Metody pracy - Helion Edukacja

Metody pracy
Lekcje informatyki odbywają się zawsze w pracowni komputerowej, gdzie uczniowie
pracują bezpośrednio przy komputerach. Materiał nauczania jest tak zróżnicowany, że
niezbędne jest stosowanie różnych metod nauczania. Ważnym elementem jest również
dobre porozumiewanie się z uczniami na każdym etapie kształcenia oraz zapewnienie
uczniom jak najlepszych warunków do nauki.
W pracy z uczniami w szkole podstawowej bardzo dobrze sprawdzają się metody
nauczania oparte na czynnościach praktycznych, gdyż wymagają one od ucznia
zaangażowania i działania. Dzięki temu oswaja się on z zagadnieniami i widzi, że „coś
działa lub nie”, uczy się więc przez osobiste doświadczenia.
Uważam, że metody praktyczne w odniesieniu do informatyki są jak najbardziej celowe.
Komputer to w końcu narzędzie, i najlepszym sposobem na jego poznanie jest używanie
go w typowych zastosowaniach. Myślę, że takie podejście jest wystarczające na etapie
szkoły podstawowej. Na teorię przyjdzie czas później, gdyż wtedy uczeń z pewnością
będzie w stanie lepiej połączyć nowe wiadomości z własnym doświadczeniem i obyciem ze
sprzętem komputerowym i oprogramowanie.
Uczenie się przez osobiste doświadczenia wdrażam dwustopniowo. Najpierw uczniowie pod
kierunkiem nauczyciela wykonują typowe operacje i czynności (np. dla programu Paint
może to być wybór określonego koloru tła i czyszczenie tym kolorem obszaru roboczego).
Następnie otrzymują zadania w formie elektronicznej (np. jako dokument html), które
wykonują indywidualnie. Oczywiście przez cały czas mogą liczyć na pomoc nauczyciela.
Zadania bazują oczywiście na czynnościach wykonywanych wcześniej podczas ćwiczeń
wprowadzających.
Tematyka przykładów i zadań jest powiązana z innymi przedmiotami i z otaczającą nas
rzeczywistością. Problemy interdyscyplinarne pokazują bardziej realny obraz
otaczającego nas świata.
Uczniowie mogą dostrzec powiązania między różnymi dziedzinami, możliwości
zastosowania podobnych rozwiązań do wielu zadań. W ten sposób pomagamy również
nauczycielom innych przedmiotów i realizujemy treści ścieżek międzyprzedmiotowych.
Analizujemy zawsze z uczniami wyniki ich pracy, omawiamy mocne i słabe strony
proponowanych rozwiązań. Dyskusja uczy ich formułować swoje uwagi i wnioski.
Bardzo ważne jest również planowanie niektórych działań jako pracy zespołowej i
wspieranie współdziałania uczniów. Jest to jedna z istotnych umiejętności potrzebnych
współczesnemu człowiekowi.
Metoda nauczania określa sposób pracy nauczyciela z uczniem. Czesław Kupisiewicz w
Podstawach dydaktyki ogólnej [PWN, Warszawa] przez metodę nauczania rozumie „celowo i
systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom
opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nią w praktyce, a także
rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych”. Dobór metod nauczania jest zależny od
wielu czynników, np.:
♦ specyfiki przedmiotu (konkretnych jednostek lekcyjnych) wyrażona miedzy innymi w
celach i treściach kształcenia,
♦ dotychczasowy poziom wiedzy uczniów i ich wiek,
♦ wyposażenie pracowni w środki dydaktyczne,
♦ stworzone uczniom warunki samokształcenia,
♦ indywidualne predyspozycje nauczyciela.
Na lekcjach informatyki można zastosować metody wymienione w dalszej części rozdziału.
W. Okoń, opierając się na „koncepcji wielostronnego nauczania — uczenia się”, dokonał
następującego podziału:
Metody podające — to uczenie się gotowych treści poprzez stosowanie: opowiadania,
wykładu, odczytu, pogadanki, dyskusji oraz pracy z książką.
Metody ćwiczeń praktycznych stosuje się na każdej lekcji informatyki podczas
omawiania poszczególnych zagadnień oraz:
♦ korzystania z różnych źródeł informacji;
♦ prezentowania efektów swojej pracy.
Metody eksponujące — (przeżywanie określonych wartości) mają zastosowanie na
zajęciach, podczas których za pomocą komputera wykonuje się pokaz czynności,
programów, zjawisk, przebiegu procesów. Pokaz wykonanych przez uczniów prezentacji
multimedialnych i stron WWW zamieszczonych w Internecie (zadania wykraczające poza
program) to także sposób na wyeksponowanie osiągniętych przez uczniów umiejętności.
Założeniem metod problemowych jest rozwiązywanie zagadnień. Na lekcjach
informatyki w szkole podstawowej może to być na przykład poszukiwanie rozwiązania
danego problemu poprzez tworzenie schematów rozwiązania.
Klasyfikację tę warto, jak sądzę, uzupełnić o metodę opartą na nauczaniu programowym,
które dotyczy zwiększania trudności pracy ucznia przez racjonalne zmniejszanie liczby
wskazówek naprowadzających. W tej metodzie nauczania obowiązują następujące zasady
[Czesław Kupisiewicz Podstawy dydaktyki ogólnej PWN, Warszawa]:
♦ małych kroków,
♦ aktywizowania ucznia,
♦ natychmiastowej oceny odpowiedzi uczniów i korekty popełnionych błędów,
♦ indywidualizowania tempa i treści nauczania,
♦ empirycznej weryfikacji.
