Dział II. Szczegółowe aspekty Konwencji Karpackiej

Transkrypt

ANKIETA DO OCENY POLITYCZNEGO, PRAWNEGO I INSTUTYCJONALNEGO
PRZYGOTOWNIA KRAJU DO WDRAŻANIA KONWENCJI KARPACKIEJ
SPIS TREŚCI
DZIAŁ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE
2
DZIAŁ II. SZCZEGÓŁOWE ASPEKTY KONWENCJI KARPACKIEJ
14
1.
Zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi (art. 3 Konwencji Karpackiej) i planowania
przestrzennego (art. 5 Konwencji Karpackiej)
14
2.
Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej (art. 4 Konwencji Karpackiej)
24
3.
Zrównoważone i zintegrowane zarządzanie wodami dorzeczy (art. 6 Konwencji Karpackiej)
4.
43
Zrównoważone rolnictwo i leśnictwo (art. 7 Konwencji Karpackiej)
4.1. Rolnictwo
4.2. Leśnictwo
54
54
60
5.
Zrównoważony transport i infrastruktura (art. 8 Konwencji Karpackiej)
69
6.
Zrównoważona turystyka (art.9 Konwencji Karpackiej)
79
7.
Przemysł i energia (art. 10 Konwencji Karpackiej)
85
8.
Dziedzictwo kulturowe i wiedza ludowa (art. 11 Konwencji Karpackiej)
92
9.
System ocen oddziaływania na środowisko i informowania o stanie środowiska, monitoring oraz wczesne
ostrzeganie (art. 12 Konwencji Karpackiej)
94
10.1. Udział społeczeństwa i dostęp do informacji
98
10.2. Podnoszenie świadomości i edukacja
101
LITERATURA
105
1
Opracowanie wykonane w ramach projektu “Wsparcie dla wdrażania Konwencji Karpackiej: wstępny audyt i poradnik
implementacji” finansowanego przez włoskie Ministerstwo Środowiska i wdrażanego przez REC we współpracy z
EURAC –
Dział I. Zagadnienia ogólne
1.
Jaką powierzchnię Twojego kraju stanowią tereny górskie? W przypadku, gdy w Twoim kraju
występują również inne pasma górskie, należy określić, jaką część całkowitej powierzchni
terenów górskich stanowią Karpaty.
Polskie Karpaty mają powierzchnię 17131 km2 [1], co stanowi 5,48 % powierzchni kraju. Inne górskie
regiony w Polsce to: Sudety (9335 km2) i Góry Świętokrzyskie (1684 km2), tak więc wg tych danych
Karpaty stanowią 60,46 % terenów górskich w Polsce.
Należy podkreślić, że wg innych źródeł region Karpat obejmuje znacznie większą powierzchnię np. ok.
20900 km2 [2] .
2.
Czy Twój kraj ratyfikował Konwencję Karpacką? Jeśli tak, proszę podać oficjalny tytuł aktu
ratyfikacyjnego. Jeśli nie, proszę napisać czy procedura ratyfikacji została zainicjowana i jaki
jest jej obecny status. Jeśli procedura ratyfikacji nie została rozpoczęta, proszę podać czy planuje
się ją rozpocząć, określić szacunkowe ramy czasowe i podać przyczyny opóźnień.
Polska dotychczas nie ukończyła procesu ratyfikacji Konwencji, ale prace nad ratyfikacją są bardzo
zawansowane. Konwencja została poddana uzgodnieniom wewnątrzresortowym w Ministerstwie
Środowiska i została przekazana do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Następnie przedłożono
dokumenty Radzie Ministrów. Po akceptacji Rady, nastepnym krokiem jest ratyfikacja konwencji
przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (art. 89 i 90) oraz z ustawą o umowach
międzynarodowych [3] w przypadku Konwencji Karpackiej zostanie wdrożona procedura tzw. “małej
ratyfikacji”, czyli nie będzie istniała potrzeba przyjęcia jej przez Sejm. Procedura „małej ratyfikacji”
polega na złożeniu przez Ministra Środowiska wniosku o ratyfikację konwencji do Rady Ministrów.
Następnym krokiem jest powiadomienie Sejmu i zatwierdzenie ratyfikacji przez Prezydenta
Rzeczypospolitej.
Nie ustalono oficjalnego terminu zakończenia procesu ratyfikacji konwencji.
3.
Proszę podać dane Krajowego Punktu Kontaktowego dla Konwencji Karpackiej oraz odnieść się
do oficjalnego dokumentu, na którego podstawie KPK został wybrany.
Na podstawie wewnętrznych ustaleń w Ministerstwie Środowiska pomiędzy Departamentem Ochrony
Przyrody a Departamentem Polityki Ekologicznej w KPK został zmieniony w połowie 2005 r..
2
EURAC –
Obecnie KPK Konwencji Karpackiej jest:
Marek SOBIECKI
Dyrektor Departamentu Polityki Ekologicznej
Ministerstwo Środowiska, Warszawa
Tel: +48-22-5792796; fax: +48-22-5792795
E-mail: [email protected]
Oficjalny dokument o zmianie KPK ma zostać przesłany w najbliższym czasie do Sekretariatu
Konwencji.
4.
Czy jakiekolwiek organ administracji w Twoim kraju, na którymkolwiek z poziomów, opracował
szczegółowy plan działania lub program wdrażania części lub całej Konwencji Karpackiej? Jeśli
tak, proszę dostarczyć kopię dokumentów, określić organ odpowiedzialny oraz środki finansowe
przeznaczone na to działanie (np. źródła finansowania, budżet itp.) – jeśli są znane.
W związku z tym, że Konwencja nie został dotychczas ratyfikowana, jak dotąd nie wypracowano
szczegółowych programów, planów itp.
Można zwrócić uwagę, że w Programie wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 20022010 [4], przyjętym przez Radę Ministrów w listopadzie 2002, na stronie 62, wymieniono zadanie
„wdrażanie Konwencji Karpackiej”. Informację tą podano w tabeli opisującej budżet przeznaczony na
realizację Polityki Ekologicznej Państwa, wśród działań skierowanych na współprace międzynarodową,
wraz z dwoma innymi zadaniami związanymi z transgranicznymi obszarami chronionymi i siecią
Natura 2000. Całkowita suma przeznaczona na te działania wynosiła 600000 zł, a instytucją
odpowiedzialną za ich wykonanie było Ministerstwo Środowiska.
W innych krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych nie zamieszczono informacji o
Konwencji. Należy jednak wziąć pod uwagę, że większość z tych dokumentów została przygotowana i
przyjęta w latach 2001-2003, czyli przez Konferencją w Kijowie, na której przedłożono Konwencję do
podpisu.
Istotne jest, że aktualny Narodowy Plan Rozwoju [ 5 ] oraz szczegółowe strategie wspierające jego
realizację obowiązują do roku 2006 i prawdopodobnie kolejne tego typu dokumenty planistyczne będą
już obejmować zagadnienia wdrażania Konwencji Karpackiej.
5.
Proszę wymienić krajowe polityki i strategie z zakresu ochrony środowiska istniejące w Twoim
kraju (należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, instytucję odpowiedzialną, status prawny oraz ich
3
EURAC –
zakres). Wskazać, które z wymienionych aspektów znalazły odzwierciedlenie w każdym z
dokumentów i wyjaśnić, w jaki sposób są one uwzględnione.
Polityka Ekologiczna Państwa
Pierwsza polityka ekologiczna państwa [6] została przyjęta przez Radę Ministrów oraz Sejm w 1991
roku, natomiast druga w 2001 (II Polityka Ekologiczna Państwa [ 7 ]). Program wykonawczy do II
Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010 [8] przyjęto w listopadzie 2002. Kolejny dokument to
Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 [9],
stanowi on uaktualnienie II Polityki Ekologicznej. Przedstawione poniżej informacje odnoszą się do
tego ostatniego dokumentu.
Celem polityki ekologicznej jest integracja zagadnień ekologicznych z innymi politykami sektorowymi,
wzmocnienie mechanizmów rynkowych skierowanych na ochronę środowiska, modyfikacja
istniejących mechanizmów finansowych, zwiększanie sprawności instytucjonalnej, wspieranie udziału
społeczeństwa, edukacja ekologiczna, integracja planowania przestrzennego z zagadnieniami
środowiskowymi, wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego oraz współpracy
międzynarodowej.
a. poprawa warunków
życia
Jest ogólnie omawiane w rozdziale 4: Środowisko i zdrowie. Dalsza
poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Przykładowo
wzięto pod uwagę zagadnienia zanieczyszczenia powietrza, wód i hałasu.
b.
wzmocnienie N
lokalnych społeczności
i ich gospodarki
c ochrona wartości
przyrodniczych
Tak, zostało to omówione bardzo szczegółowo.
Wzięto pod uwagę przykładowe grupy zagadnień
- ochrona przyrody i krajobrazu
- ochrona i zrównoważone użytkowanie lasów
- ochrona gleb
- ochrona kopalin i wód podziemnych
- biotechnologie i organizmy zmodyfikowane genetycznie
d. ochrona dziedzictwa
kulturowego
e. inne
N
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej [10] (przyjęta
4
EURAC –
przez Rade Ministrów w 2003 roku)
Celem strategii jest ochrona różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach: różnorodności
wewnątrzgatunkowej (poziom genetyczny), różnorodności międzygatunkowej (poziom populacyjny)
oraz różnorodności ekosystemowej i krajobrazowej. Strategia jest skierowana przede wszystkim do
wszystkich szczebli administracji centralnej i władz samorządowych. Z drugiej strony podkreśla się, że
wypełnienie zadań opisanych w Strategii będzie możliwe tylko wówczas, gdy poza administracją, do
jej wdrożenia zostaną zaangażowane wszelkie inne grupy interesu. Podkreślono również, że skuteczna
ochrona bioróżnorodności zależy od:
-
podniesienia poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa, włącznie z przedstawicielami
administracji
wdrożenia polityki zrównoważonego rozwoju
ciągłej poprawy jakości środowiska, opartej na skutecznej egzekucji obowiązującego prawa
poprawy prawnych, finansowych i organizacyjnych warunków do wdrażania strategii
aktywnego udziału Polski w międzynarodowych inicjatywach, skierowanych na ochronę
bioróżnorodności
naukowego i finansowego wpierania służb ochrony przyrody zarówno na poziomie centralnym
jak i regionalnym
a. poprawa warunków Według głównych założeń Strategii, jednym z podstawowych jej zadań jest
życia
poprawa jakości życia poprzez zapewnienie dobrego stanu środowiska
naturalnego w całym kraju i zagwarantowanie, że przyrodnicze i kulturowe
dziedzictwo Polski zostaną przekazane następnym pokoleniom.
Tak więc w gruncie rzeczy wszystkie działania zaplanowane w Strategii w
zakresie ochrony przyrody powinny prowadzić do podniesienia jakości
życia.
b. wzmocnienie
Jednym z podstawowych założeń Strategii jest idea, że “dla znacznej części
lokalnych społeczności kraju, lokalne wartości przyrodnicze będą kołem zamachowym w socjoekonomicznym rozwoju”. Podkreśla się również, że ze względu na liczne
i ich gospodarki
konflikty, które powstrzymują działania na rzecz ochrony przyrody, bardzo
ważne jest, aby rozwijać mechanizmy finansowe, które będą zachęcać
społeczności lokalne do udziału w tych działaniach. Ponadto wśród
podstawowych zasad Strategii wymieniono:
regionalizację
zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego (udział w działaniach
na rzecz ochrony przyrody, budowa sieci partnerskich, tworzenie
prywatnych obszarów chronionych, wspieranie inicjatyw lokalnych).
5
EURAC –
c ochrona wartości Tak, jest to główny cel tej strategii. Największy nacisk położono na:
przyrodniczych
ochronę dzikich zasobów genetycznych, gatunki rzadkie i zagrożone,
zrównoważone użytkowanie gatunków, inwazyjne gatunki obce, GMO,
ochronę siedlisk przyrodniczych w ramach sieci Natura 2000,
zrównoważone leśnictwo, zasoby geologiczne, edukację ekologiczną,
monitoring ekologiczny, zarządzanie zasobami wodnymi, zrównoważony
rozwój obszarów wiejskich, turystykę i szkolnictwo wyższe.
d. ochrona dziedzictwa N
kulturowego
e. inne
Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 [11] (przyjęty przez Radę Ministrów w 2003).
Celem Narodowego Planu Rozwoju jest wskazanie działań strukturalnych, które Polska, jako członek
UE, zamierza przeprowadzić w latach 2004-2006. Takie działania są współfinansowane przez unijne
fundusze strukturalne i obejmują trzy dziedziny: przedsiębiorstwa, rozwój infrastruktury oraz rozwój
zasobów ludzkich. Strategicznym celem planu jest rozwój gospodarki opartej na wiedzy i aktywności
przedsiębiorczej. Gospodarka powinna zapewnić długotrwały, harmonijny rozwój, wzrost zatrudnienia
oraz poprawę społecznej, ekonomicznej oraz przestrzennej integracji z UE na poziomie regionalnym i
krajowym. Osiami rozwoju, które organizują Plan, są: wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw,
rozwój zasobów ludzkich i struktury zatrudnienia, stwarzanie warunków do inwestowania,
zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej, restrukturyzacja rolnictwa i rybołówstwa, rozwój
obszarów wiejskich, zwiększenie potencjału rozwojowego regionów i walka z marginalizacją obszarów
o niekorzystnych warunkach gospodarowania.
NPR jest wdrażany poprzez Programy Operacyjne, np. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Regionalnego [12] (ZPORR).
a. poprawa warunków Jest często opisywana w Planie, zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio.
życia
Przykładowo jedna z osi rozwojowych to stwarzanie warunków do
podniesienia poziomu inwestycji oraz promocja zrównoważonego
rozwoju i spójności przestrzennej. Podkreśla się, że jednym w warunków
dla podniesienia jakości życia jest wspieranie inwestycji związanych z
ochroną środowiska.
Jednym z priorytetów planu jest zrównoważony rozwój obszarów
wiejskich oraz podniesienie jakości życia na wsi.
Także zwrócono uwagę na potrzebę podniesienia jakości życia na
terenach, poddanych częstym powodziom.
6
EURAC –
b.
wzmocnienie Rozwój lokalny i regionalny jest głównym celem Zintegrowanego
lokalnych społeczności Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, który został wdrożony
i ich gospodarki
w ramach Narodowego Planu Rozwoju. Wzmocnienie lokalnych
społeczności jest również jedną z osi rozwojowych innego programu
operacyjnego: Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego
oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. Należy podkreślić, że te programy
koncentrują się na zagadnieniach socjoekonomicznych i brak w nich
bezpośrednich odniesień do zagadnień ochrony przyrody.
W niektórych przypadkach proponowana restrukturyzacja rolnictwa,
skierowana na wzrost produktywności, może prowadzić do utraty
bioróżnorodności siedlisk półnaturalnych i dziedzictwa kulturowego (np.
poprzez zaprzestanie tradycyjnych form użytkowania ziemi).
c ochrona wartości Zagadnienia te są omawiane w rozdziałach 1.12, 5.1.4. i 7.1. Ogólnie
przyrodniczych
zagadnienia te są ograniczone do ochrony środowiska i spraw związanych
z gospodarkę zasobami wodnymi. Brak bezpośrednich odniesień do
ochrony przyrody, sieci Natura 2000, obszarów chronionych,
zagrożonych gatunków itp.
Ponadto wśród głównych zadań związanych z ochroną zasobów wodnych
wymieniono program Odra 2006, który jest silnie krytykowany przez
organizacje ekologiczne, albowiem może prowadzić do zniszczenia
cennych siedlisk w dolinie Odry.
d. ochrona dziedzictwa Ochrona dziedzictwa kulturowego jest brana pod uwagę w programie
kulturowego
operacyjnym Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego
oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. Należy jednak podkreślić, że nie
stanowi głównej osi działań w tym programie.
e. inne
Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007-2013 (z elementami prognozy do
roku 2020) [13] (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 29.06.2005).
Strategia definiuje główne problemy, zagrożenia i szanse dla rozwoju obszarów wiejskich w Polsce.
Podstawowym celem strategii jest poprawa jakości życia i warunków pracy w obszarach wiejskich
poprzez wzrost gospodarczy, spełniając równocześnie wymagania związane z ochrona środowiska.
Cel tan powinien być osiągany poprzez wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich,
wzrost konkurencyjności rolnictwa, wzmocnienie przemysłu spożywczego, skierowanego na
podnoszenie jakości i bezpieczeństwa żywności.
W latach 2007-2013 planuje się wdrożenie modelu wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich
rolnictwa, skierowanego na dostarczenie alternatywnych źródeł dochodu, umożliwiających spełnienie
wymagań środowiskowych oraz zachowanie krajobrazu. Bardzo istotne jest, aby w takich działaniach
7
EURAC –
wziąć pod uwagę poprawę infrastruktury społecznej i technicznej oraz walkę z bezrobociem na
obszarach wiejskich.
Pomimo tego, że strategia ma zostać wdrożona w latach 2007-2013, istotnym jest, aby wziąć ją obecnie
pod uwagę, gdyż wskazuje kierunki rozwojowe dla Karpat w najbliższej przyszłości
a. poprawa warunków Strategia wskazuje, że warunki życia w obszarach wiejskich ulegają
życia
obecnie pogorszeniu. Głównym zadaniem jest podniesienie stopy
życiowej w społecznościach lokalnych. Można to osiągnąć poprzez
zwiększenie poziomu inwestycji w obszarach wiejskich, wspieranie
młodych, aktywnych rolników, rozwijanie rynku żywnościowego,
zróżnicowanie gospodarki rolnej, scalanie gruntów itp.
Podkreśla się, że głównym warunkiem, umożliwiającym poprawę jakości
życia jest poprawa infrastruktury (np. komunalnej)
Jakość życia nie jest postrzegana w Strategii przez pryzmat podnoszenia
wartości przyrodniczych obszarów wiejskich.
b. wzmocnienie
Jest to główne zadanie omawianej strategii
lokalnych społeczności Wśród priorytetów Strategii wymieniono: zwiększenie konkurencyjności
produkcji rolnej, podniesienie jakości żywności, a także zrównoważony
i ich gospodarki
rozwój oparty na wielofunkcyjnej strukturze sektora rolnego, obniżenie
poziomu bezrobocia oraz poprawę warunków życia.
c ochrona wartości Cel “wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich” obejmuje
przyrodniczych
priorytet “utrzymanie wartości przyrodniczych i kulturowych na
obszarach wiejskich”. Odnosi się on głównie do zagadnień związanych z
obszarami chronionymi oraz obszarami zagrożonych degradacją.
Wdrożenie tego priorytetu opiera się na programie rolnośrodowiskowym
oraz wspieraniu rolnictwa ekologicznego.
Zwrócono również uwagę na sieć Natura 2000, ale odnotowano, iż
istnieje potrzeba stworzenia szczegółowej strategii w celu rozwiązania
konfliktów pomiędzy produkcją żywności a ochroną siedlisk
przyrodniczych i siedlisk gatunków z Dyrektywy Siedliskowej i
Dyrektywy Ptasiej.
8
EURAC –
d. ochrona dziedzictwa Cel “Wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich” zawiera
kulturowego
priorytet 1.1. “Różnicowanie działalności w celu zapewnienia
alternatywnych źródeł dochodu”, w ramach którego ma być realizowane
działanie 1.1.1 – “Rozwijanie różnych form i kierunków działań
niezwiązanych z rolnictwem, które nawiązują do lokalnych zasobów
surowcowych i kapitału ludzkiego, lokalnej specyfiki i tradycji
kulturowej”. Działanie to ma być głównie realizowane przez średnie i
małe przedsiębiorstwa. Inne działanie (1.1.2) to “rozwijanie i
popularyzacja turystyki wiejskiej w nawiązaniu do lokalnej specyfiki i
lokalnych tradycji”.
Bardzo istotne dla wspierania ochrony dziedzictwa kulturowego jest
również utrzymywanie tradycyjnych sposobów gospodarowania
(pasterstwo,
gospodarka
kośna)
za
pomocą
programów
rolnośrodowiskowych.
e. inne
6.
Proszę wymienić istniejące dokumenty związane z krajową polityką górską. Należy przedstawić
tytuł, rok przyjęcia, organy odpowiedzialne za wdrażanie, status prawny i zakres. Należy wskazać,
które z wymienionych aspektów zostały odzwierciedlone w każdym z dokumentów i w jaki sposób.
Obecnie w Polsce nie istnieje krajowa polityka (strategia) dotycząca terenów górskich. Pomimo, że taki
kierunek był od lat wskazywany przez lokalne i regionalne władze samorządowe, obecnie nie istnieją
instrumenty prawne odnoszące się bezpośrednio do terenów górskich.
W ogólnych dokumentach odnoszących się do polityki ekologicznej, opisanych w odpowiedzi na
poprzednie pytanie, brak bezpośrednich odniesień do specyfiki terenów górskich. Oczywiście opisane
strategie mają być wdrażane również na terenach górskich, ale na takich samych zasadach, jak w
pozostałych częściach kraju.
W roku 2001 przedstawiono projekt Ustawy o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich,
ale w związku z Prezydenckim veto, akt ten nie wszedł dotychczas w życie. Jak dotychczas jest to
jedyny, tak zaawansowany projekt prowadzący do wypracowania w Polsce pewnego rodzaju polityki
górskiej.
Pierwsza wersja projektu została przyjęta przez Sejm w dniu 26.07.2001 [14]. Projekt ten odnosił się
przede wszystkim do wparcia finansowego dla rolnictwa na terenach górskich i nie koncentrował się na
zagadnieniach związanych z ochroną przyrody, czy też bardziej ogólnie z zrównoważonych rozwojem.
Projekt ustawy nie określał żadnych szczegółowych narzędzi (zarówno prawnych jak i finansowych)
umożliwiających wdrożenie zadań nałożonych przez ustawę
9
EURAC –
W dniu 30.08.2001 Senat przyjął uchwałę, która znacząco zmodyfikowała projekt ustawy. Sejm
zaakceptował poprawki Senatu i w dniu 06.09.2001 przyjął ustawę z poprawkami, następnie
dokumenty zostały przekazane Prezydentowi. Prezydent zadecydował zawetować ustawę i proces
legislacyjny został przerwany do chwili obecnej.
Veto Prezydenta zostało umotywowane w następujący sposób:
- wdrożenie ustawy pociąga za sobą dodatkowe koszty, oszacowane na ok. 500 mln zł rocznie
- nie zgodzono się z propozycją, aby jedynym kryterium, umożliwiającym otrzymanie dopłat,
była lokalizacja gospodarstwa rolnego. Należałby wziąć pod uwagę również inne kryteria tj.
skrócony okres wegetacyjny, trudności w wykorzystaniu sprzętu rolniczego itp.
- opisane w uzasadnieniu ustawy przeszkody dla rozwoju obszarów wiejskich, tj. brak lub
niewystarczająca infrastruktura, niska dochodowość produkcji rolnej, wykorzystanie tylko
części gruntów rolnych, czy też bezrobocie, nie są w Polsce wyłącznie charakterystyczne dla
regionów górskich. W związku z tym takie rozwiązanie prawne mogłoby dyskryminować inne
obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania.
- podkreślono, że istnieją również inne mechanizmy finansowe i prawne, które umożliwiają
wspieranie rozwoju obszarów wiejskich położonych w górach, np. Fundusze przeznaczone na
rozwój regionalny, lub też restrukturyzację gospodarki, a rolnictwa w szczególności.
Przy założeniu, że nie istnieje w chwili obecnej „krajowa polityka górska”, żaden z wymienionych
poniżej aspektów nie może być uwzględniony. Trzeba natomiast zwrócić uwagę, że wszystkie z nich są
brane pod uwagę w politykach i strategiach na poziomie regionalnym i lokalnym.
a. poprawa warunków życia
b. wzmocnienie lokalnych społeczności i ich gospodarki
c ochrona wartości przyrodniczych
d. ochrona dziedzictwa kulturowego
e. inne
7.
N
N
N
N
N
Które z zasad wymienionych w artykule 2 Konwencji, zostały uwzględnione przez polityki i
strategie omówione w pytaniach 5 i 6?
Zasady
Polityka
ekologiczna
T/N
N
N
T
a. zasada przezorności
b. zasada zapobiegania
c. zasada “zanieczyszczający płaci”
Polityka górska
T/N
N
N
N
10
EURAC –
d. udział społeczeństwa i zaangażowanie zainteresowanych
podmiotów
e. współpraca transgraniczna
f. zintegrowane planowanie i gospodarowanie zasobami ziemi i
wód
g. podejście programowe
h. podejście ekosystemowe
i. podejście do zarządzania zlewniami rzek
8.
