Interdyscyplinarny Konkurs Ekologiczno

Interdyscyplinarny Konkurs Ekologiczno-Turystyczny
dla uczniów gimnazjów województwa łódzkiego
w roku szkolnym 2011/2012
Stopień III – ETAP WOJEWÓDZKI
16 kwietnia 2012 r. , godzina 11.00
Część I
test wiedzy i umiejętności (60 minut)
Instrukcja dla uczestnika konkursu
Test składa się z 27 zadań
Czytaj uważnie polecenia do zadań. Aby właściwie rozwiązać zadania
wyboru należy spośród podanych odpowiedzi wybrać jedną i zaznaczyć znakiem x.
Jeżeli się pomylisz, zakreśl pomyłkę kółkiem i wybierz następną odpowiedź, którą
uznasz za poprawną.
Niektóre zadania wymagają innej formy podania odpowiedzi –
według poleceń.
Czas rozwiązywania testu 60 minut.
Życzymy powodzenia.
Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Piotrkowie
Trybunalskim, 2012 r.
Zadanie 1 (1 pkt)
Metoda diagnozy i oceny stanu środowiska lub właściwości określonego
czynnika środowiskowego, przy użyciu organizmów żywych nazywa się:
a) bioindykacją
c) biokumulacją
b) biodegradacją
d) biotransformacją
Zadanie 2 (1 pkt) ?
Raport U’Thanta pt. „Człowiek i jego środowisko”, który zapoczątkował rozwój
międzynarodowego ruchu na rzecz ochrony środowiska, przyczynił się do
poważnego potraktowania ochrony środowiska przez rządy, parlamenty i przez
zwyczajnych ludzi, został ogłoszony w roku:
a) 1972
b) 1932
c) 1969
d) 1992
Zadanie 3 (1 pkt)
Istnieje wiele organizacji międzynarodowych zajmujących się ochroną zdrowia, przyrody,
środowiska.
Przedstawiony symbol graficzny dotyczy:
a) Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa
b) Światowa Organizacja Zdrowia
c) Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych – agenda ONZ
d) Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci
Zadanie 4 (2 pkt)
Niektóre rośliny tropikalne dają schronienie pewnym gatunkom mrówek. Te mrówki między
innymi zgryzają siewki obcych gatunków roślin i zjadają zarodniki grzybów.
Podaj nazwę opisanej w podanym tekście zależności międzygatunkowej oraz
przyporządkuj ją do jednego z rodzajów stosunków między populacjami
(antagonistyczne, nieantagonistyczne, neutralne).
........................................................................................................................
Zadanie 5 (2 pkt)
Substancje chemiczne, np. środki stosowane do zwalczania chwastów i szkodników,
znajdujące się w środowisku mogą przemieszczać się wzdłuż łańcuchów pokarmowych.
Schemat przedstawia zmiany poziomu stężenia środka owadobójczego (jednostki umowne),
np. DDT, w poszczególnych ogniwach łańcucha pokarmowego stawu, który tworzą: rybołów,
larwy jętki, fitoplankton, pstrąg.
Wpisz w odpowiednie prostokąty schematu organizmy wymienione w zadaniu
i wyjaśnij, dlaczego u konsumentów III rzędu występuje najwyższy poziom
stężenia DDT.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 6. (2 pkt)
Schemat przedstawia obieg węgla w przyrodzie.
Określ, jakie dwa skutki o charakterze globalnym może spowodować nadmierne
wycinanie lasów.
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Przyporządkuj każdemu z terminów 1 – 4 prawidłowe objaśnienie z kolumny A
lub B.
Lp.
