zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

Transkrypt

ZROZUMIEĆ TEKST – ZROZUMIEĆ CZŁOWIEKA
PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO
DLA IV ETAPU EDUKACYJNEGO
Poziom podstawowy i rozszerzony
KATARZYNA OLEJNIK
wraz z poprawkami nauczycieli Liceum Ogólnokształcącego im. mjr. H. Sucharskiego w Myszkowie
(G. Brodzińska, E. Maciąg – Pichita, K. Mizera, I. Skabek, M. Wręga)
SPIS TREŚCI
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE……………………………………………… 2
SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA……………. 9
TREŚCI NAUCZANIA……………………………………………………….. 12
SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW…………………………………………… 42
PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW…………………………… 53
SPRAWDZANIE I OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW……………….. 58
1
I. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
Program nauczania języka polskiego Zrozumieć tekst – zrozumieć
człowieka jest propozycją dydaktyczną przeznaczoną dla nauczycieli
wszystkich typów szkół IV etapu edukacyjnego. Opisuje on koncepcję
pedagogiczno-metodyczną, stanowiącą fundament pakietu edukacyjnego, w
którego skład wchodzi pięć tomów podręcznika (po dwa dla klasy pierwszej i
drugiej oraz jeden dla klasy trzeciej) wraz z kompletem trzech poradników
metodycznych.
W tytule zostało wyeksponowane podstawowe założenie programowe –
w przyjętym projekcie kształcenia polonistycznego wszelkie działania uczniów
i nauczyciela są zogniskowane wokół tekstu. Celem pracy z tekstem jest zaś w
głównej mierze rekonstrukcja zawartych w nim sensów, prowadząca nie tylko
do wzbogacenia wiedzy o określonym wytworze ludzkiej kultury, lecz także do
zrozumienia
rzeczywistości
pozaliterackiej.
Tematem
wypowiedzi
artystycznych jest bowiem przede wszystkim człowiek – funkcjonujący jako
jednostka w różnych układach odniesienia, stający wobec dylematów
egzystencji i wyzwań historii, poszukujący sacrum, rozważający sens swojej
twórczej aktywności. Uważne i wnikliwe czytanie tekstu prowadzi zatem do
refleksji o człowieku, jego problemach i kondycji w świecie, kształci zarazem
wrażliwość estetyczną i intelektualną uczniów.
Układ i dobór treści
Układ
treści
programowych
jest
wyznaczony
przez
porządek
historycznoliteracki – uczniowie rozpoczynają kształcenie od poznawania
tekstów
najstarszych,
kończą
na
czytaniu
2
utworów
współczesnych.
Porządkująca oś chronologiczna nie wyklucza jednak problemowego
spojrzenia na twórczość literacką. Zadaniem nauczyciela w tym programie nie
jest bowiem nauczanie historii literatury, ale docieranie do istoty poruszanych
przez nią zagadnień, z wykorzystaniem chronologii jako narzędzia
pomocniczego.
Taka organizacja materiału umożliwia ukazanie najważniejszych źródeł
kultury śródziemnomorskiej oraz zwrócenie uwagi na wielowiekowy dialog
kulturowy, w którym uczestniczą wypowiedzi artystyczne z różnych epok.
Uczeń, zakorzeniony we współczesności i z rzadka wykraczający poza jej
horyzont poznawczy, zyskuje ponadto szansę skonfrontowania swojego
sposobu postrzegania i opisywania świata z odmiennymi kreacjami
rzeczywistości utrwalonymi przez literaturę. Może także dokonać próby ich
krytycznej – choć rozumiejącej – oceny. W tych działaniach będą pomocne
teksty z działu Dialog z przeszłością, najczęściej współczesne, uwypuklające
kumulacyjny charakter polskiej i europejskiej kultury oraz stanowiące łącznik
pomiędzy tradycją literacką a teraźniejszością. Pojęcie dialogu pojawia się
nieprzypadkowo – teksty zostały bowiem dobrane tak, aby wielowymiarowo
zilustrować
wymianę
myśli
między
epokami,
zarówno
fascynację
osiągnięciami poprzedników (np. Widzenie katedry w Chartres J. Przybosia),
jak i polemiczny stosunek do głoszonych przez nich idei (np. Ofiarowanie G.
Herlinga-Grudzińskiego wobec biblijnej historii Abrahama i Izaaka). Najwięcej
owych nawiązań znalazło się w klasie pierwszej, nie tylko z powodów
organizacyjnych (o czym poniżej), lecz także po to, żeby uatrakcyjnić i uczynić
bardziej zrozumiałym odczytanie szczególnie trudnych w odbiorze tekstów
kultury (najbardziej czasowo oddalonych od współczesnego czytelnika).
Istotnym składnikiem programu są teksty kultury reprezentujące inne
3
dziedziny sztuki niż literatura (Inne teksty kultury). Dzięki ich wykorzystaniu
wzrasta skuteczność procesu dydaktycznego, nie są one bowiem traktowane
jak ornamentacyjna ikonografia, ale stanowią ważne dopełnienie treści
przekazywanych przez utwory literackie. Dzieło sztuki reprezentatywne dla
epoki pozwala już na początku całego cyklu poświęconych jej lekcji
naszkicować jej pejzaż mentalny czy określić dominujące w niej wartości.
Dzieło
zestawione
z
tekstem
literackim
zwraca
uwagę
na
relacje
intersemiotyczne pomiędzy różnymi dziedzinami sztuki. Wśród Innych tekstów
kultury są ponadto obecne wypowiedzi filozoficzne, popularnonaukowe,
publicystyczne i krytyczne, o różnym stopniu trudności. Różnorodność tekstów
włączonych w obszar zainteresowań ucznia służy budowaniu przez niego
wieloaspektowego i pozbawionego jednostronności spojrzenia na omawiane
problemy.
Program
integruje
zagadnienia
z
zakresu
kształcenia
literacko-
kulturowego oraz językowego (ich rozdzielenie w samym zapisie wynika
wyłącznie z dążenia do zachowania czytelności układu treści). Dzieło literackie
jest w nim bowiem traktowane jako specyficzny rodzaj wypowiedzi językowej,
stąd za każdym razem inspiracją do omawiania określonego problemu
związanego z komunikacją i językiem staje się konkretny fragment utworu
literackiego. W programie zostały wyeksponowane te treści, które są związane
z funkcjonowaniem języka jako narzędzia komunikacji międzyludzkiej (Język
w interakcji) oraz jako czynnika integrującego wspólnotę językową (Język w
społeczeństwie). Niemniej ważne są również obserwacje kształtu językowostylistycznego
różnych
tekstów
służące
doskonaleniu
umiejętności
konstruowania własnych wypowiedzi (Kształt wypowiedzi językowej).
4
Realizacja programu
Materiał nauczania w poszczególnych klasach liceum obejmuje
następujące treści:
− Klasa I: Biblia, antyk grecko-rzymski, średniowiecze, renesans, barok,
oświecenie i preromantyzm.
− Klasa
II:
romantyzm,
pozytywizm,
modernizm,
dwudziestolecie
międzywojenne (nurt klasyczny).
− Klasa III: dwudziestolecie międzywojenne (nurt awangardowy), literatura
wojny i okupacji, powojenna nowoczesność.
Treści dotyczące dwóch epok literackich są zatem rozdzielone między
dwie klasy – pierwszą i drugą (romantyzm) oraz drugą i trzecią
(dwudziestolecie międzywojenne). Owo rozwiązanie jest podyktowane, po
pierwsze, względami praktycznymi – dążeniem do równomiernego rozłożenia
materiału w całym cyklu kształcenia. Po drugie, zaproponowany układ nie
narusza spójności programu, wynika bowiem w logiczny sposób z
niejednorodności każdej z epok, w których obrębie można dokonywać
wewnętrznych podziałów problemowych. Zagadnienia związane z początkami
nowoczesności w klasie I dotyczą zatem wyłącznie romantycznej odpowiedzi
na oświeceniowy model człowieka oraz na klasycystyczną poetykę,
omawianiem
kultury
dojrzałego
romantyzmu
uczniowie
rozpoczynają
natomiast klasę II. Nieco inny jest klucz podziału literatury dwudziestolecia
międzywojennego: w klasie II zostały uwzględnione lektury nawiązujące
zarówno formą, jak i problematyką społeczno-polityczną do tradycji literackiej
pozytywizmu i modernizmu, w klasie III zaś – teksty zdecydowanie
awangardowe,
przygotowujące
grunt
ponowoczesność.
5
pod
dwudziestowieczną
Dla zakresu podstawowego program przewiduje po cztery godziny
tygodniowo na realizację materiału w klasach I, II i III. Realizacja treści
zakresu rozszerzonego wymaga dodatkowych czterech godzin w klasach II i
III.
Ponadto, ze względu na wyraźnie zarysowany układ problemowy,
nauczyciele mogą zrezygnować z pewnych treści (przy zachowaniu porządku
chronologicznego), co umożliwia dostosowanie programu do potrzeb i
możliwości konkretnego zespołu klasowego.
Edukacja polonistyczna w szkole ponadgimnazjalnej a egzamin maturalny
Antropocentryczny program Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka jest
przede wszystkim próbą przybliżenia uczniom w interesujący sposób tradycji
kulturowej oraz uwrażliwienia ich na tekst literacki postrzegany jako efekt
twórczej działalności człowieka i źródło uniwersalnej wiedzy o otaczającym go
świecie.
Owe założenia ideowe nie są sprzeczne z pragmatycznymi celami
programu, którego zadaniem jest wszak także przygotowanie absolwentów
szkoły
ponadgimnazjalnej
do
zewnętrznego
egzaminu
maturalnego.
Fundament programu stanowią bowiem teksty literackie reprezentatywne dla
poszczególnych epok, ilustrujące typowe dla nich tematy i motywy oraz
charakterystyczne style i konwencje artystyczne. Pozwala to na wykształcenie
u uczniów umiejętności analitycznych i interpretacyjnych określonych w
wymaganiach
szczegółowych
zawartych
w
Podstawie
programowej
kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których
ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu
maturalnego.
6
Efektywności kształcenia został ponadto podporządkowany czytelny
podział zagadnień przeznaczonych dla zakresu podstawowego i rozszerzonego.
Egzamin maturalny zdawany w zakresie rozszerzonym wymaga od ucznia
zaawansowanych umiejętności analitycznych, biegłego posługiwania się
terminologią i bogatej wiedzy kontekstowej. Nauczanie w obu zakresach jest
zatem związane ze zdobywaniem nieco innych kompetencji, czemu odpowiada
dobór tekstów oraz założenie zróżnicowanych efektów kształcenia.
Ważną funkcję w przygotowaniu uczniów do egzaminu zewnętrznego
pełnią
fragmenty
wypowiedzi
filozoficznych,
popularnonaukowych,
publicystycznych i krytycznych, funkcjonujące nie tylko jako objaśniający
komentarz do zagadnień programowych, lecz także jako materiał do
doskonalenia jednej z kluczowych umiejętności – czytania ze zrozumieniem.
Skuteczność
nauczania
jest
również
związana
z
optymalnym
wykorzystaniem czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną w szkole
ponadgimnazjalnej.
Chronologiczny
układ
treści
może
skutkować
nieproporcjonalnym rozłożeniem materiału w poszczególnych klasach, a
przede wszystkim stosunkowo niewielkim obciążeniem klasy pierwszej
(krótkie
teksty
staropolskie)
oraz
przeładowaniem
klasy
drugiej
(nagromadzenie dłuższych tekstów epickich i dramatycznych). W programie
Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka wyeliminowano to niebezpieczeństwo
dzięki przeniesieniu do klasy pierwszej części zagadnień tradycyjnie
omawianych rok później, czyli literatury preromantycznej (polemika
z oświeceniową wizją świata). W klasie pierwszej pojawia się także najwięcej
tekstów stanowiących nawiązania intertekstualne i kulturowe, najczęściej
należących do literatury współczesnej, co pozwala zmniejszyć liczbę godzin
przeznaczonych na jej omawianie w klasie trzeciej, bez negatywnego wpływu
7
na efektywność nauczania. Ponadto w całości omawianych jest pięć dużych
pozycji
książkowych
w
zakresie
podstawowym
i
dwie
w zakresie
rozszerzonym. Dzięki przemyślanemu doborowi lektur z listy zaproponowanej
przez MEN uczniowie na początku IV etapu edukacyjnego nie odzwyczajają
się od omawiania dłuższych utworów literackich i od związanych z tym
umiejętności (m.in. planowania lektury, gospodarowania czasem, sporządzania
notatek, streszczania wątków, charakteryzowania postaci, problematyzowania
utworu).
