Dorastanie w Szwecji

Fakty mówią o Szwecji | Dzieci i młodzież
www.sweden.se
Zdjęcie: Ulf Huett Nilsson/imagebank.sweden.se
Około 90 procent dzieci w pierwszych latach życia mieszka z obojgiem rodziców.
Dzieci i młodzież:
Dorastanie w Szwecji
Z 9,5 milionów mieszkańców Szwecji 2 miliony to osoby poniżej 18. roku życia. Dla większości tych
młodych ludzi korzystanie z bezpłatnej edukacji szkolnej, aktywny udział w życiu społecznym oraz
łatwy dostęp do przyrody i Internetu są oczywistością.
Szwedzkie prawo gwarantuje dzieciom
skuteczną ochronę, a także obronę ich
praw. Istnieje szereg organizacji działających na rzecz dzieci i młodzieży.
W 1979 r. Szwecja jako pierwszy kraj na
świecie uznała bicie dzieci i wymierzanie
im klapsów za przestępstwo.
W 1993 r. rząd szwedzki powołał
urząd Rzecznika Praw Dziecka, którego
zadaniem jest ochrona praw najmłodszych obywateli i dbanie o ich interesy.
Szwedzki Rzecznik Praw Dziecka zobowiązał się przestrzegać przyjętej w 1989 r.
przez ONZ Konwencji Praw Dziecka
i egzekwować ją w szwedzkim społeczeństwie. Szwecja była jednym z pierwszych
krajów, które ratyfikowały tę konwencję.
Pomoc i wsparcie
W Szwecji istnieje wiele organizacji, do
których młodzi ludzie w razie potrzeby
mogą zwrócić się o pomoc. Organizacja
Prawa Dziecka w Społeczeństwie (Barnens
Rätt i Samhället, BRIS) oferuje wsparcie
w postaci telefonów zaufania, poradnictwa przez czat i e-mail. W 2010 r. BRIS
zarejestrował 115 335 zgłoszeń od dzieci
i nastolatków. Przyjaciele (Friends) to z kolei
organizacja zajmująca się walką z zastraszaniem i mobbingiem, głównie w szkole,
ale także poza nią, na przykład na zajęciach
sportowych. Od chwili założenia w 1997 r.
organizacja nawiązała współpracę z blisko
1500 szkołami. Ratujmy Dzieci. Szwecja
(Save the Children. Sweden) to kolejna
organizacja, która broni praw dzieci. W jej
szeregach jest ponad 80 000 członków.
www.bris.se
www.friends.se
www.savethechildren.se
Życie rodzinne
Około 90 procent dzieci w Szwecji przychodzi na świat w rodzinie, ale ich rodzice
nie zawsze są małżeństwem. Szwedzka
rodzina ma przeciętnie jedno lub dwoje
dzieci. Separacje i rozwody nie są niczym
niezwykłym. Obecnie 74 procent dzieci
poniżej 18. roku życia mieszka z obojgiem
rodziców biologicznych, podczas gdy 27 procent ma ojczyma lub macochę. Mniej
­więcej jedno dziecko na pięcioro w Szwecji
ma obce korzenie. Większość dzieci mieszkających w Szwecji, a urodzonych za granicą lub mających rodziców urodzonych za
granicą, pochodzi z Iraku, Somalii, Polski
i Tajlandii. Około 14 000 z nich adoptowano z innego kraju. Prawie 60 procent dzieci
mieszka w domach jednorodzinnych,
28 procent – w blokach, a 12 procent –
w domach szeregowych.
Pracujący rodzice
81 procent wszystkich dzieci ma pracującą matkę, a 92 procent – pracującego
ojca. Każda para rodziców otrzymuje
480 dni płatnego urlopu rodzicielskiego
na dziecko. Musi on zostać wykorzystany
przed ukończeniem przez dziecko 8. roku
życia. Większość urlopu rodzicielskiego
jest wykorzystywana przez matki, ale
ostatnio również ojcowie spędzają coraz
1 |
Fakty mówią o Szwecji | Dzieci i młodzież
www.sweden.se
Zdjęcie: Bildarkivet.