1
2
3
4
termin
Recykling
A
wtórne, wielokrotne
przetwarzanie produktów
Eutrofizacja
użyźnienie
zbiorników
wodnych jest korzystne dla
biocenozy
Polska Czerwona zawiera
listę
gatunków
Księga Roślin
trujących
B
powtórzenie cyklu
wytwarzania energii
przeżyźnienie zbiorników
wodnych zagraża ich
zarastaniem i zamieraniem
zawiera listę gatunków
ginących
Zasada
zaspokajanie
potrzeb rozwój gospodarczy
zrównoważonego człowieka
poprzedzający zmiany
rozwoju
z
poszanowaniem
praw w przyrodzie
przyrody
1 – .................... 2 – .................. 3 – ................. 4 – ....................
Zadanie 8. (2 pkt)
Sukcesja ekologiczna jest procesem stopniowego rozwoju biocenozy w czasie.
Obserwowano dwa obszary przyrodnicze: I - nagie zbocze skalne i II - pogorzelisko
leśne. W obu przypadkach stwierdzono postępujące powoli zmiany w wyglądzie
obserwowanych terenów i zasiedleniu ich przez żywe organizmy, chociaż mamy tu do
czynienia z różnymi typami sukcesji.
Podaj nazwy rodzajów sukcesji, zachodzących na obszarach I i II oraz określ
podstawową różnicę między nimi.
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Zadanie 9. (1 pkt)
Uporządkuj wymienione zasoby
odpowiedniej kolumny tabeli.
naturalne,
wpisując
1. Ropa naftowa
2. Biogaz
3. Drewno
4. Gaz ziemny
5. Węgiel kamienny
Zasoby nieodnawialne
Zasoby odnawialne
ich
numery
do
Zadanie 10. (1 pkt)
Wykresy A i B przedstawiają zmiany liczebności dwóch populacji.
Podaj, który z wykresów A czy B przedstawia zmiany liczebności populacji
drapieżnika. ………………………………………………………………………………………………
Zadanie 11 (1 pkt)
W tabeli podano 3 ważne w ekologii określenia
biom
siedlisko
nisza ekologiczna
Dopasuj do każdego z powyższych określeń przykład występowania wybrany
spośród:
areał osobniczy,
pustynia,
adres populacji
Zadanie 12 (1 pkt)
Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę jednego poziomu troficznego: destruentów.
W poniższym zestawie jedna cecha jest nieprawdziwa.
a) Są to organizmy cudzożywne.
b) Zapobiegają w ekosystemie nadmiernemu gromadzeniu się materii organicznej.
c) Wzbogacają glebę w składniki mineralne.
d) Zamykają obieg energii w ekosystemie.
Zadanie 13 (2 pkt.)
Aby przekonać się o zasobności jeziora w pokarm dla ryb dokonano między innymi badań
ilości zooplanktonu. Głównym przedstawicielem planktonu był oczlik. Obliczono, że w 6
próbkach 5 dm3 wody z jeziora występują łącznie 330 rozwielitki. Oblicz zagęszczenie tego
gatunku (na jednostkę objętości).
........................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 14 (1 pkt.)
Zaznacz zestaw roślin całkowicie zanurzonych w wodzie:
a)
b)
c)
d)
rdestnica połyskująca i grzybień biały
moczarka kanadyjska i trzcina pospolita
strzałka wodna i kosaciec
wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny
Zadanie 15 (1 pkt.)
Wzrost stężenia szkodliwego dwutlenku siarki w powietrzu jest spowodowany
przede wszystkim przez:
a)
b)
c)
d)
dziurę ozonową
spalanie węgli kopalnych
energetykę atomową
nadmierne wycinanie lasów.
Zadanie 16 (1 pkt.)
Wskaż warstwę podszytu
a)
b)
c)
d)
paproć zwyczajna, mech płonnik, borówka czarna
poziomka, leszczyna, zawilec
czeremcha, trzmielina, bez koralowy
klon jawor, brzoza, jałowiec
Zadanie 17 ( pkt.)
