kapitał intelektualny uczelni a jakość kształcenia intellectual capital

Jadwiga Bakonyi
WyĪsza Szkoáa Humanitas
w Sosnowcu
KAPITAà INTELEKTUALNY UCZELNI A JAKOĝû
KSZTAàCENIA
INTELLECTUAL CAPITAL A COLLEGE OF EDUCATION
QUALITY
STRESZCZENIE
W artykule okreĞlono pojĊcie jakoĞci ksztaácenia w odniesieniu do uczelni wyĪszych. Zwrócono uwagĊ,
Īe jakoĞü moĪe byü róĪnie postrzegana w zaleĪnoĞci od zaangaĪowania w proces edukacyjny. KaĪdy z
uczestników tego procesu ma inne oczekiwania co do jakoĞci. OkreĞlono równieĪ strukturĊ kapitaáu
intelektualnego uczelni. Wskazano na powiązanie elementów kapitaáu intelektualnego uczelni z dziaáaniami
projakoĞciowymi w obszarze ksztaácenia.
SUMMARY
The aim of the article is to present a concept of quality of education in regard to universities. It shows
that quality may be perceived differently depending on commitment to educational process. Each of the
participants of that process has different expectations regarding quality. The article also describes structure of
university’s intellectual capital. It demonstrates connection between elements of university’s intellectual capital
and activities towards quality.
SàOWA KLUCZOWE: kapitaá intelektualny, uczelnie wyĪsze, usáugi edukacyjne, jakoĞü ksztaácenia
KEY WORDS: intellectual capital, universities, educational services, quality education
WSTĉP
Do podstawowych zadaĔ uczelni naleĪy ksztaácenie wedáug najnowszych standardów
i prowadzenie badaĔ naukowych, ale nie naleĪy zapominaü, Īe w obecnych czasach bardzo
waĪne jest równieĪ rozwijanie wiĊzi z otoczeniem, budowanie trwaáych wzajemnych relacji.
Uczelnie są oĞrodkami, gdzie tworzy siĊ, wykorzystuje i przekazuje, rozpowszechnia
wiedzĊ, moĪna je z pewnoĞcią okreĞliü jako organizacje oparte o wiedzĊ. W literaturze
prezentowane są poglądy, Īe wáaĞciwe wykorzystanie wiedzy jest oparte o zarządzanie
kapitaáem intelektualnym organizacji. W tego typu oĞrodkach powinny byü wiĊc prowadzone
dziaáania mające na celu zarządzanie kapitaáem intelektualnym, rozumiane jako identyfikacja
elementów kapitaáu, pomiar, efektywne wykorzystanie i rozwój.
WaĪne jest, aby uczelnie doskonaliáy swoje dziaáania, dopasowywaáy swoje dziaáania,
ofertĊ do potrzeb odbiorców. OkreĞlenie tych potrzeb jest niezmiernie istotne w kontekĞcie
dziaáaĔ projakoĞciowych w zakresie ksztaácenia. MoĪna równieĪ wykazaü, Īe wybrane
elementy struktury kapitaáu intelektualnego są istotne równieĪ dla zapewnienie wáaĞciwego
poziomu jakoĞci ksztaácenia.
38
1. JAKOĝû KSZTAàCENIA
JakoĞü jest pojĊciem, które wykorzystuje wiele dyscyplin, jest rozpatrywana w
kontekĞcie wielu aspektów, dlatego istnieje tak wiele definicji pojĊcia jakoĞci. MoĪna ją
miĊdzy innymi zdefiniowaü, Īe „jakoĞü to zbiorcza charakterystyka produktu i usáugi z
uwzglĊdnieniem marketingu, projektu, wykonania i utrzymania, która powoduje, Īe dany
produkt i usáuga speániają oczekiwania klienta” 1 .
Chcąc odnieĞü tĊ definicjĊ do jakoĞci ksztaácenia, aby móc potem okreĞliü odbiorców
jakoĞci, naleĪy najpierw scharakteryzowaü podstawowe pojĊcia z obszaru edukacji.