Rok szkolny
Jesień
W połowie sierpnia zaczyna się
rok szkolny i wszystkie dzieci rozpoczynają naukę w kolejnej klasie. Ponad połowę powierzchni
Szwecji pokrywają lasy, dlatego
o tej porze roku popularne jest
zbieranie grzybów i borówek. Na
przełomie października i listopada dzieci mają tydzień ferii
jesiennych. 31 października od
niedawna obchodzony jest Hallo­
ween, z okazji którego wszyscy
przebierają się w zabawne stroje
i robią lampiony z wydrążonych
dyni. Następnego dnia, w dniu
Wszystkich Świętych, wiele osób
zapala świeczki na rodzinnych
grobach i w parkach pamięci.
W Szwecji wiele dzieci dociera do szkoły pieszo lub na rowerze.
Zdjęcie: Ulf Huett Nilsson/Joh
św. Łucja
13 grudnia Szwedzi obchodzą
dzień świętej Łucji. W każdej
szkole i przedszkolu organizowana jest specjalna uroczystość
związana z tym świętem: wybrana do roli świętej Łucji dziewczynka, ubrana na biało i w koronie ze świecami, prowadzi
­orszak dziewcząt, które śpiewają okolicznościowe pieśni.
Boże Narodzenie
Półrocze kończy się tuż przed
Bożym Narodzeniem (24 grudnia), a szkoły pozostają zamknięte do początku stycznia.
sporty zimowe
Drugie półrocze rozpoczyna
się wraz z początkiem drugiego
tygodnia stycznia.
Pod koniec lutego
lub na początku
marca dzieci mają
ferie przeznaczone na uprawianie
sportów zimowych. Wiele rodzin
wyjeżdża wtedy
w góry na północy kraju, by uprawiać narciarstwo
biegowe, zjazdowe i jazdę
na snowboardzie. Ponieważ
w zimie zamarza wiele jezior,
popularnym zajęciem jest też
jazda na łyżwach.
Rok szkolny
więcej czasu w domu ze swoim potomstwem. Mężczyźni wykorzystują obecnie
około 24 procent urlopu rodzicielskiego.
Dziewięć lat obowiązkowej edukacji
Zgodnie z postanowieniami szwedzkiej
ustawy edukacyjnej wszystkie dzieci oraz
nastolatki muszą mieć równy dostęp do
edukacji, bez względu na płeć, miejsce
zamieszkania czy czynniki społeczno-ekonomiczne. W Szwecji edukacja
jest bezpłatna, z wyjątkiem przedszkoli
i szkolnictwa wyższego (które częściowo
jest finansowane przez rząd). Obowiązek
szkolny obejmuje wszystkie dzieci aż do
ukończenia dziewiątej klasy. Następnie
można kontynuować naukę w szkole średniej (dotyczy to także uczniów z niepełnosprawnością intelektualną).
Oprócz szkół podstawowych i średnich istnieje możliwość uczęszczania do
przedszkoli, gminnych szkół dla dorosłych
i szkół dla osób z niepełnosprawnością
intelektualną.
Obecnie niemal wszystkie dzieci w wieku
sześciu lat chodzą do przedszkola. W praktyce oznacza to, że każde dziecko przez
co najmniej 10 lat jest objęte systemem
edukacji.
Rok szkolny jest podzielony na dwa
semestry. Pierwszy zaczyna się w połowie
sierpnia i trwa do końca grudnia, a w jego
połowie są ferie jesienne. Drugi semestr
zaczyna się w drugim tygodniu stycznia
i trwa do końca drugiego tygodnia czerwca. Dzieci chodzą do szkoły zwykle przez
pięć dni w tygodniu: od poniedziałku do
piątku. Uczniom w wieku od 6 do 12 lat
oferowana jest opieka świetlicowa przed
zajęciami i po nich.
W 2012 r. wprowadzona została
w szwedzkich szkołach nowa skala ocen,
obowiązująca od szóstej klasy. Uczniowie
otrzymują oceny od A do F.
Hobby i czas wolny
Jak większość dzieci na świecie młodzi
Szwedzi lubią słuchać muzyki i spędzać
czas z przyjaciółmi. Mają także liczne
­możliwości rozwijania własnych zainteresowań. Śpiewanie i granie na instrumencie
muzycznym to bardzo popularne zajęcia
pozalekcyjne. 29 procent dziewcząt oraz
26 procent chłopców w wieku 13–15 lat
zajmuje się muzykowaniem. Popularnym
hobby jest także sport – 68 procent nastolatków w wieku 13–15 lat należy do
klubów sportowych. Największym zainteresowaniem wśród chłopców i dziewcząt
cieszy się piłka nożna. Dziewczynki bardzo
chętnie uprawiają również jazdę konną.