8
II. CELE NAUCZANIA I WYCHOWANIA
Cele nauczania i wychowania są ściśle powiązane, a ich realizacja wiąże
się z refleksyjnym i twórczym kontaktem z różnymi tekstami – zarówno
literackimi, jak i nieliterackimi. Pozwalają one uczniowi wzbogacać wiedzę o
kulturze, o świecie i o ludziach, a w konsekwencji – także o nim samym.
Poniższe cele, sformułowane w odniesieniu do edukacji w zakresie
podstawowym i rozszerzonym, dotyczą projektowanych osiągnięć uczniów w
zakresie wiedzy i umiejętności oraz postaw. Zarysowują one sylwetkę
absolwenta szkoły ponadgimnazjalnej jako twórczego człowieka, wrażliwego
na innych ludzi – a zwłaszcza na ich odmienność – uznającego wartość
tradycji, w tym tradycji narodowej, oraz wykorzystującego ją do zrozumienia
współczesności, posługującego się uniwersalnym kodem kultury europejskiej.
Realizacja owych celów jest nie tylko efektem dydaktycznego oddziaływania
nauczyciela, ale w równym stopniu wynika z własnej aktywności poznawczej
ucznia i jego pasji samokształcenia, mającej źródło w naturalnej ciekawości
świata. Dostrzeżenie tego faktu jest niezwykle istotnie – jedynie uczeń
traktowany podmiotowo będzie gotów do wzięcia odpowiedzialności za
własny rozwój i swoją edukacyjną przyszłość.
Do najważniejszych celów nauczania i wychowania zakładanych w
programie Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka należą:
1. Poznanie tekstów kultury stanowiących trwałe dziedzictwo kulturowe
Europy (przede wszystkim w zakresie następującej wiedzy: nadawca,
odbiorca, czas powstania, przynależność gatunkowa, funkcja).
2. Rozumienie tekstów kultury na poziomie znaczeń dosłownych (streszczanie,
dostrzeganie głównego tematu, formułowanie idei przewodniej itd.).
9
3. Odczytywanie tekstów kultury na poziomie znaczeń dodatkowych
(alegorycznych, symbolicznych, metaforycznych, parabolicznych itd.).
4. Odczytywanie tekstów literackich w wymiarze antropologicznym jako
wyrazu natury i istoty człowieka.
5. Odczytywanie
tekstów
literackich
w
wymiarze
aksjologicznym;
dostrzeganie ich wartości etycznych, estetycznych, uniwersalnych i
narodowych.
6. Rozpoznawanie w tekstach kultury i interpretowanie istotnych toposów i
motywów świadczących o ciągłości kultury śródziemnomorskiej.
7. Wykorzystywanie podstawowych kontekstów do odczytania tekstów
kultury.
8. Poznanie wyróżników kodu komunikacyjnego dzieła literackiego na tle
kodów innych dziedzin sztuki.
9. Posługiwanie
się
podstawowym
aparatem
pojęciowym
(teoretycznoliterackim, historycznoliterackim i językoznawczym) przy
odbiorze tekstów kultury.
10. Rozumienie
procesów
podstawowych
historyczno-kulturowych;
krytyczna ocena zjawisk kulturowych w kulturze dawnej i współczesnej.
11. Posługiwanie się polszczyzną literacką w mowie i piśmie; przestrzeganie
zasad poprawności i stosowności językowej w obu odmianach języka.
12. Przygotowanie dłuższej wypowiedzi ustnej i pisemnej; respektowanie
wyznaczników gatunkowych danej formy wypowiedzi.
13. Rozpoznawanie i budowanie wypowiedzi językowych o różnych
funkcjach; nazywanie i świadome wykorzystywanie środków językowych
służących realizacji tych funkcji.
14. Formułowanie własnych opinii i skuteczna obrona własnego stanowiska.
1
0
15. Korzystanie
z
różnorodnych
źródeł
informacji
(poszukiwanie
i
przetwarzanie informacji z wykorzystaniem nowoczesnych technologii
informacyjnych).
16. Aktywne uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym.
17. Budowanie postawy tolerancji i poszanowania wobec innych poglądów,
przekonań,
hierarchii
wartości
przy
jednoczesnej
samodzielności
poznawczej i niepodatności na manipulację.
18. Budzenie
refleksji
dotyczących
świata,
różnorodnych
relacji
międzyludzkich, wartości; uwrażliwienie na drugiego człowieka i jego
problemy.
19. Zakorzenienie w tradycji, rozumiane również jako internalizacja
uniwersalnego systemu etycznego kultury europejskiej.
20. Branie odpowiedzialności za własny rozwój i samodoskonalenie
(umiejętność
dokonywania
obiektywnej
samooceny,
racjonalnego
planowania i podejmowania decyzji, konsekwentnej realizacji zamierzeń,
wyciągania wniosków z błędów i porażek).
11
III. TREŚCI NAUCZANIA
Materiał nauczania został uporządkowany według następujących zasad:
− Treści przeznaczone dla zakresu rozszerzonego oznaczono gwiazdką (*).
− W przypadku, gdy w zakresie rozszerzonym zaplanowano jedynie
pogłębienie zagadnienia z zakresu podstawowego, treści nauczania nie
zostały wyróżnione gwiazdką, a różnice między oboma zakresami
wyeksponowano poprzez Pojęcia kluczowe.
− W Innych tekstach kultury uwzględniono kolejno: teksty filozoficzne, dzieła
sztuki oraz teksty popularnonaukowe, krytyczne i publicystyczne (w trzech
ostatnich przypadkach podano tytuł publikacji danego autora bądź tytuł
rozdziału jego dłuższej publikacji, bądź tytuł artykułu wskazanego autora z
publikacji zbiorowej).
− Nie
uwzględniono
wszystkich
dzieł
sztuki
reprodukowanych
w
podręcznikach, a jedynie te, które pełnią w programie szczególną funkcję
jako materiał dydaktyczny wprowadzający w problematykę każdej z epok.
− Pojęcia uznane za kluczowe zostały wymienione tylko raz pomimo
spiralnego układu programu i wielokrotnego odwoływania się do treści
omówionych wcześniej.
− Podział najważniejszych pojęć (Świat idei oraz Organizacja dzieła
literackiego) odpowiada dwóm poziomom, na jakich absolwent szkoły
ponadgimnazjalnej powinien umieć odczytać utwór literacki.
W zaproponowanym poniżej Materiale nauczania całkowicie zawierają
się treści nauczania ujęte w Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla
gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia
uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. W
1
2
programie Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka skonkretyzowano je i nieco
rozszerzono, dobierając teksty kultury spośród propozycji zamieszczonych w
podstawie tak, aby pokazać wielowymiarowość kultury polskiej i europejskiej.
KLASA I
KSZTAŁCENIE LITERACKIE
BIBLIA
Treści nauczania
Biblia jako księga święta, dzieło literackie i dokument historyczny.
Człowiek wobec Boga i dylematów wiary.
Człowiek Biblii wobec problemów egzystencjalnych.
Świat biblijnych wartości – w Starym i Nowym Testamencie.
Biblijny język symboliczny.
Postacie biblijne jako archetypy ludzkich postaw i zachowań oraz ich
reinterpretacja w różnych tekstach kultury.
Nawiązania do biblijnych toposów i motywów w literaturze polskiej i obcej.
Teksty literackie
Księga Rodzaju (fragmenty)
Księga Hioba (fragmenty)
Ewangelia według św. Łukasza (fragmenty)
Ewangelia według św. Marka (fragmenty)
Apokalipsa św. Jana (fragmenty)
Księga Koheleta (fragmenty)
1
3
Księga Psalmów (wybór)
Inne teksty kultury
Rembrandt van Rijn Syn marnotrawny
Adam Szostkiewicz Ewa, czyli milczenie kobiet (fragmenty)
Anna Świderkówna Biblia między mitem a historią (fragmenty)
Dialog z przeszłością
Gustaw Herling-Grudziński Ofiarowanie (fragmenty)
Zbigniew Herbert U wrót doliny
Edward Stachura Pejzaż
Wisława Szymborska Żona Lota
Kazimiera Zawistowska Herodiada
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: kultura śródziemnomorska, monoteizm, Biblia, testament,
ewangelia, topos, motyw, sacrum, profanum, vanitas, przymierze,
apokalipsa, homo viator.
− Organizacja
dzieła
literackiego:
inwersja,
paralelizm
(składniowy,
znaczeniowy), psalm, symbol, apokryf, przypowieść, reinterpretacja,
(parabola), alegoria (interpretacja alegoryczna), archaizm, stylizacja
biblijna;
ANTYK GRECKO-RZYMSKI
Treści nauczania
Bohaterowie greckiej mitologii jako archetypy ludzkich postaw i zachowań
1
4
oraz ich reinterpretacja w różnych tekstach kultury.
Idea naśladowania natury w sztuce starożytnej.
Swoistość literatury jako dziedziny sztuki i rodzaju piśmiennictwa.
Heroizm i codzienność w eposie homeryckim.
Koncepcja ludzkiego losu i etos w tragedii antycznej.
Refleksja metapoetycka w liryce Horacego.
Życie godne i szczęśliwe w pieśniach Horacego.
Nawiązania do mitologicznych oraz antycznych toposów i motywów w
literaturze i sztuce współczesnej.
Teksty literackie
Hezjod Teogonia (fragmenty)
Homer Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty)
Safona [Wierz mi, że chciałabym umrzeć...], [Wydaje mi się samym bogom
równy…]
Tyrtajos Rzecz to piękna…
Sofokles Król Edyp
Horacy Pieśni (wybór)
Inne teksty kultury
Praksyteles Apollo Sauroktonos
Zygmunt Kubiak Mitologia Greków i Rzymian (fragmenty)
Jan Parandowski Mitologia (fragmenty)
Michał Głowiński Narcyz i jego odbicia (fragmenty)
Janusz Misiewicz Tragedia attycka (fragmenty)
Ośrodek Badań Teatralnych Gardzienice Metamorfozy (fragmenty)
1
5
Włodzimierz Lengauer Gardzienickie gesty (fragmenty)
Zbigniew Herbert Narcyz
Halina Poświatowska Lustro
Stanisław Pasierb Sauroktonos
Czesław Miłosz Orfeusz i Eurydyka
Josif Brodski W stylu Horacego
Cyprian Norwid Do Spółczesnych
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: antyk, filozofia, politeizm, mit, heroizm, etos (rycerski), Fatum,
tragizm, katharsis, stoicyzm (aurea mediocritas), epikureizm (carpe diem),
„nie wszystek umrę” (non omnis moriar), exegi monumentum, horacjanizm,
poeta-wychowawca, archetyp, narcyzm, tyrteizm.
− Organizacja dzieła literackiego: rodzaj literacki, gatunek literacki, epika,
liryka, dramat, epos (epopeja) rycerski i religijny, porównanie, porównanie
homeryckie, inwokacja, patos, pieśń, tragedia, zasada trzech jedności,
decorum, mimesis (naśladowanie),
wina tragiczna (hamartia), ironia
tragiczna, hybris.
ŚREDNIOWIECZE
Treści nauczania
Przemiany w średniowiecznym światopoglądzie i duchowości.
Realizacje idei ad maiorem Dei gloriam w literaturze średniowiecza.
1
6
Kulturowe mity średniowiecza (miłość dworna i etos rycerski) i rozrachunek z
nimi w literaturze polskiej i obcej.
Estetyka średniowiecza – katedra gotycka jako uniwersalny wzorzec piękna i
inspiracja dla twórców innych dziedzin sztuki.
Nawiązania do średniowiecznych toposów i motywów w literaturze
współczesnej.
Średniowieczne oswajanie śmierci.
Alegoryczny język średniowiecznej kultury.
Teksty literackie
Bogurodzica
Posłuchajcie, bracia miła
Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)
Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)
Inne teksty kultury
Deesis (ikona bizantyjska)
Madonna z dzieciątkiem (francuska rzeźba drewniana)
Maryja z Dzieciątkiem (rzeźba bizantyjska)
Tomek Bagiński Katedra
Aron Guriewicz Kategorie kultury średniowiecznej (fragmenty)
Halina Poświatowska Śpiący jednorożec
Jan Twardowski Malowani święci
1
7
Miron Białoszewski Wywiad
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: średniowiecze, teocentryzm, uniwersalizm, styl romański, gotyk,
deesis, asceza, hagiografia, pareneza, franciszkanizm, miłość dworna, taniec
śmierci (danse macabre), teodycea, Stabat Mater Dolorosa, ars moriendi.