Ksztaáciü to przekazywaü pewien zasób wiedzy, umiejĊtnoĞci, ale równieĪ rozwijaü
okreĞlone cechy. WaĪne jest, aby pojĊcie ksztaácenia rozpatrywaü z uwzglĊdnieniem
dwukierunkowoĞci tego procesu, na co zwracają uwagĊ w swoim opracowaniu Tadeusz
Wawak i Sáawomir Wawak 2 . Ksztaácimy kogoĞ, ale równoczeĞnie uczestnicząc w procesie
przekazywania wiedzy sami wzbogacamy i rozwijamy siebie. UwzglĊdnianie záoĪonoĞci
pojĊcia ksztaácenia jest szczególnie istotne, jeĞli chodzi o procesy ksztaácenia zachodzące w
uczelniach wyĪszych.
Jak juĪ wspomniano we wstĊpie, podstawowym przedmiotem dziaáania uczelni jest
przede wszystkim ksztaácenie studentów i prowadzenie badaĔ i prac rozwojowych. MoĪna
spotkaü okreĞlenie, Īe „produktem” uczelni jest wiedza konkretyzująca siĊ pod postacią 3 :
x usáug edukacyjnych;
x wyników badaĔ;
x ekspertyz i opracowaĔ.
W niniejszym artykule uwaga skupiona jest na tej czĊĞci dziaáalnoĞci uczelni, która
dotyczy usáug edukacyjnych, których podstawowym elementem jest proces ksztaácenia.
Usáugi edukacyjne mają pewne specyficzne cechy. CzĊĞü z nich nierozerwalnie
związana jest z klientem tej usáugi, czyli studentem. Na jakoĞü tej usáugi z pewnoĞcią wpáywa
poziom wyjĞciowych umiejĊtnoĞci studenta oraz jego aktywnoĞü w procesie ksztaácenia.
MoĪna równieĪ wskazaü inne czynniki determinujące przebieg procesu ksztaácenia i
wpáywające na jego jakoĞü 4 . Są nimi:
x Program studiów, obejmujący miĊdzy innymi:
ƒ charakter przedmiotów, oznaczający moĪliwoĞü wykorzystania przekazanej
wiedzy i umiejĊtnoĞci w przyszáej pracy,
ƒ strukturĊ programu,
ƒ elastycznoĞü wyboru profilu studiów.
x Organizacja studiów oznaczająca:
ƒ obciąĪenie zajĊciami,
ƒ zajĊcia nieobowiązkowe.
x Pracownicy naukowo-dydaktyczni, w tym przypadku istotne są:
ƒ posiadane stopnie i tytuáy naukowe,
ƒ aktywnoĞü badawczo-naukowa i publikacyjna,
ƒ doĞwiadczenie praktyczne,
ƒ umiejĊtnoĞci dydaktyczne obejmujące stosowanie nowoczesnych metod
dydaktycznych i wykorzystywanie nowoczesnych narzĊdzi wspierających
proces dydaktyczny.
1
A. Hammrol, W. Mantura, Zarządzanie jakoĞcią. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2002, s. 20.
T. Wawak, S. Wawak, Polemiczny gáos w sprawie jakoĞci ksztaácenia w Polsce na przykáadzie nauk
ekonomicznych, „Problemy JakoĞci” 2001, nr 10, s. 23-34.
3
M. Wojnarowska, P. Wróbel, Uwarunkowania zarządzania wiedzą w szkoáach wyĪszych, „e-mentor”, nr 32,
s. 62-65.
4
T. Wawak, S. Wawak, Polemiczny gáos w sprawie jakoĞci…, op. cit.
2
39
x
x
x
x
Poziom przygotowania i stopieĔ aktywnoĞci studentów.
Systemy oceny i kontroli.
Infrastruktura dydaktyczna, obejmująca budynki, wyposaĪenie sal, bibliotekĊ wraz
z oferowanymi przez nią zasobami oraz systemy umoĪliwiającymi áatwy dostĊp do
zasobów bibliotecznych i innych zasobów, na przykáad materiaáów oferowanych w
ramach systemów e-learningu.
Zasady funkcjonowania uczelni.
2. POSTRZEGANIE JAKOĝCI KSZTAàCENIA
Mając zdefiniowane pojĊcie jakoĞci ksztaácenia, czynniki wpáywające na proces
ksztaácenia, moĪna siĊ zastanowiü, jakie są wymagania, oczekiwania róĪnych grup odbiorców
tego procesu w stosunku do jakoĞci (tabela 1).