T
N
T
N
N
N
T
T
T
N
N
N
Jakie są główne instytucje i organy w Twoim kraju z ogólnymi kompetencjami w dziedzinach
objętych Konwencją? Czy mandat tych instytucji i organów obejmuje bezpośrednio integrację
zagadnień środowiskowych, socjalnych i ekonomicznych? Jeśli tak – proszę podać szczegóły.
Poszczególne organy administracji centralnej w różnych sektorach zostały omówione szczegółowo w
odpowiednich rozdziałach raportu. Poniżej opisano tylko regionalne organy o ogólnych kompetencjach
w dziedzinach objętych Konwencją Karpacką.
Polskie Karpaty znajdują się w granicach trzech województw: małopolskim, podkarpackim i śląskim.
Zadania administracji na szczeblu regionalnym są podzielone pomiędzy Wojewodami i ich Urzędami
Wojewódzkimi (organy administracji centralnej) oraz Marszałkami Województwa i ich Urzędami
Marszałkowskimi (administracja samorządowa).
W każdym z województw zarówno organy administracji centralnej jak i samorządowej są
odpowiedzialne za integrację zagadnień środowiskowych, socjalnych i ekonomicznych.
Przykładowo kompetencje Wojewody obejmują:
-
pełnienie funkcji przedstawiciela Rady Ministrów na obszarze województwa,
kierowanie i koordynowanie działalności zespolonej administracji rządowej,
sprawowanie nadzoru nad organami gminy, powiatu i samorządem województwa na zasadach
określonych w ustawach,
dostosowywanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu, zwłaszcza w
zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej Państwa
zapewnienie skutecznej koordynacji pracy wszystkich jednostek organizacyjnych
administracyjnych w województwie
W ramach Urzędów Wojewódzkich (na przykładzie małopolskiego UW), sprawami związanymi z
11
EURAC –
Konwencją Karpacką zajmują się m.in.:
- Wydział Środowiska i Rolnictwa, odpowiedzialny m.in. za zarządzanie zasobami wodnymi,
rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, rynki rolne i wszelkie sprawy związane z ochroną
środowiska i przyrody. Zagadnieniami ochrony przyrody zajmuje się Wojewódzki Konserwator
Przyrody i jego kompetencje obejmują m.in. zapewnienie prawnych, organizacyjnych i
finansowych warunków dla ochrony przyrody, prowadzenie edukacji ekologicznej, promowanie
działań na rzecz ochrony przyrody, zarządzanie rezerwatami przyrody i parkami
krajobrazowymi, udział w planowaniu przestrzennym, koordynowanie spraw związanych z
siecią Natura 2000, ochronę gatunkową, zapewnienie dostępu publicznego do danych o
środowisku
- Wydział Rozwoju Regionalnego, odpowiedzialny m.in. za realizację zadań Wojewody w
zakresie transportu i turystyki
- Wydział Polityki Społecznej, odpowiedzialny m.in. za ochronę dziedzictwa kulturowego i
narodowego
Ponadto, poza Urzędem Wojewódzkim, istnieją inne organy administracyjne, podległe Wojewodzie i
odpowiedzialne za niektóre dziedziny objęte Konwencją Karpacką, są to m.in.:
- Wojewódzki Konserwator Zabytków
- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
- Wojewódzki Kurator Oświaty
Niektóre organy i instytucje działają w skali regionalnej, ale podlegają bezpośrednio administracji
centralnej, są to:
- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
- Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych
- Dyrektorzy Parków Narodowych
W obrębie Urzędów Marszałkowskich zagadnienia związane z Konwencją Karpacką są podejmowane
przez następujące jednostki organizacyjne
- Wydział Środowiska i Rozwoju Regionalnego, odpowiedzialny m.in. za zasoby geodezyjne i
kartograficzne, planowanie przestrzenne, promowanie produktów rolniczych, rozwój obszarów
wiejskich, tworzenie Programów Ochrony Środowiska, koordynację wdrażania Programów
Operacyjnych, niektóre zagadnienia związane z gospodarką energetyczną i paliwową
- Wydział Edukacji i Kultury, odpowiedzialny m.in. za ochronę dziedzictwa kulturowego,
edukację ekologiczną i turystykę
Należy podkreślić, że prawie wszystkie z opisanych zadań i działań są wykonywane w granicach
poszczególnych województw, a nie całego regionu karpackiego.
Wyjątkiem jest w tym przypadku Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, którego obszar
12
EURAC –
działania obejmuje prawie całe polskie Karpaty, z wyjątkiem niewielkiej części Beskidów Zachodnich,
podlegającej RZGW w Gliwicach.
Ogólnie rzecz biorąc działania administracyjne są dobrze skoordynowane, ale tylko w granicach
województw, a nie całego regionu karpackiego.
9.
Czy istnieją mechanizmy koordynacji działań różnych instytucji w dziedzinach objętych
Konwencja Karpacką, na jakimkolwiek szczeblu (np. ciała międzyministerialne), które ułatwiają
integrację poszczególnych programów i strategii? Jeśli tak, proszę opisać.
W roku 2002 Premier powołał Radę ds. Zrównoważonego Rozwoju [15]. Przewodniczącym rady jest
Minister Środowiska, natomiast członkami – m.in. przedstawiciele innych ministerstw. W pracach rady
mogą również uczestniczyć zaproszeni przedstawiciele przedsięborców, rolników, środowiska
naukowego, związków zawodowych, organizacji pozarządowych itp. Sekretariat rady jest prowadzony
przez Departament Polityki Ekologicznej Ministerstwa Środowiska. Rada przygotowuje opinie o
zgodności dokumentów rządowych z zasadami zrównoważonego rozwoju; opracowuje analizy,
propozycje i wnioski związane z zrównoważonym rozwojem.
W latach 1998-2001 istniało inne ciało opiniodawcze w zakresie zrównoważonego rozwoju – Komitet
ds. Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju. Komitet ten stanowił jeden z czterech stałych
komitetów Rady Ministrów [16 17 ].
10.
Proszę wypełnić załączoną tabelę o umowach międzynarodowych .
Tabela została załączona w załączniku I.
13
EURAC –
Dział II. Szczegółowe aspekty Konwencji Karpackiej
1. Zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi (art. 3
Konwencji Karpackiej) i planowania przestrzennego (art. 5 Konwencji
Karpackiej)
Art. 3: Strony zastosują zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi, określone w
rozdziale 10 Agendy 21, opracowując i wprowadzając właściwe instrumenty, takie jak plany
zintegrowanego zarządzania odnoszące się do dziedzin objętych niniejszą Konwencją.
***
Art. 5: 1. Strony będą prowadzić politykę planowania przestrzennego mającą na celu ochronę i
zrównoważony rozwój Karpat, uwzględniającą szczególne uwarunkowania ekologiczne
i społeczno-gospodarcze występujące w Karpatach i ich ekosystemach górskich oraz
zapewniającą korzyści dla lokalnych mieszkańców.
2. Strony będą dążyć do koordynowania planowania przestrzennego na terenach
przygranicznych przez opracowywanie transgranicznych i/lub regionalnych polityk i
programów zagospodarowania przestrzennego oraz rozszerzanie i wspieranie współpracy
między właściwymi instytucjami regionalnymi i lokalnymi.
3. Podczas opracowywania polityki i programów zagospodarowania przestrzennego
szczególna uwaga powinna być położona między innymi na:
a) infrastrukturę i usługi w zakresie transgranicznego transportu, energetyki i telekomunikacji,
b) ochronę i zrównoważone użytkowanie zasobów naturalnych,
c) spójność planów rozwoju miast i wsi na terenach przygranicznych,
d) zapobieganie transgranicznym oddziaływaniom zanieczyszczeń,
e) zintegrowane planowanie przestrzenne oraz oceny oddziaływania na środowisko.
1.
Proszę wymienić 3-4 główne czynniki geograficzne wpływające na planowanie przestrzenne w
Karpatach w Twoim kraju (np. stepowienie, erozja gleby itp.)
- rozmieszczenie obszarów przyrodniczo cennych – obszary chronione różnego typu występują na
całym terenie, prawo ochrony przyrody oraz prawo związane z lasami ograniczają
niekontrolowany rozwój przestrzenny. Odnosi się to przede wszystkim do parków narodowych i
14
EURAC –
ich otulin, a także do rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych. Ponadto, tworzona
obecnie, sieć ekologiczna Natura 2000 jest bardzo silnym narzędziem ukierunkowującym
planowanie przestrzenne na zrównoważony rozwój.
- częste powodzie, związane zarówno z dolinami większych rzek, jak i niewielkimi potokami
górskimi
- osuwiska skalne, erozja gleby, soliflukcja
- niska bonitacja gleb rolniczych (wynika z tego stosunkowo duży udział łąk i pastwisk)
2.
Czy istnieją jakieś opracowania i oceny dotyczące stanu i trendów w zarządzaniu użytkowaniem
gruntów i planowaniu przestrzennym w Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł,
zakres, miejsce przechowywania oraz rok ukończenia. Proszę wymienić główne konkluzje lub
załączyć dokumenty (jeśli są dostępne w języku angielskim).
Brak takich jednolitych opracowań i ocen dla całego obszaru polskich Karpat.
Oceny takie dla są zawarte dokumentach dotyczących poszczeólnych województw, tj. strategiach
rozwoju województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego województw.
3.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące zintegrowanego
zarządzania zasobami ziemi oraz planowania przestrzennego w Twoim kraju. (Należy
przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę odnieść się do jakichkolwiek
niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi .
Koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju (pierwsza wersja została przyjęta przez
Rade Ministrów w dniu 5.10.1999, a przez Sejm w dniu 17.11.2000, aktualizację dokumentu
przygotowano w październiku 2005)
Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [ 18 ] jest to główny dokument
polityczny w zakresie planowania przestrzennego w Polsce. W roku 1999 Rządowe Centrum Studiów
Strategicznych przygotowało dokument Koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju
[19]. Koncepcja została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 5.10.1999 [20] a przez Sejm w dniu
17.11.2000.
W październiku 2005 RCSS przygotowało dokument Zaktualizowana koncepcja zagospodarowania
przestrzennego kraju [21].
Główne kierunki polityki w zakresie planowania przestrzennego w Polsce to:
- dynamizacja przekształceń przestrzennych
- ochrona przestrzeni przyrodniczej i jej rozwój oparty na ekologicznych przesłankach
- selektywna restrukturyzacja regionów
- wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
15
EURAC –
- modernizacja planowania przestrzennego
- generowanie zróżnicowanej regionalnie działalności socjo-ekonomicznej
Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006
Strategia na lata 2001-2006 [ 22] została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 28.12.2000, natomiast
projekt nowej strategii na lata 2007-2013 [ 23] został zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu
06.09.2005.
Strategia opisuje główne problemy związane z rozwojem regionalnym i wskazuje optymalne sposoby
ich przezwyciężania. Określa główne cele z zakresu rozwoju regionalnego, które powinny być
odzwierciedlone w strategiach rozwoju poszczególnych regionów.
Wyróżniono następujące cele i priorytety:
Cel 1: Większa konkurencyjność województw
Priorytety:
- instytucje wspierające konkurencyjność i atrakcyjność województw
- rozwój funkcji metropolitalnych dużych ośrodków miejskich
- wspieranie potencjału innowacyjnego regionów
- rozwój infrastruktury
- rozwój zasobów ludzkich dla nowoczesnej gospodarki
- promocja dziedzictwa przyrodniczego oraz kulturowego obszarów rolniczych i miast
Cel 2: Poprawa spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej
Priorytety:
- budowa ponad regionalnych kompleksów przestrzennych i struktur gospodarczych
- społeczna i gospodarcza restrukturyzacja w obszarach problemowych
- zwiększenie aktywności migracyjnej i mobilności przestrzennej ludzi
- utrzymanie i zarządzanie dziedzictwem przyrodniczych i kulturowym w świetle rozwoju
turystyki
- poszerzenie możliwości rozwojowych regionów Wschodniej Polski
- rozwijanie lokalnej współpracy
Cel 3: Szybszy rozwój – równe szanse rozwojowe
Priorytety:
- poprawa infrastruktury gospodarczej w celu przyciągnięcia inwestycji
- społeczeństwo obywatelskie oraz budowa sieciowych struktur partnerstwa
- zwiększenie aktywności przedsiębiorczej i zawodowej i wspieranie rozwoju opartego na wiedzy
- wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich oraz efektywnego i przyjaznego
środowisku rolnictwa
- stymulacja rozwoju miast
16
EURAC –
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [24]
Jest to główny akt prawny z zakresie planowania przestrzennego. Obejmuje następujące zagadnienia:
- planowanie przestrzenne na poziomie krajowym
- planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym
- planowanie przestrzenne na poziomie gmin , np. zagadnienia miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego
- lokalizacja inwestycji publicznych oraz warunki dla innych inwestycji
Szczegółowe rozwiązania legislacyjne są regulowane rozporządzeniami Ministra Transportu i
Budownictwa
Inne akty prawne mające wpływ na planowanie przestrzenne to m.in.:
- Ustawa o lasach, 1991 [25]
- Prawo Wodne, 2001 [26]
- Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 1995 [27]
- Ustawa o ochronie przyrody, 2004 [28]
- Prawo Ochrony Środowiska, 2001 [29]
- Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, 2005
[30].
4.
Które z wymienionych poniżej zagadnień zostały uwzględnione w polityce w zakresie zarządzania
zasobami ziemi oraz planowania przestrzennego w Twoim kraju? Proszę przedstawić szczegóły.
Zagadnienia
T/N
Szczególny status obszarów chronionych
T
Poziomy –
Lokalny/Regionalny/Krajowy
Wszystkie poziomy.
Rozmieszczenie obszarów
chronionych jest brane pod uwagę
we wszystkich planach i studiach
17
EURAC –
Prawo własności
T
Prawa ludności autochtonicznej i jej społeczności
Prawa innych społeczności lokalnych
T
Infrastruktura i usługi w zakresie transgranicznego T
transportu
Infrastruktura i usługi w zakresie transgranicznej T
energetyki i telekomunikacji
Wszystkie poziomy.
Jest to podstawowe prawa,
gwarantowane przez Konstytucję
RP, więc musi być uwzględnione we
wszystkich dokumentach prawnych i
strategicznych. Zagadnienia
własności prywatne są również
bezpośrednio regulowane przez
ustawę o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym.
Nie odnosi się do regionu Karpat
L
W opisanych dokumentach nie
pojawia się termin „społeczności
lokalne”, ale biorąc pod uwagę, że
miejscowe plany zagospodarowani
przestrzennego są przygotowywane
przez lokalne władze samorządowym
a projekty planów są otwarte do
konsultacji społecznych, można
stwierdzić, że lokalne
uwarunkowania są brane pod uwagę
w procesie planowania
przestrzennego
R/K.
W polityce planowania
przestrzennego zagadnienia te są
tylko wspomniane, a w szczegółach
są analizowane w dokumentach
strategicznych dotyczących
transportu
R/K. W polityce planowania
przestrzennego zagadnienia te są
tylko wspomniane, a w szczegółach
są analizowane w dokumentach
strategicznych dotyczących
energetyki i telekomunikacji.
18
EURAC –
Ochrona i zrównoważone użytkowanie zasobów T
przyrodniczych.
Planowanie urbanistyczne w obszarach granicznych ???
(ang .Urban planning in border areas)
Zapobieganie
transgranicznym
oddziaływaniom T
zanieczyszczeń
Zintegrowane planowanie przestrzenne
T
Oceny oddziaływania na środowisko
T
Wszystkie poziomy.
Wszystkie dokumenty z zakresu
prawa ochrony przyrody musza być
brane pod uwagę w planowaniu
przestrzennym; odnosi się to głównie
do obszarów chronionych, ale także
do stanowisk chronionych gatunków
Ponadto zagadnienia polityki
zrównoważonego użytkowania
zasobów przyrodniczych są
uwzględniane w odpowiednim
prawie sektorowym oraz w Prawie
Ochrony Środowiska (np. sprawy
pozwoleń i ocen oddziaływania na
środowisko).
Pytanie jest niejasne
R/K.
Sprawy te są regulowane przez
Prawo Ochrony Środowiska
Wszystkie poziomy. Jest to główne
założenie prawa i polityki
planowania i zagospodarowania
przestrzennego.
Wszystkie poziomy.
Zagadnienia OOŚ są regulowane
przez Prawo Ochrony Środowiska.
Rozwiązania prawne są spójne z
prawem planowania przestrzennego.
19
EURAC –
Specyfika terenów górskich w odniesieniu do innych T
terenów (nizinnych, wyżynnych)
L/R
Zagadnienia te nie są regulowane
bezpośrednio
przez
dokumenty
strategiczne i prawo krajowe,
jakkolwiek
w
Zaktualizowanej
Koncepcji
Zagospodarowania
Przestrzennego Kraju (strona 120)
stwierdzono, że specyfika regionów
górskich i podgórskich wymaga
wypracowania
ponadregionalnej
strategii zrównoważonego rozwoju
oraz odpowiednich planów jej
wdrożenia. W szczególności na
terenie Karpat należy wypełnić
zobowiązania
związane
w
Konwencja Karpacką.
Na poziomie regionalnym i lokalnym
planowanie
przestrzenne
musi
uwzględniać lokalną – górską –
specyfikę.
Inne zagadnienia (np. rozwój obszarów wiejskich,
specyfika rolnictwa, lokalne tradycje, obszary
wrażliwe i zagrożone degradacją)
5.
Czy któreś w wymienionych poniżej zasobów (elementów środowiska przyrodniczego) są
chronione w szczególny sposób? Proszę przedstawić szczegóły.
a. Gleby
T/N
T
b. Lasy
T
Poziom Lokalny/Regionalny/Krajowy
Wszystkie poziomy.
Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska oraz ustawą o ochronie
gruntów rolnych i leśnych
Wszystkie poziomy.
Jest to regulowane przez ustawę o lasach oraz ustawę o ochronie
gruntów rolnych i leśnych. Ochrona szczególnie cennych terenów
leśnych jest również zapewniona przez prawo ochrony przyrody, w
tym w ramach sieci Natura 2000 i związanych z nią regulacjach
prawnych dotyczących ochrony siedlisk przyrodniczych o znaczeniu
europejskim.
20
EURAC –
c. Dzikie gatunki T
roślin i zwierząt
d. Klimat
T
Wszystkie poziomy.
Jest to regulowane przez prawo ochrony przyrody (ustawę o ochronie
przyrody oraz związane z nią rozporządzenia Ministra Środowiska).
Wszystkie poziomy.
Jest to regulowane przez Prawo Ochrony Środowiska
e. Inne zasoby
6.
Jak wygląda struktura instytucjonalna, na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnych w
dziedzinie zarządzania zasobami ziemi oraz planowania przestrzennego? Proszę pokrótce opisać
rolę poszczególnych organów administracji oraz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy
współpracy (np. ciała związane ze współpracą międzysektorową). Proszę wymienić obszary, w
których pokrywają się kompetencje poszczególnych organów oraz opisać środki podjęte lub też
planowane w celu rozwiązania związanych z tym problemów.
Główny organem centralnym w zakresie planowania przestrzennego jest Ministerstwo Transportu i
Budownictwa i jego Departament Ładu Przestrzennego.
Sprawy rozwoju regionalnego są administrowane przez niedawno utworzone (31.10.2005)
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zostało ono wydzielone z Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Na poziomie regionalnym podstawowym organem administracji jest Wojewoda. W Urzędzie
Wojewódzkim znajduje się Wydział Rozwoju Regionalnego, który jest odpowiedzialny za architekturę,
budownictwo, gospodarkę, rozwój przestrzenny, transport i turystykę.
Tworzenie regionalnych strategii rozwoju przestrzennego należy do kompetencji Urzędu
Marszałkowskiego.
Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym jest zarządzane przez gminy.
Gminne wydziały planowania przestrzennego są odpowiedzialne za:
- procedury związane z określaniem warunków zabudowy
- przygotowanie studiów uwarunkowań przestrzennych oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, a także z a konsultacje społeczne tych dokumentów
- sprawy ochrony gruntów rolnych i leśnych
7.
Czy Twój Kraj stworzył ogólne zasady (ang. general framework) dla użytkowania ziemi i
planowania przestrzennego na jakimkolwiek poziomie? Czy te zasady umożliwiają rozwój
specjalistycznych i szczegółowych planów, specyficznych dal poszczególnych dziedzin (np., dla
obszarów chronionych, rolnictwa, leśnictwa, osadnictwa, rozwoju obszarów wiejskich)? Proszę
21
EURAC –
przedstawić szczegóły.
Pytanie niejasne
8.
Czy Twój Kraj posiada system interpretacji i zintegrowanej analizy danych na temat użytkowania
terenu i zarządzania gruntami? Jeśli tak proszę przedstawić szczegóły.
Tak, Polska uczestniczyła w tworzeniu i bierze nadal udział w aktualizacji programu CORINE Land
Cover ..........cd...
Posługując się jednolitą metodologią, CLC2000 zapewnia pierwsze w pełni zestandaryzowane dane
dotyczące pokrycia powierzchni Europy na rok 2000 oraz dane dotyczące zmian w pokryciu
powierzchni ziemi, jakie zaistniały w ciągu dziesięciolecia, czyli od momentu pierwszej inwentaryzacji
CLC, która wykonana została w późnych latach 80-tych. Oba produkty są powszechnie i nieodpłatnie
udostępnione na stronie internetowej EEA.
9.
Czy zostały rozwinięte szczegółowe spisy informacji o użytkowaniu terenu? Jeśli tak proszę
określić w jakim zakresie dane te są wykorzystywane w zrównoważonym zarządzaniu gruntami
na poziomie krajowym i lokalnym.
Polska bierze udział we wdrażaniu europejskiego systemu IACS.
Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (ang. IACS - Integrated Administration and Control
System) to złożone narzędzie informatyczne, dzięki któremu możliwa jest dystrybucja i kontrola
pomocy dla rolników. Wdrożenie i stosowanie IACS daje gwarancję, że transakcje finansowane z
Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych (EFOGR) są realizowane
zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. IACS składa się z:
•
•
•
bazy danych, zawierająca dla każdego gospodarstwa rolnego, dane uzyskane z wniosków o
pomoc.
systemu identyfikacji działek rolnych (LPIS). Jest on ustanowiony na podstawie map lub
dokumentów ewidencji gruntów lub też innych danych kartograficznych. Korzysta z technik
skomputeryzowanego systemu informacji geograficznych, włączając w to najlepiej
odwzorowania lotnicze lub satelitarne, przy zastosowaniu jednolitego standardu
gwarantującego dokładność, co najmniej równoważną kartografii w skali 1:10 000. W Polsce
został przyjęty tzw. model katastralny, czyli oparty o istniejący w naszym kraju rejestr
urzędowy - ewidencję gruntów i budynków. W pierwszym roku działania systemu, tj. w 2004 r.
bazę danych referencyjnych stanowiła przede wszystkim część opisowa ewidencji gruntów i
budynków. W roku 2005 planowane jest udostępnienie bazy danych LPIS w technologii
geograficznych systemów informacyjnych (GIS)
systemu identyfikacji i rejestracji uprawnień do płatności, pozwalający na weryfikację
uprawnień oraz kontrolę krzyżowe z wnioskami o pomoc i systemem identyfikacji działek
22
EURAC –
•
•
10.
zintegrowany system kontroli,
jednolity system rejestrowania tożsamości każdego rolnika, który składa wniosek o pomoc.
Czy organy administracji, na jakimkolwiek poziomie, są prawnie zobowiązane do systematycznej
oceny środowiskowych, społecznych oraz ekonomicznych kosztów i korzyści poszczególnych
działań? Jeśli tak proszę przedstawić szczegóły (łącznie z informacją o kryteriach,
wykorzystywanych do określenia, kiedy takie oceny są wymagane oraz o informacją o
wymaganiach dla strategicznych ocenach oddziaływania) oraz 1-2 przykłady
Pytanie jest niejasne. Czy odnosi się po prostu do EIA i SEA? (wówczas o tym jest osobny rozdział)
11.
Proszę określić w jaki sposób badania związane z zarządzaniem zasobami ziemi są promowane i
wspierane przez organy administracji w Twoim kraju, na różnych poziomach. Proszę podać 1-2
przykłady odpowiednich projektów badawczych w Karpatach w Twoim kraju
12.
Czy w regionie karpackim w Twoim kraju istnieją specyficzne transgraniczne problemy związane
z planowaniem przestrzennym, które wymagają specjalnej uwagi i międzynarodowej koordynacji ?
13.