− Organizacja dzieła literackiego: pieśń religijna, hymn, legenda, alegoria,
lament (plankt), groteska.
RENESANS
Treści nauczania
Humanizm jako wyraz nowożytnej duchowości.
Człowiek renesansu – filozof i obywatel pomiędzy optymizmem a
zwątpieniem.
Renesansowa koncepcja miłości, małżeństwa i kobiety.
Tragiczne wybory bohaterów szekspirowskich.
Nawiązania do renesansowych toposów i motywów w literaturze współczesnej.
Uniwersalny wymiar humanistycznej interpretacji świata – od antyku do
literatury XX wieku.
Teksty literackie
Jan Kochanowski Fraszki (wybór), Pieśni (wybór), Treny (wybór), psalm
Francesco Petrarca Sonety (wybór)
William Szekspir Makbet
Inne teksty kultury
1
8
Giovanni Pico della Mirandola O godności człowieka (fragmenty)
Niccolo Machiavelli Książę (fragmenty)
Leonardo da Vinci Mona Lisa
Ewa Lipska Może będzie lepiej
Julia Hartwig Pośpiech
Konstanty I. Gałczyński Pieśń I
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: renesans (odrodzenie), humanizm, antropocentryzm, reformacja,
horacjanizm, Fortuna, topos „gdzie jest / gdzie są?” (ubi est? / ubi sunt?),
petrarkizm, poeta doctus, topos “skąd zło?” (unde malum?).
− Organizacja dzieła literackiego: wiersz sylabiczny, przerzutnia, sonet,
fraszka, tren, ironia, tragedia nowożytna, klasycyzm renesansowy, cykl
literacki.
BAROK
Treści nauczania
Antynomiczny charakter kultury barokowej.
Refleksja metafizyczna w literaturze baroku – człowiek wobec czasu, śmierci i
Boga.
Wirtuozeria poezji barokowej jako przejaw niepokojów egzystencjalnych
epoki.
Sarmackie widzenie świata – pomiędzy megalomanią a obywatelską troską o
1
9
Rzeczpospolitą.
Nawiązania do barokowych toposów i motywów oraz do barokowej poetyki w
literaturze współczesnej.
Teksty literackie
Mikołaj Sęp-Szarzyński Sonety (wybór)
Daniel Naborowski, wiersze (wybór)
Jan Andrzej Morsztyn, wiersze (wybór)
Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki (fragmenty)
Piotr Skarga Kazania sejmowe (fragmenty)
Inne teksty kultury
Blaise Pascal Myśli (fragment)
Peter Paul Rubens Minerwa chroniąca Pax przed Marsem
Brian P. Levack Czarownica (fragmenty)
Janusz Tazbir Reformacja – kontrreformacja – tolerancja (fragmenty)
Wisława Szymborska Kobiety Rubensa
Stanisław Grochowiak [Dla zakochanych to samo staranie…]
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: barok, kontrreformacja, poezja metafizyczna, poezja dworska,
sarmatyzm, ksenofobia, tradycjonalizm, przedmurze chrześcijaństwa,
idealizm.
2
0
− Organizacja
dzieła
literackiego:
koncept
(konceptyzm),
paradoks,
oksymoron, hiperbola, antyteza, anafora, puenta, kontrast, peryfraza,
pamiętnik, makaronizm, turpizm,
OŚWIECENIE I POCZĄTKI NOWOCZESNOŚCI
Treści nauczania
Naprawianie świata w literaturze i publicystyce oświecenia.
Nowy
model
patriotyzmu
w
obliczu
utraty
niepodległości
przez
Rzeczpospolitą.
Oświeceniowe idee i wartości w literaturze epoki.
Kryzys oświeceniowego racjonalizmu – „człowiek serca” w literaturze
sentymentalnej i preromantycznej.
Nawiązania do oświeceniowych toposów i motywów oraz do klasycystycznej
poetyki w literaturze współczesnej.
Człowiek wobec rzeczywistości historycznej, dobra i zła, Boga i szatana.
Teksty literackie
Ignacy Krasicki Satyry (wybór), Hymn do miłości ojczyzny, wiersze (wybór),
Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera, Faust (fragmenty)
Franciszek Karpiński, wiersze (wybór)
Inne teksty kultury
Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł (fragmenty)
2
1
Powszechna deklaracja praw człowieka (fragmenty)
Jacques-Louis David Śmierć Marata
Olga Tokarczuk Podróż ludzi Księgi
Leopold Staff Ars poetica
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: oświecenie, nowoczesność, rozum, racjonalizm, dydaktyzm,
publicystyka, werteryzm, ból istnienia (Weltschmerz),
− Organizacja dzieła literackiego: klasycyzm, sentymentalizm, rokoko,
karykatura, satyra, powieść epistolarna, mowa Ezopowa.
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE
JĘZYK W INTERAKCJI
Elementy aktu komunikacji językowej.
Najważniejsze funkcje komunikatów językowych.
Warunki skuteczności komunikacji językowej.
Etyka wypowiedzi – perswazyjne i manipulacyjne użycia języka.
Retoryka jako sztuka skutecznego przemawiania (podstawowe środki
retoryczne, kompozycja mowy).
2
2
Werbalne i niewerbalne środki komunikacji.
Erystyka jako sztuka prowadzenia sporów.
Pojęcia kluczowe: komunikacja, nadawca, odbiorca, komunikat, kontekst,
kod, kontakt, funkcja informatywna, impresywna, perswazyjna, ekspresywna,
poetycka, retoryka, perswazja, manipulacja, funkcja metajęzykowa, fatyczna,
decorum, erystyka.
JĘZYK W SPOŁECZEŃSTWIE
Oficjalna i nieoficjalna, mówiona i pisana odmiana języka.
Użytkowe odmiany formalnego języka pisanego.
Zasady komponowania i redagowania pisemnej wypowiedzi formalnej.
Teksty
literackie
doby
staropolskiej
jako
odzwierciedlenie
rozwoju
polszczyzny.
Sposoby wzbogacania zasobu leksykalnego polszczyzny.
Pochodzenie polszczyzny. Rodzina językowa języków słowiańskich.
Pojęcia kluczowe: podanie, wniosek, oświadczenie, petycja, archaizm
(fonetyczny, fleksyjny, leksykalny, składniowy), neosemantyzm, zapożyczenie.
KSZTAŁT WYPOWIEDZI JĘZYKOWEJ
Biblia i mitologia jako źródła frazeologizmów we współczesnej polszczyźnie.
Uwarunkowania językowe i komunikacyjne wypowiedzi monologowych i
dialogowych.
Znaczenie jednostek leksykalnych.
Wieloznaczność językowa i znaczenia metaforyczne.
2
3
Najważniejsze relacje semantyczne w języku.
Wprowadzenie do stylistyki – pojęcie stylu językowego i stylizacji.
Podstawowe gatunki ustnych wypowiedzi językowych: mowa (przemówienie),
referat, prezentacja, dyskusja.
Charakterystyczne cechy języka i stylu tekstów doby staropolskiej i tekstów
preromantycznych.
Pojęcia
kluczowe:
frazeologizm,
monolog,
dialog,
wieloznaczność
(polisemia), metafora, antonimia, homonimia, synonimia, styl językowy,
stylizacja.
SEMIOTYCZNY CHARAKTER JĘZYKA
Znak językowy na tle innych rodzajów znaków.
Cechy charakterystyczne języka jako systemu znaków. Podsystemy języka.
Pojęcia kluczowe: znak, system, dwuklasowość, fonetyka, fleksja, leksyka,
składnia.
2
4
KLASA II
ROMANTYZM
Treści nauczania
Nowa estetyka – przełom romantyczny w literaturze, malarstwie i muzyce.
Romantyczne drogi wiodące do poznania – siebie, natury i świata
pozazmysłowego.
Polskie drogi do wolności – koncepcje odzyskania niepodległości w literaturze
romantycznej.
Władcy romantycznej historii – człowiek, Bóg, szatan.
Tragizm bohaterów romantycznych.
Romantyczny poeta wieszcz wobec Boga i innych ludzi.
Inicjacyjny charakter podróży romantycznej.
Kreacje bohaterów romantycznych – pomiędzy indywidualizmem a realizacją
kulturowych wzorców.
Literatura romantyczna jako źródło polskiej mitologii narodowej.
Antynomie literatury romantycznej.
„Poezja wszechstronna” – estetyka dramatu romantycznego.
Nawiązania
do
romantycznych
toposów
i
motywów
w
literaturze
współczesnej.
Czy na pewno „niesceniczny”? – dramat romantyczny w polskim teatrze
współczesnym.
*Rozrachunek z romantyczną mitologią narodową w literaturze współczesnej.
2
5
*Gombrowiczowski rozrachunek z narodowymi stereotypami.
Teksty literackie
Adam Mickiewicz Oda do młodości, Ballady (wybór, w tym Romantyczność),
Sonety krymskie (wybór), Konrad Wallenrod (fragmenty), Dziady cz. III,
Dziady cz. IV (fragmenty), Pan Tadeusz, *Liryki lozańskie (wybór)
Juliusz Słowacki wiersze (wybór), Kordian
*Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia
Cyprian Kamil Norwid, wiersze (wybór)
*Franciszek Schiller Do radości
Inne teksty kultury
Caspar David Friedrich Skały kredowe na Rugii
Georg Wilhelm Friedrich Hegel Wykłady z filozofii dziejów (fragmenty)
Konrad Swinarski Dziady (fragmenty)
Maria Janion Wampir: biografia symboliczna (fragmenty)
Anna Kamieńska Prośba
*Tadeusz Konwicki Kronika wypadków miłosnych (fragmenty)
*Ernest Bryll Lekcja polskiego – Słowacki
*Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: romantyzm, irracjonalizm, ludowość, historyzm, orientalizm,
2
6
pejzaż
duszy,
prometeizm,
pielgrzymka,
mesjanizm,
egotyzm,
wallenrodyzm,
martyrologia,
rewolucja,
makiawelizm,
historiozofia,
indywidualizm, bohater werteryczny, wieszcz, mit arkadyjski, *autokreacja,
*winkelriedyzm, *prowidencjalizm, *frenezja, *stereotyp, *Synczyzna.
− Organizacja dzieła literackiego: oda, ballada, legenda, rapsod, dramat
romantyczny, kompozycja otwarta, synkretyzm, improwizacja, epopeja
romantyczna,
idealizacja,
epilog,
*parodia,
*aluzja
literacka,
*intertekstualność.
POZYTYWIZM
Treści nauczania
Nowe zadania literatury i prasy – pisarze i publicyści jako propagatorzy
pozytywistycznego programu społecznego.
Pozytywistyczne ideały i hasła w literaturze epoki – ich realizacja i
rozrachunek z nimi.
Poznawanie człowieka w prozie realizmu – portrety psychologiczne bohaterów
literackich, jednostka wobec społeczeństwa nowoczesnego.
Bohaterowie prozy realistycznej w poszukiwaniu wartości.
Mizogini i feminiści – autorzy prozy realistycznej o kobietach.
Próby zrozumienia Innego w literaturze pozytywizmu.
Miasto jako przestrzeń i bohater powieści realistycznych.
Mikrokosmos powieści realistycznej.
Poezja czasów niepoetyckich.
Zwycięstwo
romantyzmu
–
apoteoza
polskiej
historii
i
dążeń
niepodległościowych w literaturze pozytywistycznej.
Nawiązania do pozytywistycznych toposów i motywów oraz do *poetyki
2
7
realizmu w literaturze współczesnej.
Teksty literackie
Bolesław Prus Lalka, Kroniki tygodniowe (wybór)
*Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem
Maria Konopnicka Mendel Gdański
*Adam Asnyk, wiersze (wybór)
*Gustaw Flaubert Pani Bovary (fragmenty)
Inne teksty kultury
August Comte Wykład filozofii pozytywnej (fragmenty)
Józef Chełmoński Czwórka
*Zbigniew Kuźmiński Nad Niemnem
Sławomira
Walczewska
Damy,
rycerze,
feministki:
kobiecy
dyskurs
emancypacyjny w Polsce (fragmenty)
Jan Tomkowski Neurotyczni bohaterowie Prusa (fragmenty)
Michał Głowiński Powieść i autorytety (fragmenty)
*Jan Kochanowski O żywocie ludzkim
* Zbigniew Herbert Trzy studia na temat realizmu
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: pozytywizm, utylitaryzm, liberalizm, socjalizm, scjentyzm,
darwinizm, praca u podstaw, praca organiczna, emancypacja kobiet,
2
8
asymilacja Żydów, antysemityzm, etos mieszczański, klasa (grupa)
społeczna, panorama społeczna, *epigonizm.