W jeziorze kłusownicy doprowadzili do całkowitego wyginięcia okonia. Zaznacz
wszystkie prawidłowo podane następstwa tego faktu:
moczarka
euglena
wywłócznik
a)
b)
c)
d)
e)
f)
błotniarka
rozwielitka
karp
ukleja
amur
zmaleje liczebność karpia
wzrośnie liczebność eugleny
wzrośnie liczebność uklei
zmaleje liczebność wywłócznika
drastycznie zmaleje liczebność wydry
wzrośnie liczebność rozwielitki
okoń
wydra
Zadanie 18 (1 pkt.)
Miejscem urodzenia Andrzeja Frycza Modrzewskiego jest :
a)
b)
c)
d)
Wolbórz
Opoczno
Tomaszów Maz.
Skierniewice
Zadanie 19 (1 pkt.)
Romański kościół św.Idziego w XI wieku w Inowłodzu ufundował polski władca
z okazji urodzin syna Bolesława. Wskaż właściwą odpowiedź.
a)
b)
c)
d)
Władysław Herman,
Bolesław Chrobry,
Kazimierz Wielki,
Bolesław Śmiały.
Zadanie 20 (1 pkt.)
Jedyne w Polsce Muzeum Włókiennictwa ulokowano w Łodzi w fabryce:
a)
b)
c)
d)
Scheiblera,
Geyera,
Heinzla,
Poznańskiego.
Zadanie 21( 1 pkt.)
Uzupełnij poniższy tekst dotyczący rezerwatu Niebieskie Żródła .
Głównym przedmiotem ochrony w rezerwacie „Niebieskie Żródła” są………………………………….
Zadanie 22 (1 pkt.)
Początki Spały związane są z :
a)
b)
c)
d)
Kasztelanią
Siedzibą komesa grodowego
Osadą młyńską
Osadą targową
Zadanie 23 (3 pkt.)
Na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego znajdują się trzy rezerwaty. Podaj
ich nazwy
…………………………………………
……………………………….……….
………………………………………...
Zadanie 24 (1 pkt.)
Opisz proces powstawania torfowiska.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 25 (1 pkt.)
Masowe pojawienie się w wodach glonów, zwane zakwitem to przykład zjawiska
zwanego:
a)
b)
c)
d)
gradacją
mutualizmem
imigracją
sukcesji
Zadanie 26 (3 pkt.)
Obszarami ochrony ścisłej w Kampinoskim Parku Narodowym są rezerwaty:
……………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 27 (5 pkt.)
Połącz podany opis miejsca z nazwą miejscowości:
1. Brochów
2. Nowa Słupia
3. Palmiry
4. Żelazowa Wola
5. Święty Krzyż
1 - ……
2 - ……
3- …….
A. cmentarz-mauzoleum z grobami 2115 ofiar
potajemnych egzekucji dokonywanych przez
hitlerowców w Puszczy Kampinoskiej w latach
1939–41 i innych podwarszawskich lasach do
1943 r.
B. Gotycko-renesansowy kościół o charakterze
obronnym z połowy XVI w, miejsce ślubu
rodziców
Fryderyka
Chopina
i
chrztu
kompozytora.
C. Jedno z najbardziej interesujących krajoznawczo
miejsc w Polsce. Przed wiekami ośrodek kultu
pogańskiego, potem, do dziś chrześcijańskiego.
Pobenedyktyński zespół klasztorny, wzniesiony
wg różnych informacji w XII w., rozbudowany w
XV i XVII w.
D. Dworek, miejsce urodzenia Fryderyka Chopina,
obecnie muzeum kompozytora; wokół dworku
zabytkowy park utworzony w latach 1931-1937.
E. Osadnictwo na tym terenie sięga II w. p.n.e. i jest
związane z rozwijającym się do VII w. n.e.
hutnictwem żelaza. Corocznie organizowane są
tu „Dymarki Świętokrzyskie”, impreza, której
główną atrakcją jest pokaz wytopu żelaza w piecu
dymarskim-metodą stosowaną 2 tys. lat temu
4- ………5 - ……..
