Francja, Niemcy, Republika Czeska, Belgia

Utrzymać zatrudnienie,
przygotować przyszłość :
Implementacja częściowego
bezrobocia
Styczeń 2009
Francja, Niemcy, Republika Czeska, Belgia, Luksemburg, Hiszpania,
Włochy, Polska, Rumunia
Rozdział 1
Utrzymać zdolności
produkcyjne i zatrudnienie
w Europie: instrumenty i
wyzwania
2
Kryzys o podłożu finansowym o bezpośrednich
następstwach dla produkcji

Kryzys finansowy, który dał o sobie znać jesienią 2008 r., odbił się bardzo szybko
w brutalny sposób na przemyśle pociągając za sobą czasowe zamknięcia zakładów
(metalurgia, motoryzacja, …).

Ostra reakcja pracodawców na kryzys, wynikająca z potrzeby zapewnienia
płynności finansowej jest też często odpowiedzią na zmiany w dynamice popytu

W ostatnich tygodniach 2008 roku pojawił się ponadto rozdźwięk pomiędzy



ofertą zdominowaną przez produkty przemysłowe trafiające na rynek w wyniku
pozbywania się przez producentów zapasów
a popytem na konkretne produkty.
Rozdźwięk ten spowodowany jest:


trendami spekulacyjnymi, które, zdominowawszy rynki finansowe, objęły stopniowo całe
sfery gospodarki europejskiej
oraz skróceniem cykli produkcyjnych, dokonującym się w ostatnich 20 latach w procesie
«Lean production », co z kolei znacznie zmniejszyło zapotrzebowanie przedsiębiorstw na
płynne środki finansowe.
Nie pomylić się co do diagnozy

Europejskie plany ożywienia gospodarczego, ogłaszane przez poszczególne rządy,
dadzą pierwsze rezultaty z punktu wiedzenia kryzysu finansowego nie wcześniej
niż za rok, a tym samym nie przeszkodzą kryzysowi finansowemu przekształcić się
w kryzys przemysłowy i społeczny, przypuszczalnie destrukcyjnie dla zdolności
produkcyjnych w Europie

Obecne zdolności produkcyjne w przemyśle nie przewyższają zapotrzebowania,
wręcz przeciwnie,

W takich okolicznościach, brak interwencji doprowadzi do wyeliminowania
zdolności produkcyjnych z powodów czysto finansowych, co powodować może w
najbliższych miesiącach w dalszym ciągu nieadekwatność podaży względem
popytu

Istnieje w związku z tym niebezpieczeństwo popełnienia pomyłki w ocenie
sytuacji, to znaczy przyjęcia rozwiązań strukturalnych, by stawić czoło kryzysowi
koniunkturalnemu o niespotykanych rozmiarach

O ile obecny kryzys można określić mianem światowego i systemowego,
wymagającego nowych regulacji dla sektora finansowego, dla rożnych branż jest
to zjawisko cykliczne, które nie podważa roli strukturalnych czynników wzrostu
produkcji w ostatnich latach
Utrzymać zdolności produkcyjne w Europie

W tej sytuacji największym wyzwaniem w okresie kryzysu koniunkturalnego
pozostaje zachowanie zdolności produkcyjnych w istniejących zakładach, przy
jednoczesnym zmniejszeniu ciężaru kosztów stałych ponoszonych przez
przedsiębiorstwa, które zatrzymały swoją produkcję

Ochrona istniejących zdolności produkcyjnych obejmuje, poza konserwacją
instalacji przemysłowych, ochronę i rozwój umiejętności indywidualnych i
zbiorowych pracowników :



bezpośrednio związanych z procesami produkcyjnymi
pośrednich, związanych z procesem wytwarzania wartości w przedsiębiorstwie.
Biorąc pod uwagę sporą niepewność panującą na rynkach pod koniec 2008 r. i na
początku 2009, należy zapewnić możliwość ochrony istniejących zdolności
produkcyjnych przez okres nie krótszy niż rok, z zastosowaniem rozwiązań
pozwalających :



Utrzymać zatrudnienie dla całości personelu
Wprowadzić prace i szkolenia podnoszące wydajność zakładów i ich pracowników
Utrzymać narzędzia produkcyjne w gotowości do ponownego uruchomienia.
Instrument o wyjątkowym znaczeniu dla procesu wychodzenia
z kryzysu

Utrzymanie zdolności produkcyjnych w przemyśle wymaga uwzględnienia różnych
zależności, ujawniających się na poziomie ekonomicznym i społecznym i
dotyczących:



po pierwsze, pracowników produkcyjnych
po drugie, personelu pośredniego
po trzecie, podwykonawców i pracowników tymczasowych.

Wszyscy oni mają swój wkład w poziom konkurencyjności zakładów znajdujących
się w Europie.

Utrzymanie zdolności produkcyjnych w Europie zakłada uwzględnienie tych
realiów ekonomicznych, wymaga też zapewnienia wsparcia w celu utrzymania
wynagrodzeń pracowników sektorów przemysłowych. Byłby to instrument
antykryzysowy, inaczej mówiąc środek o decydującym znaczeniu dla działań
zapobiegających pojawieniu się „zaklętego kręgu depresji ekonomicznej”.

