Pobierz - Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Zakład Diagnostyki Obrazowej SU - Pracownia
Diagnostyki Naczyniowej i Radiologii Zabiegowej,
Botaniczna 3, tel. 12 424 77 74, fax 12 424 86 80
Ustalony termin badania:
dd-mm-rrrr
__-__-____ __:___
h:min
BADANIE NACZYNIOWE – FORMULARZ INFORMACYJNY DLA PACJENTA
(należy przeczytać w celu prawidłowego skierowania pacjenta do badania i wyjaśnienia wątpliwości pacjenta podczas wypełniania
przez niego formularza informacyjnego dla pacjenta)
Wyznaczenie terminu, zgłoszenie się na badanie, charakter i przebieg badania, odbiór wyniku
Bezwzględnie wymagana jest wcześniejsza kwalifikacja do badania/zabiegu interwencyjnego. W tym celu konieczne jest uprzednie
dostarczenie pełnej dokumentacji medycznej pacjenta, a zwłaszcza wyniki badań obrazowych razem z wykonaną dokumentacją
zdjęciową. Tylko poprawnie i czytelnie wypełnione skierowania będą rozpatrywane.
Pacjent na czczo (powinien nie jeść i nie pić przez ok. 6-8 godzin przed badaniem), z wygolonymi pachwinami – ze względu na
dostęp przez t. udową - powinien zjawić się w pracowni na 30 min przed wyznaczoną godziną.
Charakter i przebieg badania
Badanie naczyniowe to procedura podczas której dzięki zastosowaniu promieni rtg uwidaczniany jest system naczyniowy przy
równoczasowym, donaczyniowym podawaniu środka kontrastowego. Chory ułożony jest w pozycji leżącej na plecach i obłożony
sterylnymi serwetami. Badane jest tętno w prawej lub lewej pachwinie (jeżeli obie tętnice udowe są zamknięte to wykorzystywana
jest tętnica w dole pachowym). Miejsce nad tętnicą jest golone a następnie odkażone płynem odkażającym (np. spirytus). Lekarz
ubrany jest w sterylny fartuch i rękawice, nakłuwa przygotowane miejsce zwykłą igłą do zastrzyków i znieczula okoliczne tkanki.
Znieczulenie to usuwa odczucia bólu ale nie znosi czucia dotyku, tak więc chory odczuwa jedynie dotyk ręki lekarza. Następnie
lekarz przez znieczuloną skórę i tkankę podskórną nakłuwa tętnicę i wprowadza do niej cewnik czyli cienką, giętką plastikową rurkę
o średnicy ok. 1mm. Drugi koniec cewnika łączony jest ze strzykawką podającą środek kontrastowy do badanej tętnicy. Po podaniu
kontrastu w rejonie zaopatrywanym przez tą tętnice, chory odczuwa przemijające po kilku sekundach odczucie ciepła. Jeśli badane są
kończyny dolne to w ich obrębie chory odczuwa ciepło; jeśli naczynia mózgowe to w głowie, a jeśli nerki to w brzuchu. Ważne jest
aby chory w tym czasie nie poruszył się co umożliwi otrzymanie wyraźnych obrazów i szybkie zakończenie badania, bez potrzeby
jego powtarzania. Po zakończeniu badania lekarz usuwa cewnik i uciska przez 5-10 minut miejsce nakłucia, a następnie zakłada
opatrunek uciskowy na 3 godziny. Choremu nie wolno wstawać, siadać ani zginać nogi po stronie nakłuwanej aż do następnego dnia
(po badaniu można przyjmować posiłki). Do macierzystego oddziału chory wraca w pozycji leżącej. Powikłania mogące wystąpić w
trakcie lub po badaniu: krwiak w ok. nakłucia (<3%), zamknięcie badanej tętnicy wymagające zabiegu chirurgicznego (bardzo
rzadko, <0,5%). Ryzyko wystąpienia zgonu, podobnie jak w przypadku każdego inwazyjnego zabiegu istnieje, choć przypadki takie
są niesłychanie rzadkie. Korzyści płynące z wykonywanego badania pozwalają na dokładne określenie charakteru zmian w
organizmie chorego, co jest warunkiem koniecznym do wdrożenia prawidłowego, skutecznego leczenia.