Chłopcy wolą unihokej, pływanie i hokej
na lodzie. Zainteresowanie sportem w młodym wieku przekłada się na późniejsze
sukcesy w skali międzynarodowej. Szwecja
zajmuje ósme miejsce w olimpijskiej klasyfikacji medalowej wszech czasów.
Internet i telewizja
Surfowanie po Internecie i oglądanie telewizji to zajęcia, którym młodzi Szwedzi poświęcają jednakową ilość czasu. Prawie jedna
trzecia wszystkich nastolatków w wieku
13–15 lat spędza przed telewizorem co najmniej trzy godziny dziennie i tyle samo czasu
zajmuje młodzieży w wieku 12–16 lat odwiedzanie stron www. Styczność z Internetem
miała już połowa wszystkich czterolatków.
Największą popularnością cieszy się telewizja
internetowa i YouTube, a to, czym dzieci
zajmują się w sieci, zależy od ich wieku i płci.
Wśród nastolatków najbardziej typowym
sposobem spędzania czasu jest odrabianie
lekcji, pisanie blogów, czatowanie,
przeglądanie portali społecznościowych i korzystanie z aplikacji smartfonów. Młodsze
dzieci częściej grają w gry
komputerowe. ■
2 |
Fakty mówią o Szwecji | Dzieci i młodzież
www.sweden.se
Zdjęcie: Junibacken
Rok szkolny
Wielkanoc
W marcu lub w kwietniu dzieci
znów mają wolny tydzień z okazji
Wielkanocy. W zależności od
regionu mogą cieszyć się albo
pierwszymi oznakami wiosny,
albo ostatnimi dniami zimy.
Wakacje letnie
Wakacje letnie trwają 10 tygodni
i zaczynają się w połowie czerwca. Niektóre rodziny podróżują za
granicę, często do krajów śródziemnomorskich. Inni wyjeżdżają
do domków letniskowych. Wielu
uczniów spędza czas na obozach
letnich. Dla większości dzieci lato
oznacza kąpiele w jeziorach lub
w morzu. Szwecja ma tysiące
jezior, a linia brzegowa kraju
liczy 2 700 kilometrów długości.
Szwedzki program edukacji przewiduje, że wszystkie dzieci do
osiągnięcia wieku 11 lat muszą
opanować naukę pływania, tak by
umieć przepłynąć 200 m, z czego
50 m na plecach, a także radzić
sobie z nieprzewidzianymi sytuacjami w wodzie.
Zdjęcie: Martin Jakobsson/imagebank.sw
CZY Wiesz, że…
W dzisiejszej Szwecji jest
proporcjonalnie mniej dzieci
niż dawniej. Na początku lat
70. ubiegłego stulecia dzieci
stanowiły 25 procent populacji.
Obecnie odsetek ten zmniejszył
się do 20 procent. Jednak od
końca lat 90. liczba dzieci rodzących się w Szwecji powoli,
lecz stabilnie rośnie.
Pettson i Findus, bohaterowie książek Svena Nordqvista, na scenie Junibacken,
­sztokholmskiego muzeum literatury dla dzieci i młodzieży.
Kultura młodzieżowa
Wolne duchy, takie jak Pippi Pończoszanka czy Emil, które poja­
wiają się na stronach książek i ekranach telewizyjnych, ­zachęcają
szwedzkie dzieci do samodzielnego myślenia i krytycznego
­podejścia do zastanych norm społecznych.
Co oglądają młodzi Szwedzi
Szwedzcy reżyserzy kręcąc filmy dla młodych widzów, nie stronią od podejmowania
trudnych tematów. Lodowy Smok (­Isdraken,
2012) Martina Högdahla i Håkana
­Bjerkinga opowiada o 11-letnim Miku,
którego oddano pod opiekę ciotki hipiski
mieszkającej na wsi, ponieważ jego ojciec,
muzyk hardrockowy, musi udać się do
ośrodka terapeutycznego dla alkoholików.
