WARSZTATY Z EMISJI GŁOSU DLA NAUCZYCIELI 1. Ćwiczenia
Transkrypt
WARSZTATY Z EMISJI GŁOSU DLA NAUCZYCIELI 1. Ćwiczenia
WARSZTATY Z EMISJI GŁOSU DLA NAUCZYCIELI 1. 2. 3. 4. Ćwiczenia oddechowe Ćwiczenia mięśni gardła, krtani i podniebienia miękkiego Ćwiczenia głosowe (mormorando, miękkie nastawienie głosowe) Ćwiczenia artykulacyjne, dykcji Ćwiczenia oddechowe Ćwiczenie 1 Stań na lekko rozsuniętych nogach. Obejmij dłońmi dolne żebra klatki piersiowej. Delikatnie wdychaj powietrze nosem, rozszerzając żebra tak, byś nie odczuwał żadnego innego napięcia poza napięciem mięśni wdechowych rozszerzanej powietrzem klatki piersiowej. Wyobraź sobie, że „zwiędłe” pęcherzyki płucne napełniają się gazem jak maleńkie baloniki i całe płuca stają się pękiem swobodnie kołyszących się na sznurku baloników. Jesteś pełny powietrza, ale nie odczuwasz żadnego dławienia w gardle. Baloniki są uwiązane w okolicy pępka – tam znajdują oparcie. Ten rodzaj oddechu nazywamy całościowym. Wydychając powietrze po sekundowym zatrzymaniu, pracuj dolną partią brzucha, utrzymując punkt oparcia w okolicy pępka, a żebra klatki piersiowej w leniwym ściąganiu się. Odpocznij, powtórz ćwiczenie dwa razy. Ćwiczenie 2 Nabierz powietrza ustami, zatrzymaj je, a następnie wyrzucaj małymi porcjami i pracując mięśniami brzucha, mów: -cha – cha – cha… Po każdym cha zatrzymaj czujnie wypływ powietrza nie zaciskając gardła. Powtórz ćwiczenie dwa razy. Ćwiczenie 3 Nabierz powietrza ustami, zostawiając je otwarte. Zamknij powietrze, czyli zdecydowanie zewrzyj więzadła głosowe. Po sekundzie zatrzymania rozwieraj je i zwieraj delikatnymi, suchymi, bezgłośnymi stuknięciami, które przypominają uderzenia kropel deszczu na parapecie: a’a’a’a’a’a…o’o’o’o’o’o’… Wykonaj serię stuknięć, a następnie bezgłośnym aaaaaaa usuń – bardzo ściśnięte pod głośnią – powietrze. Ćwiczenie 4 Nabierz powietrza i wymawiaj szeptem: Stukupukstukupukstukupukstukupukstukupuk… Odpocznij, nabierz powietrza i mów szeptem: Tikitikitikitikitikitiki – takatakatakatakataka – tukutukutukutukutuku Ćwiczenie 5 Mów frazy na jednym wydechu. Wdech nabieraj, gdy pojawi się znak „V”. Bajka o gruszce Stworzył Pan Bóg gruszkę, żeby gruszki dała. V Gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V Stworzył Pan Bóg kozę, żeby gruszki trzęsła. V Koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 5. Stworzył Pan Bóg psa, żeby kozę kąsał. V 6. Pies nie chce kozy kąsać, koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 7. Stworzył Pan Bóg kija, żeby psa walił. V 8. Kij nie chce psa walić, pies nie chce kozy kąsać, koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 9. Stworzył Pan Bóg ogień, żeby kija spalił. V 10. Ogień nie chce kija spalić, kij nie chce psa walić, pies nie chce kozy kąsać, koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 11. Stworzył Pan Bóg wodę, żeby ogień zalała. V 12. Woda nie chce ognia zalać, ogień nie chce kija spalić, kij nie chce psa walić, pies nie chce