− Organizacja dzieła literackiego: realizm, powieść, stylizacja środowiskowa,
nowela, opowiadanie, sakralizacja, felieton, reportaż, *tendencyjność,
*mowa pozornie zależna, *przedakcja, *wątek, *epizod, *naturalizm,
*powieść eksperymentalna, *bowaryzm.
MODERNIZM
Treści nauczania
Artyści o artystach – autotematyzm literatury modernizmu.
Przeczucie końca cywilizacji europejskiej w poezji modernizmu.
Poszukiwanie leków na „cierpienie duszy” w liryce modernizmu.
Przemiany języka poetyckiego w liryce modernizmu.
Ewolucja postaw w twórczości poetów młodopolskich.
Symbol jako sposób mówienia o rzeczywistości psychologicznej, społecznej i
narodowej w poezji, dramacie i prozie Młodej Polski.
Realistyczny portret miasta i wsi w literaturze Młodej Polski.
Tradycja romantyczna i pozytywistyczna w literaturze młodopolskiej.
Bohaterowie prozy modernistycznej w poszukiwaniu wartości.
Człowiek przełomu wieków – między naturą a cywilizacją, między sacrum a
profanum.
Przekład dzieła literackiego na język filmu – problemy ekranizacji i adaptacji.
Nawiązania do modernistycznych toposów i motywów w literaturze
współczesnej.
*Sposoby kreowania rzeczywistości symbolicznej w sztuce modernizmu.
*Obraz miłości w czasach francuskiej belle époque.
2
9
Teksty literackie
Kazimierz Przerwa Tetmajer, wiersze (wybór)
Jan Kasprowicz Dies irae (fragmenty), Krzak dzikiej róży w Ciemnych
Smreczynach, *[Rzadko na moich wargach…]
Leopold Staff, wiersze (wybór)
Maria Konopnicka Rota
*Stefan Żeromski Rozdzióbią nas kruki, wrony…
Stanisław Wyspiański Wesele
Władysław Stanisław Reymont Chłopi, t. 1: Jesień ,* t. 2-4: Zima, Wiosna,
Lato.
Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara
*Joseph Conrad Jądro ciemności
*Charles Baudelaire, wiersze (wybór)
*Marcel Proust W poszukiwaniu straconego czasu (fragmenty)
Inne teksty kultury
Fryderyk Nietzsche Poza dobrem i złem (fragmenty)
Claude Monet Impresja – wschód słońca
Edward Munch Krzyk
Andrzej Wajda Wesele
*Edward Redliński Konopielka (fragmenty)
*Edward Stachura Wędrówką jedną życie jest człowieka, Piosenka nad
3
0
piosenkami
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: modernizm, Młoda Polska, neoromantyzm, nietzscheanizm,
schopenhaueryzm,
dekadentyzm,
nihilizm,
immoralizm,
relatywizm,
manicheizm, mizoginizm, „sztuka dla sztuki”, Nirwana, „rozpaczliwy
hedonizm”,
katastrofizm,
chłopomania,
idealizm,
społecznikostwo,
*(post)kolonializm.
− Organizacja dzieła literackiego: manifest, impresjonizm, ekspresjonizm,
synekdocha, erotyk, synteza sztuk, dialektyzacja, powieść modernistyczna,
symbolizm, *narracja personalna, *synestezja, *montaż asocjacyjny,
*powieść polifoniczna, *tonizm, *rymy (męskie – żeńskie, dokładne –
niedokładne, konsonanse – asonanse, gramatyczne – niegramatyczne),
*układ rymów (krzyżowy, okalający, parzysty).
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE – NURT KLASYCZNY
Treści nauczania
Codzienność jako temat literatury dwudziestolecia międzywojennego.
Nowy model języka poetyckiego w liryce międzywojnia.
„Radość z odzyskanego śmietnika” – literatura wobec problemów II
Rzeczpospolitej.
Rewolucja jako „zmierzch świata” i cywilizacji europejskiej.
Kobiety i kobiecość w poezji i prozie międzywojennej.
Refleksja metafizyczna i filozoficzna w poezji Bolesława Leśmiana.
*Estetyzm jako tendencja artystyczna międzywojnia.
*Poetyka powieści psychologicznej.
3
1
*Przeszłość jako czynnik determinujący człowieka – odkrywanie tajników
ludzkiej psychiki w prozie międzywojennej i współczesnej.
Teksty literackie
Julian Tuwim, wiersze (wybór)
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, wiersze (wybór)
Bolesław Leśmian, wiersze (wybór)
Stefan Żeromski Przedwiośnie
Zofia Nałkowska Granica
Leopold Staff, wiersze (wybór)
*Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka
Inne teksty kultury
Oswald Spengler Zmierzch Zachodu (fragmenty)
Marc Chagall Ja i moje miasteczko
Piotr Osęka Bolszewizm zmysłów precz (fragmenty)
*Antoni Słonimski Elegia miasteczek żydowskich
*Marcin Świetlicki Prawda o drzewach
*Stanisław Lem Solaris (fragmenty)
Pojęcia kluczowe
− Świat
idei:
biologizm,
dwudziestolecie
urbanizm,
międzywojenne,
metafizyka,
utopia,
Skamander,
demokracja,
personalizm, determinizm, proza kobieca, *psychoanaliza.
3
2
witalizm,
komunizm,
− Organizacja dzieła literackiego: stylizacja potoczna, miniatura poetycka,
ballada filozoficzna, powieść polityczna, powieść inicjacyjna, powieść
psychologiczna, *inwersja czasu, *dygresja, retrospekcja, *retardacja,
*estetyzm,
*imażinizm,
*antycypacja,
*monolog
wewnętrzny,
*introspekcja.
JĘZYK W INTERAKCJI
Skuteczność retoryczna – dostosowanie sposobu argumentacji do sytuacji
wypowiedzi.
Reguły dyskusji.
Etyka mówienia – agresja werbalna jako jeden z przejawów przemocy w
relacjach międzyludzkich.
Etykieta językowa – zasady językowego savoir-vivre’u.
Zależność
między
kształtem
językowym
wypowiedzi
a
kontekstem
pragmatycznym (nadawca, odbiorca, sytuacja komunikacyjna).
Różne sposoby realizowania intencji komunikacyjnej nadawcy.
Oficjalność i nieoficjalność wypowiedzi językowej.
Pojęcia kluczowe: argument, kontrargument, przykład, teza, hipoteza,
wniosek, lokucja, illokucja, perlokucja, akt mowy (asertywy, dyrektywy,
komisywy, ekspresywy, deklaratywy), etykieta językowa.
3
3
Środowiskowe zróżnicowanie polszczyzny.
Terytorialne zróżnicowanie polszczyzny.
Pojęcia kluczowe: żargon, gwara środowiskowa, gwara zawodowa, dialekt,
gwara, regionalizm.
Styl jako sposób wyrażania myśli w mowie i piśmie.
Funkcja i rodzaj wypowiedzi językowej jako czynniki determinujące wybór
stylu.
Najważniejsze style użytkowe polszczyzny.
Podstawowe typy stylizacji.
Sposoby wzbogacania zasobu leksykalnego polszczyzny.
Podstawowe gatunki wypowiedzi językowych: artykuł, felieton, reportaż,
negocjacje.
*Charakterystyczne
cechy
języka
i
stylu
tekstów
romantycznych,
pozytywistycznych i modernistycznych.
Pojęcia kluczowe: styl (potoczny, artystyczny, publicystyczny, naukowy,
urzędowy), stylizacja (dialektyzacja, archaizacja, kolokwializacja), neologizm,
słowotwórstwo.
KLASA III
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE – NURT AWANGARDOWY
Treści nauczania
3
4
Pojęcie awangardowości w sztuce.
Poszukiwanie tożsamości w świecie zniewolonym przez Formę.
Zapowiedzi nadchodzącej katastrofy w liryce późnego międzywojnia.
Przemiany formy narracyjnej i *dramatycznej w literaturze międzywojennej.
Człowiek
wobec
władzy
totalitarnej
w
literaturze
dwudziestolecia
międzywojennego.
*Modernizm i awangarda – przemiany języka poetyckiego w liryce przełomu
wieków XIX i XX.
*Katastroficzna wizja historii w dramacie Witkacego.
*Eksploracja niepoznanych obszarów ludzkiej psychiki (podświadomości i
nieświadomości) w literaturze dwudziestolecia międzywojennego.
Teksty literackie
Józef Czechowicz, wiersze (wybór)
Witold Gombrowicz Ferdydurke
Bruno Schulz Sklepy cynamonowe (wybór)
Franz Kafka Proces
*Julian Przyboś, wiersze (wybór)
*Witkacy Szewcy (fragmenty)
*James Joyce Ulisses (fragmenty)
Inne teksty kultury
Zygmunt Freud Kultura jako źródło cierpień (fragmenty)
Picasso Guernica
Wolfgang Kayser Próba określenia istoty groteskowości (fragmenty)
Pojęcia kluczowe
3
5
− Świat
idei:
awangardowość,
antybohater,
absurd,
Forma,
parodia,
podświadomość, antyurbanizm, *everyman, *Awangarda Krakowska,
*przeżycie metafizyczne, *Tajemnica Istnienia;
− Organizacja dzieła literackiego: formizm, kubizm, surrealizm, wiersz wolny,
antypowieść, oniryzm, kreacjonizm, proza poetycka, *nowa metafora,
*Czysta Forma, *strumień świadomości, *porządek asocjacyjny.
LITERATURA WOJNY I OKUPACJI
Treści nauczania
Literatura jako świadectwo czasów pogardy.
Człowieczeństwo kalekie? – obraz człowieka w literaturze lagrowej i łagrowej.
Literackie wizje zagłady – poszukiwanie sposobów opisu doświadczenia
wojennego.
Heroizacja
i
deheroizacja
doświadczenia
wojennego
w
literaturze
współczesnej.
Wojenny i powojenny dramat pokolenia Kolumbów.
Czy poezja może być ocaleniem?
Holocaust w polskiej literaturze i publicystyce.
*Oblicza katastrofizmu w dwudziestowiecznej literaturze polskiej i obcej.
Teksty literackie
Krzysztof Kamil Baczyński, wiersze (wybór)
Czesław Miłosz, wiersze (wybór)
Tadeusz Różewicz, wiersze (wybór)
Tadeusz Borowski, opowiadania (wybór)
Gustaw Herling Grudziński Inny świat
3
6
Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
*Tadeusz Gajcy Wczorajszemu
Inne teksty kultury
Erich Fromm Ucieczka od wolności (fragmenty)
Roman Polański Pianista
*Adam Michnik Szok Jedwabnego (fragmenty)
*Jan Paweł II Tryptyk Rzymski
Pojęcia kluczowe
− Świat
idei:
generacyjny,
pokolenie
lagier
Kolumbów,
(łagier),
apokalipsa
zlagrowanie,
spełniona,
(złagrowanie),
tragizm
moralność
odwróconego dekalogu, totalitaryzm, nazizm, faszyzm, dehumanizacja,
reifikacja, Holokaust, autobiografizm.
− Organizacja dzieła literackiego: behawioryzm, poezja żołnierska, literatura
faktu,
autentyzm,
reportaż,
wywiad,
„poezja
ściśniętego
gardła”,
deheroizacja.
WSPÓŁCZESNOŚĆ I PONOWOCZESNOŚĆ
Treści nauczania
Człowiek w sytuacjach granicznych – postawy i wybory moralne bohaterów
współczesnej literatury i filmu.
Poszukiwanie heroizmu w świecie grozy i absurdu.
Literatura i film o zagrożeniach dla wolności w świecie współczesnym.
3
7
Świadectwa degradacji rzeczywistości w sztuce XX wieku.
Sacrum, kultura, wartości uniwersalne… – poszukiwanie ocalenia w literaturze
współczesnej.
Związki sztuki i polityki – postawy polskich intelektualistów wobec Nowej
Wiary.
Opisywanie rzeczywistości PRL-u i jej kontestacja w polskiej literaturze
współczesnej.
Dramat absurdu jako wyzwanie wobec tradycji – groteskowa twarz
współczesności w teatrze i literaturze.
Różnorodność zjawisk w polskiej poezji powojennej.
Blaski i cienie kultury masowej.
*Między prawdą a zmyśleniem – esej i dziennik jako gatunki pograniczne.
*Postmodernizm i dekonstrukcja – przemiany w najnowszej prozie i poezji.
