Mobbing w środowisku pracy

Mobbing w środowisku pracy
Centralny Instytut Ochrony Pracy –
Państwowy Instytut Badawczy
Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy
Definicja mobbingu
Mobbing w pracy oznacza nękanie, obrażanie,
społeczne wykluczanie pracownika lub negatywne
oddziaływanie na zadania wykonywane przez niego
w pracy.
Określone działania, interakcje, bądź procesy uznane
za mobbing muszą powtarzać się regularnie
(np. przynajmniej raz w tygodniu), przez dłuższy
okres czasu (np. ponad sześć miesięcy).
Konflikt nie może zostać uznany za mobbing jeśli
stanowi pojedynczy incydent lub kiedy obie strony
tego konfliktu dysponują mniej więcej taką samą
„siłą”.
(Einarsen, Hoel, Zapf i Cooper, 2003)
Kryteria mobbingu
„ Powtarzalność i dłuższy okres trwania działań
mobbingowych
„ Nierównowaga sił między ofiarą i sprawcą mobbingu
„ Zjawisko interpersonalne pojawiające się między osobami
bądź grupami osób
„ Intencjonalność działań sprawcy
„ Zachowania negatywnie oddziałujące na sferę prywatną
ofiary i/lub wykonywaną przez nią pracę
Mobbing w Unii Europejskiej
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, Preventing violence
and harassment in the workplace, Dublin, 2003)
Procent pracowników narażonych na zastraszanie i mobbing w
miejscu pracy w poszczególnych krajach Unii Europejskiej
16
14
12
10
8
6
15
14
14
12
11
10
10
8
9
7
6
5
5
4
4
4
2
Fi
nl
an
Ho dia
W
lk lan
. B di
ry a
ta
Sz nia
w
ec
ja
Be
lg
Fr i a
an
c
Irl ja
an
di
a
Da
n
Ni ia
em
c
Au y
st
r
G ia
r
Hi ec
sz ja
pa
n
W ia
ł
P o oc
rtu hy
śr ga
e d lia
ni
a
UE
0
Mobbing w Polsce (CBOS, 2002)
Polska
„ 17% pracowników w Polsce stało się ofiarami szykanowania
w miejscu pracy przez przełożonych; w tym 5% - zgłaszało, że
były to częste przypadki;
Nie, nigdy
82%
Tak, ale
rzadko lub
tylko raz
12%
Trudno
powiedzieć
1%
Tak, często
5%
Mobbing w Polsce (CBOS, 2002)
Polska
„ 6% pracowników w Polsce to ofiary szykanowania przez
współpracowników
Nie, nigdy
94%
Tak, często
2%
Tak, ale
rzadko lub
tylko raz
4%
Najczęstsze formy szykanowania polskich
pracowników przez przełożonych (CBOS, 2002)
Procent badanych spotykających się z danym zachowaniem
M olestowanie seksualne
Karanie za dochodzenie swoich praw
2
3
Przypisywanie konfliktowego charakteru
4
Zmuszanie do składania donosów
Publiczne krytykowanie, ośmieszanie i
poniżanie
Karanie bez wysłuchania wyjaśnień
Wyznaczanie nierealnie krótkich
terminów
Powierzanie zadań powyżej kompetencji
Niesłuszne pozbawianie nagrody lub
premii
Złośliwe uwagi, niewybredne żarty
4
7
8
8
10
13
14
Szantażowanie zwolnieniem z pracy
14
Odmawianie urlopu lub zwolnień
Zmuszanie do pozostawania po
godzinach
% 0
16
24
5
10
15
20
25
30
Czy twoje środowisko pracy jest miejscem wielu
konfliktów międzyludzkich ?