kozy kąsać, koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 13. Stworzył Pan Bóg wołu, żeby wodę wypił. V 14. Wół nie chce wody wypić, woda nie chce ognia zalać, ogień nie chce kija spalić, kij nie chce psa walić, pies nie chce kozy kąsać, koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 15. Stworzył Pan Bóg rzeźnika, żeby wołu zabił. V 16. Rzeźnik nie chce wołu zabić, wół nie chce wody wypić, woda nie chce ognia zalać, ogień nie chce kija spalić, kij nie chce psa walić, pies nie chce kozy kąsać, koza nie chce gruszek trząsać, gruszka nie chce gruszek dać, gruszki nie chcą lecieć. V 17. Stworzył Pan Bóg śmierć, żeby rzeźnika zabrała. V 18. Śmierć chce rzeźnika zabrać, rzeźnik chce zabić wołu, wół chce wodę pić, woda chce ogień zalać, ogień chce kija Spalic, kij chce psa walić, pies chce kozę kąsać, koza chce gruszki trząsać, gruszka chce gruszki dać, gruszki chcą spadać. 1. 2. 3. 4. Ćwiczenia mięśni gardła, krtani i podniebienia miękkiego Ćwiczenie 1 Zamykamy usta i opuszczamy jak najniżej żuchwę. Wyobrażamy sobie, że z lekka tłumimy intensywne ziewnięcie; należy tu zachować pewną ostrożność, gdyż tłumienie wywołanego autentycznego ziewania nie przyniesie pożądanego skutku, lecz przeciwnie, zdekoncentruje nas. Powietrze pobieramy krótkimi wdechami nosem, a następnie wydychamy je również przez nos, zwalniając napięcie podniebienia miękkiego. Powtarzamy 10 razy. Ćwiczenie 2 Ćwiczenie wykonujemy tak jak ćwiczenie 1, ale powietrze nabieramy przez usta, a wydychamy nosem. Powtarzamy 10 razy. Można spróbować obserwując wszystko w lusterku podnosić i opuszczać tylną kurtynkę podniebienia, nie wypiętrzając jednakże tylnej części języka, lecz starając się trzymać cały język dość płasko na dnie jamy ustnej. To ćwiczenie jest trudne i może nie wychodzić od razu. Ćwiczenie 3 Zamykamy usta, opuszczamy nisko żuchwę, małymi porcjami wdychamy i wydychamy powietrze nosem. Wyobrażamy sobie, że mamy w jamie ustnej gorące jajko, ustawione na sztorc. Obniżamy tylną część języka (bo „parzy”) i uciekamy z podniebieniem miękkim do góry (też „parzy”). Dowolnie podnosimy i opuszczamy żuchwę, kształtując wyobrażone jajko. Powtarzamy 10 razy. Ćwiczenia głosowe – miękkie nastawienie głosowe Nastawienie głosowe to wybór jednego z 3 sposobów rozpoczynania fonacji, czyli odezwania się. Najbardziej prawidłowym, bezpiecznym (ochrona krtani) i pożytecznym jest tylko jeden z nich: atak miękki. Pozostałe to atak twardy i chuchający. Sposób zwierania więzadeł i synchronizację przepływu powietrza podczas fonacji nazywamy nastawieniem głosowym. Nastawienie twarde to szczelne zwarcie więzadeł głosowych, przy czym moment zwarcia wyprzedza moment przepływu powietrza. Rozwarcie jest równie zdecydowane, wybuchowe, właśnie „twarde”. Przypomina to gwałtowne otwarcie zatrzaśniętych drzwi. Nastawienie miękkie następuje po niezbyt silnym zwarciu więzadeł głosowych, raczej „zbliżonych” niż zwartych. Takie nastawienie pozwala na rozpoczęcie