Jakie są główne źródła finansowania (krajowe i zewnętrzne) wdrażania działań związanych z
zarządzaniem zasobami ziem i planowanie przestrzennym w Karpatach? Czy istnieją specyficzne
instrumenty finansowe i ekonomiczne, przeznaczone do wspierania takich działań? Proszę
14.
Proszę przedstawić szczegóły na temat uczestnictwa Twojego kraju w międzynarodowych
(globalnych, regionalnych i subregionalnych) inicjatywach związanych ze zrównoważonym
użytkowaniem ziemi i zarządzaniem zasobami ziemi w obszarach górskich
15.
Proszę krótko określić główne osiągnięcia i bariery w zrównoważonym zarządzaniu zasobami
ziemi oraz planowaniu przestrzennym w Karpatach w Twoim kraju.
23
EURAC –
2. Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i
krajobrazowej (art. 4 Konwencji Karpackiej)
Art. 4: Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej
1. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu ochronę, zrównoważone użytkowanie oraz
przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej na całym obszarze Karpat. Strony podejmą
odpowiednie środki dla zapewnienia wysokiego stopnia ochrony i zrównoważonego użytkowania
naturalnych i pół-naturalnych siedlisk, ich ciągłości i łączności oraz gatunków flory i fauny
charakterystycznych dla Karpat, a w szczególności ochrony gatunków zagrożonych i endemicznych
oraz wielkich drapieżników.
2. Strony będą promować odpowiednie utrzymywanie pół-naturalnych siedlisk, odtwarzanie
pierwotnego stanu siedlisk zdegradowanych oraz wspieranie opracowywania i realizacji odpowiednich
planów zarządzania.
3. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu zapobieganie wprowadzaniu obcych gatunków
inwazyjnych i uwalnianiu organizmów genetycznie zmodyfikowanych, zagrażających ekosystemom,
siedliskom lub gatunkom, oraz ich kontrolowanie lub eliminowanie.
4. Strony będą opracowywać i/lub promować kompatybilne systemy monitoringu, skoordynowane
regionalne rejestry gatunków i siedlisk, skoordynowane badania naukowe oraz tworzenie powiązań i
połączeń między nimi.
5. Strony będą współpracować przy tworzeniu sieci ekologicznej w Karpatach, jako części składowej
Paneuropejskiej Sieci Ekologicznej, oraz ustanawianiu i wspieraniu Karpackiej Sieci Obszarów
Chronionych, a także wzmacnianiu ochrony i zrównoważonego rozwoju terenów położonych poza
obszarami chronionymi.
6. Strony podejmą odpowiednie środki dla uwzględnienia celów ochrony i zrównoważonego
użytkowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej w politykach sektorowych, dotyczących na
przykład gospodarki rolnej na terenach górskich, gospodarki leśnej na terenach górskich, zarządzania
dorzeczami, turystyki, transportu i energetyki oraz przemysłu i górnictwa.
1.
Proszę wymienić 3-4 główne czynnik, wpływające na różnorodność biologiczną i krajobrazową w
Karpatach w Twoim kraju (należy wziąć pod uwagę szeroki zakres różnych typów działalności,
n.p. rolnictwo, centra przemysłowe leśnictwo, turystykę itd.).
- zarzucenie tradycyjnego sposobu użytkowania ziemi. Zaprzestanie użytkowania prowadzi do
24
EURAC –
spontanicznej sukcesji łąk i muraw, a tym samym zagraża bioróżnorodności półnaturalnych
nieleśnych siedlisk przyrodniczych. W niektórych przypadkach porzucone łąki są świadomie
zalesiane. Z drugiej strony dużym zagrożeniem dla bioróżnorodności obszarów rolnych jest
również intensyfikacja i ujednolicenie produkcji rolnej, a także związane z tym scalanie
gruntów rolnych.
- narciarstwo i infrastruktura związana z rekreacją (bezpośrednie zniszczenie ekosystemów
subalpejskich, takich jak zarośla kosodrzewiny; erozja gleby; lokalne zanieczyszczenie wód;
składowanie śmieci itp.)
- ogólny proces postępującej urbanizacji, prowadzący do przekształcania gruntów rolnych na
tereny zabudowane. Zagrożenie to występuje szczególnie w pobliżu dużych centrów
turystycznych i wypoczynkowych
- masowa turystyka – wpływa na wrażliwe wysokogórskie ekosystemy, w szczególności w
pobliżu głównych szlaków turystycznych. Poza bezpośrednim wpływem na siedliska
przyrodnicze, masowa turystyka wpływa na erozję gleb, niepokojenie zwierząt, lokalne
zanieczyszczenie wód powierzchniowych itp.
2.
Proszę wymienić obszary chronione w Karpatach w Twoim kraju i przedstawić informacje o ich
typie, statusie prawnym, organach zarządzających oraz powierzchni. Proszę załączyć mapy jeśli
są dostępne.
Najważniejsze obszary chronione w polskich Karpatach to:
- 8 parków narodowych (całkowita powierzchnia: 847,19 km2 ), zarządzenie przez Dyrektorów
PN, podlegających bezpośrednio Ministrowi Środowiska
- 14 parków krajobrazowych (3859,30 km2 ), zarządzanych przez Dyrektorów PK, podlegających
Wojewodzie
- 104 rezerwatów przyrody (75,58 km2 ), nadzorowanych i zarządzanych przez Wojewódzkiego
Konserwatora Przyrody w imieniu Wojewody
- projektuje się utworzenie 22 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (Natura 2000 – Dyrektywa
Siedliskowa) (3235,8 km2 ). Obszary te nie zostały jeszcze wyznaczone w prawie krajowym.
Cześć z nich został przedstawiona Komisji Europejskiej w maju 2004, obecnie Ministerstwo
Środowiska przygotowuje informacje o kolejnych obszarach. Po zatwierdzeniu listy obszarów
przez KE, obszary Natura 2000 zostaną utworzone w drodze rozporządzenia i zostaną również
określeni zarządzający poszczególnymi obszarami. Całość sieci Natura 2000 jest koordynowana
przez Ministerstwo Środowiska, natomiast Wojewoda sprawuje nadzór nad poszczególnymi
obszarami. Należy podkreślić, że w przypadku obszarów Natura 2000 kompetencje w zakresie
zarządzania nie zostały dotychczas wyraźnie rozdzielone pomiędzy centralne, regionalne i
lokalne organy i instytucje, co prowadzi do licznych nieporozumień na etapie wdrażania sieci
Natura 2000 w Polsce
25
EURAC –
- 3 obszary specjalnej ochrony ptaków (SPAs) (Natura 2000 – Dyrektywa Ptasia). Ogólnie system
zarządzania jest taki sam jak w przypadku poprzednich obszarów. Różnica polega na tym, że
obszary Natura 2000 wyznaczone na podstawie Dyrektywy Ptasiej zostały już oficjalnie
utworzone w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska [31]. Jeśli chodzi o zarządzanie tymi
obszarami, rozporządzenie określa jedynie, że nadzór nad obszarami sprawuje Wojewoda. Nie
określono dotychczas kompetencji poszczególnych instytucji zarządzającymi terenami
położonymi na utworzonych obszarach Natura 2000 (np. RDLP, RZGW, gminy). W związku z
tym, że struktura własności tych obszarów jest bardzo złożona (obejmują np. państwowe i
prywatne lasy, prywatne i gminne grunty rolne, parki narodowe itd.), nadal nie wiadomo jak
będzie w praktyce wyglądało zarządzanie tymi obszarami.
Listę obszarów chronionych i mapę przedstawiono w załączniku .....
Uwaga: Lista obszarów Natura 2000 jest nadal konsultowana i może zostać zmieniona w najbliższej
przyszłości. Ponadto należy zwrócić uwagę, ze większość obszarów Natura 2000 (zarówno SACs, jak i
SPAs) pokrywa się z innymi obszarami chronionymi, wyznaczonymi na podstawie prawa krajowego.
Ponadto na terenie Karpat znajdują się liczne obszary i stanowiska chronione o niższym reżimie
ochronnych – np. obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne itd.
Cześć obszarów wymienionych w tabela posiada dodatkowo międzynarodowy status ochronny, są to
np. rezerwaty biosfery (Tatry, Karpaty Wschodnie), IBA (Important Bird Areas – najistotniejsze z nich
zostały wyznaczone jako SPA w sieci Natura 2000), IPA (Important Plant Areas – większość z nich
również zostało wyznaczone jako SAC w sieci Natura 2000), CORINE biotopes, korytarze ekologiczne
sieci ECONET itd.
3.
Czy istnieją w Twoim kraju opracowania (oceny, „gap analyses”) nt. stanu i trendów
różnorodności biologicznej w Karpatach? Jeśli tak, proszę podać tytuł, zakres, miejsce
przechowywania oraz rok ukończenia. Proszę wymienić główne konkluzje lub załączyć
dokumenty (jeśli są dostępne w języku angielskim).
Najaktualniejszą analizą dotyczącą stanu bioróżnorodności w Polsce jest ostatni (trzeci) raport nt.
wdrażania w Polsce Konwencji o Różnorodności Biologicznej, przygotowany dla Ministerstwa
Środowiska w maju 2005, przez Narodową Fundację Ochrony Środowiska w Warszawie. Pełna wersja
raportu jest obecnie dostępna w języku polskim na stronie: http://biodiv.mos.gov.pl/biodiv. Wersja
angielska powinna być również dostępna na tej stronie w najbliższym czasie. W ramach tego raportu
przygotowano rozdział nt. wdrażania w Polsce programu “Różnorodność biologiczna obszarów
górskich”, który odnosi się do zagadnień związanych z regionem Karpat, a także innych górskich
regionów w Polsce (Sudety, Góry Świętokrzyskie). Ta cześć raportu została przygotowana przez
W.Mroza i J.Perzanowską z Instytutu Ochrony Przyrody PAN i zawiera odpowiedź na 10
szczegółowych pytań, w 3 grupach:
26
EURAC –
- bezpośrednie działania dla ochrony, zrównoważonego użytkowania i podziału korzyści
- środki wdrażania ochrony, zrównoważonego użytkowania i podziału korzyści
- wspieranie działań dla ochrony, zrównoważonego użytkowania i podziału korzyści
W ogólnej części całego raportu (dział B – priorytety, cele ogólne i operacyjne) określono poziom
ważności poszczególnych priorytetów, jaki Polska nadaje wdrażaniu poszczególnych artykułów,
postanowień i programów pracy konwencji. Omawianemu programowi pracy „Różnorodność
biologiczna obszarów górskich” nadano poziom “średni” (istnieją trzy opcje: wysoki, średni i niski).
Nie podano szczegółowych podstaw do przedstawionej oceny ważności priorytetów.
Wśród głównych przeszkód we wdrażaniu Konwencji o Różnorodności Biologicznej w Polsce
wymieniono m.in.:
•
•
•
•
ograniczony udział społeczeństwa i niewielkie zaangażowanie lokalnych grup interesu
zbyt niską świadomość ekologiczną społeczeństwa na wszystkich poziomach
brak wystarczających środków finansowych
w niektórych przypadkach zbyt niska ważność zagadnień ochrony bioróżnorodności w różnych
sektorach gospodarki
W latach 2000-2001 w ramach Carpathian Ecoregion Initiative wykonano liczne analizy ówczesnego
stanu bioróżnorodności w Karpatach, cześć z nich została wykonana m.in. przez polskich ekspertów [32
33 34 35 36 37
]. Przygotowane dokumenty dotyczył m.in. transportu, ochrony ssaków (szczegółowy raport
o ochronie dużych drapieżników), danych o modelowym obszarze “Karpaty Wschodnie”. Część tych
danych została opublikowana na stronie: http://www.carpathians.org/publications.htm. Sumaryczne
wyniki tych opracowań zostały zestawione w publikacji “Stan Karpat” opublikowanej przez WWF [38].
Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Marka Baranowskiego, Dyrektora GRID-Warszawa, w
czasie spotkania zorganizowanego w Krakowie przez ANPED w dniu 21.10.2005, planuje się
ukończenie w roku 2006 raportu pt. Carpathian Environmental Outlook. Będzie to obszerne
opracowanie, prezentujące aktualne dane nt. stanu Karpat, obejmujące m.in. zagadnienia ochrony
bioróżnorodności.
4.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące różnorodności
biologicznej i krajobrazowej. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres).
Proszę odnieść się do jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi .
Główne dokumenty dot. polityki ekologicznej
Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010. [39] (przyjęta przez Radę Ministrów w roku 2002)
Dokument ten ma zakres krajowy, w związku z tym jego zalecenia odnoszą się do całej Polski, a więc i
27
EURAC –
Karpat. Jednak nie omówiono w nim żadnych szczegółowych zagadnień odnoszących się do specyfiki
regionu Karpat.
Zagadnienia ochrony bioróżnorodności przedstawiono w rozdziale 2: „Ochrona dziedzictwa
przyrodniczego i zrównoważone użytkowanie zasobów przyrodniczych”
Głównym celem Polityki jest poprawa stanu środowiska poprzez:
- zwiększenie lesistości z ok. 28.5 % (w roku 2002) do 30 % (w 2020), a w dalszej perspektywie
do 32-33 %
- wdrażanie sieci ekologicznej Natura 2000
- ochronę terenów wodno-błotnych
- zmniejszenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych (zarówno śródlądowych, jak i morskich)
Wśród proponowanych działań, które powinny ułatwić osiągnięci tego celu wymieniono:
- udoskonalenie ustawy o ochronie przyrody
- rozszerzenie Państwowego Monitoringu Środowiska, w celu objęcia zadań wynikających z
umów międzynarodowych i prawa UE
- wzmocnienie regionalnych i lokalnych organów administracji i instytucji, które będą brały
udział w zarządzaniu siecią Natura 2000
- zmiana alokacji budżetu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
polegająca na silniejszym wspieraniu działań związanych z ochrona przyrody
Następujące szczegółowe działania uznano za najpilniejsze
- utworzenie sieci Natura 2000 i zebranie informacji o wartościach przyrodniczych obszarów
Natura 2000
- wdrożenie efektywnych narzędzi w zakresie planowania przestrzennego, skierowanych na
ochronę przyrody i różnorodności krajobrazowej
- wspieranie współpracy w zakresie ochrony bioróżnorodności pomiędzy Ministerstwami
- wdrożenie systemu monitoringu bioróżnorodności
- wdrożenie programów rolno-środowiskowych
- uaktualnienie i wdrożenie Krajowego Programu Zwiększania Lesistości
- wspieranie przebudowy drzewostanów, szczególnie w przypadku lasów zniszczonych przez
zanieczyszczenie powietrza
- ocenę wartości przyrodniczych gleb oraz ustalenie zasad zrównoważonego użytkowania gleb
- wspieranie rolnictwa ekologicznego
- wspieranie badań naukowych i wykonywanie ekspertyz z zakresie zrównoważonego
użytkowania kopalin
- badania i kampanie edukacyjne związane z organizmami zmodyfikowanymi genetycznie
28
EURAC –
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej [
(przygotowana przez Ministerstwo Środowiska i przejęta przez Radę Ministrów w roku 2003)
40
]
Jest to główny dokument strategiczny skierowany na implementację Konwencji o Różnorodności
Biologicznej w Polsce. Jest skierowany głównie do organów administracji oraz samorządów, ale
podkreśla się potrzebę zaangażowania całego społeczeństwa, włącznie z środowiskiem naukowym,
mediami i organizacjami pożytku publicznego
Główne zagrożenia dla bioróżnorodności wymienione w Strategii to:
- szybki postęp urbanizacji, prowadzący do niszczenia i fragmentacji naturalnych i
półnaturalnych siedlisk oraz do dysharmonii krajobrazu
- eutrofizacja, stepowienie, zakwaszenie gleb
- zmiana w sposobie użytkowania gruntów, w tym porzucanie tradycyjnych metod użytkowania
ziemi
- negatywna presja na konfliktowe gatunki zwierząt, tj. bóbr, wydra, kormoran
- synantropizacja flory i fauny, introdukcja inwazyjnych gatunków obcych
- konflikt pomiędzy gospodarką rynkową a ochroną przyrody oraz niewielkie zaangażowanie
społeczności lokalnych w działania na rzecz ochrony przyrody
Wskazane na następujące przeszkody we wdrażaniu ochrony bioróżnorodności
- niewystarczająca wiedza nt. stanu, zmian i zagrożeń bioróżnorodności
- niska świadomość ekologiczna, włączają organy administracji
- niewystarczająca integracja ochrony bioróżnorodności i polityk sektorowych
- niewystarczające środki finansowe przeznaczone na ochronę przyrody
- niezakończony proces integracji krajowego prawa ochrony środowiska i ochrony przyrody z
prawem UE
Cele operacyjne strategii podzielono na kilka działów jednym z nich jest “środowisko” i obejmuje:
Sfera: Ochrona przyrody i krajobrazu:
- ochrona zasobów genetycznych dzikich gatunków
- ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków
- zrównoważone użytkowanie różnorodności gatunkowej
- inwazyjne gatunki obce
- organizmy zmodyfikowane genetycznie
- ochrona siedlisk i ekosystemów
Sfera: Leśnictwo:
- zwrócenie uwagi na ochronę bioróżnorodności w programach zalesień
29
EURAC –
- utrzymanie różnorodności gatunkowej drzew
- zrównoważona gospodarka leśna
- skuteczna ochrona i zrównoważone użytkowanie terenów podmokłych i wodno-błotnych w
lasach
- kształtowanie ekotonów
- ochrona terenów szczególnie wrażliwych, ze szczególnym naciskiem na ochronę górskich lasów
- skuteczna ochrona i zrownoważone użytkowanie lasów prywatnych
- skuteczna edukacja przyrodniczo-leśna społeczeństwa
Sfera: Zasoby geologiczne i gospodarka surowcowa
- minimalizacja skutków eksploatacji kopalin dla różnorodności biologicznej
Sfera: Ochrona środowiska
- minimalizacja zanieczyszczeń wód, powietrza i gruntu
Sfera: Promocja i edukacja
Sfera: Monitoring przyrodniczy
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody[41]
Jest to główny akt prawny w zakresie ochrony przyrody. Należy jednak zwrócić uwagę, że niektóre
zagadnienia związane z ochroną bioróżnorodności są również regulowane przez Prawo Ochrony
Środowiska. Ustawa obejmuje następujące tematy
- obszary chronione(łącznie z obszarami Natura 2000)
- ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków
- ogrody botaniczne i zoologiczne
- ochrona terenów zieleni miejskiej
- zarządzanie ochroną przyrody i monitoring
- zarządzanie bioróżnorodnością
- konsekwencje prawne i kary
Spośród aktów wykonawczych, umożliwiających realizację ustawy, najistotniejsze to
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących roślin objętych ochroną [42]
Obejmuje:
- listę chronionych gatunków roślin
- zakazy związane z ochroną roślin
- sposoby ochrony gatunków chronionych
- tworzenie stref dla ochrony roślin
30
EURAC –
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących zwierząt objętych ochroną [43]
Obejmuje:
- listę chronionych gatunków zwierząt
- zakazy związane z ochroną zwierząt
- sposoby ochrony gatunków chronionych
- tworzenie stref dla ochrony zwierząt
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia
obszarów Natura 2000. [44]
Obejmuje:
- listę siedlisk przyrodniczych będących przedmiotem ochrony w sieci Natura 2000
- listę gatunków roślin, których siedliska są chronione w sieci Natura 2000
- listę gatunków zwierząt, których siedliska są chronione w sieci Natura 2000
- kryteria wyboru siedlisk przyrodniczych do ochrony w sieci Natura 2000
- kryteria wyboru siedlisk gatunków roślin i zwierząt do ochrony w sieci Natura 2000
- kryteria oceny krajowego znaczenia zimowisk i miejsc rozrodu nietoperzy
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska [45]
Jest to główny akt prawny w zakresie ochrony środowiska i obejmuje m.in. zagadnienia:
- polityki ekologicznej w programów ochrony środowiska
- dostępu do informacji o środowisku
- rozpowszechniania informacji o środowisku
- monitoringu środowiska
- udziału społeczeństwa w ochronie środowiska
- ocen oddziaływania na środowisko
- ochrony środowiska w planowaniu przestrzennym
- edukacji ekologicznej
- ochrony powietrza
- ochrony wód
- ochrony gleb
- ochrony przez hałasem i zanieczyszczeniem elektromagnetycznym
- ochrony surowców kopalnych
- ochrony roślin i zwierząt
- sprawy finansowe i administracyjne
- kary
31
EURAC –
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt [46]
Ustawa reguluje sprawy ochrony zwierząt, zarówno domowych, jak i dzikich. Ustala również zasady
obchodzenia się ze zwierzętami w cyrkach, badaniach naukowych i produkcji żywności
Niektóre zagadnienia ochrony bioróżnorodności i krajobrazu są również regulowane przez następujące
akty prawne:
- Ustawę o lasach, 1991 [47]
- Prawo wodne, 2001 [48]
- Ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym , 2003 [49]
- Ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 1995 [50]
Dokumenty te zostały omówione w innych rozdziałach
Zagadnienia kontroli nad organizmami zmodyfikowanymi genetycznie reguluje Ustawa z dnia 22
czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych [51]
Nie zaobserwowano niespójności pomiędzy opisanymi strategiami i aktami prawnych, jeśli chodzi o
ogólne zasady. Z drugiej strony w niektórych przypadkach wdrożenie tych dokumentów może
prowadzić do sprzecznych efektów środowiskowych, przykładowo
- Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 (rozdział 3.3. Kształtowanie stosunków
wodnych i ochrona przeciwpowodziowa) zakłada, że należy poprawić retencję wody i że należy
wspierać budowę dużych zbiorników wodnych. Stwierdza się również, że ochrona
przeciwpowodziowa wymaga m.in. tworzenie i odbudowę wałów w dolinach dużych rzek /9np.
Odry). Nie podkreślono, że takie inwestycje mogą mieć negatywny wpływ na środowisko, np.
poprzez niszczenie naturalnej roślinności dolin rzecznych (w tym na obszarach Natura 2000),
zmianę stosunków wodnych, blokowanie korytarzy ekologicznych (np. dla populacji ryb, lub
organizmów związanych z nadrzecznymi zadrzewieniami). Podobne konflikty mogą być
zidentyfikowane w przypadku wykorzystania innych odnawialnych źródeł energii, np. w
przypadku budowy elektrowni wiatrowych i potrzeby ochrony ptaków migrujących. Pod tym
względem Polityka Ekologiczna może być sprzeczna z Krajową Strategią Ochrony i
Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej i ustawą o ochronie przyrody
- podobną niespójność zidentyfikowano w dziedzinie leśnictwa. Według Polityki Ekologicznej
Państwa głównym celem polityki leśnej jest zalesianie gruntów, które są nieprzydatne dla
rolnictwa. Nie podkreślono wyraźnie, że wszystkie programy zalesień powinny, zgodnie z
Krajową Strategią Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej i
ustawą o ochronie przyrody, brać pod uwagę konieczność ochrony cennych nieleśnych siedlisk
przyrodniczych.
32
EURAC –
Podobne konflikty powinny być rozwiązywane poprzez surową egzekucję Prawa Ochrony Środowiska
w zakresie ocen oddziaływania na środowisko (także w przypadku inwestycji które mają na celu
poprawę jakości środowiska)
Ponadto istnieją wewnętrzne niespójności w opisanych aktach, np. sprawy zarządzania obszarami
Natura 2000 nie są wystarczająco przejrzyście określone w ustawie o ochronie przyrody.
Wiele niejasności obserwuje się również w przypadku wdrażania zapisów o wykorzystaniu OOŚ w
ochronie obszarów Natura 2000 (wg Prawa Ochrony Środowiska)
5.
Czy Twój kraj podjął kroki zmierzające do integracji celów ochrony i zrównoważonego
użytkowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej z poszczególnymi politykami
sektorowymi? Jeśli tak, proszę określić, w których z przedstawionych poniżej polityk,
uwzględniono te cele. Proszę określić, na jakim poziomie (lokalny/regionalny/krajowy) nastąpiła
ta integracja i proszę przedstawić szczegóły.
T/N
Rolnictwo na obszarach górskich
Leśnictwo na obszarach górskich
Gospodarka wodna
Turystyka
Transport
Energetyka
Przemysł
Górnictwo
Inne
6.
T
T
T
N
?
?
?
-
Poziom
N
N
N/R
-
Nie dotyczy polskich Karpat
Które z wymienionych aspektów polityki związanej z ochroną i zrównoważonym użytkowaniem
różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarów górskich zostały wdrożone w Twoim kraju?
Proszę określić, na jakim poziomie i podać szczegóły.
