Dysleksja

DYSLEKSJA, czyli SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU
Mózg przeciętnego człowieka myśli słowami, prowadzi ze sobą wewnętrzny dialog, opisuje
wspomnienia. Mózg dyslektyka myśli obrazami. Dlatego dyslektyczne dzieci są niezwykle ciekawskie
i ruchliwe. Wszędzie muszą zajrzeć, wszystkiego dotknąć, często rozebrać na części. MoŜna by
powiedzieć: jak nie dotknie – to nie zrozumie. Nauka przebiega przez doświadczenie. A
doświadczenia są magazynowane w umyśle jak fotografie w albumie.
Dysleksja stała się problemem społecznym. W Polsce jest nią dotknie około 15% populacji.
Ta liczba prawdopodobnie będzie wzrastać w związku z rosnącą liczbą zagroŜonych ciąŜ i trudnych
porodów.
Dyslektycy często są obdarzeni dobrą intuicją oraz mocno uzdolnieni technicznie. Wg
Ronalda D. Davisa, autora ksiąŜki „Dar dysleksji” osoby te maja niezwykłe zdolności twórcze,
świetną wyobraźnię oraz dobrze rozwiniętą zdolność abstrakcyjnego myślenia. Dlaczego wiec
pojawiają się u nich trudności szkolne? Odpowiedź jest prosta: nasz system edukacji opiera się
głównie na słowie pisanym. Nie ma czasu na oglądanie, dotykanie, doświadczanie.
Dysleksja to kłopoty z czytaniem. Osoby te mają trudność ze skoncentrowaniem się na
czytanym tekście i często pod koniec strony w ogóle nie pamiętają z tego, co przeczytały wcześniej.
Czytając mylą wyrazy o podobnym brzmieniu, zamieniają końcówki, przestawiają szyk liter i tworzą
zupełnie nowe zdania. Utrapieniem są lektury, w których jest mnogość bohaterów – nie sposób ich
spamiętać, tym bardziej, Ŝe dyslektyk z wybitną wręcz kreatywnością przekręca nazwiska.
Dyslektycy nie mają słuchu fonetycznego, czyli słuchu mowy. Nie potrafią prawidłowo
odczytać i powtórzyć głosek, rytmu mowy, akcentu. Stąd w późniejszym wieku pojawia się problem z
płynnym nauczeniem się języka obcego. Zaburzenia słuchu fonetycznego moŜna porównać do braku
słuchu muzycznego. Osoba nim nieobdarzona mimo starań nie zaśpiewa bezbłędnie zasłyszanej
melodii.
Dyslektyk to osoba, która zna doskonale zasady ortograficzne, a mimo to pisząc popełnia
błędy. Stąd teŜ największym błędem, jaki moŜna zrobić to kazać dziecku pisać po 100 razy wyraz, w
którym zrobiło błąd. Praktyka ta nic nie wnosi, a tylko niepotrzebnie doprowadza do frustracji. Naukę
dyslektykowi ułatwiają kolorowe karteczki przyklejane w ksiąŜkach, zeszytach, czy kalendarzach,
obrazki i schematy oraz mapy myśli.
Dysleksja nie tylko wiąŜe się z problemami w opanowaniu ortografii, brzydkim pismem, czy
dukaniem podczas czytania. Swoim zakresem obejmuje takŜe orientację w terenie, zarządzanie czasem
(ciągle się spieszy, a mimo to nieustannie jest spóźniony) oraz zapamiętywanie nazwisk, kodów,
haseł.
Kolejnym czynnikiem związanym z dysleksją są zaburzenia koordynacji ruchowej oraz
orientacji przestrzennej. Takim osobom „wszystko leci z rąk”, zachowują się czasem, jak „słoń w
składzie porcelany”. Jako dzieci mają trudność z wiązaniem sznurówek, czy opanowaniem sztuki
zapinania guzików. W dorosłym Ŝyciu wszędzie się gubią, wychodząc ze sklepu nie wiedza, w którą
stronę zmierzali.