Teksty literackie
Czesław Miłosz *Zniewolony umysł (fragmenty), wiersze (wybór)
Tadeusz Różewicz, wiersze (wybór)
Zbigniew Herbert, wiersze (wybór)
Miron Białoszewski, wiersze (wybór)
Wisława Szymborska, wiersze (wybór)
Stanisław Barańczak, wiersze (wybór)
Jan Twardowski, wiersze (wybór)
Sławomir Mrożek Tango
Olga Tokarczuk Prawiek i inne czasy
Jan Paweł II, homilia na Placu Zwycięstwa, 2 czerwca 1979
Albert Camus Dżuma, *Mit Syzyfa (fragmenty)
3
8
*Witold Gombrowicz Dziennik (fragmenty)
*Rafał Wojaczek, wiersze (wybór)
*Andrzej Bursa, wiersze (wybór)
Inne teksty kultury
Jean-Paul Sartre Egzystencjalizm jest humanizmem (fragmenty)
Andy Warhol Marilyn
Andrzej Wajda Popiół i diament
Maciej Englert Tango
Cyprian Norwid Tyrtej
*Cyprian Norwid Moja ojczyzna
Pojęcia kluczowe
− Świat idei: egzystencjalizm, humanizm laicki, socrealizm, pokolenie
„Współczesności”, Nowa Fala, cenzura, drugi obieg, literatura emigracyjna,
poezja kultury, theatrum mundi, (neo)klasycyzm, poezja rupieci, etos
inteligencki, (non)konformizm, progresywizm, konserwatyzm, dyktatura
proletariatu,
dokument,
masowa,
kultura
*„kaskaderzy
literatury”,
*„człowiek zbuntowany”, *postmodernizm, *dekonstrukcja, *sylwiczność;
− Organizacja dzieła literackiego: powieść parabola, teatr absurdu, poezja
lingwistyczna, liryka narracyjna,
traktat, *esej, *dziennik, *stylizacja
biografii.
3
9
JĘZYK W INTERAKCJI
Język
jako
narzędzie
zniewolenia
w
politycznych
wypowiedziach
propagandowych.
Perswazyjne wykorzystanie języka przez współczesną kulturę masową.
Pojęcia kluczowe: nowomowa, reklama.
Pokoleniowe zróżnicowanie języka – język młodzieżowy na tle polszczyzny
literackiej.
Pisana i mówiona odmiana języka – odmienność kształtu językowego
determinowana sytuacją komunikacyjną.
Specyfika współczesnej komunikacji medialnej.
Rozwój nowych mediów – szanse i zagrożenia dla polszczyzny.
*Język jako narzędzie wartościowania, kategoryzowania i interpretacji świata.
Pojęcia kluczowe: kolokwializm, wulgaryzm, elipsa, anakolut, zdanie,
równoważnik zdania, massmedia, hipertekst, mediatyzacja (tabloidyzacja)
rzeczywistości, blog, forum internetowe, czat, *językowy obraz świata,
*funkcja poznawcza, komunikacyjna, społeczna języka.
Bogactwo frazeologiczne polszczyzny.
4
0
Frazeologizmy jako tworzywo wypowiedzi poetyckiej i wypowiedzi potocznej.
Pojęcie kultury języka.
Kryteria poprawności językowej.
Podstawowe typy błędów językowych.
Błąd językowy a innowacja językowa – rozróżnienie pojęć.
Zasady redagowania i adiustacji tekstu.
Zasady sporządzania opisu bibliograficznego (książki, artykułu z pracy
zbiorowej i czasopisma, materiałów internetowych i audiowizualnych).
Podstawowe gatunki wypowiedzi językowych: esej.
*Styl potoczny jako centrum systemu stylowego języka.
*Charakterystyczne cechy języka i stylu tekstów awangardowych i
współczesnych.
Pojęcia kluczowe: łączliwość wyrazów, idiom, defrazeologizacja, norma
językowa, poprawność językowa, błąd językowy (fonetyczny, fleksyjny,
leksykalny,
frazeologiczny,
składniowy),
błąd
stylistyczny,
innowacja
językowa, bibliografia podmiotu, bibliografia przedmiotu, *fraza, *wyrażenie,
*zwrot, *puryzm językowy.
4
1
IV. SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW1
Kierunek poszukiwań efektywnych metod i form pracy z uczniem został
zasugerowany już w samym tytule programu. Zrozumieć tekst można bowiem
jedynie dzięki ćwiczeniu umiejętności jego odczytywania na różnych
poziomach i w różnych kontekstach. Uczeń staje tym samym w roli badacza
(nie procesu historycznoliterackiego, ale tekstu właśnie), wykorzystując
wiedzę encyklopedyczną o epoce, autorze, gatunku czy środkach językowych
jako narzędzie służące pogłębieniu jego analiz i interpretacji.
Z tego powodu zasadne wydaje się ograniczenie metod podających na
rzecz uczenia problemowego, a także przeniesienie punktu ciężkości z pracy
zbiorowej z całą klasą na pracę indywidualną i grupową.
Z drugiej strony, zrozumienie tekstu ma prowadzić do zrozumienia
człowieka – osiągnięcie tego celu jest możliwe wyłącznie poprzez
zainteresowanie ucznia omawianą problematyką i skłonienie go do
indywidualnych
refleksji
nad
czytanym
tekstem,
stąd
konieczność
wykorzystania w procesie dydaktycznym metod aktywizujących.
Nie należy oczywiście zapominać również o tradycyjnych metodach
nauczania (wykład, praca z podręcznikiem), podających wiedzę w sposób
bardziej uporządkowany i systematyczny, co bywa niekiedy wręcz konieczne,
zwłaszcza w słabszych zespołach klasowych.
Wstępna faza lekcji
Inicjalna faza lekcji to okazja do stworzenia sytuacji problemowej,
1
W pracy nad procedurami osiągania celów i ocenianiem osiągnięć uczniów inspirowałam się następującymi publikacjami:
Bolesław Niemierko, Pomiar wyników kształcenia, WSiP, Warszawa 2004; Merrill Harmin Duch klasy. Jak motywować
uczniów do nauki?, CEO, CIVITAS, Warszawa 2005; Paul Black, Christine Harrison, Clare Lee, Bethan Marshall, Dylan
Wiliam, Jak oceniać, aby uczyć?, CEO, CIVITAS, Warszawa 2006; Danuta Sterna Ocenianie kształtujące w praktyce,
CEO, CIVITAS, Warszawa 2006.
4
2
określenia celu zajęć i zaciekawienia uczniów omawianymi zagadnieniami.
Uaktywnienie klasy już od początku lekcji oznacza także maksymalne
wykorzystanie czasu i właściwe ukierunkowanie energii uczniowskiej.
W tym celu warto wypróbować następujące pomysły:
− Zapisanie na tablicy cytatu z omawianej lektury z prośbą o skomentowanie
go przez uczniów.
− Sformułowanie tematu lekcji w formie problemu lub pytania; poproszenie
uczniów o udzielenie wstępnych, intuicyjnych odpowiedzi.
− Zapisanie tematu lekcji, w którym zostało opuszczone ważne pojęcie;
poinformowanie uczniów, iż celem lekcji jest jego odnalezienie i
zdefiniowanie.
− Rozdanie krótkich fragmentów utworu literackiego, urwanego tak, aby
uczeń spróbował na podstawie własnych skojarzeń uzupełnić ciąg dalszy
tekstu.
− Uzupełnianie
krzyżówki
sprawdzającej
opanowanie
zagadnień
z
poprzedniej lekcji z rozwiązaniem, które jest zarazem pojęciem kluczowym
dla rozpoczynających się zajęć.
Zasadnicza faza lekcji
Przedstawione poniżej konkretne propozycje zorganizowania lekcji nie
opisują oczywiście wszystkich metod pracy na zajęciach języka polskiego w
szkole ponadgimnazjalnej. Łączy je natomiast dążenie do operacjonalizacji
działań uczniów oraz do zaangażowania w lekcję wszystkich, a nie tylko
wybranych, nacisk na uczenie samodzielności myślenia oraz skutecznego i
etycznego komunikowania.
4
3
METO
NAJWAŻNIEJSZE
OPIS
DA
CELE
WYKORZYSTANIA
Praca
− Rozpoznawanie
Metoda pracy z określonym
z tekste
m
nadawcy i adresata
I
PRZYKŁAD
fragmentem
tekstu
jest
− Wyszukiwanie
kluczowa dla osiągania celów
informacji
wyznaczonych przez program.
− Odczytywanie
Ponadto
stwarza
ona
dosłownych i ukrytych nauczycielowi
sensów wypowiedzi
− Nazywanie
możliwości
i lekcjach.
oraz Warto prześledzić przykładowe
określanie ich funkcji
rozwiązania
− Formułowanie
wniosków
podstawie
różnorodnych
środków zastosowań na poszczególnych
językowych
stylistycznych
wiele
konkretnych
metodyczne
zajęć,
w
tym
na wypadku oparte na zestawie
analizy poleceń
tekstu
poświęconych
romantycznemu
prometeizmowi (dotyczą one
sc. II z III cz. Dziadów A.
Mickiewicza):
1. Do kogo Konrad kieruje
swoją wypowiedź? Określ
wzajemne
uczestników
komunikacji.
4
4
relacje
tego
aktu
2. Sformułuj
zarzuty,
jakie
Konrad stawia adresatowi
swojej wypowiedzi.
3. Sformułuj
żądania
wysuwane przez Konrada.
4. Wskaż
przyczyny
buntu
Konrada przeciwko Bogu.
5. Określ relacje, jakie łączą
Konrada z polskim narodem.
6. Odszukaj
powody,
dla
których Konrad domaga się
od Boga rządu dusz, i wskaż
konsekwencje,
spotkałyby
jakie
ludzi,
gdyby
otrzymał tę władzę.
Polecenia do tekstu mogą być
potraktowane jako karta pracy
(a
nawet
sprawdzian)
uzupełniana
indywidualnie
przez uczniów podczas lekcji, a
następnie
zweryfikowana
w
dowolny sposób.
Nauczyciel
może
również
podzielić uczniów na grupy i
wyznaczyć im do opracowania
konkretne
4
5
zagadnienia,
np.
„Konflikt Konrada z Bogiem”
(polecenia
1.–3.),
„Stosunek
Konrada do ludzi” (polecenia
4.–6.),
określając
ponadto
oczekiwany efekt pracy zespołu
(np. plakat, notatka dla klasy).
W
klasie
słabszej,
mniej
samodzielnej, polecenia można
wykorzystać
jako
zespołowej
schemat
heurezy,
uzupełniany przez nauczyciela
dodatkowymi pytaniami.
Metapla
Uczniowie rozwiązują problem,
n
poszukując
− Wyszukiwanie
informacji
na
cztery pytania: „jak jest?”, „jak
z całości
utworu
odpowiedzi
powinno być?”, „dlaczego nie
oraz
jest tak, jak powinno być?”, „co
ich porządkowanie
należy zrobić, aby zmienić
− Poszukiwanie
istniejący stan rzeczy?”.
rozwiązania problemu
Metoda jest przydatna przy
− Rozpoznawanie
opisywaniu
związków
i charakteryzowaniu
przyczynowo-
stanu
rzeczywistości, z którą styka się
skutkowych pomiędzy
bohater
faktami
polskiego
literacki
(np. ocena
społeczeństwa
i wzajemnych relacji pomiędzy
4
6
różnymi
grupami).
Pozwala
uporządkować
materiał
z dłuższego
utworu
epickiego bądź dramatycznego
według określonego kryterium.
Studium
przypadk
u
Teksty
− Powiązanie
nauczycielowi
analizowanych
fragmentów
(świata, innych ludzi, Boga).
Ich
− Charakteryzowanie
bohaterów
ze zwróceniem
jako
„przypadków”
(uwzględniająca
np.
i konsekwencje
określonych
ewolucję
psychologiczną
i
uwikłanie w problemy
(etyczne,
analiza
źródła
zachowań, motywacje działań,
szczególnej uwagi na
komplikację
wnikliwa
swoistych
literackich
ich
uczniom
postaw wobec rzeczywistości
całego
utworu literackiego
kreacji
i
różnych przykładów ludzkich
z
problematyką
dostarczają
kultury
winna
prowadzić
ucznia
uogólnionych
wniosków
świecie,
społeczne,
postaw)
stanowiąc
do
o
zarazem
bodziec do autorefleksji.
narodowe)
Zrealizowanie
charakterystyczne dla
owych
celów
jest jednak możliwe wyłącznie
epoki
w przypadku spojrzenia na
− Odczytywanie systemu
postać
wartości wpisanego w
nie
jak
na
kreację
literacką, ale jak na żywego
tekst
człowieka,
4
7
którego
postępowanie
jest
uwarunkowane
natury
czynnikami
psychologicznej,
społecznej,
ekonomicznej,
politycznej czy kulturowej.