Ta metoda nauczania zmusza nauczyciela do precyzyjnego opracowania i dawkowania
materiału lekcyjnego, a uczniowi pozwala samemu kontrolować trafność rozumowania.
Ciekawą metodą pracy jest aktywizująca ucznia metoda projektów. Ma ona za zadanie
pobudzać do aktywności i zaangażowania. Umożliwia ona jednoczesne osiąganie wielu
celów kształcenia. Uczniowie, realizując dany projekt, mogą być podzieleni na grupy. Każda
z grup może przygotowywać inne zadanie. Koordynatorem wspierającym i
ukierunkowującym pracę uczniów jest nauczyciel. Praca w poszczególnych grupach kończy
się zaprezentowaniem efektów przed całą klasą. Przykładem projektu może być realizacja
dowolnego tematu, np.: „Moja szkoła w Europie”.
Realizując projekt, uczniowie układają plan pracy, dobierają tło, grafikę, redagują teksty,
tworzą animacje obiektów, przejścia między slajdami, wstawiają dźwięki (zadanie
wykraczające poza program). Mogą korzystać z różnych źródeł oraz wykorzystywać różne
programy. Jedne grupy mogą przygotować projekt pod kątem historycznym, inne pod
kątem statystycznym (z zaprezentowaniem obliczeń i wykresów wykonanych w arkuszu
kalkulacyjnym), jeszcze inne pod kątem geograficznym itd.
Na zajęciach informatyki można również zastosować metodę debaty, podczas której
powinna wywiązać się dyskusja, prezentowanie poglądów „za” i „przeciw”. Oczywiście nie
oznacza to, że cała jednostka lekcyjna ma być prowadzona tylko tą metodą w szkole
podstawowej. Zagadnieniami, które można wykorzystać do takich zajęć, są:
♦ zagrożenia i korzyści wynikające z zastosowania komputerów;
♦ różne aspekty powszechnego dostępu do informacji;
♦ rozmowy przez Internet, czyli jak zachować bezpieczeństwo w sieci;
♦ prawo autorskie.
Z innych metod nauczania wspomnieć warto o: [wg K. Kruszewskiego Metody nauczania]:
♦ prowadzeniu pogadanki (logicznie powiązany ciąg pytań nauczyciela i odpowiedzi
ucznia),
♦ prowadzeniu wykładu, np. temat historia komputera,
♦ kierowaniu dyskusja, np. temat: korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania gier
komputerowych,
♦ kierowaniu obserwacją, np. temat: programy multimedialne,
♦ kierowaniu korzystaniem z materiałów źródłowych, np. temat: wyszukiwanie
informacji, łączenie informacji z różnych źródeł,
♦ kierowaniu kształtowaniem się wartości, np. temat: prawo autorskie,
♦ kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych, np. temat: obsługa drukarki,
czyszczenie myszki,
Uzupełnieniem podanej klasyfikacji są metody przedstawione we wzajemnej opozycji do
siebie [A.Walat, Wybrane problemy dydaktyki informatyki]:
♦ nauczanie pogadankowe — na początku każdego działu podajemy „ odpowiednią
liczbę podstawowych pojęć. Po tym następują przykłady.”
♦ Uczenie się przez osobiste doświadczenie — ograniczamy liczbę podawanych
informacji do niezbędnego minimum i dążymy do tego, aby uczeń mógł rozpocząć
samodzielna pracę.
Najczęściej jednak podczas zajęć nauczyciel wykorzystuje kilka metod pracy (metoda
mieszana, kombinowana), dzięki czemu realizowany temat, a raczej wiadomości i
umiejętności z tego zakresu są przez ucznia lepiej przyswajane i rozwijane. Zajęcia takie są
ciekawsze i atrakcyjniejsze dla ucznia, dzięki czemu pracuje on efektywniej.
Zasady nauczania informatyki
Podczas zajęć z informatyki powinno występować stopniowanie trudności, czyli
przechodzenie od zagadnień prostych, zrozumiałych do trudniejszych i bardziej złożonych,
które wymagają wcześniejszego zaznajomienia z podstawami.
Ważną zasadą jest również łączenie teorii z praktyką. Po zaznajomieniu z
podstawowymi pojęciami dotyczącymi danego zagadnienia, należy przejść do ćwiczeń
praktycznych. Uczniowie powinni również dostrzec celowość wykonywania danych ćwiczeń.
Ważne jest, aby nie były „oderwane” od rzeczywistości, lecz żeby dotyczyły spraw bliskich
uczniom, na przykład spraw klasowych, szkolnych („Tworzenie klasowej lub szkolnej
witryny WWW”, „Koszty wycieczki klasowej do…”).
Bezpośrednie poznawanie programów, zaznajamianie się z ich funkcjami i rozwiązywanie
konkretnych problemów to stosowanie zasady poglądowości. Systematyczność w
nauczaniu każdego przedmiotu jest nie tylko zasadą, ale ważnym zadaniem w nauczaniu.