­Film Lisy Siwe Lśniące gwiazdy (I ­taket
lyser stjärnorna, 2009) jest adaptacją
nagrodzonej powieści Johanny Thydell,
której bohaterką jest 14-latka rozdarta
między obowiązkami wobec matki umierającej na raka a pragnieniem prowadzenia
zwykłego życia nastolatki.
Ale szwedzkie kino dla młodzieży to nie
tylko dramaty. Kenny Begins (2009) Carla
Åstranda i Matsa Lindberga to komedia
poświęcona chłopcu, który chce zostać
bohaterem całej galaktyki, podczas gdy jego
rodzice uważają, że powinien być fryzjerem
i pracować w rodzinnym salonie.
Co czytają młodzi Szwedzi
Astrid Lindgren – która stworzyła Pippi Pończoszankę, Emila z
Lunebergi, Karlssona z dachu i
wiele innych postaci – jest najbardziej poczytną autorką książek
dla dzieci. Żaden inny szwedzki
autor nie jest tak znany poza granicami
Szwecji. Jej książki zostały przetłumaczone
na 90 języków, a na całym świecie sprzedano ich 145 milionów egzemplarzy. Wiele
z nich zostało sfilmowanych lub poddanych
adaptacji teatralnej.
www.astridlindgren.se
Gunilla Bergström chciała pisać o prawdziwym życiu, dlatego stworzyła postać ma­
łego chłopca, Alberta Albertsona (Alfonsa
Åberga), który jest głównym bohaterem
jej książek. Te historie to minidramaty
psycho­logiczne dla dzieci. Złe zachowanie,
lęk przed duchami, tęsknota za przyjacielem,
bójka, koniec Bożego Narodzenia – to tylko
przykłady problemów, które mogą dotyczyć
każdego dziecka. Seria obejmuje ponad
20 tytułów przetłumaczonych na 29 języków.
www.alfons.se
Historie Svena Nordqvista, których bohaterami są Pettson i Findus, oraz książki
o Sune Andersa Jacobssona i Sörena­
­Olssona również cieszą się ogromną popularnością. Seria Martina Widmarka o Lasse
i Mai została przetłumaczona na 19 języków. Jego książki stały się bestsellerami i są
dzisiaj jednymi z najbardziej popularnych
pozycji w bibliotekach dziecięcych.
W 2011 r. wydano w Szwecji łącznie
1747 książek dla dzieci i młodzieży. ■
3 |
Fakty mówią o Szwecji | Dzieci i młodzież
www.sweden.se
MNÓSTWO PRZESTRZENI
Szwecja ma niewielką populację
w stosunku do rozmiarów zajmowanej powierzchni. Gęstość
zaludnienia wynosi nieco ponad
23 osoby na kilometr kwadratowy.
(Średnia UE wynosi ponad 116
osób na kilometr kwadratowy).
Oznacza to, że większość mieszkańców kraju ma łatwy dostęp
do przyrody, co w istotny sposób
wpływa na kształtowanie się osobowości młodych ludzi. Każdy ma
prawo do swobodnego korzystania ze środowiska naturalnego pod
warunkiem uszanowania natury,
zwierząt i innych ludzi.
CZŁONKOSTWO W KLUBIE
Wiele klubów i stowarzyszeń, takich
jak Organizacja Szwedzkich Skautów i Przewodników, organizuje dla
dzieci zajęcia na świeżym powietrzu.
Na przykład Skogsmulleskolan
jest rodzajem zielonej szkoły, która
swoją nazwę wzięła od fikcyjnej
postaci Skogs­mulle żyjącej w lesie.
Od 1957 r., gdy zainicjowano tę
działalność na rzecz upowszechniania szacunku dla przyrody wśród
dzieci, ok. 2 milionów młodych ludzi
uczestniczyło w zajęciach Skog­
mulleskolan. Nacisk na przyrodę
przyczynia się do kształtowania
u dzieci przyjaznej i opiekuńczej
postawy wobec środowiska naturalnego.