TERMINOLOGIA
DYSLEKSJA ROZWOJOWA
– zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Dysleksja
specyficzne
trudności w nauce
czytania (często z
towarzyszącymi
trudnościami w
pisaniu)
Dysortografia
problem z opanowaniem
poprawnego pisania,
nagminne popełnianie
błędów ortograficznych
POMIMO znajomości
zasad ortograficznych
Dysgrafia
brzydkie, bardzo
trudne lub wręcz
niemoŜliwe do
odczytania pismo
DYSKALKULIA
problemy w
matematyce
NaleŜy podkreślić fakt, ze nie kaŜde dziecko przejawiające trudności w czytaniu i pisaniu
jest dzieckiem dyslektycznym. Trudności takie występują takŜe u dzieci z upośledzeniem umysłowym
oraz u dzieci, których poziom ogólnej sprawności intelektualnej jest niŜszy niŜ przeciętny. Innym
przypadkiem są wady wzroku bądź słuchu utrudniające dziecku prawidłowe czytanie i pisanie.
Ponadto trudności mogą wynikać z zaniedbań środowiskowych związanych z brakiem naleŜytej opieki
nad dzieckiem. W domach takich nie czyta się ksiąŜek oraz nie pilnuje, by dziecko systematycznie
rozwijało zainteresowanie słowem pisanym. Sytuacje te prowadzą do trudności w sprawnym pisaniu i
czytaniu, ale NIE są związane z dysleksją rozwojową.
Przyczyny dysleksji rozwojowej i jej symptomy.
• Nieprawidłowy rozwój funkcji słuchowo – językowych
SYMPTOMY(czyli co nas powinno zaniepokoić):
- opóźniony rozwój mowy (w wieku 3 lat dziecko powinno się z otoczeniem swobodnie
porozumiewać pełnymi zdaniami), dziecko bardzo długo „mówi po swojemu”, stosuje własne
nazewnictwo przedmiotów i zjawisk
- przedszkole: problemy z wypowiadaniem trudnych wyrazów, nieprawidłowa artykulacja wielu
głosek, trudności z budowaniem wypowiedzi, zapamiętywaniem nazw;
- 6 r. Ŝycia: kłopoty z poprawnym uŜywaniem wyraŜeń: nad-pod, za-przed, wewnątrz, na zewnątrz,
błędy gramatyczne
- wada wymowy
- mylenie nazw zbliŜonych fonetycznie
- trudności z zapamiętywaniem nazw dni tygodnia, miesięcy, pór roku itp., wierszyków, wyliczanek,
szeregów cyfr
- czytanie przez głoskowanie, sylabizowanie
- słabe rozumienie przeczytanej treści
- trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski
- opuszczanie liter lub sylab w wyrazach, przestawienie ich kolejności
- mylenie liter odpowiadających głoskom dźwiękowo-podobnym (b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c, f-w)
- przestawienie szyku dyktowanych wyrazów
• Nieprawidłowy rozwój funkcji wzrokowo – przestrzennych
SYMPTOMY:
- ok. 5 r. Ŝycia ma trudności ze wskazaniem prawej i lewej strony
- w klasie „0” trudności z określeniem kierunku w stosunku do siebie np. dom na prawo, drzewo na
lewo
- oburęczność (uŜywanie na zmianę raz jednej, raz drugiej ręki)
- zwierciadlane pisanie liter i cyfr i/lub zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony
- trudności w składaniu według wzoru - obrazków pociętych na części, puzzli, mozaiki, układanek
- w klasie „0”: trudności z wyróŜnianiem elementów z całości, a takŜe z ich syntetyzowaniem w
całość, z wyodrębnieniem szczegółów róŜnic w obrazkach, odróŜnianiem podobnych kształtów (np.
