Pozycja i perspektywy migrantow z Polski na rynkach

Monitor emigracji zarobkowej „Emigracja w dobie kryzysu”, Rzym 15-17 listopada 2013
„Pozycja i perspektywy postakcesyjnych migrantów zarobkowych z Polski
na rynkach pracy UE - Wielka Brytania, Niemcy i Holandia”
Autor: Małgorzata Bos-Karczewska - redaktor naczelna Polonia.nl , ekonomista (UvA),
specjalizacja: migracja zarobkowa w UE, sprawy PL-NL i UE
Polska migracja zarobkowa w UE trwa już ponad 9 lat - czas na wnioski:




Kompleksowe zjawisko: migracja cyrkularna i osiedleńcza
Przebieg i dynamika migracji jest wynikiem interakcji wielu czynników:
gospodarczych, instytucjonalnych, społecznych zachodzących w państwach
przyjmujących ; stąd zróżnicowanie sytuacji w poszczególnych krajach i potrzeba
szczegółowej analizy
Nieustająca polska migracja zarobkowa w UE obnaża także strukturalne problemy
kraju wysyłającego tj. Polski
„Missing link”: postrzeganie migrantów przez pryzmat zasobów ludzkich, w które
należy inwestować
Moje przesłanie:
 Migranci stanowią zasoby ludzkie i konieczne są działania z zakresu HR
 Polityka polonijna MSZ powinna uwzglȩdniać nowy wymiar: zasoby ludzkie
migrantów
❶Trzeba zadać sobie dwa podstawowe pytania:
Jaka jest obecnie po 9 latach pozycja Polaków na rynkach pracy? Czy Polak skazany
jest być tanią siłą roboczą na rynkach UE?



Pomimo kryzysu zatrudnienie wśród Polaków rośnie, choć w niższym tempie
Wyjątek stanowia Niemcy: gospodarka wykazuje wzrost gosp. i zatrudnienie Polakow
szybko rosnie.
Jednoczesnie rośnie liczba bezrobotnych, jaki i liczba pobieranych zasiłków dla
bezrobotnych; stopa bezrobocia wynosi ok. 10%
TABELA 1 W. Brytania: Obywatele krajów UE8 zatrudnieni w latach 2004-2013, stan na II
kw., (źródło: Labour Market Statistics, X 2013), wzrost +950%
TABELA 2 Kryzys? W Niemczech padają rekordy liczby migrantów z krajów UE8.
środkowa, niebieska linia – zatrudnieni migranci z krajów UE8 ( w tym Polacy)
TABELA 3 Niemcy: Zatrudnienie Polaków, obywateli UE8 i UE2 w latach 2010-2013,
wzrost +103% (źródło: Bundesagentur für Arbeit, X 2013)
TABELA 4 Holandia: Zatrudnieni Polacy i obywatele UE10 w latach 2007-2011, stan na
koniec roku, holenderski CBS, +51%
❷Polacy ciężko pracują, jakoś sobie radzą i osiedlają się. Czy jest się czymś martwić?



Polacy zapewniają elastyczność i że gospodarka działa 24 h/dobę.
W kryzysie są amortyzatorem na rynkach pracy (shock damper, na zasadzie „easy
entry - easy exit” ) a zasiłki społeczne czasowo ułatwiają miękkie lądowanie.
Duży potencjał: Polacy mają lepsze wykształcenie niż poprzedni migranci zarobkowi.
Musimy zdawać sobie sprawę, że w 21. wieku wiedza i kompetencje mają coraz większe
znaczenie. A co to oznacza?


