kliknij - Roman Czejarek

ZACHODNIOPOMORSKIE
WIELCY PRZEDSIĘBIORCY
DAWNEGO SZCZECINA
NAJWIĘKSZY FILANTROP
DAWNEGO SZCZECINA
Chyba nie ma we współczesnej Polsce przedsiębiorcy, który nie znałby takich nazwisk jak Kulczyk,
Solorz, Wejchert, Starak, Karkosik czy Niemczycki. Ci ludzie dla wielu z nas stali się symbolami sukcesu.
Ciekaw jednak jestem ile osób wie, że w dawnym, przedwojennym Szczecinie też byli tacy przedsiębiorcy. Na łamach magazynu Zachodniopomorski Przedsiębiorca będziemy Państwu przybliżać ich sylwetki.
T
oepffer, Kuhlo, Quistorp, Ohlen, Sto- możemy się cieszyć do dziś, z wieży pozo- pierwszy raz przyjechał w wieku 24 lat
ewer – te nazwiska również sporo zna- stały tylko skromne ruiny i zdewastowane i było to związane... z jego służbą wojczyły. Budziły podziw, strach lub zazdrość. schody prowadzące na ukryte wśród skową. Nazwisko Quistorp było już wtedy
Były symbolami epoki pierwszych samo- drzew wzgórze.
dość znane. Zasiedziała od lat na Pomorzu
chodów, samolotów, pary
rodzina Quistorpów miała
i elektryczności. Kojarzyły
w swoim gronie kilkunasię z bezinteresowną filanstu znanych i szanowanych
tropią, ale czasami też
profesorów, teologów, wojz trudnym do wyobrażeskowych, lekarzy i hannia wyzyskiem. A dawny
dlowców. Wydaje się więc,
Stettin był wtedy jednym
że młody Johan nie miał
z najważniejszych i najbarwiększych problemów ze
dziej prężnych niemieckich
znalezieniem dobrej pracy,
miast.
a potem z założeniem właNie mam wątpliwości,
snego biznesu.
że najbardziej znane do
Pierwsza firma Johandziś nazwisko z tamtych
nesa Quistorpa powstała
lat to Quistorp. Powód
w 1850 roku. Dwa lata
jest prosty i nie chodzi
później, w wieku 32 lat,
tu o rzeczywiste zasługi
młody handlowiec ożedla naszego miasta, tylko
nił się z młodszą o osiem
o popularne nazwy. Włalat Wilhelminą Theune,
Martin
Quistorp
Johannes Heinrich Quistorp
śnie tak przed wojną
z którą miał potem aż pięmówiono na obecny Park
cioro dzieci, kolejno: Marię,
Johannes Heinrich Quistorp urodził się Heinricha, Johanne, Luise oraz później,
Kasprowicza – Quistorp Park. Tak samo
nazywała się również dawna imponu- 14 listopada 1820 roku w Greifswaldzie w najbardziej znanego, Martina. Interes
jąca wieża widokowa w Lesie Arkońskim rodzinie królewskiego urzędnika. Uczył kręcił się świetnie i dokładne wyliczenie
– Quistorp Turm. Z parku na szczęście się w niedalekim Rostocku, a do Szczecina wszystkich firm i przedsięwzięć, w któ24
ZACHODNIOPOMORSKI PRZEDSIĘBIORCA I NR 06/2011
ZACHODNIOPOMORSKI PRZEDSIĘBIORCA I NR 06/2011
25
ZACHODNIOPOMORSKIE
rych Quistorp brał
były chwilami barudział
zajęłoby
dzo
gwałtowne,
kilka stron.
a
dysproporcje
Miał
kopalrażące.
nię kredy oraz
W 1880 roku
wielką
cemenwydarzyło się nietownię w Lubinie
szczęście. W jeziokoło Wolina, kilka
rze Wicko Wielkie
dobrze
prospekoło Międzyzdrorujących cegielni
jów utopił się jeden
(m.in. w Drzetoz synów Quistorpa
wie i Glinkach),
– Heinrich. Sześć
fabrykę szamotu
lat później, w 1886
i klinkieru w Skolroku, odeszła jego
winie oraz bardzo
żona Wilhelmina.
rozległe posiadłoNie znamy wielu
ści ziemskie w różkulis tego wydanych
regionach
rzenia, ale kroniki
Pomorza, wśród
zanotowały, że już
nich również sporo
dwa lata potem,
Wieża Quistorpa – zdjęcie z 1908 roku
Wieża Quistorpa
ziemi w okolicach
w wieku 66 lat
kolorowane zdjęcie z poczatku XX wieku
Łękna i NiemieJohannes Quistorp
rzyna co później
ożenił się ponowokazało się barnie, tym razem
dzo ważne. Wiele
młodszą o 22 lata
firm należących do
Mathildą Leidloff.
Quistorpa i jego
Być może pod
rodziny
funkwpływem
tych
cjonowało
pod
wydarzeń z życia
innymi nazwami.
osobistego, a może
Patrząc z dzipo prostu coraz
siejszego punktu
bardziej
zaniewidzenia, przedpokojony
„dzisiębiorstwa
te
kim”
kapitalibyły bardzo rozzmem końca XIX
budowane. Miały
wieku, Quistorp
własne magazyny,
zaczął
angażoskłady, nabrzeża
wać się w różnego
portowe, a nawet
rodzaju
działastatki. I co najnia filantropijne
ważniejsze – były
i
charytatywne.