Klucz odpowiedzi i punktacja za zadań.
Lp.
Poprawne odpowiedzi
Liczba
punktów
1.
a
1
2.
c
1
3.
c
1
4.
Za podanie
zależności – 1 pkt
symbioza / protokooperacja
jest to przykład stosunku nieantagonistycznego
5.
Uwagi
fitoplankton → larwy jętki → pstrąg → rybołów
2
2
Przykład wyjaśnienia:
- DDT nie rozkłada się i nie jest wydalany z organizmu.
Organizmy z kolejnych poziomów troficznych
pobierają DDT wraz z pokarmem (organizmy z
poprzedzających poziomów troficznych) – co jest
przyczyną kumulacji DDT w kolejnych ogniwach
łańcucha pokarmowego. Największe stężenie DDT
występuje więc w ostatnim ogniwie łańcucha – u
rybołowa.
Za przyporządko
wanie zależności do
rodzaju stosunków
między populacjami
– 1 pkt
Za właściwą
kolejność wpisania
do schematu – 1 pkt
Za poprawne
wyjaśnienie – 1 pkt
- DDT kumuluje się, przechodząc przez kolejne ogniwa
łańcucha pokarmowego.
6.
Przykład odpowiedzi:
- Nadmierne wycinanie lasów powoduje zmniejszenie
biomasy producentów (wykorzystujących dwutlenek
węgla w procesie fotosyntezy), co może spowodować
zwiększenie stężenia dwutlenku węgla w atmosferze.
- Może to doprowadzić do wystąpienia efektu
cieplarnianej.
2
Za każde z dwóch
poprawne określenie
uwzględniające
globalne skutki
wycinania lasów – po
1 pkt
7.
1A, 2B, 3B, 4A.
2
Za każde dwa z
czterech prawidłowo
wybranych objaśnień
po 1 pkt.
8.
I obszar – sukcesja pierwotna,
II obszar – sukcesja wtórna
2
Za prawidłowe
rozpoznanie i
podanie nazwy
rodzaju sukcesji na
obu obszarach – 1
pkt.
Za określenie różnicy
między rodzajami
sukcesji – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
sukcesja pierwotna ma miejsce na terenie
(niezasiedlonym), na którym wcześniej nie
występowała żadna biocenoza;
sukcesja wtórna zachodzi tam, gdzie występuje jakaś
biocenoza i prowadzi do jej zmiany.
9.
Zasoby nieodnawialne: 1, 4, 5
Zasoby odnawialne: 2, 3
1
10. b
1
11.
biom – pustynia
siedlisko – areał osobniczy
nisza ekologiczna - adres populacji
1
12.
d
1
13.
11 osobników / 1dm3
2
14.
d
1
15.
b
1
16.
c
17.
bic
2
18.
a
1
19.
a
1
20. b
1
21.
1
wywierzyska krasowe
22. C-osadą młyńską
1
23.
3
rezerwat „Jeleń”, „Konewka”, Żądłowice”
24. W warunkach wysokiego poziomu wody gruntowej
występuje proces torfotwórczy, polegający na
odkładaniu się i niepełnym rozkładzie szczątków
obumarłej roślinności bagiennej.
1
25. a
1
26. Granica, Sieraków, Zamczysko
3
27. 1 - B
2 -E
3- A
4- D
5- C
28.
29.
30.
RAZEM:
1 pkt. za każdą
poprawna odpowiedź
1 pkt. za każdą
poprawna odpowiedź
Interdyscyplinarny Konkurs Ekologiczno-Regionalny
dla uczniów gimnazjów województwa łódzkiego
w roku szkolnym 2010/2011
Stopień III – Etap wojewódzki
16 kwietnia 2012 r., godz. 1215
45 minut
Instrukcja dla uczestnika konkursu
Ta część składa się z 7 zadań. Udziel na nie krótkich odpowiedzi.