Rys. 1. Wpáyw róĪnych podmiotów na jakoĞü
ħródáo: Opracowanie wáasne
W przypadku usáugi edukacyjnej oferowanej przez uczelniĊ moĪna równieĪ okreĞliü
grupy (rys. 1), dla których oczekiwania w stosunku do jakoĞci bĊdą róĪne. Są nimi:
x studenci i absolwenci,
x uczelnia,
x pracownicy uczelni,
x rynek pracy,
x jednostki zewnĊtrzne typu organy akredytacyjne krajowe i miĊdzynarodowe,
x Ministerstwo Szkolnictwa WyĪszego i Nauki.
Dla kaĪdej z tych grup dbaáoĞü o zapewnienie jak najwyĪszej jakoĞci usáug
edukacyjnych jest waĪna, zarówno dla odbiorców tej usáugi – studentów i póĨniejszych
absolwentów, jak i ich dostarczycieli, czyli szkóá wyĪszych 5 .
5
A. Piotrowska-Piątek, Ocena jakoĞci ksztaácenia w zakresie nauk o zarządzaniu, „Marketing i Rynek” 2009, nr
7, s. 32-37.
40
Uczestnik
Tabela 1. Postrzeganie jakoĞci w zaleĪnoĞci od roli peánionej w procesie ksztaácenia
Rola
Oczekiwania w stosunku do jakoĞci
Student
Odbiorca
Odbiorca
Absolwent
Pracodawca
Rynek pracy
x
x
x
Dostarczyciel
x
x
x
x
Ministerstwo Nauki
i
Szkolnictwa
WyĪszego
oraz
organy akredytacyjne
PrzydatnoĞü wiedzy dla rozwoju zawodowego i ogólnego.
Zapewnienie konkurencyjnoĞci na rynku pracy.
Zapewnienie elastycznoĞci zachowaĔ na rynku pracy.
KompleksowoĞü wiedzy.
Student, po ukoĔczeniu studiów, staje siĊ absolwentem, czyli aktywnym
uczestnikiem rynku pracy. Jego wymagania w stosunku do jakoĞci ksztaácenia
pokrywają siĊ z w wiĊkszoĞci z wymaganiami studenta. Natomiast ocena
procesu ksztaácenia jest róĪna w zaleĪnoĞci od czasu, który upáynąá od daty
ukoĔczenia studiów. Pracownicy z wiĊkszym staĪem doceniają wartoĞü
przekazanej wiedzy teoretycznej o charakterze bardziej uniwersalnym, a
„ĞwieĪy” absolwenci skupiają uwagĊ bardziej na praktycznych moĪliwoĞciach
wykorzystania wiedzy i umiejĊtnoĞci przekazanych podczas studiów. 6
x
Uczelnia wyĪsza
Uczestnik
x
x
x
x
x
x
x
Posiadanie niezbĊdnej wiedzy teoretycznej i umiejĊtnoĞci praktycznych.
UmiejĊtnoĞü wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce.
ElastycznoĞü pracowników, rozumiana jako umiejĊtnoĞü szybkiego
dostosowywania siĊ do zmiennej sytuacji w przedsiĊbiorstwach.
KreatywnoĞü.
Zadowolenie studentów, co pozwoli na przyciągniĊcie nastĊpnych
studentów.
WyróĪnianie siĊ przez studentów i absolwentów w stosunku do studentów
i absolwentów innych uczelni.
Speánianie wymagaĔ nakáadanych przez organy administracji publicznej
oraz oĞrodki certyfikacyjne.
Uzyskiwanie wysokich pozycji w róĪnego rodzaju rankingach.
Zapewnienie zgodnoĞci ksztaácenia ze standardami ksztaácenia, minimami
programowymi.
Istnienie systemów uáatwiających mobilnoĞü studentów i kadry
akademickiej
Dziaáania uáatwiające uznawanie dyplomów i stopni naukowych na arenie
miĊdzynarodowej.
