Dysleksja rozwojowa 2

Informacje dla rodziców i nauczycieli
Czy moje dziecko jest „dyslektykiem”?
W swojej pracy w gimnazjum spotkałam się niejednokrotnie z uczniami, którzy mimo
poważnych trudności w nauce „doszli” do kolejnego etapu edukacji jakim jest gimnazjum,
bez jakiejkolwiek diagnozy stwierdzającej, co jest przyczyną ich kłopotów w nauce. A może
należałoby sprawdzić ? Klasa I i II to ostatni moment, aby diagnozę w kierunku dysleksji
przeprowadzić. Można zwrócić się :
- do psychologa szkolnego na wstępne rozpoznanie lub
- do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 11 w Warszawie
ul. Aleje Jerozolimskie 30 lok.5
Psycholog opiekująca się Gimnazjum – mgr Agnieszka Topolewska
tel. 22 825 18 15
Co to jest dysleksja?
Są to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju
umysłowym.
Wyróżnia się następujące formy tych zaburzeń:
• Dysleksja lub dysleksja rozwojowa-specyficzne trudności w czytaniu, najczęściej
połączone z trudnościami w opanowaniu poprawnej pisowni.
• Dysortografia-specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( w tym
błędy ortograficzne), mogą towarzyszyć trudnościom w czytaniu lub występować
samodzielnie.
• Dysgrafia-niski poziom graficzny pisma, pismo nieczytelne.
• Zaburzenia komunikacji pisemnej- tworzenia wypowiedzi pisemnych.
Przyczyny: wszystkie te trudności spowodowane są zaburzeniami rozwoju niektórych
funkcji poznawczych ,głównie słuchowo-językowo, wzrokowo-przestrzennych (dysleksja i
dysortografia) i motorycznych (dysgrafia) oraz ich współdziałania ( integracji percepcyjnomotorycznej).
Nasilenie tych zaburzeń może być: lekkie, umiarkowane, głębokie.
Badania wskazują, że dzieci z dysleksją stanowią ok. 10-15% uczniów, w trym 4 % to
przypadki bardzo nasilonych i uporczywych trudności w czytaniu i pisaniu (głęboka
dysleksja).
Objawy dysleksji, dysgrafii, dysortografii:
W czytaniu:
Mylenie liter graficznie podobnych, np. a – o, m – n
Przestawianie liter, sylab
Opuszczanie liter, sylab, całych wyrazów
Zamiana wyrazów na inne sensowne
Agramatyzmy
Opuszczanie linijek tekstu
Mylenie linijek tekstu
Nieprzestrzeganie znaków przestankowych
Zaburzona melodia czytania
Brak zrozumienia czytanego tekstu – zbytnia koncentracja na technice czytania obniża rozumienie
treści.
Słaba technika i wolne tempo czytania (literowanie, sylabizowanie)
Niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
W pisaniu:
Mylenie liter graficznie podobnych, np. a – o, m – n, l – t, p – g, d – b, (bł. wzrokowe.)
Przestawianie liter i sylab w wyrazach (inwersja dynamiczna – bł. słuchowe)
Odwracanie liter (inwersja statyczna) np. b – d, g – p, u – n, m – w, (wzrokowe)
Perseweracja liter i sylab
Zamiana wyrazów na inne sensowne
Opuszczanie liter, sylab na początku, w środku i na końcu wyrazów (bł. sł.)
Bezsensowne zlepki literowe (sł.)
Agramatyzmy (sł)
Nieprawidłowa struktura liter (wzr.)
Mylenie liter rzadziej używanych, np. h – f – F, Ł – F (wzr.)
Brak różnicowania liter dużych i małych (wzr.)
Litery o różnym kierunku nachylenia
Połączenia literowe na różnym poziomie lub ich brak.
Skreślanie, poprawianie liter
Błędy ortograficzne (wzr, sł.)