Mapa
− Notowanie nielinearne
Uczniowie
gromadzą
myśli
− Dostrzeganie
informacje na temat danego
(mapa
związków i zależności zagadnienia,
mentalna
pomiędzy
)
informacjami
najpierw
− Selekcjonowanie
połączone
budując
różnymi skojarzeniową
sieć
(wyodrębniają
główne
problemy,
bezpośrednio
i hierarchizowanie
zasadniczym
informacji
następnie
z
zagadnieniem,
każdemu
z
przyporządkowują
informacji,
a tym
następne).
Mogą
nich
zestaw
z
kolei
używać
symboli, rysunków i kolorów.
Mapa mentalna sprawdza się
przy wprowadzaniu uczniów w
problematykę związaną z daną
epoką oraz przy porządkowaniu
informacji
na
temat
świata
przedstawionego
wielowątkowych
utworów
epickich.
Dyskusj
− Formułowanie
i Poszczególne odmiany dyskusji
4
8
a
uzasadnianie
własnej mogą być wykorzystywane w
różnych
opinii
sytuacjach
− Przekonywanie innych dydaktycznych, np.:
do
własnego − „Burza mózgów” (każdy ma
prawo
stanowiska
− Przestrzeganie etykiety
zgłosić
rozwiązanie
językowej
swoje
problemu;
propozycje uczniów nie są
przez innych komentowane i
oceniane) – przydatna w
fazie
gromadzenia
pomysłów (np. zgłaszanie
sposobów
rozwiązania
określonego problemu, przed
którym
staje
bohater
literacki), ale także w fazie
interpretacji, np. znaczenia
metafory,
symbolu
parabolicznych
czy
sensów
całego dzieła.
− „Za i przeciw” (wymaga
jednoznacznego
opowiedzenia się po jednej
ze stron sporu) – warto
wykorzystać ten typ dyskusji
np.
przy
ocenianiu
kontrowersyjnych bohaterów
4
9
literackich
czy
komentowaniu
propozycji
przy
różnych
naprawienia
stosunków społecznych oraz
koncepcji
odzyskania
niepodległości.
Projekt
− Gromadzenie,
Projekt
jest
zadaniem
selekcjonowanie,
długoterminowym. Wymaga od
hierarchizowanie
nauczyciela
precyzyjnego
i syntetyzowanie
wyznaczenia
cząstkowych
informacji
zadań i terminów ich realizacji,
− Współpracowanie
członkami oraz
innymi
grupy
z sformułowania kryteriów oceny
dyspozycyjności
(negocjowanie (konsultacje, sprawozdanie z
pomysłów, planowanie postępu prac).
i rozdzielanie zadań)
Zadania
− Doskonalenie
projektowe,
realizowane
umiejętności
małej
najczęściej
grupie
w
badawczej,
publicznego zabierania dotyczą konkretnego problemu,
głosu
a ich zrealizowanie powinno się
wiązać
z przedstawieniem
efektów pracy grupy na forum
(klasy bądź szkoły).
Projekt może dotyczyć np.
− Przygotowania
reklamowej
5
0
kampanii
wybranego
produktu
lub
(kampanii
kandydata
usługi
wyborczej
do
samorządu
uczniowskiego).
− Zorganizowania
szkolnej
debaty lub sesji naukowej.
− Zredagowania i opracowania
graficznego gazetki klasowej
(klasowego
almanachu
literackiego)
lub
przygotowania
wystawy
uczniowskich
prac
plastycznych inspirowanych
literaturą.
− Zorganizowania
wycieczki
dydaktycznej.
− Wystawienia
spektaklu
(przedstawienia
montażu
kabaretowego,
słowno-muzycznego)
według
samodzielnie
przygotowanego
scenariusza.
Końcowa faza lekcji
Lekcja jest zamkniętą całością, koniec zajęć jest zatem czasem służącym
5
1
powtórzeniu zdobytej wiedzy i podsumowaniu rozważań. Nauczyciel może
także wykorzystać końcową fazę lekcji na zdobycie informacji zwrotnej, na ile
omówione zagadnienia są jasne dla uczniów. Pomoże mu ona podjąć decyzję o
ewentualnym przedłużeniu zajęć bądź zadaniu utrwalającej pracy domowej.
W tym celu warto zaproponować następujące zadania:
− Odpowiadanie przez uczniów na pytania z lekcji przygotowane wcześniej
przez nauczyciela oraz samodzielne sprawdzanie poprawności rozwiązań.
− Redagowanie przez uczniów wniosku z lekcji z wykorzystaniem nowo
wprowadzonego pojęcia.
− Zapisywanie przez uczniów zdań podsumowujących, np. „Na dzisiejszej
lekcji dowiedziałem się, że…”, „Wciąż jeszcze mam problemy z…”,
„Zaskoczyło mnie, że…”.
− Układanie przez uczniów ćwiczeń dotyczących zagadnień omawianych na
lekcji – do wykorzystania jako praca domowa lub materiał na kartkówkę /
sprawdzian.
5
2
V. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
Realizacja programu Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka pozwala
wyposażyć absolwenta szkoły ponadgimnazjalnej w określony zasób wiedzy i
umiejętności, związanych zarówno z odczytywaniem różnych tekstów kultury,
jak i tworzeniem własnych wypowiedzi oraz organizacją procesu
samokształcenia.
Zestaw zakładanych osiągnięć ucznia, pozostający w ścisłym związku ze
standardami maturalnymi, obejmuje zagadnienia z zakresu kształcenia
literacko-kulturowego i językowego, a zarazem odnosi się bezpośrednio do
materiału nauczania oraz celów edukacyjnych.
Oszacowanie stopnia opanowania przez ucznia wskazanych poniżej
wiadomości i umiejętności jest podstawą do wystawienia mu śródrocznych i
rocznych ocen klasyfikacyjnych w poszczególnych klasach (pomocna w tym
propozycja szczegółowego opisu podstawowego i ponadpodstawowego
poziomu wymagań znajdzie się w poradniku metodycznym).
Uczeń potrafi:
W ZAKRESIE POSIADANEJ WIEDZY
− na poziomie podstawowym:
• wyjaśnić istotę odrębności literatury wobec innych dziedzin piśmiennictwa,
• objaśnić istotę rozróżnienia trzech rodzajów literackich,
• podać najważniejsze cechy rodzajowe tekstów lirycznych, epickich i
dramatycznych,
• objaśnić znaczenie nazw epok literackich,
• przyporządkować epoce nazwiska najważniejszych twórców kultury i
wskazać ich dzieła,
• umiejscowić dzieło literackie na osi chronologicznej (przyporządkować je
epoce historycznoliterackiej),
• streścić dzieła literackie przewidziane programem dla poziomu
podstawowego, wskazując ich najważniejsze wątki i problemy,
• scharakteryzować program ideowy i artystyczny poszczególnych epok,
• wymienić cechy gatunkowe najważniejszych dla danej epoki gatunków
literackich,
• omówić budowę systemu językowego,
• wskazać elementy aktu komunikacji językowej,
• wymienić podstawowe funkcje wypowiedzi językowych,
• określić najważniejsze cechy językowe stylów funkcjonalnych w
polszczyźnie,
• wymienić podstawowe typy stylizacji,
5
3
• podać genezę i objaśnić znaczenie najczęściej pojawiających się w tekstach
związków frazeologicznych o pochodzeniu biblijnym i mitologicznym,
• wskazać najważniejsze zmiany w rozwoju historycznym polszczyzny,
• określić wyróżniki gatunkowe podstawowych typów uczniowskich
wypowiedzi ustnych (np. negocjacje, dyskusja, prezentacja) i pisemnych (np.
analiza kierowana, rozprawka, referat) oraz tekstów użytkowych (np. podanie,
list motywacyjny, CV);
− na poziomie rozszerzonym:
• określić problematykę utworów literackich przewidzianych programem dla
poziomu rozszerzonego oraz poznanych w trakcie lektury własnej,
• zdefiniować podstawowe kategorie estetyczne,
• prześledzić przemiany światopoglądowe w kolejnych epokach
historycznoliterackich; określić rodzaj zależności pomiędzy ich programami
ideowymi oraz artystycznymi (polemika, kontynuacja),
• omówić ewolucję najważniejszych gatunków literackich,
• podać genezę i objaśnić znaczenie związków frazeologicznych, aforyzmów,
skrzydlatych słów, pochodzących z różnych rodzajów tekstów,
• określić wyróżniki gatunkowe analizy porównawczej oraz eseju (jako
szkolnej językowej wypowiedzi pisemnej).
W ZAKRESIE ANALIZY I INTERPRETACJI TEKSTU
(CZYTANIE TEKSTU)
• odczytać tekst (fragment tekstu) na poziomie znaczeń dosłownych, określić
tematykę tekstu,
• sformułować myśl streszczającą ogólną ideę tekstu (fragmentu tekstu),
• odczytać tekst (fragment tekstu), wskazując na jego znaczenia przenośne,
• usytuować znaczący fragment utworu literackiego (np. inwokacja, scena
finałowa) w całości dzieła,
• wskazać znaczenie analizowanego fragmentu dla całości dzieła literackiego
(określić istotne dla utworu problemy znajdujące swoje odzwierciedlenie we
fragmencie),
• objaśnić znaczenie tytułu (zwłaszcza metaforycznego) dzieła literackiego,
odwołując się do kreacji bohaterów i fabuły utworu,
• przedstawić kreację bohatera literackiego (również odnosząc ją do wzorów
osobowych epoki),
• zrekonstruować system wartości wpisany w dzieło literackie, dostrzegając
jego wartości etyczne, uniwersalne i narodowe,
• wykorzystać podstawowe konteksty (przede wszystkim biograficzny i
5
4
historyczny) w interpretacji utworu literackiego,
• wskazać w dziele literackim oraz plastycznym obecność typowych dla epoki
motywów i toposów,
• wskazać w dziele sztuki (literackim, plastycznym, filmowym, teatralnym)
nawiązania do istotnych toposów biblijnych i mitologicznych,
• dostrzec wyraziste relacje intertekstualne między dwoma dziełami literackimi
(np. podobieństwo tytułu, kreacji bohatera),
• porównać dzieła literackie według podanego kryterium (wskazać
podobieństwa i różnice),
• rozpoznać w utworze literackim najważniejsze kategorie estetyczne,
• wartościować dzieła literackie z punktu widzenia czytelnika,
• rozpoznać cechy charakterystyczne stylów w sztukach plastycznych,
• scharakteryzować nadawcę i odbiorcę analizowanego tekstu,
• określić cel tekstu (rozpoznać intencję nadawcy),
• objaśnić tytuł, motto i puentę tekstu, odnosząc je do poruszanej w nim
problematyki,
• rozpoznać cechy rodzajowe i gatunkowe analizowanego tekstu,
• rozpoznać najważniejsze cechy językowe i stylistyczne tekstu (nazwać
wykorzystane środki stylistyczne),
• określić funkcję środków językowych i stylistycznych występujących w
tekście,
• objaśnić znaczenie związków frazeologicznych występujących w tekście,
• określić dominujące w tekście funkcje wypowiedzi oraz przyporządkować im
charakterystyczne dla nich środki językowe,
• odróżnić perswazję od manipulacji,
• rozpoznać w tekście podstawowe środki retoryczne służące przekonywaniu
odbiorcy oraz wskazać ich funkcję,
• wskazać w tekście cechy polszczyzny mówionej i pisanej,
• rozpoznać w tekście archaiczne formy językowe (fonetyczne, fleksyjne,
leksykalne i składniowe),
• wskazać zapożyczenia w wypowiedzi językowej;
• zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranym kontekście (np.
