przepiórko i inni – Kabaret Żydowski (aktorzy Teatru Żydowskiego w Warszawie)
KlezmaFour
Wystawy:
Wystawa fotogramów obrazów Izaaka Celnikiera
(plac przed Cafe Esperanto)
Krajobrazy Izraela – wystawa fotograficzna Shai
Ginott z Izraela (Cafe Esperanto).
Wystawa zorganizowana przez Ambasadę Izraela
w Polsce.
Poniedziałek – 14.06.2010 r.
12.00 Uniwersytet w Białymstoku – Aula Wydziału
Filologicznego (Plac Uniwersytecki 1)
Spotkanie z Naczelnym Rabinem Polski –Michaelem
Schudrichem
17.00 Kino Forum
Festiwal Filmów Jidysz
Słowo wstępne: Małgorzata Burzyńska-Keller
(dyrektor artystyczny Festiwalu Sztuki Filmowej Jidysz)
20.00 Esperanto Cafe
Wystawa fotogramów obrazów Izaaka Celnikiera
Wiesław Szymański i Joanna Tomalska – Ostatni
z komanda kopistów (audycja radiowa)
Film dokumentalny o Gedalim Rozenmanie
Recital Sióstr Rajfer (Izrael)
Wtorek – 15.06.2010 r.
15.00 VI LO im. Króla Zygmunta Augusta sala 67
(ul. Warszawska 8)
„Niekochana” spektakl wg prozy Arnost Lustig w wykonaniu uczniów z VI LO (przygotowanie i reżyseria
– Anna Janina Kloza)
18.00 Opera i Filharmonia Podlaska
Koncert galowy (zaproszenia)
Uroczyste wręczenie medalu Sprawiedliwy wśród
Narodów Świata
Siostry Rajfer (Izrael)
Opa Nowyj God (Rosja – Petersburg)
Izaak Celnikier (ur. 1923), jak wielu Polaków żydowskiego
pochodzenia, we wrześniu 1939 r. przyjechał z matką do Białegostoku. Po dwóch latach, po zajęciu miasta przez Niemców, trafił
do getta. Tu został zatrudniony jako pomocnik w artystycznych
warsztatach kopii dzieł klasyków europejskiego malarstwa. Po likwidacji getta, w którym zginęła znaczna część jego rodziny, Izaak
Celnikier poprzez więzienie w Łomży trafił do obozów w Stutthofie
i Birkenau. W styczniu 1945 r. przeszedł przez obozy w Mauthausen,
Sachsenhausen i Flossenburg. Po wyzwoleniu wyruszył na Wschód
z grupą radzieckich jeńców wojennych; na granicy wszyscy zostali
zatrzymani przez oddział Armii Czerwonej i oskarżeni o zdradę.
Izaakowi Celnikierowi udało się uciec z radzieckiego obozu, skąd
miał zostać wywieziony w głąb Rosji. W grudniu 1945 r. wrócił
do Białegostoku, pracował przy porządkowaniu masowych grobów wymordowanych Żydów i cmentarza na terenie dawnego getta. W styczniu następnego roku nielegalnie wyjechał do Pragi, by
rozpocząć studia w Wyższej Szkole Sztuk Stosowanych. Ukończył
je w 1952 r. Po powrocie do Warszawy współorganizował ważną
Ogólnopolską Wystawę Młodej Plastyki „Przeciw wojnie, przeciw
faszyzmowi” w warszawskim Arsenale (w 1955 r.).
W 1958 r. artysta zdecydował się na pozostanie we Francji. Dziś
mieszka i pracuje w Paryżu.
Liczne grafiki i obrazy olejne artysty poświęcone są tragedii białostockiego getta. Wszystkie odnoszą się do konkretnych zdarzeń
i postaci, stanowiąc rodzaj zapisu świadka zbrodni i graficznego
pamiętnika Artysty. Do najbardziej przejmujących należy grafika
„Gina”, dzieło upamiętniające Ginę Frydman, przyjaciółkę Izaaka
Celnikiera, która w akcie rozpaczy i odwagi z nożem w dłoni rzuciła się na oprawców.