ħródáo: Opracowanie wáasne
Podstawowym zagadnieniem jest jak sprawiü, aby wyksztaácenie, wiedza i
umiejĊtnoĞci zdobywane przez studenta, byáy odpowiednie do wymagaĔ rynku, zapewniaáy
elastyczne dopasowanie do zmiennych warunków. Dla studentów istotny jest zakres
przekazywanej wiedzy, kompetencje i umiejĊtnoĞci, jakie są w stanie zdobyü. DziĊki temu
stają siĊ póĨniej bardziej atrakcyjni dla pracodawców. Dla szkoáy wyĪszej wysoka jakoĞü
Ğwiadczonej usáugi edukacyjnej jest jednym z podstawowych elementów pozwalających jej
na zapewnienie wysokiej pozycji konkurencyjnej.
Zapewnienie wysokiego poziomu jakoĞci ksztaácenia wymaga jednak podjĊcia przez
uczelniĊ wyĪszą okreĞlonych dziaáaĔ. MoĪna wskazaü niezbĊdne dziaáania, bez których
zapewnienie wysokiego poziomu jakoĞci ksztaácenia nie jest moĪliwe 7 :
x Prowadzenie monitoringu i ocena:
o programów,
o kadry naukowo-dydaktycznej.
6
T. Wawak, S. Wawak, Polemiczny gáos w sprawie jakoĞci…, op. cit.
K. Lisiecka, JakoĞü ksztaácenia narzĊdziem realizacji strategii szkoáy wyĪszej, „Problemy JakoĞci” 2001, nr 10,
s. 9-12.
7
41
x Inwestycje:
o w infrastrukturĊ,
o w technologie umoĪliwiające wprowadzanie aktywnych form ksztaácenia,
o w kadrĊ naukowo-dydaktyczną i administracyjną.
x Prowadzenie dziaáaĔ wzmacniających rynkowe nastawienie uczelni, miĊdzy innymi:
o monitorowanie poziomu satysfakcji studentów, pracowników, absolwentów i
pracodawców,
o aktualizacja programów i treĞci ksztaácenia,
o publikowanie aktualnych informacji okreĞlających sylwetkĊ absolwentów,
o uruchamianie specjalizacji zgodnych z zapotrzebowaniem rynku.
x Propagowanie idei zapewnienia jakoĞci ksztaácenia we wszystkich grupach, dla
których jest on istotny.
3. POJĉCIE KAPITAàU INTELEKTUALNEGO I JEGO STRUKTURA
PojĊcie „kapitaá intelektualny” jest czĊsto utoĪsamiane z okreĞleniami aktywa
intelektualne, „aktywa niematerialne”, „kapitaá wiedzy”. Tak jak istnieje wiele okreĞleĔ dla
kapitaáu intelektualnego, istnieją równieĪ róĪne definicje kapitaáu intelektualnego 8 :
x „Kapitaá intelektualny to materiaá intelektualny: wiedza, informacje, wáasnoĞü
intelektualna i doĞwiadczenie, które mogą byü wykorzystane do tworzenia bogactwa”
– T. Stewart;
x „Kapitaá intelektualny to wiedza, doĞwiadczenie, technologia organizacyjna, stosunki
z klientami oraz umiejĊtnoĞci zawodowe, które pozwalają firmie osiągnąü przewagĊ
konkurencyjną.” – L. Edvinsson i M.S. Malone;
x „Kapitaá intelektualny to suma ukrytych aktywów nieuwzglĊdnionych w
sprawozdaniach finansowych, obejmująca zarówno to, co zostaje w gáowach
pracowników, jak i to, co zostaje po wyjĞciu pracowników do domu” – G. Ross i
J. Ross.
x Wedáug J. StruĪyny „Kapitaá intelektualny organizacji to suma kapitaáów osobistych
pracowników, wraz z kapitaáem ludzkim poszczególnych partnerów” 9 .
Kapitaá intelektualny moĪna rozumieü równieĪ jako caáoĞü aktywów dostĊpnych w firmie,
a wynikających z posiadania wiedzy. Jest rezultatem procesu przeksztaácania wiedzy.
Istnieje wiele koncepcji kategoryzacji kapitaáu intelektualnego, wiĊkszoĞü z nich ma
pewne cechy wspólne, róĪnice dotyczą róĪnego stopnia agregacji elementów kapitaáu
intelektualnego 10 . Wszystkie koncepcje uwypuklają znaczenie i wagĊ kapitaáu ludzkiego, co
jest szczególnie istotne dla organizacji opartych na wiedzy, a za takie są uznawane uczelnie
wyĪsze. Kapitaá ludzki odnosi siĊ do skumulowanej wartoĞci inwestycji w pracownika.