Sanatorium Ernst Moritz Arndthaus w Lesie Arkońskim
to spółki akcyjne,
Obok cementowni
które
wypłacały
w Lubinie ufunudziałowcom dywidendę często objętą cał- Przez cały czas miał wyjątkowy zmysł do dował szkołę podstawową dla dzieci prakowitą tajemnicą handlową, co praktycz- interesów, trzeba też przyznać, że trafił cowników. Rozpoczął budowę mieszkań
nie uniemożliwiało określenie realnych na wyjątkowe czasy olbrzymiego rozwoju socjalnych dla najbiedniejszych robotdochodów, a co za tym idzie ewentualne miasta i... praktycznie braku jakichkol- ników. Później założył kasę chorych dla
ściągnięcie jakichś podatków! Powszech- wiek przepisów regulujących prawa pra- wdów i sierot po ofiarach wypadków przy
nie było więc wiadomo, że Quistorpowie cowników co umożliwiało rozwój „kapita- pracy. Musiało to zrobić olbrzymie wrasą wyjątkowo bogaci, ale nikt nie był w lizmu” w niczym nie skrępowanej formie. żenie, bo w Lubinie do dziś stoi specjalny
stanie precyzyjnie powiedzieć jak bardzo.
Quistorp powoli dostrzegał narastające głaz dziękczynny postawiony by upamiętW 1852 roku, na kolejne 14 lat, Quistorp różnice w zamożności poszczególnych nić dobre serce Quistorpów.
został konsulem Królestwa Hanoweru. warstw mieszkańców Pomorza. Zmiany
W dawnym Szczecinie stworzył znany
ZACHODNIOPOMORSKIE
zakład dla sierot
nazwany później
„Bethanien”. Stało
się to w miejscu
gdzie już wcześniej, od 1866 roku,
również dzięki staraniom Quistorpa,
(w komitecie założycielskim formalnie była jego żona,
ale
korzystała
szczodrze z funduszy męża, który
cierpliwie pokrywał rosnące ponad
plany
wydatki)
istniało schronisko dla dziewcząt
i służących zwane
„Ernestinenhof ”.
Widząc
problemy z rozbudową
miasta,
Quistorp
oddał
swoje tereny pod
nowe
inwestycje i pod przyszły
wielki park – były
to dzisiejsze Jasne
Błonia oraz Las
Arkoński. W 1890
roku dzięki jego
staraniom wzniesiono w lesie nowe
sanatorium
dla
fundacji
Ernsta
Moritza Arndta.
Ale gdy bliżej
przyjrzymy się tym
działaniom, nawet tam widać znamiona
dobrze przemyślanego interesu. Przekazane miastu tereny pod zabudowę, czyli
obecne Łękno i Pogodno, stały się zalążkiem nowych dzielnic Stettina – Westendu,
Neu Westendu oraz Braunsfelde. Jednym
z założycieli spółki budowlanej czerpiącej
niemałe zyski z inwestycji na nowych terenach był... Johannes Quistorp.
Gdy zmarł 9 maja 1899 roku, podjęto
decyzję o pochowaniu go na cmentarzu
przy ośrodku „Bethanien”. Gazety nad
Odrą pisały o wielkich tłumach jaki były
26
Schwechten, autor
m.in.
podobnej
wieży Cesarza Wilhelma w Berlinie
oraz Zamku Cesarskiego w Poznaniu.
Szczecińska wieża,
otwarta dla widzów
w maju 1904 roku,
miała 47 metrów
wysokości i liczyła
dziewięć kondygnacji. W kwietniu
1914 roku uderzył
w nią piorun co
wymusiło remont
połączony z przebudową oraz załoOgród Różany w Parku Quistorpa pocztówka z 1942 roku
żeniem instalacji
odgromowej.
Martin Quistorp
zmarł na zapalenie płuc 6 września 1929 roku.
Leczono go do
ostatniej chwili w...
szpitalu „Bethanien”. I choć cmentarz przy ośrodku
był już oficjalnie
nieczynny, władze
miasta wyjątkowo
zgodziły się by
Martin i Johannes
leżeli razem. Na
pogrzebie
znów
były tłumy, zaś
wartę honorową
Park Quistorpa Westendsee – kolorowana pocztówka
przy grobie pełnił sam burmistrz
Szczecina, Friedrich Ackermann.
na pogrzebie.
Johannes Quistorp Turm została
Dzieło ojca starał się kontynuować
syn Martin. Zgodnie z wolą zapisaną wysadzona przez Niemców pod koniec
w testamencie to właśnie on odziedziczył drugiej wojny światowej. Ruiny dawnej
większość rodowej fortuny. Największym fabryki cementu w Lubinie posłużyły za
i najbardziej znanym pomnikiem posta- plan filmowy przy kręceniu filmu „Kanał”
wionym dla upamiętnienia Johannesa Andrzeja Wajdy.
Quistorpa była niezwykła, imponująca
Roman Czejarek
wieża widokowa w Lesie Arkońskim.
stettin.czejarek.pl
Do wykonania projektu Martin zaprosił jednego z najlepszych i najdroższych
niemieckich architektów. Projekt Johannes Quistorp Turm przygotował Franz
ZACHODNIOPOMORSKI PRZEDSIĘBIORCA I NR 06/2011