fonacji przy minimalnej nawet ilości powietrza. Zbliżenie więzadeł i początek wydechu następują równocześnie. Oznacza to, że zanim nastąpi akt „zatrzaśnięcia drzwi” to już rozpoczyna się ich otwieranie; więzadła zbliżają się do siebie tak, że ich wolne, przyśrodkowe krawędzie mogą swobodnie drgać, czyli nie przylegają ściśle do siebie. Ćwiczenie 1 Aby zaobserwować i wywołać u siebie atak miękki należy zacząć fonację samogłoski od pomyślanej głoski ch, rozpoczynającej (tylko w wyobraźni) dźwięczne samogłoski: (ch) aaaaa, i przejście sposobem legato (łącznym) do następnych samogłosek. Ćwicz: (ch) aaaaaooooo… (ch) o to chodzi! (ch) ale po co! Ćwiczenie 2 Pomyśl o ch i wypowiedz dobrze tak jakbyś chciał wypowiedzieć obrze, czyli nadźwięczając głoskę d przez miękki atak: o, u, y, a. (ch) dobrze, (ch) duży, (ch) dywan, (ch) dawno, (ch) Ala, (ch) Ela, (ch) widzisz go!, (ch) co to znaczy!, (ch) taki wygodny! Oddech razem z głosem – miękkie nastawienie głosowe! Ćwiczenie 3 Otwórz gardło jak do ziewania i wyraźnie kierując fale wydechową w okolicę środkowopodniebienną pojękuj tak, jak to robią skamlące szczeniaki: płaczliwymi kaskadami dźwięku. a a a a a a a a aaaaa… a aaaaa… aaaaa… Zjeżdżaj z niezbyt wysoka niezbyt nisko. Powtarzaj. Ćwiczenia artykulacyjne, dykcji Ćwiczenie 1 Wymawiaj szybko na jednym wydechu, nie przerywając toku wymawianiowego, lecz rytmizując go odpowiednio. 1. en de troa kata mama leza wula wata mama leze wula wu en de troa żu. 2. Idzie zając po drzewinie niesie dzieci w Pęczerzynie które jemu piśnie weźmie za łeb o ziem ciśnie. Ćwiczenie 2 Stanisław Młodożeniec Pochód Klamry w zygzakach elips W nulach - kolosach Ćwicz: amra emre ymry imry omro umru wzy wza wze wzo – wzywzawzewzo – wzywać wzwyż wzdymać wzdychać wzdręga wzdłużyć wzburzyć wzbronić wzbudzić wzgląd wzbraniać wzbić wzbierać wzbogacić wzmóc wzgórek wzmacniacz wzmianka wzlecieć wzrastać wznak wzy-wzy-wzywać (nisko) wzy-wzy-wzywać (wysoko) wzy-wzy-wzywać (nisko) wzy-wzywzywać (wysoko) wwwwzywać wwwwzywać wwwwzuwać wwwwzywać wwwwzwy wwwwzwy wwwwzwy wwwwzwy wwwwzwy wwwwzwy wwwwzwy wzwyżwzwysz wzwyżwzwysz wzwyżwzwysz wzwyżwzwysz wzwyżwzwysz wzwyżwzwysz dych-dych-dychać wzdywzdywzdychać dych- dych- dychać wzdywzdywzdychać wzdre wzdra wzdry wydro wzoru wzdręga – genga wzdręga – genga łusz-łusz-łusz wzdłusz łusz-łusz-usz wzdłusz wzdła wzdłe wzdło wzbawzbewzby wzbawzbewzby wzbawzbewzby wzbawzbewzby wzbawzbewzby Ze wzgórka wzleciał wzwyż. Wzbraniał ze względu na wzburzenie. To wzmacniacz czy wzrost? Wrastać na wznak wzwyż gzal gzel gzyl gzol gzul gzal-kla gzel-kle gzyl-kli gzol-klo gzul-klu wnu wna wne wnywnawne wno wny wno wnownywno wnewnywnu wnywnuwno ssach ssach sach ssach sachsachsachsach sachsachsachsach gzygli gzygli gzygli gzygli gzygli gzygli gzygli klakk klakk klekk klekk kloak kloak klukk klukk kklikk Źródła: B. Toczyska: „Głośno i wyraźnie. 9 lekcji dobrego mówienia”, Gdańsk 2007 „Sarabanda w chaszczach”, Gdańsk 1997 Mariola Wrzos