Termin ogniskuje siĊ na wartoĞci, jaką pracownik moĪe wytworzyü, obejmuje indywidualną
wartoĞü w ekonomicznym aspekcie (zdolnoĞci, postawy, kompetencje, umiejĊtnoĞü uczenia
siĊ i tworzenia wartoĞci) 11 . Podziaá na kategorie uwzglĊdniający powyĪsze podejĞcie
prezentują miĊdzy innymi L. Edvinsson i E. Malone, wyróĪniając dwie podstawowe grupy:
8
S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. KiciĔska, Kapitaá intelektualny. Spojrzenie z perspektywy interesariuszy,
Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
9
A. ChodyĔski, Wiedza i kompetencje ekologiczne w strategiach rozwoju przedsiĊbiorstw, Difin,
Warszawa 2007.
10
A. Jarugowa, J. Fijaákowska, RachunkowoĞü i zarządzanie kapitaáem intelektualnym. Koncepcje i praktyka,
OĞrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, GdaĔsk 2002.
11
W.G. Aulbur, G. Kannan, Intellectual capital. Measurement effectiveness, „Journal of Intellectual Capital”
2004, nr 5.
42
kapitaá ludzki i kapitaá strukturalny. Kapitaá intelektualny w szerokim ujĊciu moĪe byü
sklasyfikowany jako 12 :
x kapitaá ludzki – kompetencje, postawy, przywództwo i rozwój;
x kapitaá organizacyjny – procesy, infrastruktura, kultura i zarządzanie;
x kapitaá rynkowy – relacje z klientami, dostawcami, kompetencje rynkowe, inne
relacje;
x kapitaá innowacyjny – technologie, poprawa procesów, produkty i usáugi.
4. KAPITAà INTELEKTUALNY UCZELNI WYĩSZEJ
Uczelnie wyĪsze są typowy przykáadem organizacji opartych na wiedzy. Wiedza jest
podstawowym zasobem jakim dysponuje uczelnia. Wiedza ta jest gromadzona, przetwarzana,
przechowywana i udostĊpniana, rozpowszechniana zarówno przez ludzi, jak i z
wykorzystaniem róĪnego rodzaju rozwiązaĔ opartych o technologie informacyjne. WáaĞciwa
identyfikacja elementów kapitaáu intelektualnego uczelni i zarządzanie nimi ma decydujące
znaczenie dla zapewnienia wysokiej jakoĞci ksztaácenia, postrzeganej przez studenta i róĪne
podmioty funkcjonujące w gospodarce rynkowej.
Tabela 2. Elementy struktury kapitaáu intelektualnego uczelni wyĪszej
Kategoria
kapitaáu
intelektualnego Elementy kategorii
Kapitaá
x Wykwalifikowana kadra naukowo-dydaktyczna
ludzki
x Wykwalifikowana kadra administracyjna
x Wykwalifikowana kadra zarządzająca
x Studenci
Kapitaá
organizacyjny
Kapitaá
rynkowy
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Struktura organizacyjna
Infrastruktura
Metody zarządzania, w tym metody rekrutacji i selekcji pracowników
Systemy informacyjno-komunikacyjne
Procesy wewnątrzorganizacyjne, w tym wsparcie procesów dydaktycznych
nowoczesnymi technologiami komunikacyjno-informacyjnymi.
DostĊp do zasobów wiedzy, w tym zbiory biblioteczne oraz bazy danych z dostĊpem
on-line
LojalnoĞü i przywiązanie studentów
Sieü powiązaĔ rynkowych uczelni z róĪnymi podmiotami na rynku, w tym relacje
osobiste kadry uczelni wyĪszej
Umowy podpisane z innymi oĞrodkami, uczelniami, przedsiĊbiorstwami
Powiązania z podmiotami wystĊpującymi na rynku, w tym takĪe z administracją
publiczną
Pozycja na rynku, w tym równieĪ zajmowane miejsca w rankingach krajowych i
miĊdzynarodowych
AktywnoĞü na konferencjach, sympozjach, seminariach, targach edukacyjnych itp.