Bez tego rodzaju działań i o takim zasięgu ze strony państw europejskich,
największym zagrożeniem krótkoterminowym jest kryzys prowadzący do
upadłości, utraty zatrudnienia i masowego bezrobocia, do czasu, gdy
nieodwracalne straty w wynikach przedsiębiorstw będą mogły ostatecznie zostać
zbilansowane.
Konieczność rozwiązań dostosowanych do rzeczywistości
gospodarczej procesów produkcyjnych

Rozwiązaniem obowiązującym w wielu krajach europejskich w tego rodzaju
sytuacjach jest częściowe bezrobocie lub bezrobocie techniczne, które przewiduje
rekompensaty za niedobór godzin pracy dla zatrudnionych w postaci :




świadczeń finansowanych przez przedsiębiorstwa, ustawowo uregulowanych, wypłacanych
przez krótszy lub dłuższy okres
świadczeń finansowanych przez przedsiębiorstwa na podstawie dodatkowych porozumień, lub
z braku innych uregulowań, wypłacanych przez dłuższy lub krótszy okres
mechanizmów wychodzenia z bezrobocia częściowego w momencie przejścia kryzysu
koniunkturalnego w strukturalny
Wychodzenie pracowników ze statusu częściowego bezrobocia mogłoby się odbywać
stopniowo w 2009 roku, odpowiednio do przywracanej produkcji.
Rozdział 2
Francja
8
Wytyczne stosowane w szczególnych warunkach …

Na mocy zapisów Kodeksu Pracy i krajowego porozumienia z 1969 roku,
francuskie przedsiębiorstwa mogą czasowo redukować swoją działalności do
poziomu poniżej obowiązującego czasu pracy, a nawet chwilowo zatrzymać całość
lub część działalności.

Prawo przewiduje specjalną procedurę informacji/konsultacji Rady
Pracowników w takiej sytuacji (w ramach artykułu L2323-6, dawniej L4321).
 Takie konsultacje są obowiązkowe, gdy ulega zmianie czas pracy
niektórych pracowników, co ma miejsce w tym przypadku.

Procedura ta jest wymagana zresztą przy składaniu wniosku w lokalnym
oddziale urzędów pracy (DDTEFP) o udział Państwa w finansowaniu tego
instrumentu.
…na czas określony, który właśnie wydłużono…

Na razie okres czasowego bezrobocia we Francji jest ograniczony do 4 kolejnych
tygodni i 600 godzin rocznie. Po upływie 4 tygodni, pracownik zaczyna korzystać
ze statusu bezrobotnego.


Okres ten może zostać wyjątkowo przedłużony za zgodą Dyrekcji Departamentu Pracy
Świadczenie z tytułu częściowego bezrobocia pokrywa jedynie różnicę między faktycznie
przepracowanymi godzinami, a zgodnym z prawem czasem pracy wynoszącym 35 godzin
tygodniowo.
 Nie uwzględnia się czasu pracy powyżej 35 godzin.

Przepisy te powinny w najbliższym czasie ulec zmianie. Ostatnio Prezydent Francji
złożył deklarację odnośnie rozszerzenia tego rozporządzenia.

Decyzją władz mógłby zostać wydłużony okres czasowego bezrobocia:



z 4 do 6 następujących po sobie tygodni ;
z 600 godzin rocznie do 800, a nawet 1 000 godzin.
Projekt rozporządzenia w tej sprawie został przedłożony Krajowej Radzie
Zatrudnienia i mógłby wejść w życie z początkiem 2009 r.
…na którego finansowanie przewidziano w ostatnim
czasie większe środki

W wyniku negocjacji partnerów społecznych w dniu 15.12.2008 r. zmieniono
warunki finansowania tego instrumentu.



Zgodnie z projektem nowelizacji porozumień z 1968 r., omawianym w ramach negocjacji,
zasiłek dla pracowników miałby być wyższy (począwszy od 01.01.2009 r.), to jest 60%
brutto za godzinę zamiast 50%, dzięki częściowemu dofinansowaniu z budżetu Państwa.
 Po ostatniej rewaloryzacji z 15.12.2008 r. podniesiono minimalne wynagrodzenie
godzinowe z 4,42 € do 6,68 €, czyli SMIC netto (pierwsza podwyżka od 1993).
Budżet państwa finansuje to świadczenie na poziomie 3,64 € w przedsiębiorstwach
zatrudniających poniżej 250 pracowników, oraz 3,33 € w pozostałych.
 Kwota brutto nie jest równa podstawowemu wynagrodzeniu i zawiera zarówno
świadczenia w naturze jak i różne inne dodatki mające charakter uzupełnienia
wynagrodzenia, ale nie zawiera większości premii (za staż pracy, obowiązkowość
itp.).
Chodzi tutaj o wynagrodzenie zastępcze zwolnione z kosztów socjalnych, z wyjątkiem
ogólnej składki społecznej (CGS) i składki na zwrot zadłużenia funduszu ubezpieczeń
społecznych (RDS).
Nic nie stoi na przeszkodzie aby wynegocjować więcej niż płaca minimalna,
wówczas jednak byłby to koszt pracodawcy i niemożliwe byłoby zwolnienie z
kosztów socjalnych.
Państwo chce nadać temu instrumentowi wyjątkowy
charakter w kontekście obecnego kryzysu

Instrument ten był – bynajmniej do tej pory – bardzo rzadko stosowany we
Francji.