Wolne tempo pisania
W rysowaniu:
Trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych
Ubogie rysunki o prymitywnych uproszczeniach
Zakłócone stosunki przestrzenne i proporcje elementów
Trudności w rozplanowaniu rysunków
Błędny kierunek odwzorowywania np. szlaczków od strony prawej do lewej
Gwałtowne lub zwolnione ruchy przy rysowaniu
Silny lub słaby nacisk ołówka
Wzr. – błędy wzrokowe
Sł. Błędy słuchowe
Charakterystyczne objawy specyficznych trudności w uczeniu się na innych
przedmiotach:
Geografia -
zaburzona orientacja w stronach świata (wzrokowe ujmowanie stosunków
przestrzennych na mapie); trudności w odczytywaniu mapy, z zapamiętaniem
kierunków na mapie; z orientacją na mapie i planach, z rysowaniem map.
trudności w prowadzeniu obserwacji
Geometria -
trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych (np. równoległy, prostopadły); zmiany
kierunku w rysunkach geometrycznych; kłopoty ze skorelowaniem nazwy z figurą
geometryczną; zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej; słabe rozumienie
pojęć; góra – dół, wyżej – niżej); zakłócenia stosunków przestrzennych i proporcji
elementów.
orientacja w przestrzennych modelach brył.
Arytmetyka - mylenie cyfr podobnych graficznie (lustrzane zapisywanie cyfr, np. 6-9);
niezamierzona zamiana kolejności cyfr w liczbach; kłopoty z zapamiętaniem tabliczki
mnożenia; chaotyczny zapis operacji matematycznych.
Języki obce - trudności z opanowaniem nowych obrazów graficznych wyrazów; słownictwo ubogie;
zniekształcanie wyrazów mało znanych, przy czytaniu długo utrzymuje się technika
literowania; błędy w czytaniu; mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu; szczególne
trudności w pisaniu ze słuchu wynikające z kłopotów z dokonaniem prawidłowej
analizy dźwiękowej dyktowanych wyrazów; trudności z wyodrębnieniem wyrazów ze
zdań, zmiana kolejności wyrazów w zdaniu.
Historia -
trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk
zła orientacja w czasie (chronologia, daty)
trudności z orientacją na mapach historycznych
Biologia -
trudności z opanowaniem terminologii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie);
problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków
trudności z zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych
trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji)
trudności w prowadzeniu obserwacji
Chemia -
nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych
problemy z opanowaniem terminologii (np. nazwy oraz symbole pierwiastków i wzory
związków chemicznych)
trudności z zapamiętywaniem danych zorganizowanych przestrzennie (np. tablica
Mendelejewa)
niewłaściwe stosowanie dużych i małych liter (Mg – MG, mG – mg)
mylenie indeksów górnych i dolnych (H2SO4)
Muzyka -
trudności w zapamiętaniu i odtwarzaniu tekstu podczas śpiewu; trudności w
odtwarzaniu rytmu podczas śpiewu, gry, ruchu; trudności przy czytaniu nut; trudności
w percepcji muzyki.
Plastyka -
niemożność ujęcia perspektywy, problemy kompozycyjne; niemożność zachowania
stosunków przestrzennych; niesprawność w posługiwaniu się przyborami
Technika -
kłopoty z majsterkowaniem, lepieniem, wycinaniem, szyciem, kreśleniem, trudności w
wykonywaniu rysunków, planów
trudności z przyswojeniem nazw i słownictwa
trudności w odczytywaniu schematów i instrukcji
trudności w działalności konstrukcyjnej, pracach ręcznych, posługiwaniu się
narzędziami.
trudności w opanowaniu zasad ruchu drogowego
Wych.Fiz. -
niższy poziom motoryki ogólnej
zaburzenia koordynacji i organizacji ruchów w czasie i przestrzeni
zaburzenia w odtwarzaniu ruchu i sekwencji ruchowych
trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe
zorganizowane w czasie i przestrzeni)
trudności w rozumieniu szybkich poleceń, treści, zadań, reguł gry
dezorientacja makroprzestrzenna
nieudolność w grach i zabawach sportowych
Inne -
mogą występować trudności ze zrozumieniem instrukcji, poleceń na wszystkich
przedmiotach.
bardzo wolne lub zbyt niskie tempo pracy, zaburzenia koncentracji uwagi,
słaba pamięć trwała
niska odporność emocjonalna na stres
reakcje nieproporcjonalne do bodźca
agresja słowna lub czynna
lęki, reakcje nerwowe
Objawy dysleksji, dysgrafii, dysortografii:
W czytaniu:
Mylenie liter graficznie podobnych, np. a – o, m – n
Przestawianie liter, sylab
Opuszczanie liter, sylab, całych wyrazów
Zamiana wyrazów na inne sensowne
Agramatyzmy
Opuszczanie linijek tekstu
Mylenie linijek tekstu
Nieprzestrzeganie znaków przestankowych
Zaburzona melodia czytania
Brak zrozumienia czytanego tekstu – zbytnia koncentracja na technice czytania obniża
rozumienie treści.
