abstrakt - Kognitywistyka Komunikacji

Maciej Sendłak
Zakładając niemożliwe
Nierzeczywiste okresy warunkowe to zdania o budowie „Gdyby było tak, że φ,
to byłoby tak, że ψ”, gdzie wskazuje się, że zajście pewnego czysto możliwego (niefaktycznego) stanu rzeczy implikuje zajście pewnego innego stanu rzeczy.
Przykładami tego typu zdań niech będą: “Gdyby Jan poświęcił więcej czasu na naukę,
to zdałby egzamin z etyki”, “Gdyby Hitler zginął podczas Pierwszej Wojny Światowej,
to nie doszłoby do wybuchu Drugiej Wojny Światowej”, “Gdyby Kant urodził się
w Londynie, to pisałby książki w języku hiszpańskim”. Zdania tego typu używane są
zarówno w codziennej komunikacji, jak i w dyskursie naukowym. Co więcej, niektóre
z nich uznajemy za prawdziwe, a inne za fałszywe, wobec czego uzasadnione jest
oczekiwanie dostarczenia interesującej analizy tego fenomenu.
Najpopularniejszym z narzędzi mających za zadanie wyjaśnienie funkcjonowania
okresów warunkowych jest semantyka światów możliwych, która zyskała popularność
dzięki pracom takich filozofów i logików jak Saul Kripke, Robert Stalnaker oraz David
Lewis. Ich teorie w różny sposób radzą sobie z analizą okresów warunkowych, ale to
co jest im wspólne to brak interesującej analizy takich okresów warunkowych, których
poprzednik wyraża niemożliwość: np. „Gdyby Kasia narysowała okrągły kwadrat, to
wprawiłaby tym matematyków w zdumienie”. Problematyczność tradycyjnych teorii
polega na tym, że każdy okres warunkowy, którego poprzednik wyraża niemożliwość
uznawany jest za prawdziwy. Wobec tego za prawdziwe powinniśmy uznać zdanie
takie jak „Gdyby Kasia narysowała okrągły kwadrat, to nikogo by to nie zaskoczyło”.
Praktyka językowa pokazuje, że nawet jeśli okresy warunkowe posiadają niemożliwe
poprzedniki, to potrafimy odróżnić ich wartości logiczne. Dlatego też pożądana jest
subtelniejsza analiza tego typu zdań.
W swoim wystąpieniu przedstawię to w jaki sposób alternatywne teorie starają się
rozwiązać problem tzw. kontrmożliwych okresów warunkowych, a także to z jakimi
trudnościami teorie te muszą się borykać.