Ponieważ nie istnieje w Polsce specyficzna polityka górska, przyjęto, że przedstawione aspekty
polityki nie zostały wdrożone. Należy jednak podkreślić, że zadania związane ochroną, promowaniem i
przywracaniem różnorodności biologicznej i krajobrazowej na obszarach górskich są standardowo
realizowane w ramach wdrażania krajowej polityki ochrony przyrody, prawa krajowego, a także w
ramach wojewódzkich strategii i programów ochrony środowiska.
33
EURAC –
Aspekt
Ochrona bioróżnorodności obszarów górskich
Ochrona różnorodności krajobrazowej obszarów
górskich
Promowanie zrównoważonego użytkowania
różnorodności biologicznej na obszarach górskich
Promowanie zrównoważonego użytkowania
różnorodności biologicznej na obszarach górskich
Przywracanie różnorodności biologicznej na obszarach
górskich
Przywracanie różnorodności krajobrazowej na obszarach
górskich
7.
T/N
N
N
L/R/K
N
N
N
N
Proszę określić, które w wymienionych poniżej aspektów zostały uwzględnione w polityce
ochrony bioróżnorodności i odpowiednich aktach prawnych w Twoim kraju. Proszę podać
szczegóły.
Aspekty ochrony bioróżnorodności
Naturalne i półnaturalne siedliska
Ciągłość i spójność siedlisk
T/N
Tak, ochrona naturalnych i półnaturalnych siedlisk
przyrodniczych jest głównym celem tworzonej obecnie sieci
Natura 2000
Tak. Tworzenie sieci ekologicznej Natura 2000 oparta jest na
idei zachowania spójności obszarów przyrodniczo cennych i
zachowania bądź odbudowy korytarzy . Potrzeba
utrzymywania ciągłości korytarzy ekologicznych jest również
podkreślona w ustawie o ochronie przyrody.
34
EURAC –
Gatunki roślin i zwierząt
charakterystyczne dla Karpat
Tak. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków roślin,
zwierząt i grzybów jest w Polsce realizowana na podstawie
ustawy o ochronie przyrody i związanych z nią rozporządzeń
Ministra Środowiska o ochronie gatunkowej.
Brak specyficznych aktów prawnych czy też strategii
skierowanych na ochronę gatunków charakterystycznych dla
Karpat. Należy jednak podkreślić, że wszystkie najważniejsze
gatunki dla bioróżnorodności Karpat zostały uwzględnione w
prawie krajowym.
Ponadto strategia wdrażania sieci Natura 2000 w alpejskim
regionie biogeograficznym, który w Polsce obejmuje
wyłącznie Karpaty powinna wspierać w przyszłości
tworzenie planów działań dla ochrony znajdujących się w
Karpatach gatunków o znaczeniu europejskim
Ochrona gatunków zagrożonych
Tak.
Zgodnie z tym, co napisano powyżej – jest to regulowane
przez ustawę o ochranie przyrody.
Dane nt. gatunków zagrożonych i ginących są publikowane w
tzw. czerwonych księgach. Należy podkreślić, że czerwone
księgi i listy nie mają oficjalnego status, w praktyce są to
opracowania naukowe. Pomimo tego odgrywają ważną rolę w
planowaniu przestrzennym oraz tworzeniu planów ochrony
dla obszarów chronionych.
Ochrona gatunków endemicznych
Tak, na tej samej zasadzie, co powyżej.
Ochrona dużych drapieżników
Tak. Wszystkie duże drapieżniki są chronione w ramach
ochrony gatunkowej zgodnie z ustawa o ochronie przyrody.
Należy podkreślić, że nie istnieją oficjalne strategie czy też
plany działań w zakresie ochrony dużych drapieżników w
Karpatach.
Odpowiednie zachowanie siedlisk Tak. Ustawa o ochronie przyrody oraz cały proces
półnaturalnych
implementacji sieci Natura 2000 umożliwiają ochronę
siedlisk półnaturalnych. Czynna ochrona takich siedlisk jest
wspierana przez m.in. fundusze związane z ochrona
środowiska (NFOŚiGW, WFOŚiGW, Ekofundusz) oraz
programy rolnośrodowiskowe
35
EURAC –
Renaturalizacja siedlisk
zdegradowanych
Tak, jest to objęte procesem wdrażania sieci Natura 2000,
zostało uwzględnione w prawie ochrony przyrody, a także w
Polityce Ekologicznej Państwa i strategiach krajowych.
Możliwość przeprowadzenia konkretnych projektów z
zakresu renaturalizacji zależy przede wszystkim od
zarządzających obszarami chronionymi oraz dostępnych
funduszy.
Wspieranie rozwoju i wdrażania Tak. Ustawa o ochronie przyrody zobowiązuje
odpowiednich planów ochrony i zarządzających obszarami chronionymi do tworzenia planów
zarządzania
ochrony (parków narodowych, parków krajobrazowych,
rezerwatów przyrody i obszarów Natura 2000).
Ochrona przez introdukcją
Tak. Jest to wzięte pod uwagę m.in. w Krajowej Strategii
inwazyjnych gatunków obcych
Ochrony i Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności
Biologicznej.
Ochrona przed uwalnianiem
Tak, jest to regulowane przez ustawę o organizmach
organizmów zmodyfikowanych
genetycznie zmodyfikowanych z 2001 roku.
genetycznie, zagrażających
ekosystemom, siedliskom i gatunkom
Inne
8.
Czy wykorzystano lub planuje się wykorzystać inne specyficzne środki/regulacje zapewniające
ochronę i zrównoważone użytkowanie bioróżnorodności Karpat? (takie jak przykładowo
wymieniono w tabeli poniżej). Proszę podać szczegóły.
Instrumenty wspierające ochronę
bioróżnorodności
Zintegrowane systemy monitoringu
T/N
Tak, ale tylko na poziomie krajowym.
Państwowy Monitoring Środowiska jest organizowany
zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska i koordynowany
przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w
Warszawie. Częścią PMŚ jest monitoring przyrodniczy, a w
najbliższym czasie będzie on również obejmował zagadnienia
związane z monitoringiem sieci Natura 2000.
Brak specyficznych systemów monitoringu dla Karpat.
36
EURAC –
Nie. Dotychczas miała miejsce tylko jedna wspólna
inicjatywa WWF, Instytutu Ochrony Przyrody PAN w
Krakowie i Carpathian Ecoregion Initative w tym zakresie.
Współpraca została zakończona publikacją Karpackiej Listy
Zagrożonych Gatunków.
Stworzenie ogólnodostępnej karpackiej bazy danych jest
obecnie bardzo pilna potrzebą i jest niezbędne do
prawidłowego wdrażania Konwencji Karpackiej.
Warto dodać, że znaczna część regionu karpackiego została
objęta „Atlasem zimujących ptaków Małopolski”
przygotowanym w roku 2000 przez Małopolskie
Towarzystwo Ochrony Ptaków i Uniwersytet Jagielloński.
Zintegrowane, regionalne systemy
Nie.
informacji o siedliskach
Cześć danych na ten temat została zgromadzona przez
przyrodniczych
Instytut Ochrony Przyrody PAN w ramach wdrażania sieci
Natura 2000 i wykonania pilotażowych planów ochrony
obszarów Natura 2000.
Informacje te powinny zostać uszczegółowione,
zweryfikowane i zaktualizowane
Zintegrowane badania naukowe
T/N.
Współpraca naukowa instytucji prowadzących badania w
Karpatach jest dobrze rozwinięta. Należy jednak podkreślić,
że na ogół opiera się na osobistych kontaktach pomiędzy
naukowcami, nie istnieją jakieś specyficzne rozwiązania
systemowe.
Istotną role w koordynacji badań naukowych w zakresie
ochrony bioróżnorodności Karpat pełnią Wojewódzcy
Konserwatorzy Ochrony Przyrody i Wojewódzkie Rady
Ochrony Przyrody.
Tworzenie sieci między systemami
Nie jest to możliwe, ponieważ jak dotąd nie stworzono
informacji a środowiskiem naukowym regionalnych systemów informacji
Inne
Zintegrowane, regionalne systemy
informacji o gatunkach roślin i
zwierząt
9.
dziedzinie ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej? Proszę pokrótce opisać rolę
poszczególnych organów administracji oraz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy
współpracy (np. ciała związane ze współpracą międzysektorową). Proszę wymienić obszary, w
których pokrywają się kompetencje poszczególnych organów oraz opisać środki podjęte lub też
planowane w celu rozwiązania związanych z tym problemów.
37
EURAC –
Wiodącą rolę w administracji ochrony bioróżnorodności odgrywa Ministerstwo Środowiska w
Warszawie. Osobą oddelegowaną przez Ministra Środowiska do zagadnień ochrony jest Główny
Konserwator Przyrody, w randze podsekretarza stanu. W obrębie MŚ większość zadań związanych z
ochrona przyrody jest realizowana przez Departament Ochrony Przyrody.
Na poziomie regionalnym zadania z zakresu ochrony przyrody realizuje Wojewoda. Osoba
reprezentującą Wojewodę w sprawach ochrony przyrody jest Wojewódzki Konserwator Przyrody.
Marszałek Województwa jest odpowiedzialny za przygotowanie Strategii Rozwoju Regionalnego,
która powinna zawierać m.in. zagadnienia związane z:
- utrzymaniem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego województwa
- kształtowaniem i utrzymaniem ładu przestrzennego w planowaniu
Zgodnie z ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa [52] powinien on również
prowadzić politykę regionalnego rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem:
- zrównoważonego użytkowania zasobów przyrodniczych
- podnoszenia świadomości ekologicznej i poziomu wykształcenia
- ochrony dziedzictwa kulturowego
Na poziomie lokalnym (gminnym) w praktyce nie istnieją służby ochrony przyrody
Szczegółowy opis kompetencji poszczególnych organów administracji wojewódzkiej przedstawiono w
ogólnej części raportu
10.
Proszę pokrótce opisać działania związane z wdrażaniem art. 4 Konwencji Karpackiej, podjęte
przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego.
W mojej opinii najaktywniejszymi organizacjami pozarządowymi działającymi w Karpatach w
zakresie ochrony bioróżnorodności są: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków; Towarzystwo
na Rzecz Ziemi, Oświęcim oraz Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Wapienica.
Należy podkreślić, że nie istnieje obecnie silna organizacja pozarządowa, której działania byłyby
skierowane wyłącznie na ochronę bioróżnorodności i zrównoważony rozwój Karpat
Wśród projektów związanych z ochroną Karpat warto wyróżnić polsko-słowacki projekt “Zielone
Karpaty” finansowany z programu Phare Access 2000 i prowadzony przez Pracownię Na Rzecz
Wszystkich Istot oraz Lesoochranarske Zoskupenie VLK. Celem projektu jest tworzenie warunków dla
wielofunkcyjnego i zrównoważonego użytkowania zasobów przyrodniczych oraz wskazywanie
możliwości rozwojowych dla społeczności lokalnych.
Liczne polskie organizacje pozarządowe brały udział w pracach Carpathian Ecoregion Initiative,
działającego dla ochrony Karpat od 1999 roku.
38
EURAC –
Polskie Biuro Fundacji Karpackiej w Sanoku bierze udział w realizacji programów grantowych
skierowanych na współpracę transgraniczną oraz lokalne inicjatywy w zakresie zrównoważonego
rozwoju obszarów wiejskich
Przykładowo w latach 2001-2002 Fundacja Karpacka (biuro w Koszycach) wspierało międzynarodowy
projekt pt. “Górskie lasy w Karpatach: zarządzanie i ochrona dla promocji zrównoważonego rozwoju
regionu.”
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska jest silnie zaangażowana w wspieranie lokalnych grup
partnerskich, współpracujących w zakresie promocji zasad zrównoważonego rozwoju. Grupy takie
utworzono także w Karpatach, są to:
- Partnerstwo Zielone Bieszczady
- Partnerstwo Łączy na Babia Góra
- Partnerstwo dla Ziemi Gorlickiej
11.
Czy istnieją wspólne plany zarządzania/ochrony dla transgranicznych obszarów chronionych w
Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę opisać szczegółowe rozwiązania. Proszę również
zwrócić uwagę na pytanie 8 w rozdziale 7.
Dotychczas takie plany nie powstały. Warto jednak zwrócić uwagę, że istnieją liczne mniej formalne
działania w zakresie współpracy transgranicznej na obszarach chronionych. Sytuacja taka ma
szczególnie miejsce na obszarze trójstronnego polsko-słowacko-ukraińskiego rezerwatu biosfery
„Karpaty Wschodnie”. Pokrywa on w Polsce obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego, CisniańskoWetlińskiego Parku Krajobrazowego oraz Parku Krajobrazowego Doliny Sanu. Ukraińska część
obejmuje Użański Park Narodowy i Nadsański Park Krajobrazowy, natomiast część słowacka – Park
narodowy „Połoniny”. Całkowita powierzchnia rezerwatu biosfery wynosi 208089 ha, a tego 108724
znajduje się w Polsce.
Współpraca naukowa w rezerwacie biosfery jest wspierana przez konferencję “Ochrona zasobów
przyrodniczych Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”, która jest corocznie
organizowana w Ustrzykach Dolnych. Wspólne doniesienia naukowe są publikowane w „Rocznikach
Bieszczadzkich. Współpraca trangraniczna na tym terenie jest także wspierana przez Fundację Ochrony
Bioróżnorodności Karpat Wschodnich z Ustrzyk Górnych.
12.
Czy Twój kraj uczestniczył w międzynarodowych projektach, mających na celu rozwijanie sieci
ekologicznej w Karpatach w ramach Pan-European Ecological Network? Proszę podać nazwy
tych projektów i krótko opisać ich wyniki na terenie Twojego kraju.
Nie odnotowano specyficznych projektów skoncentrowanych na wdrażaniu PEEN w polskich
Karpatach. Z drugiej strony liczne sieci ekologiczne były tworzone w Polsce w ostatnich latach w skali
całego kraju. Są to przede wszystkim: CORINE biotopes, ECONET, Natura 2000, Important Bird
Areas, Important Plant Areas. Wszystkie z nich obejmują najbardziej wartościowe obszary w polskich
39
EURAC –
Karpatach. Współpraca na terenie Karpat jeszcze szczególnie dobrze rozwinięta w przypadku sieci
ekologicznej Natura 2000, bowiem całe Karpaty znajdują się w jednym regionie biogeograficznych –
alpejskim. Zgodnie z procedura oceny propozycji nowych obszarów w sieci Natura 2000, propozycje
złożone przez poszczególne kraje w ramach jednego regionu biogeograficznym są rozpatrywane na
wspólnym seminarium biogeograficznym. Ostatnie taki seminarium miało miejsce w Słowenii w maju
2005. Omawiano na nim m.in. propozycje nowych obszarów Natura 2000 w słowackich i polskich
Karpatach
Ponadto w latach 2000-2002 Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie brał udział w tworzeniu
Indicative Map of the Pan-European Ecological Network for Central and Eastern Europe, która
obejmowała także region Karpat.
13.
Czy Twój kraj brał udział w międzynarodowych projektach, mających na celu utworzenie i
wspieranie Karpackiej Sieci Obszarów Chronionych? Proszę podać nazwy tych projektów i
pokrótce opisać ich wyniki na terenie Twojego kraju.
Dotychczas nie podjęto oficjalnych kroków, mających na celu utworzenie Karpackiej Sieci Obszarów
Chronionych w Polsce
14.
ochroną różnorodności biologicznej i krajobrazowej w Karpatach? Czy istnieją specyficzne
instrumenty finansowe i ekonomiczne, przeznaczone do wspierania takich działań. Proszę
Nie istnieją specyficzne narzędzie finansowe i ekonomiczne skierowane na wspieranie działań
związanych z ochroną różnorodności biologicznej i krajobrazowej polskich Karpat
Trudno określić całkowita kwotę środków finansowych przeznaczanych obecnie na działania związane
z ochrona bioróżnorodności w Karpatach, albowiem pochodzą one z różnych poziomów administracji
(przykładowo Parki Narodowe są finansowane z budżetu centralnego), funduszy samorządowych.
funduszy ochrony środowiska, a także z licznych projektów wspieranych przez UE.
Finansowanie ochrony przyrody w Karpatach nie różni się niczym specjalnych od innych regionów w
Polsce, więc struktura wsparcie finansowego może być ekstrapolowana z danych krajowych.
Według Krajowej Strategii Ochrony i Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności Biologicznej,
planowany całkowity koszt planowanych w ramach strategii działań związanych z ochroną przyrody w
latach 2004-2006 określono na 111.640.000 PLN (ca. 27,9 mEUR), a planowane środki finansowania
to: budżet centralny (ministerstwa, 18 %), samorządy (2 %), fundusze ochrony środowiska (26 %), lasy
państwowe (3 %), fundusze unijne (48 %) i inne.
Jednym z najistotniejszych źródeł finansowania ochrony przyrody w Polsce są Fundusze Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy, Wojewódzkie i Gminne). Wszystkie te fundusze w
Polce w roku 2004 miały dochód w wysokości 2.473.000.000 PLN. Dochód ten jest głównie
40
EURAC –
generowany przez opłaty za użytkowanie środowiska i kary za zanieczyszczenie powietrze i wody,
nielegalne usuwanie drzew itp. Fundusze dofinansowują działania prowadzone przez samorządy (55
%), a także inne instytucje sektora państwowego (17%) i niepublicznego (28 %).
15.
Proszę przedstawić szczegóły nt. uczestnictwa Twojego kraju w międzynarodowych (globalnych,
regionalnych i subregionalnych) inicjatywach, mających na celu ochronę i zrównoważone
użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
Nr
1.
Nazwa Konwencji/Umowy
Convention on Wetlands (Ramsar, 1971)
2.
Convention on International Trade in Endangered
Species of Wild Fauna and Flora (CITES,
Washington, 1973)
Convention on European Wildlife and Habitats
(Bern, 1979)
3.
4.
Convention on Biological Diversity (Rio de
Janeiro, 1992)
5.
Convention on the Conservation of Migratory
Species (Bonn, 1979)
Agreement on the Conservation of Small
Cetaceans in the Baltic and North Sea
(ASCOBANS, 1992)
Agreement on the Conservation of Bats in Europe
(EUROBATS, 1991)
6.
7.
8.
16.
Convention on the Protection of the Marine
Environment of the Baltic Sea Area (HELCOM,
Helsinki, 1992)
Podpisano
22.11.1972
Ratyfikowano
22.03.1978 (Dz.U. nr 7
poz. 24 i 25 z 1978r.)
12.12.1990 (Dz.U. nr 27,
poz.112 i 113 z 1991 r.)
24.03.1995
01.01.1996r.
(Dz.U. nr 58 poz.263 i 264
z 1996 r.)
13.12.1995r.
(Dz.U. nr 184 poz.1532 z
2002r.)
1.05.1996r.
5.06.1992
09.04.1992
1996r.
(Dz.U. nr 96 poz. 1108 z
1999r.)
10.05.1996r.
(Dz.U. nr 96 poz. 1112 z
1999r.)
24.06.1999r.
Deposited: 15.11.1999r
Proszę pokrótce określić główne osiągnięcia i przeszkody we wdrażaniu ochrony i
zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej w Karpatach w
Twoim kraju.
Osiągnięcia
Zachowanie zasobów przyrodniczych i kulturowych Karpat w obecnej postaci
Sprawne funkcjonowanie obecnego systemu obszarów chronionych na terenie Karpat
41
EURAC –
Zgłoszenie licznych obszarów z terenu Karpat do sieci ekologicznej Natura 2000
Realizacja działań ochronnych na terenie parków narodowych, parków krajobrazowych i rezerwatów
przyrody
Liczne działania organizacji pozarządowych
Bogaty dorobek regionalnych instytucji naukowych w zakresie informacji o walorach przyrodniczych
Karpat, dynamice ekosystemów i populacji gatunków roślin i zwierząt, praktycznych metod ochrony
itp.
Przeszkody.
Główną przeszkodą jest konflikt pomiędzy rozwojem gospodarczym społeczności lokalnych a
potrzebami ochrony bioróżnorodności i różnorodności krajobrazu.
Żadne nowe regulacje i ograniczenia dotyczące użytkowania ziemi nie są akceptowane, o ile nie są
związane z wsparciem finansowym. W związku z wysokim poziomem bezrobocia i brakiem
alternatywnych rozwiązań, jakiekolwiek nowe inwestycje, nawet wpływające negatywnie na
zachowanie krajobrazu i wartości przyrodniczych, są popierane przez lokalne społeczności, o ile tylko,
nawet bardzo potencjalnie, mogą generować dodatkowe dochody
Nadal brakuje informacji o możliwościach wspierania tradycyjnych sposobów gospodarowania,
rolnictwa ekologicznego i turystyki, a ponadto środki przeznaczone na te cele są zdecydowanie za małe.
Procedury wnioskowania o dofinansowanie są zbyt skomplikowane i na ogół w wiele łatwiej jest starać
się o dopłaty bezpośrednie do gruntów rolnych lub dopłaty związane z zalesieniami.
Ponadto liczne problemy socjalne – np. migracja młodych aktywnych ludzi do dużych ośrodków
miejskich – dodatkowo obniżają możliwości rozwojowe lokalnych społeczności, szczególnie na
terenach położonych poza dobrze rozwiniętymi centrami turystycznymi
42
EURAC –
3. Zrównoważone i zintegrowane zarządzanie wodami dorzeczy (art. 6
Konwencji Karpackiej)
Art. 6: Zrównoważone i zintegrowane zarządzanie wodami dorzeczy
Uwzględniając hydrologiczną, biologiczną, ekologiczną i innego rodzaju specyfikę dorzeczy rzek
górskich, Strony:
a) zastosują odpowiednie środki promowania polityk zapewniających uwzględnianie zrównoważonego
wykorzystywania zasobów wodnych w planach użytkowania ziemi oraz będą dążyły do realizacji
polityk i planów opartych na zintegrowanym podejściu do zarządzania dorzeczami, uznając znaczenie
ograniczania, zapobiegania i kontrolowania zanieczyszczeń oraz powodzi, a także zmniejszając
rozczłonkowanie siedlisk wodnych,
b) będą prowadziły politykę mającą na celu zrównoważone gospodarowanie zasobami wód
powierzchniowych i podziemnych, dostateczne zaopatrzenie w dobrej jakości wody powierzchniowe i
podziemne niezbędne dla zrównoważonego, trwałego i sprawiedliwego użytkowania wód oraz
zapewnienie wystarczających urządzeń sanitarnych i oczyszczania ścieków,
c) będą prowadziły politykę mającą na celu ochronę naturalnych cieków wodnych, źródeł, jezior i
zasobów wód podziemnych oraz zachowanie i ochronę obszarów wodno-błotnych i ich ekosystemów, a
także ochronę przed szkodliwymi zjawiskami naturalnymi i antropogenicznymi, na przykład
powodziami i zanieczyszczeniem wód na skutek awarii,
d) będą w dalszym ciągu rozwijały skoordynowany lub wspólny system środków, działań i wczesnego
ostrzegania, związany z transgranicznymi oddziaływaniami na stosunki wodne powodowanymi przez
powodzie i zanieczyszczenie wód na skutek awarii, a także będą współpracować w zapobieganiu i
ograniczaniu szkód oraz udzielać sobie pomocy w ich usuwaniu.
1.
Proszę wymienić 3-4 główne czynniki wpływające na zasoby wodne w Karpatach w Twoim kraju
(należy wziąć pod uwagę szeroki zakres różnych typów działalności, np. rolnictwo, centra
przemysłowe leśnictwo, turystykę itp.).
- regulacja koryt rzecznych, związana z ochroną przeciwpowodziową, prowadząca do zniszczenia
roślinności nadrzecznej
- ścieki pochodzące z gospodarstw domowych i terenów rolnych – nadal istnieją liczne osady bez
własnego systemu komunalnego
43
EURAC –
- budowa zbiorników retencyjnych na górskich rzekach, wykorzystywanych także do rekreacji
2.
Proszę wymienić główne zlewnie w Karpatach w Twoim kraju. Proszę dołączyć mapy jeśli są
dostępne. W przypadku, gdy niektóre zlewnie mają charakter transgraniczny, proszę to
odnotować.
3.
Zlewisko Morza Bałtyckiego:
- dorzecze Górna Wisła, obejmujące zlewnie: Soły, Skawy, Raby, Dunajca z Popradem, Wisłoki i
Sanu z Wisłokiem. Cześć zlewni Dunajca i Popradu należy do Słowacji, natomiast istotne część
zlewni Sanu – do Ukrainy
- dorzecze Górnej Odry z transgraniczną (polsko-czeską) zlewnią Olzy. Pokrywa tylko niewielka
cześć Zachodnich Beskid (zachodnia część Beskidu Śląskiego)
Zlewisko Morza Czarnego:
- dorzecze Dniestru (rzeki Strwiąż, Mszanka i Lehniewa). Pokrywa tylko niewielką część
Wschodnich Karpat pomiędzy Górami Słonnymi a Bieszczadami. Większość zlewni Strwiąża
należy do Ukrainy.