Za całość możesz uzyskać 16 punktów.
Czas rozwiązywania zadań – 45 minut.
Życzymy powodzenia.
Zadanie 1. (1 pkt)
Człowiek wpływa na środowisko przyrodnicze, w tym na żywe organizmy, w sposób
bezpośredni oraz pośredni. Przykładami pośredniego oddziaływania człowieka na środowisko
przyrodnicze są urbanizacja (rozwój miast), rozbudowa dróg i szlaków kolejowych (co często
wiąże się z osuszaniem terenu i regulacją rzek) oraz industrializacja (rozwój przemysłu)
powodująca zanieczyszczenie wód, gleb i powietrza.
Wybierz z powyższego tekstu jeden skutek pośredniego działania człowieka na
środowisko przyrodnicze, które wpływa negatywnie na liczebność różnych
gatunków żab. Wybór poprzyj jednym argumentem.
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Zadanie 2. (2 pkt)
Człowiek przenosi rośliny i zwierzęta na nowe tereny, poza naturalne bariery, których te
organizmy nie byłyby w stanie same przekroczyć. Świadome wprowadzanie przez człowieka
nowych gatunków nazywamy introdukcją, nieświadome zaś – zawlekaniem. Zarówno w
jednym, jak i drugim wypadku nie można do końca przewidzieć skutków wprowadzenia
obcego gatunku w nowy ekosystem.
Przedstaw swoja opinię dotyczącą introdukcji obcych gatunków poza naturalny
zasięg ich występowania. Uzasadnij swoje stanowisko, podając jeden argument.
Stanowisko:
......................................................................................................................................................
Argument:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 3. (1 pkt)
Pierwotny las mieszany w Puszczy Białowieskiej charakteryzuje duża różnorodność
producentów i konsumentów. Pędami i nasionami roślin runa leśnego żywi się mysz. Dzik
zjada żołędzie i kłącza. Dżdżownice i myszy są pokarmem borsuka. Poczwarkami ciem,
których gąsienice objadają liście drzew, żywi się i borsuk, i dzik, i mysz leśna.
Na podstawie tekstu oceń, czy w tego rodzaju lesie wskazane jest zastosowanie
chemicznych środków ochrony roślin przed gąsienicami ciem. Odpowiedź
uzasadnij, posługując się jednym argumentem.
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Zadanie 4. (4 pkt)
Opisz rolę ochronną lasów .
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 5. (3 pkt)
Wyjaśnij pojęcie – las wielofunkcyjny
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 6. (2 pkt)
Czy przyroda ma właściwości regeneracji –na podstawie przeczytanych
artykułów podaj przykłady.
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 7. (1 pkt)
Wyjaśnij pojęcie synantropizacja ptaków.
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
KLUCZ
zadania problemowe – proponowane odpowiedzi:
Zadanie 1. (2 pkt)
Za wybór skutku i uargumentowanie wyboru – 2 pkt
– rozbudowa dróg i szlaków kolejowych ogranicza możliwości przemieszczania się żab,
a tym samym ogranicza poszukiwanie partnerów do rozrodu
– rozbudowa autostrad powoduje przestrzenną izolację w wyniku fragmentacji obszarów
zamieszkiwanych przez żaby, co powoduje ograniczenie możliwości rozrodczych poprzez
ograniczenie szans odnalezienia partnerów do rozrodu i dostęp do zbiorników wodnych
– rozbudowa szlaków komunikacyjnych powoduje dużą śmiertelność wśród żab
przemieszczających się między innymi w celach rozrodczych i poszukiwania pokarmu
– rozwój przemysłu (industrializacja) przyczynia się do wzrostu zanieczyszczeń
środowiska, w tym wód, od których uzależniony jest rozwój żab
– regulacja rzek i osuszanie trenów podmokłych uniemożliwia rozmnażanie się żab,
które rozmnażają się w wodzie
Przykładami pośredniego oddziaływania człowieka na środowisko przyrodnicze są, (co często
wiąże się z osuszaniem terenu i regulacją rzek) oraz powodująca zanieczyszczenie wód, gleb i
powietrza.