liter m-n, t-ł) lub identycznych, lecz inaczej połoŜonych w przestrzeni (np. p-g-b-d)
- bardzo wolne tempo czytania lub bardzo szybkie, połączone ze zgadywaniem
- pomijanie, dodawanie lub przestawianie liter/sylab, gubienie całych linijek
- trudności z zapamiętywaniem kształtu liter, mylenie liter podobnych (a-o, a-ą, e-c, e-ę, ł-l-t, m-n, uw, n-u, b-d, b-p, d-g)
- popełnianie licznych błędów typowo ortograficznych
- niewłaściwe rozplanowanie tekstów na stronie
- opuszczanie i/lub przestawianie liter, sylab, wyrazów a nawet całego wiersza w czytance
- wolne tempo czytania, mylenie liter o podobnych kształtach, a o innym połoŜeniu i kierunku (np. bp-d-g, n-u)
- dynamiczne odwracanie liter - zmiana kolejności, przestawianie ich
- długotrwałe pismo lustrzane
• Nieprawidłowy rozwój motoryczny
SYMPTOMY:
- nie raczkuje, późno zaczyna chodzić, słabo biega
- z trudem uczy się jeździć na rowerku, ma kłopoty z utrzymaniem równowagi
- w klasie „0” ma problemy ze staniem na jednej nodze, chodzeniem po linii prostej, z rzucaniem i
chwytaniem piłki
- jest nieporadne w samoobsłudze (ubieraniu się, jedzeniu, zapinaniu guzików, wiązaniu sznurowadeł)
- niechętnie rysuje, maluje, wycina
* opóźnione umiejętności rysowania (3-letnie dziecko powinno umieć rysować koło, 4-letnie kwadrat i krzyŜ, 5-letnie - trójkąt, 6-letnie - romb)
* w „0” rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie, trudności z odtwarzaniem bardziej
złoŜonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków
- trudności z budowaniem konstrukcji z klocków
- sztywne, napięte ruchy dziecka
- wolne tempo pisania
- pismo nieczytelne, nie łączenie liter, litery rozchwiane, o róŜnych proporcjach
- trudności z utrzymaniem się w liniaturze; zeszyty niestaranne, pomazane
- mocne przyciskanie długopisu do kartki
Opinia o dysleksji.
Wczesne rozpoznanie i terapia dysleksji pozwoli uniknąć dziecku zniechęcenia do nauki
oraz problemów emocjonalnych. Dziecko bez diagnozy zaczyna przejawiać trudności szkolne,
otrzymywać złe oceny mimo wysiłku wkładanego w naukę materiału. Jest ciągle ganione, koledzy
śmieją się, Ŝe nie umie czytać… Rodzi to złość, niezadowolenie, poczucie niesprawiedliwości,
rozpacz bądź zobojętnienie.
Jeśli zauwaŜymy u dziecka niepokojące objawy najlepiej niezwłocznie zgłosić się do poradni
psychologiczno – pedagogicznej. Wizyta jest bezpłatna, a skierowanie nie jest wymagane. W poradni
czeka ucznia rozmowa z psychologiem i pedagogiem. Często potrzebna jest teŜ konsultacja logopedy i
innych specjalistów (np. okulisty, laryngologa, foniatry, neurologa).
W przypadku stwierdzenia dysleksji poradnia wydaje opinię i zalecenia, do których szkoła
ma obowiązek się dostosować. Warto pamiętać, Ŝe opinia to nie zwolnienie, a skierowanie do pracy.
Dziecko nie jest oceniane za błędy, brzydkie pismo itp. Zamiast złej oceny dostaje dodatkowe zadania
do wykonania, zadania, które są bezpośrednio związane z rodzajem błędów, jakie popełnia. Zadania te
mają usprawnić zaburzone funkcje.
W przypadku, gdy uczeń nie wykonuje ćwiczeń nauczyciel ma prawo odłoŜyć opinię i
poinformować rodziców i ucznia, Ŝe zacznie ją respektować dopiero w momencie, gdy uczeń będzie
pracował i wykonywał zadane mu ćwiczenia
Bibliografia:
www.dardysleksji.pl
M. Bogdanowicz „Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie.”
Opracowała
mgr Kinga Rusin