Recykling
Szwedzkie dzieci bardzo wcześnie
uczą się recyklingu, a Szwedzi
przetwarzają prawie 90 procent
wszystkich puszek aluminiowych
oraz butelek z politereftalanu etylenu (PET). Każdej wiosny Fundacja
Zachowaj Szwecję Czystą (Stiftelsen Håll Sverige Rent) organizuje
specjalny dzień dla dzieci w wieku
szkolnym, w którym sprzątają one
swoje otoczenie i zbierają śmieci
pozostałe po zimie.
Ilustracje: Peter Lakowitz
Opublikował Instytut Szwedzki
Czerwiec 2012 FS 5 (Polish)
Więcej informacji można znaleźć na
stronie www.sweden.se
Zdjęcie: Lars Owesson/Bildarkiv
Przyroda i środowisko
naturalne
Na dworze
Niezależnie od pogody dzieci spędzają dużą część dnia na świeżym
­powietrzu. Niektóre przedszkola i inne placówki edukacyjne są wręcz
oparte na koncepcji nauki w plenerze, czego przykładem jest projekt
„I Ur och Skur” (W deszczu i słońcu).
Geniusze jutra
Szwedzkie szkoły współpracują z różnymi organizacjami, których
celem jest wspieranie zainteresowań młodych ludzi w dziedzinie
technologii i przedsiębiorczości. Oto dwa przykłady:
Finn upp (Wymyśl)
Organizacja Finn upp opracowała metodę
nauczania służącą rozbudzaniu w dzieciach
zamiłowania do wiedzy. Uczniów zachęca
się także, by wymyślali własne systemy,
które pomogą im się uczyć. Finn upp co
trzy lata organizuje konkursy dla młodych
wynalazców z klas 6–9. Inicjatywa ta ma
zainspirować nowe pokolenia wynalazców,
innowatorów i przedsiębiorców oraz
­stworzyć przestrzeń dla nowych pomysłów.
Finn upp została założona w 1979 r. przez
Szwedzkie Stowarzyszenie Inżynierów
(Ingenjörsamfundet).
Snilleblixtarna (Błyski geniuszu)
Snilleblixtarna to organizacja non-profit
koncentrująca swoje działania na dzieciach
od wieku przedszkolnego do piątej klasy.
Jej celem jest przybliżanie dzieciom nowoczesnych technologii, nauk przyrodniczych i zagadnień przedsiębiorczości.
­Snilleblixtarna dostarcza nauczycielom
i wychowawcom narzędzi i wypróbowanych metod rozbudzania w dzieciach
­ciekawości, chęci zdobywania wiedzy
i zdolności do krytycznego myślenia.
www.snilleblixtarna.se
www.finnupp.se
Przydatne linki
www.bo.se Rzecznik Praw Dziecka
www.bris.se Prawa Dziecka w Społeczeństwie
www.friends.se Przyjaciele
www.kungahuset.se Oficjalna strona internetowa szwedzkiego dworu królewskiego
www.naturvardsverket.se Agencja Ochrony Środowiska
www.savethechildren.se Ratujmy Dzieci. Szwecja
www.scout.se Organizacja Szwedzkich Skautów i Przewodników
www.skogsmullestiftelsen.org Fundacja Skogsmulle
www.tomtit.se Tom Tits Experiment, centrum naukowe dla dzieci
www.unicef.org Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci
Copyright: Opublikował Instytut Szwedzki na stronie www.sweden.se. Wszystkie treści są chronione
przez szwedzkie prawo autorskie. Tekst może być powielany, przesyłany, wyświetlany, publikowany lub
emitowany w mediach w celach niekomercyjnych pod warunkiem umieszczenia odnośnika do
www.sweden.se. Nie dotyczy to jednak zdjęć i ilustracji.
Instytut Szwedzki (SI) jest instytucją publiczną promującą Szwecję na całym świecie jako kraj godny zainteresowania i zaufania. Zadaniem SI jest nawiązywanie
współpracy i rozwój trwałych więzi z innymi krajami przez
komunikację strategiczną i wymianę w zakresie kultury,
edukacji, nauki i biznesu.
Więcej informacji na temat Szwecji można uzyskać:
na stronie www.sweden.se, w ambasadzie i konsulatach
szwedzkich w Twoim kraju lub w Instytucie Szwedzkim:
Svenska Institutet, Box 7434, SE-103 91 Stockholm,
Sweden; nr telefonu: +46 8 453 78 00 Adres e-mail:
[email protected] www.si.se, www.swedenbookshop.com