Zadanie 2. (2 pkt)
Za przedstawienie opinii i podanie argumentu – 2 pkt
Uważam, że introdukcja jest korzystnym zjawiskiem, ponieważ:
– dzięki niej dochodzi do zwiększenia różnorodności gatunkowej danego ekosystemu,
– nowe gatunki mogą stać się pokarmem dla rodzimych organizmów, a więcej pokarmu
pozwala zwiększyć rozrodczość i zarazem liczebność rodzimych populacji,
– nowe gatunki mogą być drapieżnikami odżywiającymi się szkodnikami, które występują
w danym ekosystemie; w ten sposób ograniczona zostanie ich liczebność i zwiększają się
szanse powiększenia populacji niszczonej przez szkodnika.
Uważam, że jest to niekorzystne zjawisko, ponieważ:
– można wprowadzić drapieżnika, który spowoduje nadmierne wyniszczenie populacji ofiar,
powodując, że rodzime drapieżniki nie będą miały źródła pokarmu i zmniejszy się ich
liczebność,
– nowe gatunki mogą być zbyt dużą konkurencją dla rodzimych gatunków i mogą
doprowadzić do ich wyginięcia, – nowe gat. mogą stać się szkodnikami, zabierając pokarm
gat. rodzimym.
Zadanie 3. (2 pkt)
Za prawidłowo uzasadnioną odpowiedź – 2 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
użycie chemicznych środków ochrony roślin nie jest wskazane, ponieważ:
– liczebność ciem jest regulowana naturalnie przez gatunki żywiące się nimi,
– ćmy w tym lesie mają naturalnych wrogów regulujących ich liczebność,
– w tym lesie działają naturalne mechanizmy regulacyjne z udziałem ciem i ich
wrogów.
Niewystarczające, (ale nie błędne są odpowiedzi):
– odnoszące się do ochrony Parku Narodowego.
– zakłócenia równowagi ekologicznej / biologicznej
– zmniejszenia bioróżnorodności
– szkodliwości środków chemicznych i ich kumulacji w łańcuchach pokarmowych
Zadanie 4. (4 pkt)
1. Lasy, to tereny wodochronne, które są gwarancja czystości wody
2. Wchłaniają wszelkie dostarczane przez człowieka zanieczyszczenia cywilizacyjne
i oddają do atmosfery czysta wodę
3. Ochrona gleby, zabezpieczenie przed erozją
4. Lasy regulują temperaturę i wilgotność powietrza
5. Posiadają kojące właściwości dzięki czemu wspomagają leczenie chorych
6. Oddziaływają pozytywnie na inne ekosystemy
7. Pełnia funkcje rekreacyjne, są źródłem dochodu – grzyby, jagody…
8. Pełni role środowiskotwórczą
Zadanie 5. (3 pkt)
1. Produkcyjna:
– zbiór jagód, grzybów, borówek, jerzyn
2. Pozaprodukcyjna :
- środowiskotwórcza
- rekreacyjna
- kulturotwórcza
- tlenotwórcza
- lecznicza
- wodoochronna, przeciwpowodziowa
- glebochronna
- osłanianie siedlisk ludzkich przed negatywnymi skutkami zakładów przemysłowych
np. cementowni
Zadanie 6. (2 pkt)
Las Ochronny ,,Szast”- las pozostawiony samemu sobie po huraganie (róznorodność roślinna,
samooczyszczanie, …) i odnawiajacy się stopniowo samoistnie
Zadanie 7. (1 pkt)
Przystosowanie ptaków do zycia w bezpośrednim sasiedztwie człowieka np. w terenach
zurbanizowanych, na śmietniskach itp.