Promieniowanie rtg (dotyczy wszystkich badań naczyniowych)
W badaniach naczyniowych stosowane jest promieniowanie rtg. Może ono mieć niekorzystny wpływ na organizm ludzki, dlatego
dawka podczas badania jest zredukowana do najmniejszego poziomu, zapewniającego uzyskanie poprawnych technicznie obrazów.
Należy jednak pamiętać, że dawka promieniowania podczas badania naczyniowego może być wielokrotnie (nawet do 100 razy)
większa w porównaniu z dawką podczas konwencjonalnego badania rtg tej samej okolicy. Wartości dawek nie powinny przekraczać
poziomów referencyjnych, określonych przez odpowiednie akty prawne, chyba że uzasadniają to istotne wskazania kliniczne oraz
szczególne warunki wykonywania badań. Narażenie na promieniowanie rtg w pracowni badań naczyniowych jest monitorowane
przez wprowadzony stały program kontroli jakości. Szczególnie istotne jest zapewnienie ochrony kobiet w ciąży i dzieci:
- ciąża jest przeciwwskazaniem do badania naczyniowego - wykonywanie go jest ograniczone do niezbędnych przypadków, jeżeli
badanie nie może być przeprowadzone po rozwiązaniu (po wyczerpaniu innych metod diagnostycznych oraz
w przypadkach zagrożenia życia matki lub płodu); wówczas powinno być wykonywane w sposób zapewniający maksymalną
ochronę płodu przed ekspozycją na promieniowanie, poprzez wybór właściwej techniki badania oraz stosowanie osłon osobistych
na okolicę brzucha i miednicy,
W przypadku pacjentek w wieku rozrodczym należy zaznaczyć właściwą odpowiedź:
□ Tak □ Nie ciąża
Donaczyniowe środki kontrastowe
We wszystkich badaniach naczyniowych konieczne jest donaczyniowe podanie środka kontrastowego. Aktualnie stosuje się
nowoczesne jodowe, niejonowe środki kontrastowe, cechujące się niskim ryzykiem wystąpienia objawów niepożądanych.
Jak każdy lek, środek kontrastowy może powodować działania niepożądane, chociaż nie u każdego one wystąpią. Działania te zwykle
są przejściowe i mają niewielkie nasilenie, jednak opisywano również reakcje o ciężkim lub zagrażającym życiu przebiegu.
Najczęściej występują nudności, wymioty, ból oraz uczucie ciepła. Większość reakcji ubocznych występuje w ciągu pierwszej
godziny od podania, jednak niekiedy dochodzi do reakcji opóźnionych (po kilku godzinach lub kilku dniach od podania). Możliwe
działania niepożądane:
Układ narządów
Odpornościowy
Dokrewny
Nerwowy,
zaburzenia
psychiczne
Często
(rzadziej niż 1/10
częściej niż 1/100)
Niezbyt często
(rzadziej niż 1/100
częściej niż 1/1000)
Reakcje rzekomoanafilaktyczne /
nadwrażliwości
Zawroty głowy, niepokój
Oczy
Zmniejszenie ostrości / zaburzenia
widzenia
Uszy
Serce
Zaburzenia rytmu
Naczynia
krwionośne
Oddechowy
Rozszerzenie naczyń krwionośnych
Kichanie, kaszel
Rzadko
(rzadziej niż 1/1000
częściej niż 1/10000)
Wstrząs rzekomoanafilaktyczny (również przypadki zakończone zgonem)
Zaburzenia czynności tarczycy, przełom tyreotoksyczny
Parestezje / niedoczulica, splątanie, lęk, pobudzenie, niepamięć,
zaburzenia mowy, senność, utrata przytomności, śpiączka, drżenia,
drgawki, niedowład / porażenie, niedokrwienie / zawał mózgu, udar
krwotoczny mózgu. Przejściowa, korowa utrata wzroku.