- Dorzecze Dunaju, obejmujące:
o Zlewnię Czarnej Orawy, z cennymi terenami torfowiskowymi na Orawie i
południowymi zboczami Babiej Góry. Transgraniczna (Słowacja i Polska)
o Bardzo małe zlewnie Czadeczki i Krężelki , stanowiące cześć dorzecza Wagu
4.
Czy istnieją opracowania („gap analyses”, rekomendacje, itp.) w zakresie zrównoważonego
zarządzania zasobami wodnymi w Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł,
zakres, miejsce przechowywania oraz rok ukończenia. Proszę wymienić główne konkluzje lub
załączyć dokumenty (jeśli są dostępne w języku angielskim).
PP; Krajowa Strategia Gospodarki Wodnej !! - Ale uwaga, pomimo zawartych w niej pewnych
deklaracji "ekologicznych" jest to dokument antyekologiczny - zaklada masowe regulacje i
budowę zbiorników
Istotne uwagi nt. zrównoważonej gospodarki wodnej przedstawiono w ogólnych dokumentach
opisanych w rozdziale I (Polityka Ekologiczna Państwa, Krajowa Strategia Ochrony...). W Krajowej
Strategii... stwierdza się że „ochrona ekosystemów wodnych, wód przybrzeżnych, rzek i ich dolin,
jezior, małych zbiorników wodnych oraz terenów podmokłych ma podstawowe znaczenia dla
zachowania bioróżnorodności”.
Działania opisane w rozdziale „Gospodarka Wodna” maja na celu:
44
EURAC –
- zapewnienie wystarczających zasobów wodnych dla ochrony i umiarkowanego użytkowania
różnorodności biologicznej.
- skuteczną ochronę różnorodności biologicznej rzek i odtworzenie ich ciągłości ekologicznej. PP:
Krajowa Strategia Gospodarki Wodnej w tym zakresie jest sprzeczna z Polityka Ekologiczną
- wdrożenie sprzyjających przyrodzie metod ochrony przeciwpowodziowej. PP: Krajowa Strategia
Gospodarki Wodnej w tym zakresie jest sprzeczna z Polityka Ekologiczną
Zgodnie ze strategią głównymi zagrożeniami dla ekosystemów wodnych są:
- zabudowa hydrotechniczna cieków, w tym budowa zapór i zbiorników zaporowych.
- Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych w wyniku:
o zrzutu nieoczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków,
o spływu powierzchniowego z pól i układów komunikacyjnych;
- zmiana stosunków wodnych związana z osuszaniem gruntów rolnych
W roku 2004 Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Środowiska przygotował projekt „Stategii
ochrony obszarów wodno-błotnych”. Dokument ten nie został dotychczas oficjalnie przyjęty.
Wymieniono w nim następujące zagrożenia:
-
osuszanie gruntów rolnych, prowadzące do spływu wody z terenów wodno-błotnych
spontaniczna sukcesja porzuconych łąk nadrzecznych; brak tradycyjnego użytkowania
eksploatacja torfu
eutrofizacja oligotroficznych ekosystemów
budowa zapór i zbiorników wodnych na rzekach
inwestycje związane z rekreacją na brzegach rzek i jezior
przewidywana intensyfikacja rolnictwa i scalanie gruntów
Proponuje się następujące działania
- integracja danych o terenach wodno-błotnych
- wspieranie tworzenia systemów informacji i prowadzenia badań naukowych w zakresie
bioróżnorodności terenów wodno-błotnych
- wdrożenie sieci Natura 2000
- wypracowanie planów działań, mających na celu skuteczną ochronę siedlisk przyrodniczych
oraz rzadkich gatunków roślin i zwierząt
- zintegrowany monitoring terenów wodno-błotnych
- udoskonalenie systemu finansowania działań na rzecz ochrony bioróżnorodności wód
śródlądowych
- wykorzystywanie procedur OOŚ do określania wpływu planowanych inwestycji w zakresie
45
EURAC –
-
gospodarki wodnej
opracowanie zasad dobrej praktyki w zakresie gospodarki wodnej
zintegrowane zarządzanie zlewniami rzek
redukcja ilości ścieków z gospodarstw domowych, a także pochodzących z przemysłu i
rolnictwa
wspieranie zrównoważonej turystyki na obszarach wiejskich, z wykorzystaniem wartości
przyrodniczych obszarów wodno-błotnych
podnoszenie świadomości ekologicznej lokalnych społeczności
udoskonalenie programów rolnośrodowiskowych
wspieranie zrównoważonego zarządzania w rybołówstwie
Na poziomie regionalnym bardzo wartościowa inicjatywa została podjęta przez Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej w Krakowie, który stanowi główny organ administracji gospodarką wodną w
polskich Karpatach. Biorąc pod uwagę rekomendacje opisanych powyżej strategii RZGW opracowało
„Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu górskich i podgórskich rzek i potoków”. Opierając się na
wcześniejszych doświadczeniach związanych z integracją zasad ochrony przyrody z ochroną
przeciwpowodziową, wytłumaczono jakie środki powinny zostać zastosowane, aby zminimalizować
negatywny wpływ prac hydrotechnicznych na środowisko. PP: Bdb. inicjatywa, ale pozostaje teorią,
Ani w Krajowej Startegi Gospodarki Wodnej, ani w projekcie NPR i SPO Środowisko nie
zaplanowano dzialań, wynikających z tej dobrej praktyki (np. budowy przejść dla ryb, przebudowy
nieekologicznych i szkodliwych urządzeń regulacyjnych, likwidacji urządzeń zbędych).
5.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące zrównoważonego
zarządzania zasobami wodnymi. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres).
Proszę odnieść się do jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi .
Patrz pytanie 4
6.
Czy dokumenty strategiczne i prawne w Twoim kraju uwzględniają wymienione poniżej elementy
zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi? Proszę przedstawić szczegóły.
T/N
T
Podejście do zarządzania zlewniami
46
EURAC –
Dual approach towards water quality protection: N
PP: raczej T, w Prawie Wodnym są
emission limit and quality objectives ???
"cele" - dobry stan ekologiczny wód, to
ma kryteria; z drugiej strony w
pozwoleniach wodnoprawnych określa
się dopuszczalną "emisję"
Integracja sektorowa
T, PP: nie zgadzam się - nie ma nawet
integracji w samym sektorze Gospodarki
Wodnej. Nie ma intergracji godpodarka
wodna - ochrona przyrody, a także
gospodarka wodna - infrastruktura (zob.
np. ostatni list dyr. RZGW w sprawie
projektowania mostów!!!
T, PP: chyba N - cena korzystania z wód
nie jest wykorzytsywana jako regulator.
Tu chyba nie chodzi o cenę wody pitnej,
po jakiej wodociagi sprzedają ją
mieszkańcom, ale o opłaty za korzytsanie
z wód
T
T
T
Cena wody (ang. water pricing)
Udział społeczeństwa
Monitoring wszystkich typów wód
Ochrona przeciwpowodziowa
Inne
7.
Które z poniższych zasad zostały wdrożone przez konkretne działania? Proszę określić na jakim
poziomie i podać szczegóły.
T/N
Integracja zrównoważonego użytkowania
wodnych i planowania przestrzennego
zasobów T
Poziom
R/K, PP:
w Polsce realne
zagospodarowanie przestrzenne
istnieje wyłącznie na poziomie
L. Plany R i K są sztuką dla
sztuki. Integracja niepełna ciągle gminy projektują czasem
działania sprzeczne z ochroną
zasobów wodnych.
47
EURAC –
Uwzględnienie redukcji zanieczyszczenia w działaniach T
planistycznych
T
Zmniejszenie fragmentacji siedlisk wodnych
T
Promowanie zrównoważonego użytkowania zasobów wód
powierzchniowych i gruntowych
Zapewnienie odpowiedniego dostępu do dobrej jakości wód
powierzchniowych i gruntowych dla zrównoważonego
użytkowania zasobów wodnych
Zapewnienie odpowiedniego oczyszczania ścieków
Zachowanie naturalnych cieków wodnych, źródeł, jezior i
zasobów wód gruntowych
Ochrona bioróżnorodności obszarów wodno-błotnych
Stworzenie zintegrowanego systemu środków, działań i
wczesnego ostrzegania w przypadku transgraniczych
oddziaływań
związanych
z
powodziami
oraz
zanieczyszczeniami wód w wyniku awarii
Współpraca mająca na celu ochronę i redukcję zniszczeń
oraz zapewnienie wsparcia w pracach związanych z
odtwarzaniem ekosystemów
Inne
8.
T
R/K, PP: Tak, także L - każda
gmina planuje oczyszczalnię ...
L/R/K
R/K, Nie, choć dużo się o tym
mówi, a w SPO rybołowstwo
jest
mechanizm
wsparcia
finansowego, to w praktyce nie
ma żadnej powszechniejszej
akcji odtwarzania drożności
cieków, a mechanizm finansowy
jest martwy.
R/K
T
L/R/K
T
T
L/R/K
N/R, Tu wiele problemów ..
T
N
N/R, Tu wiele problemów ..
T
N/R
dziedzinie zarządzania zasobami wodnymi? Proszę pokrótce opisać rolę poszczególnych
organów administracji (wyjaśnić, które organy są odpowiedzialne za poszczególne aspekty
gospodarki wodnej, tj. zagadnienia prawne, monitoring, zezwolenia, zarządzanie zasobami wody
pitnej, pobór opłat itp.) oraz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np.
ciała związane ze współpracą międzysektorową). Proszę wymienić obszary, w których pokrywają
się kompetencje poszczególnych organów oraz opisać środki podjęte lub też planowane w celu
rozwiązania związanych z tym problemów.
48
EURAC –
PP: Ustawa zakłąda utworzenie Krajowego Zarządu GW! Lecz to ciągle odkładane, ma powstać w
2007?
Głównym organem administracji centralnej w zakresie gospodarki wodnej jest Ministerstwo
Środowiska (Departament Zasobów Wodnych). Departament odpowiada m.in. za:
- kształtowanie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych;
- utrzymanie śródlądowych wód powierzchniowych stanowiących własność Skarbu Państwa,
wraz z infrastrukturą techniczną;
- prowadzenie nadzoru nad realizacją zadań z zakresu budowy, modernizacji i utrzymania
śródlądowych dróg wodnych;
- zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej oraz koordynacji przedsięwzięć służących osłonie i
ochronie przeciwpowodziowej;
- prowadzenie spraw z zakresu nadzoru Ministra nad Regionalnymi Zarządami Gospodarki
Wodnej oraz merytorycznego nadzoru nad Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej;
- prowadzenie, w uzgodnieniu z Departamentem Współpracy z Zagranicą, spraw związanych z
realizacją umów międzynarodowych w zakresie właściwości departamentu, w tym
wynikających z:
o umów dwustronnych o gospodarowaniu wodami granicznymi,
o Umowy o Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem, a co to
ma do Karpat?
o Konwencji o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior
międzynarodowych wraz z protokołami,
o Porozumienia o Współpracy z Europejską Organizacją Eksploatacji Satelitów
Meteorologicznych,
o Konwencji o Zapobieganiu Pustynnieniu;
- współpraca z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska oraz Departamentem Współpracy
z Zagranicą w zakresie realizacji Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza
Bałtyckiego z 1992 r.;
Kolejna instytucja o kompetencjach na poziomie krajowym jest Biuro Gospodarki Wodnej w
Warszawie, podlegające Ministrowi Środowiska. Biuro koordynuje działalność Regionalnych
Zarządów Gospodarki Wodnej, które stanowią główny organ administracji w tej dziedzinie na
poziomie regionalnym.
Istnieje 7 Regionalnych Zarządów, dwa z nich działają na terenie Karpat
- RZGW Kraków, którego obszar działania pokrywa prawie całe polskie Karpaty
- RZGW Gliwice, działające na terenie Beskidy Śląskiego (zlewnia Olzy oraz obszar źródłowy
Górnej Wisły)
RZGW są odpowiedzialne za m.in.:
- Utrzymanie wód śródlądowych na swoim obszarze działań
- Inwestowanie w regionalne zarządzanie wodami
49
EURAC –
-
Analizowanie stanu regionalnych zasobów wodnych oraz stanu zagrożenia powodziowego
Ustalanie reguł użytkowania zasobów wodnych
Planowanie ochrony przeciwpowodziowej
Analizy ekonomiczne w zakresie gospodarki wodnej
Koordynację działań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej o ochrony przez suszą
Gromadzenie danych geodezyjnych
Konsultowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
odtwarzanie ekosystemów zniszczonych przez gospodarkę wodną
Podkreślić unikatowość - RZGW zarządają zdecydowaną większością cieków, nie WZMiUZ
Cieki w zarządzie parków narodowych i nadleśnictw? Sprawa niby lokalna, ale są punkty konfliktowe,
np. utrzymanie Białki (graniczna - rZGW) w Tatrzańskim PN
Wszystkie wymienione działania powinny być wdrażane w zgodzie z zasadami ochrony przyrody oraz
być skoncentrowane na utrzymaniu i poprawie stanu ekologicznego wód
Ponadto RZGW posiadają terenowe komórki organizacyjne - inspektoraty. Inspektoraty RZGW
Kraków znajdują się w Krakowie, Rzeszowie, Przemyślu, Nowym Sączu, Nowym Targu, Dobczycach,
Żywcu, Sandomierzu oraz Świnnej Porębie.
Doradcza rolę na poziomie krajowym odgrywa Krajowa Rada Gospodarki Wodnej. Został ona
utworzona 5 May 2002, decyzją Ministra Środowiska. Rada składa się z 30 członków. Wśród nich
znajdują się przedstawiciele samorządów, instytucji naukowych oraz organizacji pozarządowych
Na poziomie regionalnym odpowiednikiem KRGW są Rady Gospodarki Wodnej Regionów Wodnych
9.
Jedną z bardzo aktywnych organizacji pozarządowych w zakresie ochrony terenów podmokłych i rzek
w Karpatach jest Towarzystwo na Rzecz Ziemi z Oświęcimia. TnRZ prowadziło następujące projekty:
- Kampania na rzecz przyjaznych dla środowiska metod ochrony przeciwpowodziowej
- Program czynnej ochrony terenów wodno-błotnych w Dolinie Górnej Wisły
- Ochrona kotewki orzecha wodnego Trapa natans
- Program Chrońmy Dziką Sołę
Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego rozpoczął w 2003 roku program ochrony
50
EURAC –
dorzecza Sanu pn. “Błękitny San”. Celem projektu jest ochrona wód środkowego Sanu i jego zlewni;
zmniejszenie wydalania emisji różnych substancji zanieczyszczających; eliminacja niebezpiecznych
substancji; gospodarowanie środowiskiem według wspólnych, regionalnych celów, a nie według
podziałów administracyjnych; ulepszenie kontroli wód powierzchniowych.
Stowarzyszenie “Greenworks” wdrożyło w Beskidzie Sądeckim takie projekty jak: “Czynna ochrona
płazów”, “Ochrona górskich terenów podmokłych”, “Poprad 21”.
Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie podejmuje liczne działania w zakresie
edukacji nt. ochrony wód
Istnieje cały "ruch oporu" przeciw regulacjom - tu należy KONIECZNIE uzupełnić i OBSZERNIE
opisać (to ważne!). Niekiedy społeczeństswo wywalcza kompromisty (cassus Lubiatówka). Może
warto tu podać case studies (zapora w dol. Ostrego w Beskidzie Śląskim też?)
10.
Wymień kompetentne organy administracji dla głównych zlewni rzek w Karpatach w Twoim kraju?
Patrz punkt 7
11.
Jakie są główne źródła finansowania (krajowe i zewnętrzne) wdrażania działań związanych ze
zrównoważonym zarządzaniem zasobami wodnymi w Karpatach? Czy istnieją specyficzne
Opisane działania są finansowane głównie z budżetu centralnego oraz Funduszy Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej (Narodowy, wojewódzkie i gminne). Wskazać szerzej proprytety NFOSiGW
Innym fundusze o bardzo dużym znaczeniu jest Ekofundusz, bazujący na tzw, ekokonwersji długów
(ang. debt-for-environment swap) . Przykładowo w ostatnim czasie Ekofundusz ogłosił konkurs na
doifnansowanie działań ochrony czynnej na terenach wodno-błotnych. Odniesienia do Karpat?
Przykłady projektów karpackich?
Obecnie wzrasta udział funduszy unijnych, jednak na ogół konieczność udokumentowania własnego
wkładu finansowego jest zbyt wysoką barierą. Pojedyncze projekty (Klub Przyrodników - torfowiska,
OTOP – ochrona wodniczki) otrzymały dofinansowanie na ochronę obszarów podmokłych z funduszu
Life-Nature. to jest poza Karpatami
Wiekszosć funduszy unijnych kieruje się na poprawę jakości wód (kanalizacje, oczyszczalnie ścieków
itp.). W ostatnim czasie można również pozyskać środki na te cele w ramach Mechanizmu
Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
PP:
Rola budżetu państwa?? (przecież jest nawet ustawa dot. zbiornika Świnia Poręba)
51
EURAC –
Fundusze strukturalne, regionalne, NPR, SPO Środwisko - uzpełnić o obszerny opis aktualnych i
przyszłych unijnych mechnaizmów finansowych, to będą (już są) najważniejsze strumienie
finansownaia?
A te regulacje rzek - czy w nich nie uczestniczy jakiś Bank Światowy lub Europejskim Bank
Odbudowy i Rozwoju??? Sprawdzić, to ważne!
Ten rozdział wymaga zasadniczych uzupełnień i zmian. Koniecznie pokazać mechanizm finansowy,
który generuje te regulacje (a także ich wykonywanie w sposób kosztochłonny, a nie zgodny z dobrą
praktyką).
12.
Proszę opisać główne kroki podjęte przez Twój kraj w zakresie współpracy międzynarodowej.
mającej na celu ochronę rzek transgranicznych w Karpatach, zarówno w kontekście ICPDR, jak i
w ramach umów dwustronnych i innych. Należy wskazać czy istnieją formalne mechanizmy
współpracy, na jakim poziomie jest realizowana współpraca, jakie są jej główne priorytety,
wyniki i dalsze plany. Proszę przedstawić szczegóły nt. uczestnictwa Twojego kraju w
jakichkolwiek innych (globalnych, regionalnych i subregionalnych) inicjatywach, skierowanych
na zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi.
Ponieważ w Polsce znajduje się tylko bardzo mała część dorzecza Dunaju, na terenie polskich Karpat
nie zostały podjęte żadne działania w ramach ICPDR.
Współpraca dwustronna w dziedzinie ochrony środowiska, łącznie z gospodarką wodną, pomiędzy
rządami państw karpackich jest regulowana przez następujące umowy: z Ukrainą (1994 – o współpracy
w ochronie środowiska, 1996 – o współpracy w zakresie gospodarki wodnej na wodach granicznych);
ze Słowacją (1994 – o współpracy w ochronie środowiska, 1997 – o współpracy w zakresie gospodarki
wodnej na wodach granicznych) i Republika Czeską (1999 - o współpracy w ochronie środowiska,
1958 – stara umowa z Czechosłowacją o współpracy w zakresie gospodarki wodnej na wodach
granicznych).
Polska ratyfikowała (17.02.2000) Konwencję o Ochronie i Użytkowaniu Cieków Transgranicznych i
Jezior Międzynarodowych oraz jej protokół „Woda i Zdrowie”, który wszedł w życie 04.08.2005.
13.
Proszę pokrótce określić główne osiągnięcia i przeszkody w zakresie zintegrowanego zarządzania
zasobami wodnymi w Karpatach w Twoim kraju.
Głównym osiągnięciem jest integracja zagadnień ochrony przyrody i gospodarki wodnej na poziomie
regionalnym w RZGW Kraków.
Potrzeba ochrony cennych ekosystemów wodno-błotnych jest wymieniana wśród głównych celów
wszystkich krajowych i regionalnych strategii związanych z ochrona bioróżnorodności oraz ochrona
środowiska. Wymienienie na papierze w startegiach trudno uznać za realne osiagnięcie.
Zintegrowane zarządzanie zlewniami rzek ma silne wsparcie w dokumentach strategicznych i aktach
prawnych.
52
EURAC –
Główną przeszkodą dla ochrony bioróżnorodności wód śródlądowych w Karpatach jest fakt, że lokalne
społeczności bardzo zdecydowanie naciskają na regulację koryt rzecznych w świetle zagrożenia
powodziowego. Bardzo trudnym zadaniem jest powstrzymania zabudowy z dala od terenów
zagrożonych potencjalnie zalaniem. Ponadto w związku z wysokim bezrobociem, wszelkie duże
inwestycje, np. związane z budową zbiorników retencyjnych (przeznaczonych także do użytkowania
rekreacyjnego), są popierana przez lokalne samorządy, pomimo związanego z tymi inwestycjami
zagrożenia dla bioróżnorodności.
Ważną przeszkodą dla poprawy jakości wody jest słabo rozwinięta infrastruktura komunalna w
obszarach górskich i wysokie koszty jej modernizacji
53
EURAC –
4.
Zrównoważone rolnictwo i leśnictwo (art. 7 Konwencji Karpackiej)
Art. 7: Zrównoważone rolnictwo i leśnictwo
1. Strony utrzymają gospodarowanie ziemi zgodne z tradycyjnymi sposobami jej uprawy w sposób
zrównoważony oraz podejmą odpowiednie środki dla sformułowania i wdrażania swoich polityk
rolnych, mając na uwadze potrzebę ochrony ekosystemów i krajobrazów górskich, znaczenie
różnorodności biologicznej i specyficzne warunki gór jako terenów o mniej korzystnych możliwościach
gospodarowania.
2. Strony, biorąc pod uwagę wysokie znaczenie ekologiczne karpackich ekosystemów górskich, takich
jak naturalne i pół-naturalne użytki zielone, będące elementami sieci ekologicznych, krajobrazów i
tradycyjnych sposobów użytkowania ziemi, będą prowadzić politykę mającą na celu rozwijanie i
formułowanie odpowiednich instrumentów, takich jak programy rolnośrodowiskowe w Karpatach,
mające kluczowe znaczenie i rozszerzające zakres uwzględnienia problemów środowiskowych w
polityce rolnej i w planach gospodarowania ziemią.
3. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu promowanie i wspieranie stosowania instrumentów i
programów zgodnych z uzgodnionymi na szczeblu międzynarodowym zasadami zrównoważonej
gospodarki leśnej.
4. Strony będą stosować zrównoważone praktyki w gospodarce leśnej na terenach górskich w
Karpatach, biorąc pod uwagę wielorakie funkcje ekologiczne lasów, wysokie znaczenie ekologiczne
karpackich ekosystemów górskich, jak również mniej korzystne warunki w lasach górskich.
5. Strony będą prowadzić politykę zmierzającą do tworzenia odpowiedniej wielkości i ilości obszarów
chronionych w lasach naturalnych, a zwłaszcza pierwotnych, w celu ograniczenia lub dostosowania
ich użytkowania do założonych celów ochrony.
6. Strony będą promować stosowanie w praktyce przyjaznych dla środowiska działań w rolnictwie i
leśnictwie, zapewniających odpowiednie zatrzymywanie wody opadowej na terenach górskich w celu
skuteczniejszego zapobiegania powodziom i zwiększenia bezpieczeństwa życia i mienia.
4.1. Rolnictwo
1.
Jaka jest powierzchnia użytków rolnych w Karpatach w Twoim kraju?
Zostanie to obliczone za pomocą CORINE Land Cover
54
EURAC –
2.
Jaka część produkcji rolnej w Twoim kraju przypada na region Karpat?
Brak takich szczegółowych danych dla regionu Karpat
Opierając się na danych z 2002 o wartości dodanej brutto (WDB) w podregionach, które pokrywają
prawie cały obszar polskich Karpat: nowosądecki (437,2 mil. PLN), krośnieńsko przemyski (369,9 mil.
PLN), bielsko-bialski (153,6 mil. PLN), można stwierdzić, że region Karpat generuje 4,55 % krajowej
WDB w sektorze rolnictwa, łowiectwa leśnictwa i rybołówstwa. Brak danych nt. udział w tej wartości
samego rolnictwa.
3.