Nisko płatni i slabo wykwalifikowani ( tzw. low-wage, semi & low-skilled ) migranci
czyli migranci zarobkowi: czasowi, samozatrudnieni, sezonowi będą mieli pod górkę.
A o wysoko wykształconych ( tzw. high-skilled) migrantów będzie trwać walka
Fakt: Polska jest w dużym stopniu dostawcą taniej siły roboczej skoncentrowanej w niskim i
średnim ( low & semi skilled) segmencie rynku pracy. Nawet tak jest w Wielkiej Brytanii.
Jak pokazuje spis ludności ( 2011 r.) w W. Brytanii 85% Polaków pracuje w średnich i
podstawowych zawodach. Jest to największy % udział wsród najwiekszych grup emigrantów.
❸ Jaką pozycję i perspektywy mają zatem Polacy na rynkach UE?
Niestety są podatni na duże ryzyko utraty pracy i wypadniȩcia z rynku pracy
Dlaczego tak jest?
1. Polacy, jak wszyscy migranci - pracujący w low-wage, low-skilled zawodach są i bȩdą
podatni na utratȩ pracy. 2. Polacy są nowicjuszami na rynkach pracy – ich pozycja jest
KRUCHA. Przyczyn jest wiele: słaba znajomość jȩzyka, brak odpowiednich kwalifikacji,
nieuznawanie dyplomów i słaba znajomość otoczenia
Ponado ważną rolę odgrywa postawa samych migrantów wyniesiona z kraju: ‘jakoś to będzie’.
Skutkuje to brakiem konkrentych planów zawowodwych, co w połączeniu z syndromem
tymczasowego bytu migranta (myśl, że mogą wrócić do kraju) powoduje, że nie ma presji na
naukę języka, powstają liczne polskie enklawy (tzw. auto-exclusion).
❹ Jakie są perpsektywy? Spojrzym przez pryzmat dwóch scenariuszy:


Nr 1 No change: Polacy pozostaną w low & semi-skilled segmencie rynku pracy –
syndrom ‘locked in’ (w pułapce) => marginalizacja + kłopot dla Polonii i Polski
Nr 2 Upward –win-win: Polacy zaczną “obrastać w piórka” czyli podnosić swoje
kwalifikacje
❺ Potrzebne jest nowe podejście władz RP, by zapobiec scenariuszowi nr 1, a konkretnie
potrzeba:
1. klarownej komunikacji i przekazu do migrantów: „inwestujmy w siebie”, by zapewnić
sobie lepszą przyszłość i być migrantami sukcesu
2. promowania takich postaw
3. stworzenia nowych instrumentów – np. szkoleń oferowanych na miejscu
4. dostosowania polityki polonijnej MSZ do nowych realiów migracji zarobkowej w
wymiarze HR
W dokumencie MSZ pt. “Plan współpracy na rok 2014” widzimy pewne elementy troski o
migrantów. Dwa cytaty


“W 2014 r. zintensyfikowane zostaną działania mające na celu troskę o migrantów
zarobkowych w państwach UE. Sytuacja tej wielkiej społeczności wymaga nowych
form, np. profesjonalnego poradnictwa prawnego i psychologicznego.
„Trzeba jednak zaznaczyć, że Polska jako państwo nie ma prawnych czy
administracyjnych instrumentów stymulujących wyjazdy lub powroty.”
Takie ujęcie tematu jest niewystarczające, konieczna jest zmiana w polityce polonijnej MSZ



Dlaczego? Bo obecna migracja zarobkowa istotnie zmienia pozycję i strukturę Polonii
w UE.
Potrzeba spojrzenia na migrację zarobkową nie tylko jako wolnych obywateli UE na
rynku unijnym, ale jako zasoby ludzkie, o które będzie toczyła się bitwa w świetle
zmian demograficznych.
Udział w polityce polonijnej ministerstwa Pracy i Spraw Socjalnych jest ewidentny.
❻Co robić? Konieczny jest plan działania typu win-win (obopólne korzyści) oraz
proaktywna polityka władz RP
 Potrzeba nowej strategii i planu na miarę wyzwań, bo sam rynek wszystkiego nie
rozwiąże – potrzeba instytucji i odpowiedniej polityki państwa.
 Przyszłość Polonii w UE kształtują migranci zarobkowi - to nasze wspólne wyzwanie.
 Z punktu widzenia państwa RP ważne jest: by ‘nowa’ Polonia stała się wiarygodnym i
profesjonalnym partnerem dla miejscowych władz w swoich krajach a reemigranci
stali się wartością dodaną dla kraju.
 Konieczne zmiany należy zorganizować i wdrożyć tu i teraz, by po czasie nie mówić o
błędach popełnionych przy naszym współudziale.