Zapalenie spojówek, łzawienie
Zaburzenia słuchu
Kołatania serca, ból / uczucie ucisku w klatce piersiowej, bradykardia,
tachykardia, zatrzymanie krążenia, niewydolność serca, niedokrwienie /
zawał mięsnia sercowego, sinica.
Niedociśnienie lub nadciśnienie tętnicze, wstrząs.
Skurcz naczyń krwionośnych, incydenty zakrzepowo-zatorowe
Nieżyt nosa, duszność, obrzęk błony śluzowej, astma, chrypka, obrzęk
krtani / gardła / języka / twarzy, skurcz oskrzeli, skurcz krtani / gardła,
Formularz opracowany zgodnie z wytycznymi ESUR i oficjalnymi zaleceniami producentów środków kontrastowych na temat bezpiecznego ich stosowania
W celu oszczędności papieru sugerowany jest wydruk dwustronny.
Pokarmowy
Skóra i tkanka
podskórna
Nerki i drogi
moczowe
Zaburzenia
ogólne i stany w
miejscu podania
Nudności
Uczucie gorąca
lub bólu, ból
głowy
Zaburzenia czynności nerek
obrzęk płuc, niewydolność oddechowa, zatrzymanie oddychania.
Podrażnienie gardła, dysfagia, obrzęk ślinianek, ból brzucha, biegunka
Obrzęk naczyniowo-ruchowy, zespół objawów śluzówkowo-skórnych (np.
zespół Stevensa i Johnsona lub zespół Lyella)
Ostra niewydolność nerek
Złe samopoczucie, dreszcze,
zwiększona potliwość, reakcje
wazowagalne
Bladość, zmiany temperatury ciała, obrzęki
Ból w miejscu podania, niewielkie ocieplenie oraz obrzęk, zmiany zapalne
i uszkodzenie tkanek w przypadku wynaczynienia
Wymioty, zaburzenia smaku
Pokrzywka, świąd, osutka, rumień
Przy skierowaniu na badanie naczyniowe/zabieg interwencyjny z zastosowaniem środka kontrastowego należy dostarczyć wynik
badania laboratoryjnego - oznaczenia eGFR (szacowanego stopnia filtracji kłębuszkowej). W przypadku badań planowych wynik ten
powinien być nie starszy niż miesiąc, w przypadku badań pilnych nie starszy niż 6 miesięcy.
wartość eGFR ............ ml/min/1,73m2
Ponadto należy potwierdzić albo wykluczyć występowanie któregokolwiek z poniższych stanów; w razie wątpliwości skontaktować
się z lekarzem kierującym i wykonać stosowne badania laboratoryjne:
□ Tak □ Nie
□ Tak □ Nie
□ Tak □ Nie
□ Tak □ Nie
jeśli tak
wartość
TSH
............ mU/l
□ Tak □ Nie
□ Tak □ Nie
istotne reakcje uboczne na środki kontrastowe w przeszłości, astma lub innego rodzaju alergia, w tym na
środki kontrastowe zawierające jod; jeśli tak, wówczas należy skontaktować się z lekarzem kierującym
w celu ewentualnej premedykacji - proponowany schemat: 30mg prednizolonu (lub 32mg
metyloprednizolonu) doustnie, 12 i 2 godziny przed badaniem naczyniowym,
potwierdzone lub potencjalne zaburzenia czynności nerek, w tym w przebiegu chorób nerek, cukrzycy,
nadciśnienia tętniczego, dny moczanowej, szpiczaka mnogiego, paraproteinemii, niewydolności serca,
stosowanych leków nefrotoksycznych (np. niesterydowych leków przeciwzapalnych, aminoglikozydów,
inhibitorów ACE, cyklosporyny, cisplatyny, dipirydamolu, itd.), podeszłego wieku; jeśli tak, wówczas należy
skontaktować się z lekarzem kierującym:
- przy wartości eGFR < 60 ml/min/1,73m2 należy przerwać stosowanie leków nefrotoksycznych 24 godziny
przed badaniem, zastosować nawodnienie, najlepiej dożylne - proponowany schemat: 1ml/kg/h NaCl, ew.