Jakie są główne problemy związane z wpływem rolnictwa na środowisko w Karpatach? Proszę
skompilować odpowiedzi związane z wpływem rolnictwa udzielone w innych rozdziałach raportu
- zarzucenie użytkowania siedlisk półnaturalnych (łąk, pastwisk), zaprzestanie tradycyjnych
sposobów użytkowania ziemi (gospodarka kośno-pasterska)
- przewidywana intensyfikacja produkcji rolnej i scalanie gruntów
- (KŚ: istnieje problem granicy rolno-leśnej i przenoszenie użytków poza strefę opłacalności
ekonomicznej;
-
4.
Czy w ostatnich 5-10 latach zaobserwowano istotne zmiany w strukturze własności i użytkowania
gruntów, szczególnie jeśli chodzi o stosunek powierzchni gruntów rolnych do leśnych. Jeśli tak,
proszę pokrótce opisać te zmiany.
Tradycyjna struktura własności została utrzymana w ostatnich dziesięcioleciach. Większość
gospodarstw była i jest prywatna, a ich średnie powierzchnia wynosi zaledwie 1-3 ha, szczególnie w
Małopolsce. We wschodniej części Karpat udział Państwowych Gospodarstw Rolnych był nieco
większy.
Całkowita powierzchnia gospodarstw rolnych w województwie Małopolskim w roku 1996 wynosiła
1062579 ha i w roku 2002 zmniejszyła się do 976781 ha (spadek o 9,8 %). Udział gospodarstw
prywatnych w roku 1996 wynosił 98,1 % natomiast w 2002 – 97,1 %. Średnia powierzchnia
gospodarstwa rolnego w roku 2002 wynosiła – 2,61 ha (w 1996 – 3,02, obserwuje się więc spadek o
13,6 %), podczas gdy średnia powierzchnia gospodarstwa w Polsce wynosiła w tym czasie 6,59 ha.
Należy podkreślić, że obserwuje się postępujące zróżnicowanie powierzchni gospodarstw –
zaobserwowano wzrost liczby gospodarstw o powierzchni mniejszej od 1 ha, a także w przedziałach 12, 10-15, 15-20, 20-50 i ponad 50 ha, jednocześnie obserwuje się spadek liczby gospodarstw o średnich
rozmiarach, w przedziałach: 2-3, 3-5 oraz 5-10 ha.
55
EURAC –
Istotnym faktem jest, że w 30,4 % gospodarstw nie prowadzono w ogóle produkcji rolnej (większość
tych gospodarstw ma powierzchnię mniejszą od 1 ha), 27,2 % gospodarstw produkowało wyłącznie na
własny użytek, 27,6 % - głównie na własny użytek i tylko w 14,8 % gospodarstw dominowała sprzedaż
na rynek.
Na podstawie analogicznych danych dla województw podkarpackiego z roku 2002, można stwierdzić,
że struktura własności jest zbliżona – 92,8 % gruntów rolnych należało do prywatnych właścicieli
(posiadających 99,8 % gospodarstwa). W 21,9 % gospodarstwa nie prowadzono produkcji rolnej,
natomiast średnia powierzchnia gospodarstwa wynosiła 2,59 ha.
KŚ
(brak statystki zmian sposobu użytkowania – zmiany stosunku gruntów ornych do użytków
zielonych;
brak określenie pogłowia bydła i owiec wraz ze zmianami trendu, )
5.
Czy istnieją opracowania (oceny, „gap analyses”, itp.) nt. zrównoważonego rolnictwa w
Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł, zakres, miejsce przechowywania oraz
rok ukończenia. Proszę wymienić główne konkluzje lub załączyć dokumenty (jeśli są dostępne w
języku angielskim).
Bardzo ciekawa analiza została przeprowadzona przez Radosława Uliszaka z Akademii Rolniczej w
Krakowie. Jego praca doktorska pt. Problemy przestrzennego i strukturalnego rozwoju rolnictwa
Polski Południowej w świetle doświadczeń krajów Europy Zachodniej wskazuje możliwości
rozwojowe dla rolnictwa w Karpatach.
Cechami charakterystycznymi dla rolnictwa w Karpatach (w porównaniu do innych regionów w Polsce
są:
- Dominacja małych, prywatnych gospodarstw
- Mały udział gospodarstw prowadzących sprzedaż na rynek
- Mały udział gospodarstw, dla których rolnictwo jest jedynym źródłem dochodu
- Bardzo wysokie zatrudnienie w rolnictwie i duże przeludnienie agrarne .
Wykonane analizy wykazały, że rolnicy na tym terenie powinni w przyszłości oczekiwać na
zwiększenie wsparcia finansowego dla działalności nierolniczej, tj. agroturystyki, leśnictwa, ochrony
krajobrazu kulturowego i zasobów przyrodniczych. Przewiduje się, że scalanie gruntów związane z
systemem dopłat w UE będzie prowadziło do powstania mniejszej liczby, efektywniejszych
gospodarstw.
KŚ:
Szczegółowe opracowanie OPW „Karpaty Wschodnie” znajduje się w Ministerstwie Rolnictwa;
publikacje w Problemach Zagospodarowania Ziem Górskich;
56
EURAC –
6.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące rolnictwa w obszarach
górskich. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę odnieść się do
jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi.
KŚ: Brak części aktów prawnych (Ustaw oraz Rozporządzeń)
Brak analizy działania „Rozporządzenie RM z końca lat 70-tych o zagospodarowaniu ziem górskich
(„Ustawa górska”), które dało pozytywne efekty dla rolnictwa w górach.
Ustawa z 20 kwietnia 2004 o rolnictwie ekologicznym (Dz.U, nr 93, poz. 987)
Ustawa określa kompetencje administracji państwowej w zakresie rolnictwa ekologicznego. Określa,
że jednostkami certyfikującymi są: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Inspekcja Jakości
Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Ustawa również określa zasady używania środków
ochrony roślin w rolnictwie ekologicznym.
7.
Czy w Twoim kraju istnieje specyficzna polityka odnosząca się do promowania zrównoważonego
rolnictwa na obszarach górskich? Jeśli tak, proszę określić, na jakim poziomie (L/R/K) oraz
opisać, które z wymienionych aspektów zostały wzięte pod uwagę.
Jednym z podstawowych dokumentów wspierających zrównoważone rolnictwo w Karpatach jest Plan
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 przyjęty przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi w lipcu 2004. Pomimo też, że dokument ten ma zasięg krajowy, zostały w nim określone
szczegółowo pakiety programów rolnośrodowiskowych, które wspierają tradycyjne górskie
użytkowanie ziemi.
W roku 2001 podjęto próbę uchwalenia Ustawy o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich.
Jednym z podstawowych zagadnień, które objęto projektem tej ustawy było zrównoważone rolnictwo.
Ustawa nie weszła w życie z związku z veto Prezydenta RP. Projekt ustawy został szczegółowo
omówiony w części ogólnej niniejszego raportu.
Aspekty
T/N
Poziom
57
EURAC –
Integracja zagadnień środowiskowych z planami
Ochrona naturalnych i półnaturalnych łąk i muraw
Uwzględnienie wpływu polityki rolniczej na sieci
ekologiczne
Uwzględnienie wpływu polityki rolniczej na
górski krajobraz
Uwzględnienie wpływu polityki rolniczej na
tradycyjne użytkowanie ziemi
Potrzeba ochrony górskich ekosystemów i
krajobrazu
Istotne znaczenie różnorodności biologicznej
Specyficzne warunki socjo-ekonomiczne na
obszarach górskich
Szczególna wrażliwość ekologiczna niektórych
obszarów
Inne
8.
T
L/R/K
T
T
R/K
N
T
N
T
N
T
N
T
T
N
N
T
N
T
L/R/K
Czy wprowadzono w Karpatach jakiekolwiek specyficzne środki/instrumenty, mające na celu
wdrażanie zrównoważonej polityki rolnej(takie jak np. programy rolnośrodowiskowe).
Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich opisuje następujące pakiety rolno-środowiskowe:
- zrównoważone rolnictwo
- rolnictwo ekologiczne
- utrzymanie łąk ekstensywnych
- utrzymanie ekstensywnych pastwisk, głównie górskich
- utrzymania rzadkich ras zwierząt domowych (np, konia huculskiego, owcy polskiej górskiej)
Ponadto Plan określa, że obszary górskie zalicza się do obszarów o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (ang. LFA). Tereny górskie zostały zdefiniowane jako obszar gmin, których
przynajmniej połowa powierzchni znajduje się na wysokości większej od 500 m n.p.m.
Należy podkreślić, że odnośnie terenów górskich napotykamy tu istotną niespójność. Zgodnie z ustawą
z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia oraz Krajowym Programem
Zwiększania Lesistości, rolnicy są zachęcani do zamiany nieużytków rolnych na plantacje leśne.
Rolnicy otrzymują w takim przypadku długoterminowe dopłaty, które są często wyższe niż przypadku
programów rolnośrodowiskowych i łatwiejsze do uzyskania.
9.
58
EURAC –
dziedzinie rolnictwa? Proszę pokrótce opisać rolę poszczególnych organów administracji oraz
wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np. ciała związane ze współpracą
międzysektorową). Proszę wymienić obszary, w których pokrywają się kompetencje
poszczególnych organów oraz opisać środki podjęte lub też planowane w celu rozwiązania
związanych z tym problemów.
Głównym organem administracji centralnej w tym zakresie jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Trzy agencje o zasięgu krajowym podlegają MRiRW, są to:
- Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
- Agencja Rynku Rolnego
- Agencja Nieruchomości Rolnych
Na poziomie regionalnym główną role odgrywa Wydział Rolnictwa i Środowiska w Urzędzie
Wojewódzkim.
Zadania samorządów w tym zakresie na poziomie regionalnym są wykonywane przez Departament
Środowiska i Rozwoju Wsi .
Zadania lokalne są wykonywane przez Urzędy Gmin.
KŚ: Nie istnieją w pełni klarowne mechanizmy współpracy pomiędzy jednostkami administracji
państwowej centralnej, państwowej wojewódzkiej i samorządowej.
10.
Proszę pokrótce opisać działania związane z wdrażaniem art. 4 Konwencji Karpackiej w zakresie
rolnictwa, podjęte przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego.
Liczne działania w zakresie promocji rolnictwa ekologicznego i zrównoważonego rozwoju obszarów
wiejskich są prowadzone przez ECEAT-Poland (European Centre of Ecological Agriculture and
Tourism) oraz przez Międzynarodową Koalicję na Rzecz Ochrony Polskiej Wsi, z siedziba w
Stryszowie. Koalicja organizuje liczne warsztaty w Ekocentrum oraz prowadzi kampanie anti-GMO
Polski Klub Ekologiczny (Koło w Gliwicach) prowadzi Koalicję na Rzecz Rozwoju Rolnictwa
Ekologicznego, która grupuje bardzo dużą liczbę organizacji instytucji. Ponadto PKE Gliwice
prowadzi Pozarządowy Ośrodek Informacji o Rolnictwie Ekologicznym.
11.
zrównoważonym rolnictwem w Karpatach? Czy istnieją specyficzne instrumenty finansowe i
ekonomiczne, przeznaczone do wspierania takich działań. Proszę przedstawić szczegóły.
W
większości
przypadków
środki
na
zrównoważone
59
rolnictwo
pochodzą
z
programów
EURAC –
rolnośrodowiskowych i innych unijnych programów zorientowanych na rozwój obszarów wiejskich. W
tym przypadku stosunek funduszy krajowych do unijnych wynosi zwykle 50:50
12.
Proszę przestawić szczegóły nt. udziału Twojego kraju w międzynarodowych (globalnych,
regionalnych i subregionalnych) inicjatywach, skierowanych na zrównoważone rolnictwo (np.
Sustainable Agriculture and Rural Development – SARD initiative, Agricultural Diversity
International Initiative w ramach Konwencji o Różnorodności Biologicznej CBD etc
Nie odnotowano uczestnictwa polski w działaniach związanych z SARD, SARD-M oraz ADII .
13.
Prosze pokrótce określić główne osiągnięcia oraz przeszkody w zakresie zrównoważonego
rolnictwa w Karpatach w Twoim kraju
Osiągnięcia i mocne strony:
Rozpoczęto wdrażanie programów rolnośrodowiskowych
Istnieją liczne inicjatywy promujące rolnictwo ekologiczne i agroturystykę
Zachowano warunki przyrodnicze i kulturowe dla utrzymania zrównoważonego rolnictwa
Przeszkody:
- Konflikt pomiędzy działaniami w zakresie utrzymania tradycyjnych form użytkowania terenu w
celu ochrony siedlisk półnaturalnych, a wspieraniem zalesiania porzuconych łąk
- Silny nacisk lokalnych społeczności na szybkie zwiększenie dochodowości rolnictwa (co
prowadzi do intensyfikacji produkcji)
- Brak przyzwolenia społecznego na powolny oraz czaso- i energochłonny rozwój
zrównoważonego użytkowania ziemi i nadal zbyt słabe finansowe i organizacyjne wsparcie dla
takich działań (KŚ Zamiast „brak przyzwolenia.... (etc.) „Oczekiwania szybkiego zwrotu
nakładów z gospodarki rolnej i oczekiwanie szybkiego osiągnięcia korzyści”)
- Instrumenty skierowane na zróżnicowanie produkcji rolnej są nadal zbyt słabo rozwinięte
- migracja młodzież z obszarów rolnych do miast i za granicę
wysoki poziom bezrobocia i pasywna postawa na rynku przez
KŚ: Złe doświadczenia lokalnych społeczności z funkcjonowania obszarów ochrony przyrody w
latach poprzednich, kiedy nie miały one wpływu na zarządzanie obszarami i nie czerpały z ich
istnienia żadnych korzyści ???
4.2. Leśnictwo
60
EURAC –
Jaka jest lesistość regionu Karpat w Twoim kraju?
Zostanie to obliczone z pomocą GIS (CORINE Land Cover database)
14.
Proszę wymienić obszary chronione szczególnie istotne dla ochrony naturalnych lasów w
Karpatach w Twoim kraju
Zostaną wybrane z załącznika I
15.
Jak wpływa gospodarka leśna na ekosystemy górskie w Karpatach w Twoim kraju? Proszę
odnieść się do konkretnych sytuacji, takich jak np. nielegalne pozyskiwanie drewna.
- Zbyt intensywne pozyskanie drewna w lasach prywatnych
- Negatywne skutki osuszenia terenów bagiennych, które miało miejsce w ubiegłych dekadach
(np. na torfowiskach orawsko-nowotarskich) Problem chyba lokalny i w skali Karpat obecnie
nie znaczący
- W niektórych przypadkach zbyt dokładne usuwanie martwego drewna, stanowiącego siedlisko
m.in. cennych gatunków bezkręgowców.
- negatywne skutki promowania świerka w dolnym reglu w ubiegłych latach
- ? zalesianie! (z punktu widzenia przyrody w Karpatach lasów jest dośc, zalesianie jest neutralne
lub negatywne - często niszczy cenne ekosystemy nieleśne. Ten problem w Karpatach znacznie
ostrzejszy niż w reszcie Polski.
- czy problemem nie staje się budowa infrastruktury służacej gospodarce leśnej (drogi stokowe!!!
zbiorniki przeciwpożarowe na niektórych potokach ..)
Wpływ gospodarki leśnej na bioróżnorodność znacząco różni się w lasach państwowych i prywatnych.
Pomimo tego, że administracja lasów państwowych ma pewną kontrolę nad pozyskaniem drewna w
lasach prywatnych, nadal na wielu terenach prywatnych obserwuje się zbyt intensywne pozyskanie.
16.
Czy istnieją opracowania (oceny, „gap analyses”, itp.) nt. zrównoważonego leśnictwa w
Corocznie Generalna Dyrekcja lasów Państwowych przygotowuje raport o stanie polskich lasów.
Przedstawia się w nim ogólne zestawienia dot. gospodarki leśnej i ochrony lasów.
Szczegółowe studium nt. ochrony i zróżnicowanego użytkowania lasów w Polsce zostało w 1996 roku
61
EURAC –
opublikowane przez IUCN-Poland (Łonkiewicz, 1996). Opracowanie obejmowało m.in. analizę
wartości, stanu, zagrożeń a także prowadzonej w górskich lasach gospodarki
Podstawowe konkluzje tego opracowania to w odniesieniu do lasów w Karpatach:
- polskie Karpaty charakteryzują się dużą lesistością (ok. 41,4 %) w porównaniu do lesistości
całego kraju (ok, 28 %)
- w drzewostanach dominują: buk (25,2 %), jodła (25 %), świerk (21,7 %) a w niższych
położeniach – sosna (17,0 %)
- naturalne lasy w Karpatach polskich zajmują powierzchnie ok. 4000 ha ta konkluzja b. niejasna,
nie wiadomo jakie kryterium, może lepiej tego nie pisąć
- drzewem najmniej wrażliwym na zanieczyszczenie powietrza jest buk
- górskie lasy mają bardzo istotne funkcje pozaprodukcyjne, tj. retencja wody, ochrona przed
erozją, rekreacja, turystyka
- zachodzi potrzeba przebudowy składu gatunkowego drzewostanów dolnego regla w kierunku
lasu bukowo-jodowo-jaworowego
- ochrona drapieżników w Karpatach, powinna pomóc w zachowaniu równowagi ekologicznej w
lasach
- możliwe jest połączenie racjonalnej gospodarki leśnej i ochrony bioróżnorodności lasów;
obecne użytkowanie lasów nie jest zagrożeniem dla ich zachowania
Istnieje silna potrzeba opracowania nowej oceny aktualnego stanu lasów w Karpatach w świetle
ochrony bioróżnorodności; szczególną uwagę w takim opracowaniu należałoby poświęcić gospodarce
prowadzonej w lasach prywatnych
17.
leśnictwa. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę odnieść się do
jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi.
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jednolity, Dz. U. 91.101.444).
Jest to główny dokument prawny z zakresu gospodarki leśnej w Polsce Określono w nim, że jedną z
najistotniejszych funkcji gospodarki leśnej jest ochrona bioróżnorodności lasów i zachowanie ich
funkcji ekologicznych
Najistotniejszym dokumentem, który potwierdził orientacje gospodarki leśnej na zrównoważony
użytkowanie i potwierdził proces tzw. „ekologizacji” leśnictwa było:
(Zarządzenie Nr 11 A Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 11 maja 1999 r.
62
EURAC –
zmieniające Zarządzenie Nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 14 lutego 1995
roku w sprawie doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych).
Nakazuje ono:
- Utrzymanie w lasach naturalnych cieków wodnych i małych zbiorników
- Utrzymanie roślinności łęgowej w dolinach rzek
- Ochronę terenów wodno-błotnych i wydm położonych w lasach
- Przygotowanie programów ochrony przyrody w formie załączników do planów urządzania lasu
- promowanie naturalnego odnowienia
- ograniczenia zrębów zupełnych
- pozostawianie wybranych starych drzew, aż do biologicznej śmierci, a także pozostawianie
części martwego drewna, stanowiącego siedlisko dla leśnych bezkręgowców
Zalecenia tego zarządzenia zostały uwzględnione w nowych Zasadach Hodowli Lasu (2002), które są
podstawowym dokumentem, wykorzystywanym w planowaniu gospodarki leśnej
W roku 1997 Rada Ministrów przyjęła Politykę Leśna Państwa, natomiast na poziomie regionalnym
politykę leśną tworzą Regionalne Programy Operacyjne Polityki Leśnej.
W roku 2005 ukończono Narodowy Program Leśny. Zostanie on oficjalnie przyjęty prawdopodobnie w
przyszłym roku.
18.
Czy dokumenty strategiczne obowiązujące w Twoim kraju uwzględniają przedstawione poniżej
zasady?Proszę przedstawić szczegóły.
Zasada
Zrównoważone użytkowanie zasobów i
gruntów leśnych
Ochrona lasów przed zanieczyszczeniem
Ochrona lasów przed pożarem, szkodnikami i
chorobami
Publiczna
informacja
nt.
leśnych
ekosystemów
Udział społeczeństwa w tworzeniu i
wdrażaniu polityki leśnej państwa
Podkreślenie podstawowego znaczenia lasów
dla zachowania równowagi ekologicznej
Zalesienia i odbudowa drzewostanów
T/N
T
T
T
T
N raczej T, to było b. szeroko konsultowane
T
T
63
EURAC –
Oceny ekonomicznego i nie ekonomicznego T raczej bliżej N, nie jest w praktyce stosowana
znaczenia leśnych zasobów i usług
wycena nieprodukcyjnych funkcji lasu.
Nawet w parkach narodowych Min. Środ. podaje jako
"składnik majątku Skarbu Panstwa" tylko komercyjną
wartość drzewostanów
Ochrona naturalnych lasów
T PP: raczej bliżej N - poslka polityka zaklada, że las
powinien być "w każdym miejscu wielofunkcyjny" co wprawdzie nie dopuszcza by las był "czysto
komercyjny", ale z drugiej strony nie dopuszcza też by
las był "naturalny". Są chronione te lasy naturalne,
które zostały "wyjęte" z gospodarki leśnej i z polotyki
leśnej przez uznanie za rezerwaty lub parki narodowe
Ochrona reprezentatywnych i unikatowych T, PP: raczej bliżej N - polskie leśnictwo nie
typów lasów
identyfikuje typów ekosystemów; podstawą są typy
drzewostanów i siedlisk.
Uwzględnienie wartości pozaprodukcyjnych T
lasów
Zapewnienie właściwej retencji opadów w T
górach,
ze
względu
na
ochronę
przeciwpowodziową
Inne
19.
Czy w Twoim kraju opracowano programy zalesień na terenach górskich, eksponowanych na
erozję i degradację? Proszę przedstawić szczegóły. Czy ochrona cennych nieleśnych siedlisk
przyrodniczych została uwzględniona w tych programach?
Krajowy Program Zwiększania Lesistości został opracowany w 1993 roku przez Zakład Badań i
Systemu Informacji Przestrzennych Instytutu Badawczego Leśnictwa, na zlecenie i przy współudziale
Departamentu Leśnictwa, ówczesnego Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa. Program ten został zaakceptowany do realizacji przez Radę Ministrów RP w dniu 23
czerwca 1995 r., jednak nie stał się programem rządowym, gdyż nie zagwarantowano środków na jego
realizację, w perspektywie wieloletniej.
W 2003 roku Ministerstwo Środowiska opracowało aktualizację tego planu, na podstawie pracy
badawczej pt. „Modyfikacja krajowego programu zwiększania lesistości wykonanej w latach 20002002 przez IBL (główni autorzy: dr inż. Ryszard Kwiecień i doc. dr hab. Stanisław Zając).
Aktualizacja KPZL wskazuje na potrzebę zachowania w procesie zalesiania najcenniejszych siedlisk
nieleśnych, ale w praktyce obserwuje się naruszanie tej zasady (również na terenie Karpat).
KPZL nie ma nic wspólnego z rzeczywistym przebiegiem zalesiania!! rzeczywiste zalesisanie wynika z
64
EURAC –
jednej strony z podaży druntów nieprzydatnych do czego innego, z drugiej strony z "nechanzimów
wsparcia".
Problem zalesiania cennych nieleśnych jest w Karpatach b. ważny i ostrzejszy niż w innych częsciach
kraju!!
20.
dziedzinie zarządzania lasami? Proszę pokrótce opisać rolę poszczególnych organów
administracji oraz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np. ciała
związane ze współpracą międzysektorową). Proszę wymienić obszary, w których pokrywają się
kompetencje poszczególnych organów oraz opisać środki podjęte lub też planowane w celu
Głównym graczem są LP i to powinno być wyeksponowane!! DL jest wyłącznie ich pieskiem
pokojowym
Głównym organem administracji centralnej w zakresie leśnictwa jest Departament Leśnictwa
Ministerstwa Środowiska, który realizuje następujące zadania W praktyce jedyną funkcją DL jest
przekazywanie dalej stanowisk DGLP! To ciało zupełnie nie liczy się w praktyce:
- opracowywanie, wdrażanie i ocena skuteczności funkcjonowania rozwiązań w zakresie
leśnictwa, łowiectwa oraz ochrony gruntów leśnych;
- podejmowanie działań w kierunku ochrony i gospodarczego wykorzystania lasów, zachowania
różnorodności biologicznej i gospodarowania populacjami zwierząt łownych oraz rozwijania
pozaprodukcyjnych funkcji lasów;
- prowadzenie spraw z zakresu przeznaczenia gruntów rolnych do zalesienia;
- monitorowanie stanu zasobów leśnych oraz populacji zwierząt łownych;
- prowadzenie, w uzgodnieniu z Departamentem Współpracy z Zagranicą, spraw związanych z
realizacją umów międzynarodowych w zakresie właściwości departamentu, w tym
wynikających z prac prowadzonych na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych;
- nadzór merytoryczny nad działalnością Jednostki Łącznikowej Ministerialnej Konferencji w
sprawie Ochrony Lasów w Europie;
- prowadzenie postępowań administracyjnych oraz udział w postępowaniach przed Naczelnym
Sądem Administracyjnym oraz wojewódzkimi sądami administracyjnymi w sprawach z zakresu
leśnictwa, łowiectwa oraz ochrony gruntów leśnych;
- prowadzenie spraw z zakresu nadzoru merytorycznego Ministra nad Państwowym
Gospodarstwem Leśnym „Lasy Państwowe”, Polskim Związkiem Łowieckim, Instytutem
Badawczym Leśnictwa oraz Biurem Nasiennictwa Leśnego;
65
EURAC –
Lasy państwowe w Polsce są zarządzane przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
(nie dotyczy to parków narodowych). Ponadto PGL LP sprawuje nadzór nad gospodarką
prowadzona w lasach prywatnych.