Jeden z najważniejszych obrazów Izaaka Celnikiera, „Masada”,
powstał w latach 1971-82. Jego bohaterami są obrońcy żydowskiej
twierdzy Masada, jednego z ostatnich punktów oporu przed Rzymianami w 73 r. Obraz ma wymiar symboliczny – przedstawia
opór i martyrologię narodu skazanego na śmierć. To temat równie uniwersalny, jak bodaj wszystkie dzieła Artysty, dla którego
wspomnienia z białostockiego getta stały się inspiracją twórczości
na całe życie
Joanna Tomalska
Dr Gedalie Rozenman był ostatnim Naczelnym Rabinem
Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Białegostoku i jednym z najwybitniejszych reprezentantów żydowskiej społeczności naszego
miasta. Rozenman odebrał wszechstronnie wykształcenie. Posiadał doktorat. Wiele pisał na tematy religijne i polemizował z duchownymi innych wyznań. W 1936 roku w Białymstoku ukazała
się jego publikacja pt. Zagadnienia uboju rytualnego. Rozenman
cieszył się wielkim autorytetem zarówno wśród współwyznawców, jak i wśród chrześcijan. Spotykał się m.in. z arcybiskupem
wileńskim Romualdem Jałbrzykowskim. Mieszkał przy Sienkiewicza 34. Nauczał w wielu białostockich szkołach.
Był wielkim patriotą polskim i żydowskim. 21 sierpnia 1921
roku witał w imieniu białostoczan na dworcu kolejowym oraz
na Rynku Kościuszki Naczelnika Państwa – Józefa Piłsudskiego,
którego pobłogosławił. Przez cały okres międzywojenny budował
przyjacielskie stosunki między społecznością polską i żydowską,
oparte na wzajemnym zaufaniu i solidarności. Jako jeden z pierwszych rabinów w Polsce wprowadził w Wielkiej Synagodze zwyczaj śpiewania polskiego hymnu podczas świąt państwowych – 11
listopada w Dzień Niepodległości oraz w Święto 3 Maja. W 1926
roku wygłosił kazanie w języku polskim „O znaczeniu Święta 3
Maja oraz o udziale Żydów w walkach o niepodległość”. Gedalie
Rozenman brał udział w uroczystościach państwowych – obok
Prezydenta Miasta, Wojewody, wysokich rangą wojskowych.
Wiosną 1929 roku wychodząca w Białymstoku żydowska gazeta
„Dos Naje Łebn” uznała rabina Rozenmana za najwybitniejszą postać społeczności żydowskiej miasta.
We wrześniu 1939 roku podczas zbiórki zorganizowanej przez
Polski Biały Krzyż przekazał on 100 zł na zakup sienników dla
wojska. Gdy w wyniku walk z Niemcami zniszczeniu uległ budynek Magistratu, Rozenman na prośbę Prezydenta Miasta udostępnił pomieszczenia Gminy Żydowskiej. W nich odbywały się
posiedzenia Rady Miasta. Kiedy w czerwcu 1941 roku do miasta
wkroczyli Niemcy, Rozenman wraz z inż. Efrajimem Baraszem
zorganizował Judenrat. Rada Żydowska składała się z 24 Żydów,
w tym 2 kobiet. Powołano wydział zdrowia, aprowizacji, szkolnictwa, a nawet szpital. Autorytet rabina Rozenmana pozwolił w tym
strasznym i beznadziejnym czasie zorganizować się społeczności
żydowskiej w getcie i trwać dumnie w nadziei na ocalenie.
W 1943 roku podczas likwidacji getta dr Gedalie Rozenman
zginął wraz z żoną Miriam i dwiema córkami, dzieląc los społeczności, którą opiekował się prawie ćwierć wieku.
Opr. Dariusz Stankiewicz