doustne, co najmniej 6 godzin przed i po badaniu, ponownie oznaczyć eGFR w ciągu 7 dni po badaniu;
- przy wartości eGFR wskazującej na ciężką niewydolność nerek lekarz kierujący powinien rozważyć
alternatywną metodę badania obrazowego bez użycia środków kontrastowych,
przyjmowanie doustnego leku przeciwcukrzycowego z grupy biguanidów (np. Metformin, Metformax,
Metfogamma, Metifor, Formetic, Glucophage, Gluformin, Siofor) - jeśli tak, wówczas należy skontaktować
się z lekarzem kierującym:
- przy wartości eGFR > 60 ml/min/1,73m2 można kontynuować
przyjmowanie tego leku,
- przy wartości eGFR między 30 a 60 ml/min/1,73m2 należy przerwać stosowanie tego leku 48 godzin przed
badaniem i nie przyjmować go przez kolejne 48 godzin po badaniu, następnie ponownie oznaczyć eGFR
i kontynuować przyjmowanie tego leku jedynie
przy braku pogorszenia funkcji nerek,
- przy wartości eGFR < 30 ml/min/1,73m2 nie powinno się używać dożylnego środka kontrastowego,
choroby tarczycy, w tym nadczynność, wole - jeśli tak, wówczas należy skontaktować się z lekarzem
kierującym w celu konsultacji endokrynologicznej i oznaczenia TSH:
- w jawnej nadczynności tarczycy dożylny środek kontrastowy jest przeciwwskazany,
- w chorobie Gravesa-Basedowa, wolu guzkowym, autonomii czynnościowej tarczycy dożylny środek
kontrastowy może być podany za zgodą endokrynologa, po badaniu konieczna jest kontrola
endokrynologiczna,
trwające lub planowane leczenie chorób tarczycy jodem radioaktywnym albo planowana scyntygrafia
tarczycy - jeśli tak, wówczas należy skontaktować się z lekarzem kierującym, ponieważ środek
kontrastowy nie może być podany przez co najmniej 2 miesiące przed leczeniem albo scyntygrafią,
podejrzenie guza chromochłonnego lub przyzwojaka (guzy produkujące katecholaminy) - jeśli tak, wówczas
należy skontaktować się z lekarzem kierującym, ponieważ przed podaniem środka kontrastowego
wskazana jest blokada α- i β-adrenergiczna lekami doustnymi.
W przypadku pacjentek w okresie laktacji karmienie piersią można kontynuować w przypadku podania jodowych środków
kontrastowych matce.
Oświadczenie
Zapoznałem/am się i zrozumiałem/am przedstawioną informację na temat sposobu wykonania oraz mogących wystąpić powikłań w
związku z badaniem naczyniowym, w tym z podaniem środka kontrastowego. Udzieliłem/am prawidłowych informacji dotyczących
mojego stanu zdrowia. Jestem świadomy/ma, że brak podania lub podanie nieprawdziwych informacji może mieć negatywny wpływ
na stan mojego zdrowia. W razie wątpliwości uzyskałem/am od lekarza wystarczające wyjaśnienia.
Imię i nazwisko (czytelnie, drukowanymi literami) .........................................................................................................................
PESEL .................................................................... Data ...................................... Podpis ................................................ ..............
Formularz opracowany zgodnie z wytycznymi ESUR i oficjalnymi zaleceniami producentów środków kontrastowych na temat bezpiecznego ich stosowania
W celu oszczędności papieru sugerowany jest wydruk dwustronny.