Oferowane kierunki, nakierowane na potrzeby odbiorców zewnĊtrznych,
przedsiĊbiorców, instytucje naukowe, organizacje wspierające rozwój regionu
Umowy i powiązania okreĞlające warunki wymiany i uczestnictwa w staĪach i
programach wymiany studentów i pracowników
Organizacja praktyk zawodowych
Związki uczelni z absolwentami
12
A. ChodyĔski, Wiedza i kompetencje ekologiczne w strategiach rozwoju przedsiĊbiorstw, Difin,
Warszawa 2007.
43
x
x
x
x
x
Dobre relacje ze spoáecznoĞcią lokalną
Publikacje, patenty, wáasnoĞü intelektualna
Poziom prac badawczych
InnowacyjnoĞü rozwiązaĔ w obszarze przekazywania wiedzy
Udziaá studentów w realizacji procesu dydaktycznego i badawczego i wykazywaniu siĊ
kreatywnoĞcią i innowacyjnoĞcią (np. poprzez inkubatory przedsiĊbiorczoĞci, wspieranie
dziaáalnoĞci kóá naukowych)
ħródáo: Opracowanie wáasne
Kapitaá
innowacyjny
5.
ELEMENTY
KAPITAàU
INTELEKTUALNEGO
WYKORZYSTYWANE DO ZAPEWNIENIA JAKOĝCI KSZTAàCENIA
WiąĪąc poziom ksztaácenia z kapitaáem intelektualnym organizacji, jaką jest uczelnia
wyĪsza, moĪna sformuáowaü tezĊ, Īe efektywnoĞü i skutecznoĞü podejmowanych dziaáaĔ dla
zapewnienia wysokiej jakoĞci ksztaácenia jest uwarunkowana potencjaáem zawartym w
kapitale intelektualnym uczelni wyĪszej.
Wskazane wczeĞniej dziaáania zapewniające wysoki poziom jakoĞci ksztaácenia są w
pewnej czĊĞci zgodne, pokrywają siĊ z dziaáaniami, które wpáywają na podnoszenie poziomu
kapitaáu intelektualnego. Dla speánienia oczekiwaĔ jakoĞci ksztaácenia dla wymienionych
wczeĞniej grup wymagany jest odpowiedni poziom kapitaáu intelektualnego.
Dla zapewnienia jakoĞci ksztaácenia uczelnia wyĪsza powinna wykorzystywaü
wszystkie kategorie kapitaáu intelektualnego. Punktem wyjĞcia jest oczywiĞcie posiadany
kapitaá ludzki.
Z punktu widzenia studenta najwaĪniejszy jest kapitaá ludzki w postaci kadry
dydaktycznej. Jednak w ramach kapitaáu rynkowego, dziĊki relacjom zewnĊtrznym uczelni
wyĪszej, sprawą istotną staje siĊ dostĊp do wykáadowców związanych z innymi, znaczącymi
oĞrodkami, ale takĪe praktyką gospodarczą. Nastawienie na aspekty praktyczne znajduje
takĪe odzwierciedlenie w propozycjach formuáowanych przez Ministerstwo Nauki i
Szkolnictwa WyĪszego. Odpowiednie relacje, zawarte w kapitale rynkowym, pozwolą na
realizacjĊ przez studenta ciekawych praktyk i wykonywanie prac dyplomowych dotyczących
konkretnych problemów przedsiĊbiorstw. Zapewnienie odpowiedniego poziomu zdobywanej
wiedzy wiąĪe siĊ z potencjaáem tkwiącym w kapitale organizacyjnym, dziĊki dostĊpnoĞci
studenta do informacji i sposobowi realizacji procesu dydaktycznego.
Postrzeganie jakoĞci ksztaácenia przez absolwenta polega na ocenie przydatnoĞci
zdobytej w procesie dydaktycznym wiedzy. Jednak opierając siĊ na kapitale rynkowym,
naleĪy stwierdziü, Īe istniejące wiĊzi z absolwentami pozwolą na pozyskanie nie tylko ich
opinii o przydatnoĞci zdobytej wiedzy, ale mogą pomóc w modyfikacji treĞci i sposobu
ksztaácenia, mogą takĪe byü szansą na pozyskiwanie z grupy absolwentów kandydatów na
przykáad na studia podyplomowe.