Według najnowszych badań (Calavrezo i Alli, 2008), z pozwoleń na częściowe bezrobocie
w latach 1995 a 2005 skorzystało niecałe 1% przedsiębiorstw we Francji, oraz 2%
pracowników w sektorach handlowych nie rolniczych.

Jednakże instrukcja Dyrekcji do spraw zatrudnienia i szkoleń zawodowych z
25.11.2008 zmierza do radykalnej zmiany.

Ustala ona 3 stopnie interwencji Państwa:



50% - poziom partycypacji w finansowaniu częściowego bezrobocia jest przyznawany
jako zwyczajna propozycja Dyrekcji departamentalnej ds. zatrudnienia
80% - poziom ten jest przyznawany po zaopiniowaniu przez CODEFI (komitet
departamentalny ds. kontroli problemów finansowania przedsiębiorstw).
100% - poziom jest przyznawany w oparciu o wspólne rozporządzenie Ministerstwa
Zatrudnienia oraz Ministerstwa Skarbu i jest ograniczony do sytuacji kryzysu o zasięgu
krajowym oraz do klęsk żywiołowych.
 W tym ostatnim przypadku istnieje możliwość zawarcia ramowych umów na
poziomie krajowym z organizacjami zawodowymi i międzybranżowymi.
Czas stosowania może zostać przedłużony

Z uwagi na «obecne, wyjątkowe okoliczności», instrukcja DGEFP uściśla, że udział
Państwa w finansowaniu może trwać nawet 6 miesięcy, może zostać raz ponownie
przedłużony o kolejne 6 miesięcy, niezależnie od zastosowanego poziomu
dofinansowania, co daje w sumie 12 miesięcy.

W zamian za to, przedsiębiorstwo zobowiązuje się utrzymać zatrudnienie całości
lub części pracowników, których planowano zwolnić. To zobowiązanie musi trwać
co najmniej tyle samo, co wsparcie finansowe Państwa.
Rozdział 3
Niemcy
14
Kurzarbeitergeld : częściowe bezrobocie

Prawo niemieckie przewiduje możliwość stosowania instrumentu częściowego
bezrobocia «koniunkturalnego» (Kurzarbeitergeld) przyznającego specjalne
zasiłki, w znacznej części finansowane z systemu ubezpieczeń od bezrobocia.

Warunkiem wprowadzenia instrumentu jest «przedłużający
działalności» będący wynikiem trudnej sytuacji ekonomicznej.
się
brak

Ustalono ilościowe kryterium służące zdefiniowaniu sytuacji «braku
działalności»: utrata co najmniej 10% środków na wynagrodzenia brutto dla
co najmniej 1/3 pracowników w danym zakładzie.

Na zastosowanie instrumentu częściowego bezrobocia musi wyrazić zgodę
Rada Pracowników, zgodnie z ustawą dotyczącą współdecydowania.
Finansowanie i okres stosowania

Od chwili gdy instrument czasowego bezrobocia zaczyna działać, system
ubezpieczeń od bezrobocia pokrywa różnicę między wynagrodzeniem wypłaconym
przez pracodawcę za rzeczywiście przepracowane godziny, a normalnym
wynagrodzeniem.

Ilość godzin rzeczywiście przepracowanych może wynieść nawet 0 : wówczas
pracownik znajduje się w sytuacji « Kurzarbeit null »:

Część kosztów pokrywanych z ubezpieczenia od bezrobocia może
maksymalnie sięgać 60-67% wynagrodzenia brutto, w zależności od sytuacji
rodzinnej pracownika (tj. przede wszystkim liczby dzieci na utrzymaniu).

Składki społeczne natomiast w całości finansuje pracodawca.

Początkowo okres obowiązywania czasowego bezrobocia był ograniczony do
6 miesięcy, poza wyjątkowymi okolicznościami, kiedy to mógł trwać nawet
12 miesięcy.

Pod koniec 2008 r. przedłużono maksymalny czas trwania do 18 miesięcy. Ta
reguła będzie prawdopodobnie stosowana eksperymentalnie w 2009 r.
Silne wsparcie Państwa, które od kilku lat wzrasta

Decyzja o przedłużeniu czasu trwania częściowego bezrobocia wpisuje się w
uruchomioną wiele lat temu dynamikę działań.

Począwszy od lat 90, rząd niemiecki znacznie wzmocnił swój udział w
finansowaniu instrumentów wspierających pracowników zagrożonych zwolnieniami
z powodów ekonomicznych.


Na
początku
zasada
kompensaty
wynagrodzeń
w
okresach
ograniczonego
zapotrzebowania była stosowana jedynie w odpowiedzi na krótkoterminowe wahania, co
pozwalało zachować długoterminowe zatrudnienie.
Ten schemat zaczął być stopniowo rozpowszechniany przy fluktuacjach zwanych
«strukturalnymi» (struktur-Kurzarbetergeld).



Określenie „strukturalny” po raz pierwszy pojawiło się ustawie odnoszącej się do
częściowego bezrobocia w 1998, w momencie gdy w niemiecki przemysł metalurgiczny
przechodził poważne restrukturyzacje.
W tym okresie zaczęła rozpowszechniać się praktyka zaliczania pracowników bez zajęcia
w «centrum kosztów». Pracownicy ci nie pracowali już na rzecz przedsiębiorstwa, ale
głównie brali udział w szkoleniach.
Jednak w tym systemie, podobnym raczej do urlopu na zmianę kwalifikacji, związek
pracownika z przedsiębiorstwem ulegał w sensie prawnym zerwaniu.
Rozdział 4
Republika Czeska
18
Czasowe bezrobocie jest zawarte w Kodeksie Pracy…

Czeski Kodeks Pracy przewiduje możliwość skorzystania z częściowego bezrobocia
w przypadku, gdy pracodawca nie może zapewnić zajęcia pracownikom wskutek
nagłego (i czasowego) spadku popytu.