Lasami Państwowymi kieruje dyrektor generalny Lasów Państwowych. Dyrektora generalnego
powołuje i odwołuje minister środowiska. Drugim szczeblem w drabinie organizacyjnej Lasów
Państwowych są regionalne dyrekcje Lasów Państwowych. Mamy ich w Polsce siedemnaście.
Trzecim szczeblem w hierarchii administracji leśnej jest nadleśnictwo, na którego czele stoi
nadleśniczy. Nadleśnictw w Polsce mamy 428. Nadleśnictwa z kolei dzielą się na kilkanaście
leśnictw, w których gospodarzą leśniczowie i pomagający im podleśniczowie.
Na terenie Karpat znajdują się następujące jednostki organizacyjne PGL LP tu jakieś nieaktulaności:
- RDLP Katowice z nadleśnictwami: Ustroń, Bielsko. Andrychów, Wisła, Węgierska Górka,
Jeleśnia, Ujsoły, Sucha
- RDLP Kraków; nadleśnictwa: Gorlice, Krościenko, Limanowa, Łosie, Myślenice, Nawojowa,
Nowy Targ, Piwniczna, Stary Sącz.
- RDLP Krosno; nadleśnictwa: Kołaczyce, Dukla, Rymanów, Brzozów, Dynów, Bircza, Lesko,
Brzegi Dolne, Komańcza, Cisna, Lutowiska, Baligród, Stuposiany.
Organem doradczym Ministra Środowiska w zakresie gospodarki leśnej jest Rada Leśnictwa, która ma
za zadanie:
- opiniowanie oceny realizacji polityki leśnej państwa,
- opiniowanie propozycji działań na rzecz ochrony lasów i powiększania zasobów leśnych,
- ocena stanu lasów oraz przyjętych sposobów ich ochrony i zagospodarowania,
- opiniowanie dokumentów związanych z akcesją Polski do Unii Europejskiej w zakresie
leśnictwa,
- wyrażanie opinii w zakresie spełniania przez lasy funkcji pozaprodukcyjnych, społecznych i
gospodarczych,
- opiniowanie programów naukowych i badawczo-rozwojowych oraz ocena praktycznego ich
wykorzystania w leśnictwie,
- wyrażanie opinii w zakresie wykorzystania zasobów leśnych i prowadzenia racjonalnej
gospodarki leśnej
21.
Proszę pokrótce opisać działania związane z wdrażaniem art. 7 Konwencji Karpackiej w zakresie
leśnictwa, podjęte przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego.
Liczne działania związane z ochrona bioróżnorodności leśnej prowadzi Pracownia na Rzecz
Wszystkich Istot. Pracownia prowadzi m.in. projekt “Zielone Karpaty” słowacką organizacją
pozarządową „Vlk”
66
EURAC –
Napisać szerzej, przeciez jest więcej. Nie tylko cukierkowo, podać także przykłady zaangazowania
społeczeństwa w konflikty (np. teren potencjanego Birczańskiego Parku Narodowego; Dolina
Wapienicy).
Certyfikacja lasów? RDLP w Krośnie jest jedyną RDLP w Polsce, która nie otrzymała certyfikatu
FSC (dyrekcja zrezygnowała z certyfikowania się po zobaczeniu, jak dużo musieliby zmienić, by
osiągnąć zgodność ze standardami).
22.
zrównoważoną gospodarką leśną w Karpatach? Czy istnieją specyficzne instrumenty finansowe i
ekonomiczne, przeznaczone do wspierania takich działań. Proszę przedstawić szczegóły.
Większość działań edukacyjnych, tworzenie programów ochrony przyrody, utrzymywania siedlisk
nieleśnych są w miarę możliwości finansowane z budżetów Nadleśnictw, opartego na działalności
gospodarczej.
W lasach położonych na terenie parków narodowych nie istnieją odrębne źródła finansowania ochrony
bioróżnorodności lasów. Działania ochronne są realizowane z budżetu centralnego za pośrednictwem
parków lub też z dodatkowych projektów finansowanych na ogół przez NFOŚiGW i Ekofundusz.
Na terenie lasów prywatnych w praktyce nie prowadzi się takich działań
Mocno przeredagować, uwagi padły w dyskusji
Istnieje pilna potrzeba stworzenia programów leśno-środowiskowych zorientowanych na wspieranie
działań na rzecz ochrony bioróżnorodności w lasach z wsparcie finansowym UE.
23.
Proszę podać szczegóły nt. udziału Twojego kraju w międzynarodowych (globalnych,
regionalnych i subregionalnych) inicjatywach, skierowanych na zrównoważoną gospodarkę
leśną (np. Expanded Programme of work on Forest Biological Diversity, the Collaborative
Partnership on Forests under the United Nations Forum on Forests itp.)
Międzynarodowa współpraca w zakresie ochrony lasów jest koordynowana przez Jednostkę
Łącznikową Ministerialnego Procesu Ochrony Lasów w Europie z siedziba w Warszawie
Ministerialny Proces Ochrony Lasów w Europie to inicjatywa współpracy na wysokim szczeblu
politycznym w celu zapewnia możliwość wspólnych działań na rzecz ochrony lasów i trwale
zrównoważonej gospodarki leśnej w Europie. Współpraca ta zapoczątkowana została konferencją w
1990 r. i do dziś kontynuowana jest jako platforma dialogu politycznego w sprawach lasów i leśnictwa
w Europie.
Uczestnikami procesu są 44 państwa europejskie i Wspólnota Europejska. Ponadto w roli
67
EURAC –
obserwatorów występują rządowe i pozarządowe instytucje i organizacje międzynarodowe oraz
państwa spoza Europy. Dzięki temu konferencje ministerialne stanowią platformę dialogu politycznego
na szczeblu ministrów, jak również forum współpracy i wymiany poglądów pomiędzy innymi
organizacjami.
Jednostka Łącznikowa jest to biuro wykonawcze i wspierające współpracę ministrów państw
Głównego Komitetu Koordynacyjnego. Powstała na bazie sekretariatu II Konferencji Ministerialnej w
Helsinkach a w konsekwencji organizacji III Konferencji, przeniesiona z Helsinek do Lizbony. Od
1998 do 2003 roku, biuro Jednostki Łącznikowej funkcjonowało w Wiedniu. Od stycznia 2004
rozpoczęło działalność w Polsce, która odpowiedzialna jest za przygotowanie najbliższej Konferencji
Ministerialnej w Warszawie, w 2007 r. Zadaniem Jednostki Łącznikowej jest organizacja wyżej
wymienionych spotkań międzynarodowych, opracowanie raportów i techniczne przygotowanie
dokumentów do dyskusji.
24.
Proszę określić pokrótce główne osiągnięcia i przeszkody we wdrażaniu zasad zrównoważonego
leśnictwa w Karpatach w Twoim kraju.
Wśród mocnych stron trzeba przede wszystkim podkreślić aktualny, dobry stan ekosystemów leśnych
w Karpatach, mających na większości tego terenu charakter zbliżony do naturalnego.
Głównym osiągnięciem ostatnich lat jest silny trend w stronę “ekologizacji” gospodarki leśnej, a także
prawne i polityczne zmiany ułatwiające realizowanie zasad zrównoważonego rozwoju w lasach.
Główną przeszkodą jest środków finansowych, które mogłyby zostać wykorzystane do dofinansowania
działań na rzecz ochrony przyrody w lasach prywatnych – taki narzędziem mogłyby być programy
leśno-środowiskowe.
Dużym utrudnieniem jest również ograniczenie możliwości dodatkowego, zewnętrznego finansowania
ochrony bioróżnorodności w lasach państwowych, np. z funduszy unijnych (wiele funduszy nie może
być wykorzystanych na terenach leśnych należących do skarby państwa).
Właściciele prywatnie nie otrzymują dodatkowych dochodów z użytkowania lasów, poza produkcja
drewna, w związku z tym często nie przywiązują żadnej wagi do ochrony przyrody.
W niektórych przypadkach przeszkodą jest również konflikt pomiędzy ochrona drzewostanów przed
szkodnikami a ochrona bioróżnorodności związanej z rozkładającym się drewnem.
68
EURAC –
5.
Zrównoważony transport i infrastruktura (art. 8 Konwencji Karpackiej)
Article 8: Zrównoważony transport i infrastruktura
1. Strony będą prowadzić politykę planowania i rozwoju zrównoważonego transportu i infrastruktury,
która będzie mieć na uwadze specyfikę środowiska terenów górskich, z uwzględnieniem ochrony
obszarów wrażliwych, zwłaszcza obszarów o wysokiej różnorodności biologicznej, szlaków wędrówek
lub obszarów o międzynarodowym znaczeniu, ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej
oraz ochrony obszarów o szczególnym znaczeniu dla turystyki.
2. Strony podejmą współpracę zmierzającą do rozwoju zrównoważonych polityk transportowych, które
zapewnią korzyści wynikające z mobilności i możliwości dojazdu w Karpatach, jednocześnie
minimalizując szkodliwe oddziaływania na zdrowie ludzkie, krajobraz, rośliny, zwierzęta oraz ich
siedliska, a także uwzględniając środki kształtowania popytu na zrównoważony transport na wszystkich
etapach planowania transportu w Karpatach.
3. Na ekologicznie wrażliwych obszarach, Strony będą współpracować w celu rozwijania modeli
transportu przyjaznego dla środowiska.
25.
Proszę wymienić główne plany związane z transportem i infrasrukturą w Karpatach w Twoim
kraju
Priorytetowi projektami, które mają być realizowane w ramach Trans-European Transport Network
(TEN-T) [53] i są usytuowane w Karpatach lub ich sąsiedztwie są:
- linia kolejowa Gdańsk-Warszawa-Brno/Bratislava-Wien. Modernizacja odcinka w polskich
Karpatach (Katowice-Zebrzydowice i Katowice-Zwardoń) jest planowana do 2010 roku
- autostrada A1 Gdańsk-Brno/Bratislava-Wien. Odcinek Katowice-Gorzyczki (167 km;
planowany do 2010 roku) znajduje się w pobliżu zachodniej części Karpat.
Zgodnie z projektem Narodowego Planu Rozwoju 2007-2013 [54] oraz projektem Strategii rozwoju
transportu na lata 2007-2013 [55], planuje się budowę następujących odcinków dróg ekspresowych w
Karpatach
-
S-1, Bielsko-Biała – Jasienica; Skoczów-Cieszyn (23,1 km)
S-7, Myślenice-Lubień (16,2 km)
S-69, Żywiec-Zwardoń, Żywiec-Bielsko-Biała (45 km),
Rzeszów-Barwinek (w pózniejszym czasie).
Ponadto bardzo ważnymi inwestycjami dla regionu Karpat są: modernizacja trzech międzynarodowych
portów lotniczych (Kraków, Katowice i Rzeszów) oraz budowa odcinka autostrady A4 KrakówKorczowa (do granicy z Ukrainą) o długości 243 km. Pomimo, że te inwestycje oraz wspomniana
powyżej autostrada A1, nie znajdują się w samych Karpatach (przez co nie wpływają na nie
69
EURAC –
bezpośrednio), w oczywisty sposób zwiększą dostępność regionu, w związku z czym sa bardzo ważne
dla rozwoju gospodarczego.
Spośród inwestycji o najwyższym priorytecie dla każdego z województw (zgodnie z projektem NPR),
następujące położone są w Karpatach:
- Ukończenie zapory wodnej w Świnnej-Porębie na Skawie (województwo małopolskie)
- Budowa zapory wodnej Kąty-Myscowa na Wisłoce (województwo podkarpackie)
26.
Proszę opisać 3-4 główne zagadnienia określające wpływy transportu i infrastruktury na
środowisko w Karpatach w Twoim kraju. Proszę odnieść się zarówno do wpływu pozytywnego
jak i negatywnego. Odpowiadając na pytanie należy odnieść się do wyników procedur OOŚ i
strategicznych ocen oddziaływania.
Transport drogowy. Wpływ transportu samochodowego na środowisko ciągle wzrasta. Dalsze
rozwijanie sieci dróg i ogólne trendy w polityce transportowej mogą prowadzić do:
- Dalszej fragmentacji ekosystemów leśnych i łąkowych, co utrudnia migrację zwierząt np.
dużych drapieżników
- Zwiększenie liczby samochodów i związanego z nim zanieczyszczenia na terenach chronionych
i w ich
Lokalne i ogólne zanieczyszczenie wody i powietrza
Przypadek konfliktu związanego z budową nowej drogi ekspresowej w Zachodnich Karpatach i
ochroną projektowanego obszaru Natura 2000 został opisany w publikacji wydanej przez Friends of the
Earth i CEE Bankwatch Network [56] .
Zgodnie ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko Narodowego Palnu Rozwoju 2004-2006,
wykonaną przez REC w 2002 roku[ 57 ], ówczesne trandy polityki transportowej nie były zgodne z
zasadami zrónoważonego rozowju i polityka w zakresie ochrony środowiska. Odnotowano, że istnieje
bardzo duży nacisk na rozwój transportu drogowego, szczeólnie w zakresie budowy autostrad i dróg
ekpresowych. Wiąże się to w oczywisty sposób z gwałtownym wzrostem liczby samochodów
używanych zarówno w transporcie miejskim jak i w dalszy podróżach (łącznie z transportem towarów).
W tym samym czasie znaczenie, stosunkowo dobrze rozwiniętej, sieci kolejowej wyraźnie spada.
Ponadto odnotowano że inne środki transportu miejskiego nie są wystarczająco wspierane (chodzi
głównie w ruch rowerowy). Analiza projektu nowego NPR wskazuje że ten ogólny trend się utrzymuje
i dotyczy to również regionu Karpat
Z drugiej strony Polityka Transportowa Państwa zawiera rozdział “polityka transportowa versus
środowisko przyrodnicze” w którym omawia się negatywny wpływ transportu drogowego na
środowisko. Stwirdzono, iż obserwowany obecnie szybki wzrost liczby samochodów, a tym
70
EURAC –
samym użytkowników dróg, jest naturalną konsekwencja rozwoju gospodarczego. Podkreślono, iż w
tym przypadku wysiłek powinien być skierowany na próbie redukcji efektów ubocznych rozwoju
transportu. Założono, że wykorzystanie innowacyjnych technologii znacznie przyczyni się do
zwiększonej wydajności transportu oraz do zmiejszenia zużycia energii, a co za tym idzie, do obniżenia
emisji zanieczyszczeń. Ponadto wskazano, że następujące działania mają szczególnie istotne znaczenie
dla zwiększenia konkurencyjności innych typów transportu:
- rozwój połączeń kolejowych między największymi miastami
- zwiększenie atrakcyjności transportu kolejowego w transporcie regionalnym i aglomeracyjnym
- wspieranie integracji transportu kolejowego z innych systemami (np. miejską komunikacją
autobusową)
W mojej opinii zadanie skierowane na podnoszenie konkurencyjności regionalnych linii kolejowych
nie jest realizowane w Karpatach. Ze względu na spadek liczby pasażerów, a tym samym rentowności,
liczba połączeń regionalnych gwałtownie spada – część odcinków wyłączono z ruchu pasażerskiego,
rzadko się przeprowadza ich modernizację i planuje się dalsze ograniczenia. Zdecydowanie większy
nacisk połozono na rozwój i promocję, znacznie bardziej dochodowych, połączeń typu IC i EC, które
są dostępne tylko w niektórych cześciach Karpat. W tej sytuacji większość ludzi preferuje tańsze i
szybsze prywatne minibusy, lub też decyduje się podróżować samochodem
Szczegółowa analiza aktualnego stanu linii kolejowych w Polsce przedstawiono we wstępnym
Programie Operacyjnym Konkurencyjność Transportu (projekt Ministerstwa Infrastruktury – wersja z
31.08.2005). Sytuacja finansowa linii regionalnych (PKP Przewozy Reginalne) w ostatnim
dzisięcioleciu być bardzo trudna. W okresie 1990-2004 liczba pasażerów w ruchu kolejowym zmalała
w Polsce z 790 mil./rok do 270 mil./rok.
Reforma linii regionalnych obejmuje zmianę mechanizmów finansowania (od 2004 linie te nie są
dotowane z budżetu centralnego, ale na podstawie kontaktów z samorządami wojewózkimi) oraz
restrukturyzację (tworzenie spółek z udziałem samorządów)
Nowe zapory wodne i zbiorniki retencyjne (Świnna Poręba, Kąty-Myscowa)
Nie udało się odnaleźć dokumentów nt. procedury oceny oddziaływania na środowisko dla tych
obiektów
Okolice zapory Świnna-Poręba nie są szczególnie istotne dla zachowania bioróżnorodości Karpat,
należy jednak w tym przypadku szczególnie dokładnie przeanalizować wpływ inwestycji na całą
zlewię Skawy, a także na populacje zwierząt wodych
Drugi ze zbiorników – Kąty-Myscowa – będzie usytuowany w sąsiedztwie Magurskiego Parku
Narodowego, który został również zaproponowany jako obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura
2000. Jest to także bardzo ważny obszar dla ochrony ptaków (w tym wielu migrujących). W tym
przypadku, wpływ inwestycji na środowisko może być znacznie istotniejszy.
27.
Czy istnieją opracowania (oceny, „gap analyses”, itp.) nt. zrównoważonego transportu i
71
EURAC –
infrastruktury w Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł, zakres, miejsce
Brak takich analiz dla regionu Karpat w Polsce
Ogólne perspektywy zrównoważonego rozwoju transportu opisali M. harembski i J. Magura z
Polskiego Klubu Ekologicznego we współpracy z European Federation for Transport and Environment
w marcu 2004 [].
Główną konkluzją tego opracowania jest stwierdzenie, że władze centralne i lokalne powinny zmienić
aktualną politykę, zorientowaną na rozwój transportu samochodowego i silniej promować inne środki
transportu. Podkreślono, że w planowaniu inwestycji związanych z budową dróg, należy szczegółowo
rozpatrywać wszelkie alternatywne rozwiązania, które by mogły zminiejszyć ich wpływ na środowisko.
W analizy kosztów przedsiewzieć należy również szczegółowo rozpatrywać zewnętrzne koszty
transportu. Należy wspierać rozwój sieci ścieżek rowerowych w miastach.
Ogólne zalecenia dla zrównoważonego transportu w Polsce przedstawiono w opracowaniu Instytutu
Ekorozowju w 1999 roku (Alternatywna polityka transportowa w Polsce)
28.
transportu i rozwoju infrastruktury. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i
zakres). Proszę odnieść się do jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami
prawnymi .
Polityka Transportowa Państwa 2006-2025 (projekt przygotowany przez MInisterstwo Infrastruktry;
wstępna wersja została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 29.05.2005). Obejmuje:
- trendy, problemy i cele w polityce transportowej
- działania priorytetowe
- kierunki rozwoju transportu
- polityka transportowa a środowisko naturalne
- instrumenty wdrażania i monitoring
Stwierdzono m.in., że źle zarządzany system trasportowy będzie prowadził do generowania kosztów
społecznych i środowiskowych, odczywalnych przez wszystkich, nie tylko użytkowników tego
systemu. Szczególny nacisk położono na efektywność funkcjonowania, bezpieczeństwo oraz redukcję
negatywnego wpływu na środowisko
Strategia rozwoju transportu na lata 2007-2013. Projekt do konsultacji społecznych i
72
EURAC –
środowiskowych. Ministerstwo Infrastruktury, 12.12.2004.
Strategia zawiera rozdział “Zrównoważony rozwój”, w którym stwierdzono, że:
- system transportu powinien być rozwijany ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa
podróżujących
- system transportu powinien zapewniać dostęp do innych ludzi, miejsc, dóbr i usług
- jakość tranportu jest jednym z podstawowych czynników wpływających na jakość życia
- efektywność i konkurencyjność transportu w Polsce powinna być wspierana przez wszystkie
dostępne polityki, strategie i plany rozwojowe
- należy rozpatrzyć wdrożenie mechanizmu stopniowego obciażania transportu generowanymi
przez niego kosztami ekonomiczymi, społecznymi i środowiskowymi
- potrzeby transportowe powinny być zaspokajane z uwzględnieniem redukcji emisji
zanieczyszczeń i zmniejszenia wpływu transportu na zdrowie oraz środowisko
- rozwój transportu powinien być realizowany przez racjonalnym wykorzystaniu przestrzeni,
zasobów naturalnych i za zachowaniem cennych siedlisk zwierząt i całej bioróżnorodności
- inwestorzy powinni szczególnie dbać z zgodność przedsięwzięć z zasadami zrównoważonego
rozwoju i ze szczególną dbałością o zachowanie wysokich standardów ocen oddziaływania na
środowisko
Sektorowy Program Operacyjny Transport 2004-2006 (przyjęty przez Ministerstwo Infrastruktury
w grudniu 2003; uzupełnienie do programu przygotowano w marcu 2004).
SPOT 2004-2006 jest programem finansowanym przez European Regional Developement Fund
(ERDF).
Na poziomie regionalnym nie ma odrębnych strategii dotyczących transportu, ale zagadnienia związane
z transportem są uwzględniane w ogólnych strategiach regionalnych oraz programach operacyjnych
regionalnego rozowju
Projekt Rozwoju Województwa na lata 2007-2013 “Małopolska 2015” wskazuje na następujące
kierunki rozwoju transport:
- rozwój sieci dróg na poziomie regionalnym i ponadregionalnym
- stworzenie infrastruktury dla społeczeństwa informacyjnego
- zwiększenie roli publicznego transportu w usługach regionalnych
- kompleksowe inwestycje w strefach aktywności ekonomicznej
Program wojewódzki rozwoju regionalnego Małopolski na lata 2004-2006. Kraków, marzec 2003.
Sejmik Wojewódzki.
Celami priorytu 4 “Lepsza dostępność komunikacyjna regionu” są:
73
EURAC –
- zwiększenie dostępności komunikacyjnej terenów połozonych w pobliżu granicy polskosłowackiej (obejmuje głównie modernizację dróg i infrastruktury w poblizu przejść granicznych)
poprawa dostępności regionu w transporcie lotniczym (inwestycje związane z portem lotniczyn w
Krakowie-Balicach)
Głowne akty prawne:
Ustawa o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych z dnia 28 października 2002. Dz.U. nr 199,
poz. 1671, z późn. zm.
Ustawa o przewozie koleją towarów niebezpiecznych z dnia 31 marca 2004. Dz.U 2004, nr 97, poz.
962.
Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001. Dz. U. 2001, nr 125, poz. 1371 z późn. zm.
Ustawa o transporcie kolejowym z dnia 28 marca 2003. Dz.U. 2003, nr 86, poz. 789 z późn. zm.
29.
Which among the following aspects are addressed by the sustainable transport and infrastructure
policies? Please specify at which level (local/regional/national) and provide details.
Zagadnienia
T/N
Poziom L/R/K
ochrona obszarów wrażliwych Częściowo Krajowy.
Ogólne zalecenia polityki transportowej i strategii
obligują do wzięcia pod uwagę zrównoważonego rozwoju
i ochrony bioróżnorodności. Ponadto regulacje związane
w OOŚ w Prawie Ochrony Środowiska wspierają
zachowanie obszarów o dużej wartości przyrodniczej w
procesie inwestowania
(nalezy zwrócić uwagę, żę termin “obszary wrażliwe” nie
jest jasny – można przypuszczać że chodzi tu o obszary
chronione lub o wrażliwe ekosystemy np. torfowiska)
Obszary o szczególnym
Częściowo Tak jak powyżej – ogólne stwierdzenia, brak
znaczeniu międzynarodowym
bezpośredniego odniesienia.
Ochrona bioróżnorodności
Częściowo As above
Ochrona krajobrazu
Częściowo As above
74
EURAC –
Ochrona obszarów o
szczególnym znaczeniu dla
turystyki
Odniesienie do wniosków z
procedur OOŚ
N
NIe, dla pośrednio obszary istotne dla bioróżnorodości są
na ogół też ważne dla turystyki
T
Procedury OOŚ w zakresie inwestycji związanych z
transportem i infrastrukturą są bardzo dobrze rozwinięte,
z prawnego punktu widzenia, w praktyce procedury te nie
zawsze są prawidłowo wykonywane
Inne
30.