Słaba technika i wolne tempo czytania (literowanie, sylabizowanie)
Niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
W pisaniu:
Mylenie liter graficznie podobnych, np. a – o, m – n, l – t, p – g, d – b, (bł. wzrokowe.)
Przestawianie liter i sylab w wyrazach (inwersja dynamiczna – bł. słuchowe)
Odwracanie liter (inwersja statyczna) np. b – d, g – p, u – n, m – w, (wzrokowe)
Perseweracja liter i sylab
Zamiana wyrazów na inne sensowne
Opuszczanie liter, sylab na początku, w środku i na końcu wyrazów (bł. sł.)
Bezsensowne zlepki literowe (sł.)
Agramatyzmy (sł)
Nieprawidłowa struktura liter (wzr.)
Mylenie liter rzadziej używanych, np. h – f – F, Ł – F (wzr.)
Brak różnicowania liter dużych i małych (wzr.)
Litery o różnym kierunku nachylenia
Połączenia literowe na różnym poziomie lub ich brak.
Skreślanie, poprawianie liter
Błędy ortograficzne (wzr, sł.)
Wolne tempo pisania
W rysowaniu:
Trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych
Ubogie rysunki o prymitywnych uproszczeniach
Zakłócone stosunki przestrzenne i proporcje elementów
Trudności w rozplanowaniu rysunków
Błędny kierunek odwzorowywania np. szlaczków od strony prawej do lewej
Gwałtowne lub zwolnione ruchy przy rysowaniu
Silny lub słaby nacisk ołówka
Wzr. – błędy wzrokowe
Sł. Błędy słuchowe
Objawy dysleksji rozwojowej
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole, ale już w okresie
przedszkolnym można zauważyć pewne symptomy ryzyka dysleksji:
- opóźniony rozwój mowy;
- mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi,
- wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne;
- trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie oraz z wydzieleniem sylab,
głosek ze słów i ich syntezą;
- trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych;
- oburęczność;
- mylenie prawej i lewej ręki;
- trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz braku zaniedbania środowiskowego
i dydaktycznego;
- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter
podobnych pod względem
kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym
fonetycznie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne
pomimo znajomości zasad ortografii.
MATERIAŁY DO POBRANIA
Materiały dla ucznia:
- Tygodniowe ćwiczenia poprawnej pisowni - samodzielna praca starszych uczniów
- Wspomnienia ucznia z dysleksją
- "Prawa ucznia dyslektycznego w szkole"
- Programy komputerowe dla starszych uczniów
- Przewodnik dla rodziców
Materiały dla rodzica:
- Dekalog rodziców dzieci dyslektycznych
- Prawa ucznia dyslektycznego w szkole
- Katalog rodzicielskich zachowań
- "Dyktando w 10 punktach" -czyli jak pracować z dzieckiem?
- Wspomnienia matki dziecka dyslektycznego
- Programy komputerowe dla starszych uczniów
Materiały dla nauczyciela i terapeuty pedagogicznego:
- Kampania Polskiego Towarzystwa Dysleksji: "Prawa ucznia dyslektycznego w szkole"
- Kwestionariusz Skali Ryzyka Dysleksji (SRD)
- Jak stworzyć warunki do efektywnej współpracy uczniowie- nauczyciel
- Praktyczne rady dla terapeutów
- Informacja nt. uzyskania praw do wydawania opinii obowiązujących w systemie
wewnątrz i zewnątrzszkolnego
systemu oceniania przez poradnie niepubliczne
- Programy komputerowe dla starszych uczniów
- Modelowy system profilaktyki i pomocy psychologiczno - pedagogicznej uczniom z
dysleksją