W artykule 209 Kodeksu Pracy jest to sprecyzowane w następujący sposób:




W takiej sytuacji (określanej jako «částečná nezaměstnanost», to znaczy częściowe nie
zatrudnienie), «poziom wynagrodzenia wyrównawczego reguluje wspólne porozumienie
zawarte między przedsiębiorstwem i organizacjami związkowymi». W każdym razie nie
może ono być niższe niż 60% średniego rocznego wynagrodzenia.
Tam, gdzie nie działają organizacje związkowe, pracodawca ma obowiązek « złożyć
wniosek w Ministerstwie Pracy z uzasadnieniem powodów, dla których chce wypłacania
wynagrodzenia wyrównawczego na niższym poziomie » (artykuł 209 (3)). Jeśli
Ministerstwo wyda decyzję, że podane powody są zasadne do wprowadzenia częściowego
bezrobocia, pracodawca ma prawo wypłacać pracownikom obniżone wynagrodzenie
(minimum 60% średniego wynagrodzenia).
Niezależnie od okoliczności, czas obowiązywania czasowego bezrobocia nie może
przekroczyć 12 miesięcy.
Wsparcie z budżetu Państwa nie jest w takiej sytuacji wykluczone, ale nie jest raczej
powszechną praktyką w Republice Czeskiej.

Prawo nie zabrania wprowadzania wynagrodzenia degresywnego.

W całym okresie obowiązywania rozporządzenia, pracownicy nim objęci zachowują
prawny związek z przedsiębiorstwem.
…i jest obecnie stosowane

Bezrobocie techniczne (częściowe) stosuje obecnie Skoda, co pozwala zapanować
nad stratami wywołanymi przez spadek popytu. Niezbędna była zmiana planów
produkcyjnych na 2009 r.



Blisko 20 000 pracowników czeskich fabryk znalazło się na bezrobociu technicznym
(całkowitym w tym wypadku) co najmniej do 13.02.2009 r., co oznacza najdłuższy
przestój we współczesnej historii tego producenta samochodów.
Po ponownym uruchomieniu, od 13.01.2009, praca powinna się toczyć w systemie 4 dni
w tygodniu, a to oznacza ryzyko utrzymania rozwiązań częściowego bezrobocia.
W ArcelorMittal (tylko w Ostrawie, w innych zakładach toczą się negocjacje):W
grudniu 2008 r. podpisano porozumienie z organizacjami związkowymi odnośnie
wypłaty wynagrodzenia w ramach częściowego bezrobocia zgodnie z czeskim
prawem.

Wprowadzenie specjalnego wynagrodzenia w razie technicznego bezrobocia :
 W czasie przestoju wynosi ono 70% ekwiwalentu wynagrodzenia za płatny
urlop, czyli około 80% podstawowego wynagrodzenia.
 Obowiązuje przez cały 2009 r., ale tylko w ciągu
22 dni częściowego
bezrobocia.
Rozdział 5
Belgia
21
Instrument częściowego bezrobocia stosuje się tylko
wobec robotników

W Belgii częściowe bezrobocie lub czasowe bezrobocie jest wprowadzane w
sytuacji spadku działalności firmy z powodu trudności ekonomicznych. Stosuje się
w tym wypadku na terenie całego kraju uregulowania o charakterze federalnym,
zgodnie z ustawą z 18.07.1978 r. dotyczącą umów o pracę, a szczegółowe zasady
funkcjonowania instrumentu w poszczególnych sektorach określają komisje
parytetowe.

Jedynie robotnicy mają prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia z powodów
ekonomicznych. Do chwili obecnej świadczenie to jest równe 65% (60% dla
pracownika bez rodziny na utrzymaniu) określonego średniego wynagrodzenia
brutto (1906 euro brutto miesięcznie).

Pracownik będący na częściowym bezrobociu nie może pracować gdzie indziej. W
okresie częściowego bezrobocia robotnik ma prawo zakończyć umowę o pracę bez
zachowania terminu wypowiedzenia.
Lepsze rozporządzenie począwszy od stycznia 2009

Międzybranżowe porozumienie krajowe, wynegocjowane w grudniu 2008 r. przez
partnerów społecznych, obowiązujące od stycznia 2009 r. przez dwa lata,
poprawia system częściowego bezrobocia w Belgii.

Kwotę świadczenia z tytułu czasowego bezrobocia podniesiono do 70%
najwyższego wynagrodzenia brutto dla pracownika mieszkającego z kimś
wspólnie, dla pracowników mieszkających samotnie do 75%. Ponadto zostanie
podniesiona podstawa do naliczania świadczeń do 300 euro, co spowoduje ich
wzrost z 1906 do 2206 euro miesięcznie.