Z punktu widzenia pracodawcy istotny jest wkáad wszystkich elementów kapitaáu
intelektualnego w ksztaátowanie sylwetki przyszáego pracownika, ale szczególne znaczenie
dla niego ma:
x umiejĊtnoĞü absolwenta do wykorzystania wiedzy w praktyce,
x umiejĊtnoĞü elastycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy i umiejĊtnoĞci,
x umiejĊtnoĞü pracy w grupie,
x umiejĊtnoĞü pracy w warunkach stresujących.
Z jednej strony waĪne jest, z uwzglĊdnieniem kapitaáu rynkowego, aby mieü dostĊp do
opinii pracodawców, z drugiej strony pozostaáe elementy kapitaáu intelektualnego uczelni
44
powinny sáuĪyü pomocą przy speánianiu oczekiwaĔ pracodawców. W szczególnoĞci kapitaá
innowacyjny szkoáy wyĪszej, budowany z udziaáem studentów, uczestniczących w róĪnych
przedsiĊwziĊciach, wymagających kreatywnoĞci, moĪe sáuĪyü budowie sylwetki absolwenta,
speániającego oczekiwania pracodawców.
Oczekiwania uczelni wyĪszej okreĞlone wczeĞniej w tabeli 1 wiązaü siĊ bĊdą z
umiejĊtnoĞcią tworzenia odpowiedniej równowagi w poszczególnych kategoriach kapitaáu
intelektualnego.
Z punktu widzenia instytucji oceniających (Ministerstwo Szkolnictwa WyĪszego i
Nauki, instytucje akredytacyjne, organizacje przeprowadzające rankingi) udziaá
poszczególnych kategorii kapitaáu intelektualnego bĊdzie zaleĪaá od wymagaĔ stawianych
przez te instytucje. W przypadku Ministerstwa Szkolnictwa WyĪszego i Nauki udziaá tych
kategorii bĊdzie zaleĪaá od realizowanego poziomu ksztaácenia (studia pierwszego i drugiego
stopnia, studia doktoranckie, uprawnienia do nadawania stopni i tytuáów naukowych).
Oznacza to, Īe ksztaátowany kapitaá intelektualny, wpáywający na jakoĞü ksztaácenia,
powinien byü indywidualnie dostosowywany do strategicznych zamierzeĔ rozwojowych
szkoáy wyĪszej.
PODSUMOWANIE
Uczelnie, które jako pierwsze podejmą wyzwanie Ğwiadomego zarządzania kapitaáem
intelektualnym uczelni, bĊdą miaáy wiĊksze szanse na osiągniĊcie i utrzymanie przewagi
konkurencyjnej na tak trudnym rynku, jakim bĊdzie w najbliĪszych latach rynek usáug
edukacyjnych.
ĝwiadome dziaáania projakoĞciowe w zakresie ksztaácenia mogą byü pierwszym
krokiem do, równieĪ Ğwiadomego, wdraĪania systemów zarządzania wiedzą i kapitaáem
intelektualnym na uczelniach.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Aulbur W.G., Kannan G., Intellectual capital. Measurement effectiveness, „Journal of Intellectual
Capital” 2004, nr 5.
ChodyĔski A., Wiedza i kompetencje ekologiczne w strategiach rozwoju przedsiĊbiorstw, Difin,
Warszawa 2007.
Hammrol A., Mantura W., Zarządzanie jakoĞcią. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2002.
Jarugowa A., Fijaákowska J., RachunkowoĞü i zarządzanie kapitaáem intelektualnym. Koncepcje i
praktyka, OĞrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, GdaĔsk 2002.
Kasiewicz S., Rogowski W., KiciĔska M., Kapitaá intelektualny. Spojrzenie z perspektywy
interesariuszy, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
Lisiecka K., JakoĞü ksztaácenia narzĊdziem realizacji strategii szkoáy wyĪszej, „Problemy JakoĞci”
2001, nr 10
Piotrowska-Piątek A., Ocena jakoĞci ksztaácenia w zakresie nauk o zarządzaniu, „Marketing i Rynek”
2009, nr 7.
Wawak T., Wawak S., Polemiczny gáos w sprawie jakoĞci ksztaácenia w Polsce na przykáadzie nauk
ekonomicznych, „Problemy JakoĞci” 2001, nr 10.
Wojnarowska M., Wróbel P., Uwarunkowania zarządzania wiedzą w szkoáach wyĪszych, „e-mentor”, nr
32.
45