filozoficznym, historycznym, historycznoliterackim, kulturowym),
• integrować informacje z różnych dziedzin wiedzy (np. filozofii, psychologii,
socjologii) i wykorzystywać je w interpretacji dzieła literackiego,
• wskazać w tekście różnorodne nawiązania intertekstualne oraz określić ich
funkcję,
• samodzielnie dobrać kryteria porównania dwóch utworów literackich,
5
5
uwzględniając ich przynależność rodzajową,
• dostrzegać powiązania pomiędzy stylami artystycznymi w różnych
dziedzinach sztuki,
• rozpoznać w utworze literackim charakterystyczne dla danej epoki cechy
języka i stylu,
• dostrzec związki między kształtem językowo-stylistycznym oraz formą
gatunkową a światopoglądem epoki i prądami artystycznymi,
• wartościować dzieła literackie z punktu widzenia ich wartości estetycznej;
W ZAKRESIE BUDOWANIA WYPOWIEDZI USTNEJ ORAZ
PISEMNEJ (TWORZENIE TEKSTU)
• określić szczegółowo zadania wyznaczone przez temat pracy,
• ułożyć szkicowy plan oraz przygotować na jego podstawie wypowiedź ustną
bądź pisemną,
• sformułować hipotezę badawczą w odniesieniu do tematu (podporządkować
zamysł interpretacyjny tematowi),
• formułować wnioski interpretacyjne oparte na samodzielnej analizie tekstu,
• selekcjonować materiał, przywoływać tylko informacje istotne z punktu
widzenia tematu (zarówno z analizowanego fragmentu, jak i z całości utworu
literackiego),
• posługiwać się cytatami w funkcji argumentacyjnej,
• posługiwać się podstawową terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką
oraz językoznawczą,
• podsumować rozważania (uogólnić wnioski wynikające w analizy i
interpretacji tekstu),
• skomponować spójną pracę, przestrzegając zasady trójdzielności (wstęp,
rozwinięcie, zakończenie),
• stosować czytelny podział akapitowy wypowiedzi,
• łączyć akapity, używając wskaźników zespolenia,
• dokonać streszczenia i parafrazy tekstu,
• zredagować proste teksty użytkowe (np. podanie, list motywacyjny, CV),
• posługiwać się poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki,
frazeologii, składni),
• posługiwać się stylem stosownym do sytuacji wypowiedzi,
• formułować wypowiedź zgodnie z wyróżnikami określonego stylu
funkcjonalnego,
• bronić własnego stanowiska i polemizować z cudzymi opiniami, zabierając
głos w dyskusji,
5
6
• przestrzegać zasad etykiety językowej podczas rozmowy, dyskusji,
negocjacji;
• biegle posługiwać się aparatem pojęciowym w zakresie terminologii
związanej z rodzajami i gatunkami literackimi, środkami artystycznego
wyrazu, kategoriami estetycznymi, konwencjami stylistycznymi i prądami
artystycznymi, rodzajami stylizacji, rodzajami relacji intertekstualnych,
zjawiskami kulturowymi,
• podporządkować kompozycję wypowiedzi własnemu zamysłowi
interpretacyjnemu,
• unikać szablonów i schematów językowych, posługiwać się bogatym
słownictwem i urozmaiconą składnią;
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
• zgromadzić materiał (literacki, plastyczny, filmowy, teatralny) na zadany
temat, dokonać jego selekcji i problematyzacji,
• korzystać z tradycyjnych (np. encyklopedie, słowniki, leksykony) i
nowoczesnych (np. internet) źródeł informacji,
• zaplanować i właściwie rozłożyć w czasie działania związane z
przygotowaniem większej pracy pisemnej lub ustnej (np. projektu badawczego,
prezentacji, referatu),
• przygotować bibliografię podmiotową i przedmiotową, przestrzegając zasad
sporządzania opisu bibliograficznego,
• dokonać korekty własnego tekstu, posługując się słownikiem ortograficznym
i słownikiem poprawnej polszczyzny;
• sporządzać przypisy, przestrzegając zasad ich zapisu,
• planować lekturę własną, uwzględniając swoje zainteresowania oraz plany
edukacyjne,
• gromadzić informacje o ważnych wydarzeniach kulturalnych (np. premierach
filmowych, spektaklach teatralnych, wystawach, konkursach literackich,
nowościach wydawniczych) oraz uczestniczyć w nich, zgodnie ze swoimi
możliwościami i zainteresowaniami.
5
7
VI. SPRAWDZANIE I OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Kryterialność oceniania
Ocenianie osiągnięć uczniów nie jest działaniem jednorazowym, ale
wieloetapowym procesem, w którym można wyróżnić kolejne fazy:
1. Ustalenie i podanie uczniom wymagań nauczyciela (przykład dotyczy cyklu
lekcji poświęconych poezji J. Kochanowskiego), np.:
− Omówienie następujących motywów i toposów: carpe diem, aurea
mediocritas, Fortuna, ubi est? (ubi sunt?) z odwołaniem do analizowanych
tekstów,
− Porównanie kreacji Boga, człowieka i świata w pieśniach i trenach.
− Wskazanie i omówienie elementów postawy stoickiej i epikurejskiej w
pieśniach.
− Określenie przemian w światopoglądzie Jana Kochanowskiego w trenach
oraz wskazanie przyczyn tych przemian.
− Scharakteryzowanie kreacji podmiotu lirycznego i adresata w omawianych
tekstach.
− Wskazywanie najważniejszych środków stylistycznych i określanie ich
funkcji w analizowanych tekstach.
− Zanalizowanie
budowy
wersyfikacyjnej
omówionych
tekstów
(z
wykorzystaniem pojęcia „sylabizm”).
− Podanie najważniejszych cech gatunkowych omawianych tekstów (hymn,
pieśń, tren).
2. Zredagowanie
zadania
sprawdzającego,
odpowiadającego
podanym
wymaganiom, np.:
− Kartkówka (np. krótkie fragmenty tekstów z poleceniem wykonania analizy
wersyfikacyjnej, nazwania środków stylistycznych).
5
8
− Karta pracy / sprawdzian z zakresu umiejętności analizy i interpretacji
tekstu (wybrana pieśń lub tren z zestawem poleceń).
− Praca pisemna (analiza dowolnej pieśni lub trenu/analiza porównawcza
pieśni i trenu z poleceniem ukierunkowującym).
3. Opracowanie schematu oceniania na podstawie podanych uczniom
wymagań (ustalenie kryteriów oceniania i przyporządkowanie im określonej
liczby punktów).
4. Przeprowadzenie zadania sprawdzającego.
5. Ewentualna korekta schematu oceniania po wstępnej lekturze uczniowskich
prac.
6. Ewaluacja (sprawdzenie prac przez nauczyciela lub dokonanie samooceny
przez uczniów, sformułowanie informacji zwrotnej przez osobę oceniającą,
korekta pracy według zaleceń sprawdzającego).
W przyjętej koncepcji oceniania szczególnie istotne wydaje się jasne i
precyzyjne sformułowanie wymagań oraz poinformowanie o nich uczniów, co
jest równoznaczne z zawarciem swoistego kontraktu, korzystnego dla
wszystkich uczestników procesu dydaktycznego. Znajomość zasad oceniania
pozwala uczniom na bieżąco kontrolować stopień opanowania wiedzy i
umiejętności. Skonkretyzowanie wymagań przez nauczyciela pomaga mu
natomiast w opracowywaniu wiarygodnych (kryterialnych) narzędzi pomiaru
dydaktycznego oraz precyzyjnych modeli ich oceniania. Wymagania powinny
być przedstawiane uczniom już na początku lekcji (bądź cyklu zajęć), którą
nauczyciel zamierza podsumować określoną formą oceniania, nie zaś
bezpośrednio przed zadaniem sprawdzającym. Nie służy ono bowiem
zaskakiwaniu ucznia czy „przyłapywaniu” go na niewiedzy – uczeń ma prawo
znać zarówno wymagania (dzięki temu może dobrze przygotować się do
5
9
zadania sprawdzającego), jak i kryteria oceny jego pracy (pozwalają na
czytelną diagnozę postępów i obszarów, nad którymi należy jeszcze pracować).
Kryteria brane przez nauczyciela pod uwagę przy większości zadań
sprawdzających należy sformułować i podać uczniom na początku roku
szkolnego. Dotyczy to przede wszystkim takich elementów jak kompozycja,
styl, język i zapis (gotowe propozycje oceny tych kryteriów znajdują się w
Informatorze maturalnym z języka polskiego, opublikowanym przez Centralną
Komisję Egzaminacyjną).
Kryterialność wpływa na obiektywizację oceniania, tak ważną (bo często
trudną do osiągnięcia) w kształceniu polonistycznym. Przygotowanie
odpowiednich narzędzi oceniania jest jednak pracochłonne, dlatego autorzy
pakietu edukacyjnego Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka proponują
gotowe rozwiązania dydaktyczne w tym zakresie w poradniku metodycznym.
W klasie pierwszej proponujemy następujące kryteria oceniania
odpowiedzi ustnej:
na ocenę dopuszczającą:
- znajomość następstwa chronologicznego i ram czasowych epok
literackich,
- właściwe umiejscowienie autorów i utworów w czasie,
- znajomość okoliczności powstania tekstów,
- wskazanie głównego problemu tekstu,
- znajomość treści utworów,
- funkcje literatury w poszczególnych epokach, wzorce parenetyczne,
- kontekst biograficzny,
- znajomość pojęć z zakresu teorii literatury (literatura, fikcyjność,
obrazowość, epika, liryka, dramat, narrator, podmiot liryczny, adresat
liryczny , monolog liryczny, osoby dramatu, rodzaj literacki, gatunek
literacki, poezja, proza)
- znajomość podstawowych pojęć (np.: antyk – klasyczny, stoicyzm,
6
0
epikureizm, monoteizm, politeizm, średniowiecze – pareneza, teocentryzm,
franciszkanizm, uniwersalizm, renesans – antropocentryzm, humanizm,
reformacja, barok – sarmatyzm, kontrreformacja, poezja metafizyczna,
oświecenie – klasycyzm, utylitaryzm, sensualizm, racjonalizm, empiryzm
preromantyzm – Weltschmerz, werteryzm)
na ocenę dostateczną:
− jak wyżej, a ponadto:
− znajomość treści utworów z kanonu lektur oraz umiejętność ich
streszczenia,
− odwołując się do tekstów, odtworzyć wartości cenione np. przez
poszczególnych pisarzy,
− próba zrozumienia zagadnień literackich,
− definiowanie
gatunków
literackich
charakterystycznych
dla
poszczególnych epok (np. antyk - epopeja, tragedia, pieśń, mit,
średniowiecze – hymn, lament, epos rycerski, renesans – fraszka, tren,
pieśń, dramat szekspirowski, barok – sonet, pamiętnik, gawęda,
oświecenie – satyra, bajka, hymn, preromantyzm - powieść epistolarna)
− umiejętność prezentowania sądów autora,
− uproszczone sądy wartościujące i próba wnioskowania,
na ocenę dobrą:
- jak wyżej, a ponadto:
- umiejętność wskazywania charakterystycznych cech epoki literackiej,
- dobra znajomość problematyki i treści dzieł literackich objętych kanonem
lektur,
- prezentacja własnych opinii, umotywowanych interpretacją tekstu,
- znajomość najważniejszych kontekstów interpretacyjnych (filozofia,
historia, sztuka) np.: sztuka antyczna, teatr, teatr elżbietański, renesans,
pojęcie stoicyzmu, epikureizmu, humanizm, metafizyka, racjonalizm;
- właściwa analiza i interpretacja dzieła literackiego, znajomość pojęć z
zakresu poetyki i umiejętność ich stosowania np.: topos, archetyp,
- określanie funkcji środków stylistycznych i retorycznych np. apostrofa,
paralelizm, oksymoron, antyteza, hiperbola, metonimia,
- umiejętność wartościowania zagadnień literackich,
- rozpoznawanie gatunków i form literackich (jak wyżej na ocenę
dostateczną),
6
1
na ocenę bardzo dobrą:
− jak wyżej, a ponadto:
− określanie motywów, toposów i symboli literackich (fatum, koncepcja
sztuki, przemijanie, śmierć, honor, dobro, zło),
− określenie związków utworu z kulturą epoki,
− porównywanie, ocenianie, wartościowanie (m.in. epok średniowiecze –
renesans itp.),
− dojrzałość i samodzielność analizy i interpretacji
− wnikliwa charakterystyka kontekstów interpretacyjnych, (np. antyk poglądy Arystotelesa, Platona, stoików, Seneki, sztuka grecka i rzymska,
historia starożytna, złoty środek, średniowiecze - poglądy św.
Franciszka i ich wpływ na literaturę, renesans – horacjanizm, barok poglądy Pascala, oświecenie – poglądy Kartezjusza)
− umiejętność dostrzeżenia w utworach współczesnych nawiązań do
utworów, motywów z epok wcześniejszych,
− samodzielne i twórcze rozumienie problemów literackich.