Kolejną nowością wynikającą z tego porozumienia jest to, że pracownicy
tymczasowi mogą ubiegać się o świadczenie z tytułu częściowego bezrobocia, co
wcześniej było niemożliwe.
Zupełne zawieszenie pracy może trwać maksymalnie cztery
tygodnie

W Belgii maksymalny czas trwania czasowego bezrobocia z całkowitym
zawieszeniem pracy wynosi cztery tygodnie (28 dni kalendarzowych). Po upływie
tego terminu, pracodawca musi wprowadzić tydzień pracy w pełnym wymiarze,
aby potem móc ponownie stosować instrument bezrobocia częściowego w pełnym
wymiarze lub pracę w ograniczonym wymiarze czasu.

Pracodawca może wybrać system pracy w niepełnym wymiarze czasu,
przeplatając dni pracy i dni bezrobocia. System pracy w niepełnym wymiarze
może być wprowadzony na maksymalnie trzy miesiące, jeśli zakłada mniej niż trzy
dni pracy tygodniowo lub poniżej tygodnia pracy w ciągu dwóch tygodni. Po
upływie dopuszczanego, trzymiesięcznego okresu systemu pracy w niepełnym
wymiarze, pracodawca musi najpierw wprowadzić tydzień pracy w pełnym
wymiarze, aby potem mógł ponownie skorzystać z mechanizmu bezrobocia
częściowego w pełnym wymiarze, lub pracy w niepełnym wymiarze czasu.

Jeśli rozporządzenie o pracy w niepełnym wymiarze zakłada co najmniej trzy dni
pracy tygodniowo lub jeden tydzień pracy na dwa, system pracy w niepełnym
wymiarze może być wprowadzony na ponad trzy tygodnie. Maksymalny czas
obowiązywania tego systemu może zostać określone decyzją Króla.
Częściowe bezrobocie w Belgii jest finansowane w 70%
przez pracodawców

Koszty zatrudnienia robotników korzystających z częściowego bezrobocia są
częściowo pokrywane ze specjalnej składki opłacanej przez pracodawców na
Fundusz odszkodowań dla pracowników zwalnianych w przypadku zamknięcia
przedsiębiorstwa. Składka pokrywa około 30% kosztów czasowego bezrobocia.

Pozostałe 70% finansuje belgijski system Ubezpieczeń Społecznych. Finansowanie
to pochodzi z dochodów publicznych - 20%, subwencji Państwowych i VAT, oraz
składek - 80%, w zdecydowanej większości pracodawców i w niewielkim stopniu
pracowników.

Tak więc koszty
pracodawcach.
czasowego
bezrobocia
w
około
70%
spoczywają
na
Rozdział 6
Luksemburg
26
Częściowe bezrobocie może być zastosowane w całym
sektorze

W Luksemburgu, wprowadzenie częściowego bezrobocia z powodu trudności
ekonomicznych reguluje ustawa z 26.07.1975 r. pozwalająca rządowi na podjęcie
działań zapobiegających zwolnieniom z przyczyn koniunkturalnych oraz
zabezpieczających utrzymanie zatrudnienia, zmieniona i uzupełniona ustawą z
26.03.1998 r.

Mechanizm ten uruchamiany jest w razie czasowych trudności ekonomicznych. W
przypadku, gdy spółka korzysta z bezrobocia o podłożu koniunkturalnym, a cały
sektor do którego ona należy zadeklarował stan kryzysu, wówczas wszystkie
przedsiębiorstwa z tej branży mogą wprowadzić częściowe bezrobocie.

Częściowe bezrobocie o podłożu koniunkturalnym nie może być stosowane w
wysoko konkurencyjnych sektorach.

Luksemburska Rada Ministrów
częściowego bezrobocia.
ma
zatwierdzić
nowe
zasady
stosowania
Częściowe bezrobocie nie może przekroczyć 50%
miesięcznego czasu pracy

Maksymalny okres stosowania częściowego bezrobocia z powodu koniunktury
wynosi 6 miesięcy w okresie kolejnych 12 miesięcy. W efekcie, przerwanie pracy
w ramach częściowego bezrobocia nie może przekroczyć 50% normalnego,
miesięcznego czasu pracy.

W okresie bezrobocia wszyscy pracownicy regularnie zatrudnieni przez
przedsiębiorstwo mają prawo do świadczeń z tytułu częściowego bezrobocia, z
wyjątkiem stażystów.

Świadczenie to sięga 80% godzinowego wynagrodzenia brutto, ale jego wartość
nie może być większa niż 2,5-krotność minimalnego, godzinowego wynagrodzenia
(7,65 euro).
Państwo wypłaca zasiłek począwszy od 17-ej utraconej
godziny pracy

Zasiłek rekompensujący wynagrodzenie za pierwszych 16 utraconych godzin w
miesiącu kalendarzowym jest w całości finansowany przez pracodawcę. Tzw.
fundusz zatrudnienia jest uruchamiany począwszy od 17-ej godziny.

Zasiłek rekompensujący podlega obciążeniom socjalnym i podatkowym, tak jak
wynagrodzenie. Składki opłacane przez pracodawcę, w tym ubezpieczenie od
wypadków przy pracy i składki na zasiłki rodzinne pozostają po stronie
pracodawcy.
Rozporządzenie nakłada obowiązki zarówno na pracownika,
jak i na pracodawcę

Przyznanie zasiłku rekompensującego może być uzależnione od świadczenia pracy
lub
uczestnictwa
w
szkoleniach,
czy
kursach
przekwalifikowujących
organizowanych przez Państwo lub pracodawcę.