(Badania psychospołecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Procent odpowiedzi dużo oraz bardzo dużo konfliktów
Wszyskie grupy zawodowe
16,8
Nauczyciele
14
Kierowcy komunikacji zbiorowej
30,1
Informatycy
Urzędnicy administracji rządowej i
samorządowej
Sprzedawcy
12,5
13,4
13,8
Robotnicy budowlani
10,7
Średni personel medyczny
Specjaliści ds. bankowości i
kredytów
25,2
15,5
0
5
10
15
20
25
30
35
Jakie stosunki panują w pracy pomiędzy
pielęgniarkami a innymi grupami zawodowymi
(NEXT „Investigating of Premature Departure from Work in the Nursing
Profession”, 2003-2005 – grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)
Procent odpowiedzi „wrogie i pełne napięć”
45
40
35
30
25
20
15
10
5
stosunki z kadrą zarzadzającą
stosunki z koleżankami
stosunki z administracją
ni
a
śr
ed
ja
Sł
ow
ac
ka
Po
ls
a
nd
i
ol
a
H
N
or
w
eg
ia
y
W
ło
ch
ia
ry
ta
n
cj
a
W
lk
.B
Fr
an
di
a
Fi
nl
an
ie
m
cy
N
B
el
g
ia
0
stosunki z przełożoną/oddziałową
stosunki z lekarzami
„Dokuczanie” ze strony przełożonych –
odpowiedzi pielęgniarek w NEXT-study
(NEXT, 2003-2005 – grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)
Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w
tygodniu) z dokuczaniem ze strony przełożonych
średnia
3,6
2,9
Słowacja
Polska
Holandia
8,9
0,6
Norwegia
Włochy
1
3,7
Wlk. Brytania
Francja
5,6
4,4
Finlandia
Niemcy
1,6
4,7
Belgia
2,2
0
2
4
6
8
10
„Dokuczanie” ze strony współpracowników –
odpowiedzi pielęgniarek w NEXT-study
(NEXT, 2003-2005 grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)
Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w
tygodniu) z dokuczaniem ze strony koleżanek
2,3
średnia
1,3
Słowacja
5,2
Polska
0,6
Holandia
0,8
Norwegia
Włochy
2,8
4,4
Wlk. Brytania
2,5
Francja
1
Finlandia
Niemcy
3,1
1,3
Belgia
0
1
2
3
4
5
6
Przemoc ze strony pacjentów lub/i ich bliskich
– odpowiedzi pielęgniarek w NEXT-study
(NEXT, 2003-2005 grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)
Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w
tygodniu) z przemocą ze strony pacjentów/ich bliskich
średnia
9,9
Słowacja
8,1
Polska
8,8
Holandia
2,9
Norwegia
2,1
Włochy
10,3
Wlk. Brytania
12,3
Francja
19,5
Finlandia
8,3
11,5
Niemcy
Belgia
9,5
0
5
10
15
20
25
Dyskryminacja w pracy – odpowiedzi
pielęgniarek w NEXT-study
(NEXT, 2003-2005 - grant Komisji Europejskiej QLK6-CT-2001-00475
koordynowany przez Uniwersystet w Wuppertalu, Niemcy)
Procent pielęgniarek stykających się często (co najmniej raz w
tygodniu) z dyskryminacją (np. rasową, polityczną, religijną)
1,5
średnia
Słowacja
2,2
Polska
0,8
Holandia
0,7
0,4
Norwegia
Włochy
1,8
Wlk. Brytania
2,4
2,7
Francja
0,4
Finlandia
Niemcy
2,1
Belgia
1,1
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
Polska adaptacja kwestionariusza Negative Acts
Questionnaire (NAQ) do badania mobbingu
(Temat badawczy realizowany w ramach pracy statutowej CIOP-PIB.
Termin realizacji: 01.09.2004-31.12.2006)
ƒ Autorzy NAQ - Einarsen (1994, Norwegia), Einarsena
i Raknes (1997, Norwegia);
ƒ Zweryfikowane psychometrycznie narzędzie do
identyfikacji i oceny zjawiska mobbingu w środowisku
pracy;
ƒ Możliwość dokonywania porównań między populacjami
pracowników z różnych krajów (NAQ stosowano m.in.: w
Danii, Norwegii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Belgii).
ƒ Rzetelność (alpha Cronbacha): od 0,83 do 0,92;
ƒ Trafność: związek z satysfakcją z pracy
(od r=-0,27 do r=-0,44), ze zdrowiem psychicznym
i dobrostanem (r=-0,31 do r=-0,52), z uskarżaniem się
na zaburzenia psychosomatyczne (r=0,32).
Cele polskiej adaptacji kwestionariusza NAQ
(Negative Acts Questionnaire)
„ Wykorzystanie polskiej wersji kwestionariusza NAQ w
projekcie badawczym 3.A.06 pt. „Badanie wpływu
wybranych czynników organizacyjnych i osobniczych na
wystąpienie zjawiska mobbingu w miejscu pracy” (termin
realizacji 01.2005 – 31.12.2007) – temat realizowany w
ramach II etapu projektu wieloletniego pt.
„Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów
w Unii Europejskiej w CIOP-PIB”.