Propozycja kryteriów oceniania nauki o języku w klasie pierwszej:
na ocenę dopuszczającą uczeń powinien:
-przestrzegać poprawności językowej, umożliwiającej komunikację,
- wskazać najważniejsze elementy aktu komunikacji językowej w dowolnym
komunikacie,
- rozpoznać funkcję informatywną, ekspresywną i impresywną w omawianym
tekście,
- wymienić etapy pracy nad wypowiedzią pisemną,
- poprawić błędy ortograficzne, interpunkcyjne, językowe, stylistyczne i
kompozycyjne we fragmencie dłuższej wypowiedzi pisemnej,
- określić typ wypowiedzenia,
- wymienić i scharakteryzować najważniejsze gatunki pisemne współczesnego
języka użytkowego,
- odróżnić monolog od dialogu oraz tezę od hipotezy;
na dostateczną:
- znać pojęcia np. znak, semiotyka, semantyka, akt komunikacji, nadawca,
odbiorca, kontekst, komunikat, kod, kontakt, funkcja ekspresywna, funkcja
impresywna, funkcja informatywna, archaizm, inwokacja, porównanie
6
2
homeryckie, styl wysoki, styl retoryczny, komunikacja, werbalna komunikacja,
pozawerbalna,
- objaśnić różnicę między komunikacją werbalną a pozawerbalną,
- wymienić i objaśnić reguły skutecznej komunikacji,
- objaśnić zasady dotyczące planowania, komponowania, redagowania i
adiustacji wypracowania,
- zredagować plan typowego wypracowania (w odniesieniu do tekstów/
fragmentów tekstów literackich),
- umiejscowić polszczyznę w grupie języków słowiańskich,
- wskazać różnice między oficjalną a nieoficjalną odmianą języka,
-rozpoznać w tekście podstawowe środki retoryczne i określić ich funkcje;
na dobrą:
- objaśnić istotę znaku językowego
- znać pojęcia np.: funkcja poetycka, funkcja metajęzykowa, funkcja fatyczna,
styl językowy stylistyka stylizacja,
- objaśnić, na czym polega systemowy charakter języka,
- wskazać przykład archaizmu fonetycznego, leksykalnego, słowotwórczego,
fleksyjnego, składniowego,
- zredagować pismo, zachowując schemat kompozycyjny charakterystyczny
dla wypowiedzi formalnych,
- określić intencje rozmówców omawianego dialogu,
- objaśnić, na czym polega perswazyjne użycie języka,
- wskazać w tekście środki stylistyczne i
elementy kompozycyjne
charakterystyczne dla eposu, pieśni,
- wskazać w tekście elementy stylizacji biblijnej, archaizacji, dialektyzacji,
stylizacji środowiskowej;
na bardzo dobrą:
- wskazać znak ikonograficzny i symbol w analizowanym materiale
ikonograficznym,
- zaklasyfikować podany znak do odpowiedniego typu (odróżnić znak umowny
od symptomu oraz znak symboliczny od ikonicznego),
- podać własne przykłady różnych typów znaków (znak, znak umowny,
symptom, znak symboliczny, znak ikoniczny, znak językowy, mowa ciała)
- wskazać zależności między systemem językowym a jego realizacjami w
postaci aktów mowy,
- wskazać różnicę między retoryką a erystyką oraz między perswazją a
manipulacją
6
3
- znać pojęcia: pastisz, parodia, trawestacja, poemat heroikomiczny, okres
retoryczny, paralelizm, składniowy, paralelizm znaczeniowy, symbol.
Prace pisemne (oprócz wypracowań) będą oceniane według
następującego przelicznika:
- Uczeń, który opanuje 30% przewidzianego dla danej pracy materiału
programowego, otrzyma ocenę dopuszczającą,
- 40% - dopuszczającą +,
- 50% - dostateczną,
- 60% - dostateczna +,
- 70% - dobrą,
- 80% - dobrą +,
- 90% - bardzo dobrą.
Szkolne formy oceniania a egzamin maturalny
Nauczyciel polonista ma do dyspozycji różnorodne formy oceniania –
zarówno klasyczne testy i sprawdziany, jak i prace twórcze, wypowiedzi ustne
(referat, przemówienie) i pisemne (recenzja, rozprawka), prace wykonywane
indywidualnie i w grupach zadaniowych (np. projekt). Uzyskiwana dzięki nim
przez ucznia wieloaspektowa informacja zwrotna pełni również funkcję
motywacyjną (dostrzeganie własnych mocnych i słabych stron, planowanie
samokształcenia).
Szczególne miejsce zajmują w szkole ponadgimnazjalnej te formy
oceniania, z którymi uczniowie zetkną się na egzaminie maturalnym. Dotyczy
to przede wszystkim:
− Testu czytania ze zrozumieniem.
− Pracy pisemnej polegającej na interpretacji pojedynczego tekstu (jego
fragmentu) lub dwóch–trzech tekstów (ich fragmentów), połączonych
wspólnym motywem (rozwiązaniem artystycznym), z ewentualnym
odwołaniem do całości dzieła literackiego.
6
4
Warto od pierwszej klasy przyzwyczajać uczniów do wykonywania
wymienionych wyżej zadań. Problem może jednak sprawiać ocenianie
ostatniej z form, nauczyciel staje bowiem przed dylematem, jak przystosować
kryteria stosowane na egzaminie maturalnym do oceniania osiągnięć uczniów
już od pierwszej klasy.
Najlepszym rozwiązaniem wydaje się stosowanie identycznych kryteriów
oceny w ciągu całego cyklu edukacyjnego, tak aby można było śledzić postępy
uczniów. Przeliczanie zdobytych punktów na oceny szkolne powinno jednak
uwzględniać przyrosty uczniowskiej wiedzy i umiejętności, stąd zróżnicowanie
skali w kolejnych klasach szkoły ponadgimnazjalnej.
WYPRACOWANIE (INTERPRETACJA UTWORU LITERACKIEGO LUB
FRAGMENTU)
Kryteria oceniania
ZAKRES
ZAKRES
PODSTAWOWY
ROZSZERZONY
25 punktów
26 punktów
KOMPOZYCJA
5 punktów
2 punkty
STYL
5 punktów
2 punkty
JĘZYK
12 punktów
8 punktów
ZAPIS
3 punkty
2 punkty
RAZEM:
50 punktów
40 punktów
ROZWINIĘCIE
TEMATU
6
5
ZAKRES PODSTAWOWY
KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za
rozwinięcie tematu.
– podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnętrznie; przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie
graficznym; 5 p.
– uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne
wyodrębnienie głównych części; 3 p.
– wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1 p.
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się
punktów.
STYL (maksymalnie 5 punktów)
– jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi,
urozmaicona leksyka; 5 p.
– zgodny z zastosowana formą wypowiedzi, na ogół jasny, wystarczająca
leksyka; 3 p.
– na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1 p.
punktów.
JĘZYK (maksymalnie 12 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,
poprawne: słownictwo, frazeologia, fleksja; 12 p.
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia i fleksja; 9 p.
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości
poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia; 6 p.
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych; 3 p.
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. 1 p.
punktów.
ZAPIS (maksymalnie 3 punkty)
– bezbłędna ortografia, poprawna interpunkcja (nieliczne błędy); 3 p.
– poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia), na ogół poprawna
6
6
interpunkcja; 2 p.
– poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia), interpunkcja
niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów). 1 p.
punktów.
ZAKRES ROZSZERZONY
KOMPOZYCJA (maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za
rozwinięcie tematu.
− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna
wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie
graficznym; 2 p.
− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne
wyodrębnienie głównych części. 1 p.
punktów.
STYL (maksymalnie 2 punkty)
− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;
urozmaicona leksyka; 2 p.
− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca
leksyka. 1 p.
punktów.
JĘZYK (maksymalnie 8 punktów)
− język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,
poprawne: słownictwo, frazeologia, fleksja, 8 p.
− język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia i fleksja, 6 p.
− język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości
poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia, 4 p.
− język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, 2 p.
− język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. 1 p.
6
7
punktów.
ZAPIS (maksymalnie 2 punkty)
− bezbłędna ortografia, poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 2 p.
− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia), na ogół poprawna
interpunkcja. 1 p.
punktów.
Propozycja przeliczenia punktów za wypracowanie na oceny szkolne
Klasa I
OCENA
ZAKRES
PODSTAWOWY
SKALA
SKALA
PROCENTOW PUNKT
A
OWA
30% 0–14
NIEDOST Poniżej
ZAKRES
ROZSZERZONY
SKALA
SKALA
PROCENTOW PUNKT
A
OWA
Poniżej
30% 0–11
ATECZNY punktów
punktów
DOPUSZC 30–38%
ZAJĄCY
15–18
30–38%
punktów
DOPUSZC 39–44%
punktów
19-22
39–44%
ZAJĄCY + punktów
DOSTATE 45–49%
CZNY
CZNY +
punktów
DOBRY
55–59%
23–24
45–49%
18–19
punktów
25-26
50-54%
20-21
punktów
27–29
55–65%
punktów
DOBRY + 60-64%
16-17
punktów
punktów
DOSTATE 50-54%
12–15
22–23
punktów
30-32
60-64%
punktów
punktów
6
8
24-25
BARDZO
65–85%
DOBRY
punktów
33–42
65–85%
26–34
punktów
CELUJĄC 86% punktów 43–50
i powyżej
Y
86% punktów 35–40
i powyżej
Klasa II
OCENA
ZAKRES
PODSTAWOWY
SKALA
SKALA
PROCENTOW PUNKT
A
OWA
30% 0–14
NIEDOST Poniżej
ZAKRES
ROZSZERZONY
SKALA
SKALA
PROCENTOW PUNKT
A
OWA
Poniżej
30% 0–11
ATECZNY punktów
punktów
DOPUSZC 30–40%
ZAJĄCY
15–20
30–40%
punktów
DOPUSZC 41 - 47%
punktów
21-23
41 - 47%
ZAJĄCY + punktów
DOSTATE 48–60%
CZNY
CZNY +
punktów
DOBRY
68-72%
24–30
48–60%
20–24
punktów
31-33
61– 67%
25-27
punktów
34–36
68-72%
punktów
DOBRY + 73-78%
17-19
punktów
punktów
DOSTATE 61– 67%
12–16
28-29
punktów
37-39
73-78%
punktów
punktów
6
9
30-31
BARDZO
79-84%
DOBRY
punktów
40–42
79-84%
32-33
punktów
CELUJĄC 85% punktów 43–50
i powyżej
Y
85% punktów 34–40
i powyżej
Klasa III
OCENA
ZAKRES
PODSTAWOWY
SKALA
SKALA
PROCENTOW PUNKT
A
OWA
30% 0–14
NIEDOST Poniżej
ZAKRES
ROZSZERZONY
SKALA
SKALA
PROCENTOW PUNKT
A
OWA
Poniżej
30% 0–11
ATECZNY punktów
punktów
DOPUSZC 30–39%
ZAJĄCY
15–19
30–39%
punktów
DOPUSZC 40–49%
punktów
20 – 24
ZAJĄCY + punktów
DOSTATE 50–59%
CZNY
ZNY +
punktów
DOBRY
70–79%
25–29
50–59%
80-89
30 -34
60-69%
90–94%
DOBRY
punktów
20–23
24-27
punktów
35-39
70-79%
28–31
punktów
% 40-44
80-89
punktów
BARDZO
16-19
punktów
punktów
DOBRY+
40–49%
punktów
punktów
DOSTSEC 60-69%
12–15
% 32-35
punktów
45–47
90–94%
punktów
7
0
36–37
CELUJĄC 95-100%
punktów
Y
48-50
95-100%
punktów
38-40
Tryb uzupełniania zaległości
1. Uczeń ma obowiązek uzupełnić braki w wiedzy spowodowane
nieobecnością.
2. Uczeń ma obowiązek pierwszego dnia po powrocie do szkoły porozumieć
się z nauczycielem w sprawie terminu zaległej pracy (sprawdzianu, testu, pracy
klasowej, itp.).
3. Zaległą pracę uczeń ma obowiązek uzupełnić w terminie uzgodnionym z
nauczycielem.
Warunki poprawy ocen cząstkowych
1. Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę w terminie 2 tygodni od jej
otrzymania.
2. Uczeń pracę pisemną może poprawić tylko raz.
3. Zarówno pierwsza ocena, jak i ocena z poprawy zostają wpisane do
dziennika.
7
1

zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

Transkrypt

Podobne dokumenty

Program nauczania języka polskiego (IV etap edukacyjny)

KLASA I 1. „Biblia” – fragmenty 2. „Mit o Tezeuszu” 3. „Pieśń o

WYKAZ LEKTUR DLA KLAS I – III

Marek Iwanowski Filolog pyta o bibliografię zawartości internetu

Program zajęć artystycznych w klasie II gimnazjum Cele kształcenia

KULTURA GRECKA – LITERATURA, TEATR, ARCHITEKTURA

Podstawa programowa.indd - Polska szkoła w Dundalk

AQA (Assessment and Qualification Alliance)