Pracownik powinien przyjąć wszystkie odpowiednie, czasowe i okazjonalne
zajęcia, jakie mu zaproponuje pracodawca lub Urząd Pracy. Przychody z takiego
zajęcia mogą być odjęte od kwoty zasiłku kompensacyjnego.

Jeśli przedsiębiorstwo skorzystało z częściowego bezrobocia o charakterze
koniunkturalnym, prawo zabrania mu zwalniania pracowników, z wyjątkiem
szczególnych przypadków (np. poważne wykroczenie ze strony pracownika).
Rozdział 7
Hiszpania
31
Zawieszenie umowy o pracę i redukcja czasu pracy

Pracodawca może poprosić o zawieszenie umowy o pracę i redukcję czasu pracy
jeśli jest to konieczne z przyczyn: ekonomicznych, technicznych, organizacyjnych
lub produkcyjnych.

Zgodnie z prawem ww. okoliczności zachodzą wówczas, gdy zawieszenie umów o
pracę lub redukcja czasu pracy przyczyniają się do poprawy sytuacji ekonomicznej
przedsiębiorstwa, do zabezpieczenia jego funkcjonowania i zatrudnienia w
przyszłości poprzez dostosowanie zasobów.


W każdym wypadku przyczyny powinny mieć charakter koniunkturalny.
Zawieszenie umowy o pracę lub redukcja czasu pracy wymaga zgody administracji
właściwej ds. pracy na zastosowanie « expediente de regulaciòn de empleo ».
El Expediente de Regulaciòn de Empleo (ERE) (1)

Wprowadzane na prośbę pracodawcy (lub przedstawicieli pracowników w przypadku
braku działań ze strony pracodawcy).

Prośba złożona w odpowiednim urzędzie ds. pracy:


Kompetencje są przyznawane różnym organom w zależności od uregulowań w danym
regionie oraz liczby pracowników, których to dotyczy, a także «społecznej wagi prośby»
Procedura:



Prośba o zgodę na zawieszenie umów o pracę lub redukcję czasu pracy składana przez
pracodawcę do odpowiedniego organu administracji właściwej ds. pracy
Otwarcie okresu konsultacji z przedstawicielami pracowników:
 15 dni
 Dostarczenie przedstawicielom pracowników (i administracji właściwej ds. pracy)
niezbędnych informacji uzasadniających zaistnienie okoliczności ekonomicznych,
technicznych, organizacyjnych lub produkcyjnych, dowodu ich koniunkturalnego
charakteru, działań podjętych w kierunku zabezpieczenia trwałości przedsiębiorstwa w
przyszłości.
Obowiązkowe Sprawozdanie Inspekcji Pracy odnośnie realności przyczyn i okoliczności, na
które powołuje się pracodawca.
El Expediente de Regulaciòn de Empleo (ERE) (2)

W trakcie trwania konsultacji: obowiązek prowadzenia negocjacji mając na względzie
uzyskanie porozumienia, które powinno uwzględniać zarówno przyczyny i okoliczności
przywołane przez pracodawcę, jak i możliwości uniknięcia ERE lub ograniczenia jego
skutków dla pracowników.

Porozumienie musi być przyjęte przez większość członków Rady (lub Rad)
Pracowników, przedstawicieli załogi jeśli nie ma Rady, lub reprezentacje
większościowych związków zawodowych.

W przypadku porozumienia:


Pozwolenie Urzędu Pracy
 Tylko, jeśli Urząd uzna, że przy zawieraniu porozumienia miało miejsce wykroczenie,
przymus lub nadużycie prawa
 W przypadku pozwolenia na ograniczenie czasu pracy, urząd może ustalić, że
przedsiębiorstwo będzie wypłacało zasiłki dla bezrobotnych (z tytułu których później
może uzyskać zwrot z Urzędu)
W przypadku braku porozumienia:

Decyzja Urzędu Pracy o wydaniu zezwolenia (całościowego lub częściowego) lub odrzuceniu
prośby.
El Expediente de Regulaciòn de Empleo (ERE) (3)

Następstwa decyzji Urzędu


W przypadku odmowy, możliwość odwołania się przez pracodawcę.
W przypadku wydania zezwolenia na zawieszenie umów o pracę:
 Zawieszenie umowy z gwarancją powrotu na miejsce pracy natychmiast
po ustąpieniu okoliczności wskazanych przez pracodawcę
 Pracownicy stają się bezrobotnymi i nabywają prawa do pobierania
zasiłku dla bezrobotnych według ustawowych stawek.
 Pracodawca ma obowiązek:
 Opłacać składki leżące po jego stronie za pracowników objętych
zawieszeniem umowy o pracę, przez cały okres jego trwania.
 Opłacać zasiłek dla bezrobotnych (jeżeli tak postanowił Urząd przy
wydawaniu decyzji – dzieje się tak prawie zawsze – i zwrócić się z
prośbą o zwrot do właściwych urzędów ds. pracy.
El Expediente de Regulaciòn de Empleo (ERE) (4)

Następstwa decyzji Urzędu
 W przypadku wydania zezwolenia na redukcję czasu pracy
 Umowa o pracę nie będzie obowiązywała w ciągu określonej w decyzji
liczby godzin dziennie, dni tygodniowo lub miesięcy rocznie
 Pracodawca musi opłacać składki leżące po jego stronie, za okres, gdy
zatrudnieni nie pracują
 Jeżeli redukcja czasu pracy dotyczy co najmniej jednej trzeciej
normalnego czasu pracy, z odpowiednią redukcją wynagrodzenia,
przyjmuje się, że pracownik jest w sytuacji częściowego bezrobocia, a w
związku z tym:
 Pracownik ma prawo do zasiłku dla bezrobotnych za okres
zredukowanego czasu pracy
 Pracodawca powinien wypłacać zasiłek dla bezrobotnych (na tych
samych warunkach, jak przy zawieszeniu umowy o pracę)
Rozdział 8
Włochy
37
Zasady działania Cassa Integrazione Guadagni
Ordinaria (CIGO) dla pracodawców

Dlaczego ? Pozwala przedsiębiorstwom stawić czoło okresowym trudnościom i
zakłada zarówno wspieranie przedsiębiorstw w trudnej sytuacji, jak i ochronę
pracowników przed utratą wynagrodzenia w przypadku zawieszenia działalności
lub zmniejszenia godzin pracy.

Kiedy ? Stosuje się w przypadku zawieszenia lub ograniczenia działalności
wskutek czasowej sytuacji na rynku lub okresowych zmian. Takie sytuacje nie
powinny ciążyć ani na pracodawcy, ani na pracowniku. Przyjmuje się, że pewne
jest wznowienie działalności. (art. 1 §1 L. 223/91).

Kto ? Dotyczy robotników, pracowników średniego i wyższego szczebla w
przedsiębiorstwach przemysłowych oraz budowlanych i rzemieślniczych (art. 14§2
L. 223/91), z wyjątkiem personelu kierowniczego, stażystów i osób pracujących w
domu.

W jaki sposób ? Jest współfinansowana przez Państwo i pracodawców, którzy
opłacają składkę w wysokości równej 2,20% ich dochodu podlegającemu
opodatkowaniu (art. 12§1).


Istnieje dodatkowa składka dla pracodawców korzystających z pomocy CIGO. Jej
wartość stanowi część (8%) wypłaconych świadczeń.
Jednak ta dodatkowa składka nie jest wymagana wówczas, gdy zawieszenie
działalności lub ograniczenie czasu pracy nastąpiło z przyczyn obiektywnych i
nieuniknionych przez okres 12 miesięcy
Warunki wypłacania świadczeń dla pracowników

Jakie świadczenie? Kwota CIGO sięga 80% całkowitego wynagrodzenia
odpowiadającego nieprzepracowanym godzinom, od pierwszej godziny w ramach
limitu godzinowego objętego umową. Maksymalnie jest to 40 godzin tygodniowo
(art. 15 L. 164/75 i art. 2 L. 223/91) i miesięczna kwota do wysokości co roku
modyfikowanej (art. 2 L. 164/75). Kwota ta jest identyczna jak w przypadku
„zwykłego” zasiłku dla bezrobotnych (okólnik nr 26 z 14 lutego 2005), to znaczy :



858 € brutto dla wynagrodzeń do 1 857 €;
1031 € brutto dla wynagrodzeń powyżej 1 857 €.
Jak długo? Maksymalny okres wypłacania CIGO wynosi 3 miesiące (13 tygodni),
wyjątkowo może być wydłużony do kwartału, na podstawie zezwolenia
specjalnego komitetu, a w niektórych regionach nawet do 12 i 24 miesięcy (art. 6
L. 164/75).
Rozdział 9
Polska
40
Częściowe bezrobocie: możliwe, mimo, że nie
regulowane jednoznacznie przez Kodeks Pracy

Polskie prawo pracy reguluje wynagrodzenia za czas nie przepracowany przez zatrudnionego,
zwany czasem przestoju.

W polskim ustawodawstwie spadek działalności wymagający przerw w pracy nie daje podstaw
do korzystania z ustawowego instrumentu zwanego czasem przestoju. Instrument ten
dotyczy tylko okresów, w których pracownik nie jest w stanie świadczyć pracy czy to z własnej
winy (np. popsuł urządzenie) czy z winy pracodawcy (nieprzewidziana sytuacja, awaria prądu,
brak surowca). Takie sytuacje reguluje art 81-2,3,4 Kodeksu Pracy. W przypadku, gdy winny
jest pracownik, nie otrzymuje on żadnego wynagrodzenia. Jeśli wina nie leży po stronie
pracownika otrzymuje tzw. wynagrodzenie przestojowe, tj. według stawek miesięcznych lub
godzinowych wynikających z ich osobistego zaszeregowania (lub 60 proc. wynagrodzenia, jeżeli
taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony). Zgodnie z orzecznictwem Sądu
Najwyższego (uchwała SN z 30 grudnia 1986 r., II PZP 42/86, wyrok z 16 listopada 2000 r., I
PKN 55/00) za okres niewykonywania pracy pracodawca nie musi wypłacać składników
wynagrodzenia zależnych od rzeczywistego wykonywania pracy lub jej rezultatów (takich jak
np. premie za osiągnięcia wolumenu produkcji lub premia za jakość).

Wypłacone wynagrodzenie nie może być niższe niż 60% minimalnego wynagrodzenia.
Pracodawca może natomiast zażądać od pracownika, aby ten w okresie przestoju wykonywał
inne czynności odpowiadające jego kwalifikacjom.
Niewykonywanie pracy na skutek przeszkód
dotyczących pracodawcy

Decyzja Sądu Najwyższego z 16/10/1992 (I PZP 58/92) nie uznaje sytuacji braku
aktywności za sytuację nieprzewidzianą i nie przyznaje pracodawcy prawa do
skorzystania na mocy art 81-2,3,4 Kodeksu Pracy z czasu przestoju. Okres nie
przepracowany jest więc po prostu uznany za «zwykłe niewykonywanie pracy na
skutek przeszkód dotyczących pracodawcy» (zgodnie z artykułem 81-1 Kodeksu
Pracy). Okres ten powinien być wynagradzany podobnie jak czas przestoju.

Praca racodawca ma prawo poprosić pracownika, który nie ma zajęcia z powodu
braku zamówień, aby pracował na innym stanowisku, zgodnie z art 42 Kodeksu
Pracy. Pracodawca może także poprosić swoich pracowników o wzięcie płatnego
urlopu.

Utrata wynagrodzenia w wyniku przestoju w pracy nie jest w żaden sposób
rekompensowana dodatkowym zasiłkiem wypłacanym na przykład przez urzędy
pracy czy inne instytucje publiczne.
Rozdział 10
Rumunia
43
Ustawodawstwo rumuńskie

Pojęcie «bezrobocia częściowego» jako takie nie istnieje w ustawodawstwie rumuńskim i
zostało zastąpione poprzez « zawieszenie umowy o pracę » lub « wstrzymanie czasowe umowy
o pracę».

Rumuński kodeks pracy przewiduje w artykule 52, ustęp d,) że umowa o pracę może zostać
zawieszona przez pracodawcę w sytuacji, gdy działalność firmy została czasowo przerwana, w
szczególności z przyczyn ekonomicznych, technologicznych, strukturalnych lub podobnych.


Indywidualna umowa o pracę jest więc zawieszana, ale bez przerwania stosunku pracy pomiędzy
pracodawcą, a pracownikiem.
Artykuł 53 Kodeksu pracy określa prawa pracowników, przysługujące im w okresie czasowego
przerwania działalności przez pracodawcę


Pracownicy korzystają z rekompensaty, wypłacanej ze specjalnego funduszu wynagrodzeń, której wysokość
nie może być niższa niż 75% najniższego wynagrodzenia na danym stanowisku;
Pracownicy pozostają do dyspozycji pracodawcy, który ma możliwość wznowienia działalności w dowolnym
momencie.

W tym czasie, składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie na wypadek bezrobocia i
składki zdrowotne są nadal opłacane.

Pracodawca zobowiązany jest poinformować pracowników i organy administracji państwowej o
przyczynach i czasie trwania okresu « bezrobocia».


Pracownicy podpisują zgodę, akceptując w ten sposób oddanie się do dyspozycji pracodawcy na okres
przerwania działalności.
Ponadto, pracodawca zobowiązany jest, pod karą grzywny, poinformować lokalną inspekcję
pracy o zawieszeniu działalności w ciągu 5 dni od zaistnienia tego faktu.
Rozwiązania stosowane zależnie od zawartych porozumień

Zasady, na jakich pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy (przebywając w
domu lub w przedsiębiorstwie) określa krajowy układ zbiorowy pracy (art. 43) lub
porozumienia zawarte na poziomie firmy.

Na przykład: zbiorowy układ pracy w branży metalurgicznej (metale żelazne,
nieżelazne i wyroby ogniotrwałe), w sytuacjach nadzwyczajnych, gdy działalność
firmy zostaje przerwana ze względów technicznych lub innych przewiduje, że :




pracownik ma prawo do premii za staż pracy w okresie przerwania działalności;
pracownik zobowiązany jest do wykonywania czasowo innych zadań zleconych przez
pracodawcę, pod warunkiem, że są one zgodne z możliwościami fizycznymi,
intelektualnymi lub zawodowymi pracownika;
pracownik otrzymuje 100% zasadniczego wynagrodzenia, jeżeli przebywał w zakładzie
pracy i wykonywał czasowo inne zadania;
Układy zbiorowe na poziomie firmy mogą więc przewidywać:


wypłatę 75% wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli pracownik przebywa w domu;
wypłatę 100% wynagrodzenia, jeżeli pracownik przebywa w miejscu pracy.
Kilka przykładów zastosowania bezrobocia częściowego w różnych
sektorach działalności w Rumunii

Większość firm, korzystających obecnie z «bezrobocia częściowego», gwarantuje
minimalne warunki przewidziane w ustawie, tzn. wypłaca 75% wynagrodzenia.

Inne przykłady korzystania z bezrobocia częściowego wypracowane w drodze
negocjacji i porozumień pracowniczych:

Firma z branży motoryzacyjnej:



Firma z branży przemysłu lotniczego:


Pracownicy pozostają w domu otrzymując 85% wynagrodzenia brutto (zgodnie z układem
zbiorowym pracy, podpisanym na poziomie firmy w 2008)
Mają również do dyspozycji bony restauracyjne (tickets restaurant) przyznane z góry na
ten okres.
Pracownicy pozostają w domu, otrzymując 80% zasadniczego wynagrodzenia.
Firma z branży przemysłu oponiarskiego:

dwutygodniowe szkolenia dla 69% pracowników, podczas którego otrzymują
wynagrodzenie w wysokości 100%, po tym okresie przysługuje im rekompensata za
bezrobocie częściowe w wysokości 75% wynagrodzenia