Czy istnieją strategie mające na celu ograniczenie ryzyka związanego z trasportem wewnątrz
Karpa, jakt i transkarpackim . Na jakim poziomie? Proszę podać szczegóły.
Brak takich strategii dla Karpat w Polsce.
31.
dziedzinie transportu i infrastruktury? Prosze pokrótce opisać rolę poszczeólnych organów
administracji praz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np. ciała
Głównym organem administracji centralnej jest Ministerstwo Transportu i Budownictwa (dawniej –
Ministerstwo Infrastruktury)
Inne instytucje o zasięgu krajowym, podlegające MTiB to:
- Głowny Inspektorat Transportu Drogowego
- Urząd Transportu Kolejowego
- Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad
Na poziomie regionalnym srawami transportu zajmuje się Wydział Rozowju Regionalnego Urzędu
Wojewódzkiego
Ponadto istnieją regionalne oddziały instytucji wymienionych powyżej: Wojewódzkie Inspektoraty
Transportu Drogowego (Kraków, Rzeszów i Katowice); Oddziały Generalnej Dyrekcji Dróg
Krajowych i Autostrad (Kraków, Rzeszów i Katowice); Regionalne Oddziały Urzędu Transporty
Kolejowego (Kraków, Lublin i Katowice).
75
EURAC –
32.
Proszę opisać i podać szczegóły dotyczące mechanizmów współpracy z sąsiednimi krajami w
zakresie rozwijania modeli zrównoważonego transportu, szczególnie na terenach wrażliwych
środowiskowo w Karpatach
Przykładem takiej współpracy jest polsko-słowacki projekt realzowany przez władze dwóch miast w
regionie Tatr: Zakopanego i Popradu. Projekt byłwspierany przez fundusz Phare 2001. Jego głównym
rezultatem było opracowanie pt. Tatrzański System Komunikacyjny a Ochrona Przyrody. Strona
internetowa projektu www.tsk.um.zakopane.pl (po polsku i słowacku).
33.
Czy Twój kraj zastosował jakieś środki związane z infrastrukturą, mające na celu wspieranie
transportu kolejowego? Czy zapewniono narzędzia rynkowe przeznaczone na ten cel?
Jednym z głównych narzędzi wspierania transportu kolejowego będzie Program OPeracyjny
Konkurencyjność Transportu (wstępna wersja z 31.08.2005)
Ogólna strategia w tym zakresie obejmuje:
- reformę finansową spółek grupy PKP
- prywatyzację części sektora kolejowego
- poprawę stanu infrastruktury kolejowej
- obniżenie opłat za użytkowanie infrastruktury (poziom tych opłat jest obecnie w Polsce jednym
z najwyższych w Europie)
- modernizacja taboru kolejowego
- podniesienie jakości usług
34.
zrównoważonym transportem i rozwojem infrastruktury w Karpatach w Twoim kraju? Czy
istnieją specyficzne instrumenty finansowe i ekonomiczne, przeznaczone do wspierania takich
działań. Proszę przedstawić szczegóły.
W okresie 2004-2006 allokacja funduszy w ramach priorytetów Sektorowego Programu OPeracyjnego
Transport (finansowanego przez European Regional Developement Fund – ERDF) wyglądała
następująco
- Koleje, porty i projekty intermodalne: 426 mEUR, 37 %
- bezpieczniejsza infrastruktura drogowa: 728 mEUR, 62 %
- wsparcie techniczne: 9 mEUR, 1 %
76
EURAC –
Struktura wydatków z funduszów spójności UE w latach 2004-2006 w Polsce wygląda nastepująco:
- budowa autostrad: 943,5 mEUR
- modernizacja linii kolejowych: 895,3 mEUR
- inne drogi: 250 mEUR.
35.
Prosze przedstawic szczegóły dotyczące uczestnictwa Twojego kraju w odpowiednich
inicjatywach międzynarodowych (np. EU, UNECE – WHO Pan-European Programme for
Transport, Environment and Health (THE PEP) etc.).
Od roku 1975 Polska jest stroną European Agreement concerning the International Carriage of
Dangerous Goods by Road (Geneva, 1957).
Polska jest krajem człokowskim UN Economic Commission for Europe (UNECE) od marca 1947.
Polskie MInisterstwo Infrastruktury brało udział w pracach European Conference of Ministers of
Transport (ECMT) utworzonego w 1953.
Przedstawiciele MInisterstwa Infrastruktury brali udział w spotkaniach wysokiego szczebla Transport,
Health and Environment Pan-European Programme (THE PEP, WHO-UNECE programme), w 2001 i
w 2002.
36.
Proszę pokrótce opisać główne osiągnięcia i przeszkody w zakresie zrównoważonego transportu i
infrastruktury w Karpatach w Twoim kraju
Główny osiągnięciem jest duze znaczenie zagadnień zrównoważonego rozwoju w politykach i
strategiach o zasięgu krajowym. Jest to dobra sytuacja wyjściowa do planowanioa zrównoważonego
transportu na poziomie regionalnym
Również stosowanie procedur OOŚ oraz wdrażania sieci Natura 2000 są znaczącym wsparcie dla
optaymalizacji sieci transportowej na poziomie regionalnym i lokalnym.
Główne przeszkody to:
- słabo roziwnięta infrastruktura
- brak spójnej sieci nowoczesnych dróg i linii kolejowych
- obecny stan dróg jest niewystarczający w świetle szybko rosnącego obciażenia dróg
- niska jakość sieci kolejowej wpływa na jej ograniczona konkurencyjność
- niska jakość usług z zakresu transportu publicznego
77
EURAC –
- bardzo niski poziom bezpieczeństwa drogowego
- obecna sieć dróg nie jest przystosowana do intensywnego transportu towarowego
78
EURAC –
6. Zrównoważona turystyka (art.9 Konwencji Karpackiej)
Article 9 Zrównoważona turystyka
1. Strony podejmą środki mające na celu promowanie zrównoważonej turystyki w Karpatach,
przynoszącej korzyści ludności miejscowej, opartej na wyjątkowym charakterze przyrody, krajobrazu i
dziedzictwa kulturowego Karpat, a także rozszerzą współpracę w tym celu.
2. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu promowanie współpracy transgranicznej,
przyczyniającej się do rozwoju zrównoważonej turystyki, na przykład przez opracowywanie
skoordynowanych lub wspólnych planów zarządzania transgranicznymi lub przygranicznymi
obszarami chronionymi oraz innymi terenami o walorach turystycznych.
1.
Please list the types of tourism activities (both specific and non specific to mountain regions, e.g.
mountain sports vs. cultural monuments) that play an important role in the Carpathian region in
your country and provide a brief description of each. Please describe briefly the development
potentials for tourism activities in the Carpathian region in your country, by referring to both the
strengths and weaknesses.
Hiking.
Hiking in the Polish Carpathians has two “faces”.
On the one hand we’ve got mass tourism concentrated in the few but most attractive places in Polish
mountains (like e.g. “Morskie Oko”, “Dolina Kościeliska”. “Kasprowy Wierch” in Tatra Mts). Such
tourists spend most of their time in tourist centres (Zakopane, Krynica, Szczawnica, Solina lake,
Piwniczna, Wisła, Szczyrk etc.) and the most known tourist routes. Such a concentrated tourist pressure
has a very strong impact on the biodiversity just near the visited places (trampling, soil erosion, noise
(discouraging animal), water pollution, garbage). It also causes the synantropization of vegetation,
reflected by increased number of common nitrophilous species and change in animal behaviour.
In spite of unfavourable impact of such activities on the mountain nature one has to remember that at
the moment it is one of the main sources of income for local communities, therefore local people are in
the most cases strongly against any limitation to mass tourism even it is places in HNV areas.
On the other hand there’s a very vivid movement of individual mountaineering connected with the
student associations which are successors of old Polish tourist organizations and traditions. The small
groups are led by student guides of high ecological consciousness. A number of such groups use the
low-budget camping places (so called “tent bases”) or tourist shelters. Such tourism has a very
important meaning for the ecological education of young people and has no significant impact on
biodiversity, but as a matter of fact it does not produce any important income for local people.
Skiing.
Although it is limited to winter season it might have very destructive impact on local biodiversity.
Skiing facilities irreversible destroy some rare natural habitats as e.g. subalpine bushes with dwarf pine
Pinus mugo, which are of priority importance for EU (according to Habitats directive). Skiing facilities
79
EURAC –
accompanied with whole recreation system has a similar negative impact on biodiversity as mass
hiking tourism described above and also is a kind of flywheel for local economy.
Extreme sports (rock and cave climbing, mountain biking, parachuting, ATV (quad) riding, off road
4x4 car racing). These activities become more and more popular. In spite of limited group of people
involved it might be of very negative impact on local nature and landscape (soil erosion, destroyed
ground vegetation, noise etc.)
Agrotourism. It is a very popular form of accommodation in numerous Carpathian villages. One
important reason for which people are interested in agrotourism is simplified bookmaking procedures
and some possibilities of receiving preferential bank loans. In most cases in such a household there are
just a few additional rooms to rent (often placed in ordinary, modern building) and no specific regional
attractions. There are still very few farms that except accommodation offer also opportunity to get
acquainted with regional traditions, architecture, music, old lifestyle and to enjoy cultural and
educational events etc. In most cases the only additional attraction is regional cuisine. Moreover just a
very limited number of farmers offer organic food.
Summing up it would be recommended to support and develop less profitable (at the moment) tourist
activities which have no negative impact on biodiversity (as e.g. agro tourism or individual mountain
hiking). The rapid development of other types of tourism should be monitored and restricted. On the
other hand these restrictions should be reasonable – not to decrease the present income of local
communities and not to build negative attitude towards nature conservation. There is still very much to
do in the field of ecological consciousness and knowledge on local high natural and cultural values.
2.
Proszę wymienić główne czynniki określające wpływ działalności turystycznej na środowisko w
Karpatach w Twoim kraju.
- direct destroying of ground vegetation and soil by trampling, off road car, ATV, and bike riding
- noise being the result of too high number of tourists in most often visited places (especially in
the Tatra Mts)
- synantropization of flora and animals
- change in valuable mountain ecosystems by development of skiing and recreation facilities
- rubbish disposal, local pollution of water
See also point 1
3.
Czy istnieją opracowania (oceny, „gap analyses”, itp.) nt. zrównoważonej turystyki w Karpatach
w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł, zakres, miejsce przechowywania oraz rok
ukończenia. Proszę wymienić główne konkluzje lub załączyć dokumenty (jeśli są dostępne w
80
EURAC –
The general overview on the trends in sustainable tourism in Poland was given by D. Zaręba in
“Ecoturism – challenges and hopes” (2000). The most important opportunities and obstacles were
drawn in this publication. Please describe the conclusions of this work
Klimkiewicz M., 1999. Sustainable Tourism Development in Mountain Regions. A Case of the
International East Carpathian Biosphere Reserve. Ph.D. dissertation. Institute of Geography,
Jagiellonian University.
The author concludes that:
- the relationship between nature resource potential and human activities in the mountain
environment, the human geography approach seems to be the most convenient one for
development of sustainable tourism
- the assets of this area are unique landscapes, fragments of primeval forests, sites for rare flora,
animal refuges, and partly-preserved folk culture and traditional architecture.
- rural tourism should correspond with sustainable development and responsible tourism.
Sustainable tourism is a new concept that may apply to many of the transboundary protected
areas in Central Europe, as e.g. Eastern Carpathians
- sustainable tourism as a concept tries to make an alliance between environmental protection, the
marketing emphasis of tourism planning and rural economic development. The concept must
remain within the limitations dictated by the local ecosystems.
- to develop a sustainable protected area for appropriate tourism, both local supply and demand
by tourists must be understood by and planned for among all the interested parties
(see also other works of this author:
Klimkiewicz, M., 2000, Development of Trans-boundary Sustainable Tourism in the Carpathians: A Case of the Eastern
Carpathians Biosphere Reserve. [in:] J. Wyrzykowski (ed.) Conditions of the Foreign Tourism Development in Central and
Eastern Europe. Changes in model of tourism in the last decade, University of Wrocław, Institute of Geography, Vol 6.
Klimkiewicz, M., 2002a, Sustainable Tourism Development in Mountain Regions: The Case of the International East
Carpathians Biosphere Reserve. Research Support Scheme, No 1741/1999, Prague (Final Report, unpublished).
The problems of sustainable tourism in the Carpathians were disused also in numerous publications and
conferences, e.g.:
Wyrzykowski J., 20002. Problems of the development of ecotourism with special emphasis on mountain areas, in:
Conditions of the foreign tourism development in Central and Eastern Europe. Vol.7 ., Papers presented at the 7th
International Seminar , Wrocław-Leśna, Poland, Sept. 19-21, 2002.
Turystyka w planowaniu rozwoju obszarów wiejskich strefy górskiej : szkolenie, Krynica 23-25 listopada 2000. (Tourism in
planning of rural development in the mountain areas. Centrum Edukacji Kadr Turystycznych; Federacja Związków Gmin i
81
EURAC –
Powiatów RP, Instytut Turystyki. Oddział w Krakowie.
Paulo A., MOścicki J., Gałaś A., 2002. Turystyczna erozja Tatr — Tourism-induced erosion of the Tatra Mts. In: Przemiany
środowiska przyrodniczego Tatr (Changes of the nature environment of the Tatra Mountains). Ed.: W. Borowiec [et al.] ;
TPN ; PTPNoZ, Kraków, pp: 385–388.
Witkowski Z., Michalik S., Łajczak A. 1996. Tourism and skiing on Pilsko Mt. in Żywiecki Landscape Park (Poland):
Resolving conflict between nature conservation and public access. Mat. z Seminar. NATO Advanced Research Workshop
on “Contribution on National Parks and Protected Areas to Heritage Conservation, Tourism Sustainable Development",
Kraków 26-30.08.1996.
4.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące turystyki górskiej w
Twoim kraju. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę odnieść się
do jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi .
please start with policies and than legislative acts.
The main legal act on the organization of tourist activities in Poland is:
Act on tourist services (adopted by Parliament in 1997)
Ustawa o usługach turystycznych (Dz.U. 1997, nr 133, poz. 884)
The act does not say anything on sustainable tourism or specific on tourism in mountain regions. But
try to describe which parts of this act can be related to tourism in mountain areas I, if there are such
parts.
5.
Which among the following policies reflect the needs for sustainable tourism in the Carpathian
region of Your Country? Please, specify at which level (local/regional/national) and provide
details.
Policies
Agricultural policy
Mountain policy
Forest policy
Spatial planning policy
Infrastructure policy
Industrial policy
Environment protection policy
Education and training policy
T/N
T
T
N
N
N
T
T
Local/regional/national Level
L/R/K
N
L/R
L/R/K
82
EURAC –
others
Please provide details
6.
dziedzinie zrównoważonej turystyki? Prosze pokrótce opisać rolę poszczeólnych organów
7.
There’s no specific central administration for issues of sustainable tourism. All tourist matters are
controlled by the Tourism Department within the Ministry of Economic Affairs and Labour. What
about the local level, cooperation and coordination with Min of Env etc???
Please answer to the following questions
8.
9.
Has transboundary cooperation for facilitating sustainable tourism development especially in
mountain areas been included among the actions foreseen by tourism policies in Your Country?
If yes, which measures have been defined for promoting cooperation? Please, give some
examples.
10.
Are joint or coordinated management plans for protected areas situated near or across borders
and other tourist sites required in Your Country? If yes, please give details on the relevant
provisions. Please see also Question 10 under Chapter 2 of this Section.
11.
zrównoważonym rozwojem turystyki w Karpatach w Twoim kraju? Czy istnieją specyficzne
83
EURAC –
12.
Please provide details on the participation of your country in international (global, regional or
sub-regional) initiatives relevant to sustainable tourism (e.g. EU Charter for Sustainable
Tourism in Protected Areas, Global Codes of Ethics for Tourism –WTO).
13.
Please evaluate briefly the main achievements and the main obstacles and barriers to sustainable
tourism in the Carpathian region in your country.
84
EURAC –
7.
Przemysł i energia (art. 10 Konwencji Karpackiej)
Article 10. Przemysł i energia
1. Strony będą promować technologie czystszej produkcji w celu odpowiedniego zapobiegania
awariom przemysłowym, ograniczania i usuwania ich skutków oraz ochrony zdrowia ludzkiego i
ekosystemów górskich.
2. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu wprowadzenie przyjaznych dla środowiska metod
produkcji, dystrybucji i wykorzystywania energii, minimalizujących negatywne wpływy na
różnorodność biologiczną i krajobraz, włączając w razie potrzeby, szersze wykorzystywanie
odnawialnych źródeł energii i rozwiązań energooszczędnych.
3. Strony będą dążyły do ograniczania negatywnych skutków wydobycia kopalin na środowisko i
zapewnienia nadzoru nad zgodnością technologii i praktyk górniczych z wymaganiami ochrony
środowiska.
1.
Proszę opisać główne sektory przemysłowe w Karpatach w Twoim kraju. Proszę wymienić
największe centra przemysłowe.
Ogólnie region Karpat charakteryzyje się bardzo niskim poziomem industrializacji. Przemysłjest
zdominowany przez róznego rodzaju przetwórstwo; jest to głównie przemysł spożywczy, odzieżowy,
elektromechaniczny, produkcja silników, wyrobów z metalu i drewna.
Ponadto eksploatuje się materiałskalny (głównie piaskowiec), żwir i na małą skalę ropę naftową i gaz
ziemny
Główne zakłady przemysłowe Karpat znajduja się w największych miastach, tj:
- Bielsko-Biała (silniki samochodowe, sprzęt elektryczny, przemysł odzieżowy i spożywczy)
- Nowy Sącz (sprzęt elektryczny, przemysł odzieżowy i spożywczy)
- Krosno (wyroby ze szkła, przemysł odzieżowy, meble, silniki do samolotów)
- Jasło (rafineria, przemysł chemiczny i produkty z plastiku, przemysł spożywczy)
- Gorlice (rafineria – w upadłości),
- Wadowice (produkty spożywcze, sprzęt mechaniczny)
- Andrychów (przemysł odzieżowy, silniki diesla, sprzęt mechaniczny)
- Żywiec (produkty z metalu, browar)
Istnieją rónież centra rzemieślnicze w mniej zurbanizowanych rejonach – np. “zagłebie” meblowe”
85
EURAC –
koło Kalwarii Zebrzydowskiej.
Zgodnie z listą 18 najbardziej uciązliwych zakładów przemysłowych w województwie małopolskim, w
Karpatach znajdują się :
- BRODVIN” Sp. z o. o. w Kalwarii Zebrzydowskiej, produkcja napojów alkoholowych
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w Muszynie,
- Wytwórnia Silników Wysokoprężnych „Andoria” S. A. w Andrychowie, silniki diesla
Zgodnie z Programem Ochrony Srodowiska Województwa Małopolskiego na lata 2005-2012, dwa
zakłady o największym zagrożeniu dla środowiska, są usytuowane w Karpatach: Rafineria Nafty
Glimar SA w Gorlicach (od stycznia 2005 w upadłości) i GASPOL S.A w Nowym Targu (dostawca
LPG).
2.
Czy istnieją opracowania (oceny, „gap analyses”, itp.) nt. przyjaznych środowisku technologii i
metod przemysłowych w Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł, zakres, miejsce
Brak takich opracowań dla Karpat w Polsce
3.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące przemysłu i energetyki,
promujące technologie i metody przyjazne dla środowiska. (Należy przedstawić tytuł, rok
przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę odnieść się do jakichkolwiek niespójności pomiędzy
tymi politykami i aktami prawnymi .
The Energy Policy of Poland until 2025 (prepared by the Ministry of Economy and Labour and
adopted by the Council of Ministries on 5.01.2005)
It is stated that improvement of energy efficiency is one of the key elements of sustainable energy
policy and requires actions including:
- decreasing energy intensity of goods at the stages of designing, manufacturing, use, and
disposal- Increasing the efficiency of energy generation
- decreasing energy intensity of industrial processes
- decreasing energy losses in transmission and distribution
- implementation of management systems for energy demand in order to increase the efficiency of
energy consumption
The following actions should by implemented in order to meet the environmental protection
requirements:
86
EURAC –
- full adaptation of sources of fuel combustion for energy to legal requirements for environmental
protection
- change of energy carriers structure
- application of Clean Coal Technologies
- limiting the impact of hard coal and brown coal sectors on the environment
- application of liquid fuels with improved ecological properties in road transport and for heating
purposes
- implementation of mechanisms allowing for a reduction of air pollution emissions.
The renewable energy system should be developed on the base of:
- the use of biomass in electricity and heat generation
- intensification of use of small-scale water power
- increased use of wind power (it is noticed that these actions must not clash with environmental
protection requirements and Natura 2000 network).
- increase of share of bio-components in the liquid fuel market
- development of industry for renewable energy generation
The Strategy for the Development of the Renewable Energy System. Ministry of Environment, 2000. []
The obstacles and perspective for the renewable energy system are discussed in details.
Sectorial Operational Programme Energy Infrastructure for 2007-2012. Project prepared by the
Ministry of Economy and Labour in 2005. []
It includes a comprehensive chapter on the renewable energy sources.
The Energy Law (adopted by the Parliament on 10.04.1997) []
The basic act on the power system in Poland. The Law was changed in 2005 by the Act on 3.03.2005 []
in order to meet requirements given by the Directive 2001/77/EC on the promotion of the electricity
produced from renewable energy source in the internal electricity market. It includes e.g. matters of
certificate of renewable energy origin.
The Ordinance of the Ministry of Economy, Labour and Social Policy on the obligation of buying the
electricity and heat from renewable energy sources and electricity produced in cogeneration with heat
production (CHP). 30.05.2003 []
4.
Proszę wytłumaczyć na ile wymienione polityki integrują zagadnienia środowiskowe związane ze
specyficznym statusem terenów górskich.
Wymienione dokumenty nie odnoszą się do specyficznego statusu terenów górskich
87
EURAC –
5.
Czy polityki istniejące w Twoim kraju odnoszą się do wymienionych aspektów?
Aspects
Regulate potential adverse effects of mining
activities
Prevention and management of industrial
accidents
Promote environmental sounds methods for the
production, distribution and use of energy
T/N
Yes, it is included e.g. in the Energy Policy of
Poland.
Yes. It is secure by the environmental protection
law and strategies.
Yes. It is promoted by the Energy Policy of
Poland and Strategy for the Development of
Renewable Energy Sources.
Yes, it is included in all of described policies
and legal acts, and particularly in the Strategy for
the Development of Renewable Energy System.
The implementation of these activities has
stronger legal support from 2005 when system of
certification of energy origin was implemented.
Yes. It is taken into account in the project of
National Development Plan and its strategic
documents, e.g. the document The guidelines for
the policy of science, technology and innovation
[]
Yes, although it is not clearly stated in is
realised in all economic reform, moreover that it
comes also from economic motivation
Incentives for clean technologies, renewable
energy and energy efficiency
Promote research on clean technologies,
renewable energy and energy efficiency
Identify alternative environmental friendly
solutions to heavy industrial developments
others
6.
Proszę wymienić główne akty prawne dotyczące zagadnień pozwoleń w przemyśłe (OOŚ,
zintegrowane pozwolenia, itp). Proszę krótko opisać proces przyznawania pozwoleń.
The permitting process is regulated by the Environmental Protection Act and controlled by the
Ministry of Environment. It includes both EIA and IPPC procedures.
EIA procedures for the planned investments might be demanded by the appropriate authorities
responsible for undertaking e.g. decisions on:
- conditions for development and specific use of a property
88
EURAC –
- concession on use of mineral resources
- water use licenses
- regulation of water courses and anti-flood protection measures
- change in land-use of ground (e.g. forest into agricultural ground)
- road construction and modernization
The investor has to cover the costs of the preparation of the report on the environmental impact of the
planned investment. The content of the report is in general terms specified by legislation, but it might
be also specified in details for the particular investment by the decision maker.
In case if the exploitation of the industrial installation will cause emission of gases or dusts, disposal of
sewage, producing of wastes, noise emission and electro-magnetic radiation the entrepreneur might
need a specific permission. He may apply for integrated permission or just for the permission of one
type of emission. The procedure of integrated permissions is compliant with the Council Directive
96/61/EC on Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC).
The details on the implementation of IPPC system in Poland are described in English on the website:
http://ippc.mos.gov.pl/preview/en/ippc-ps_index.html
7.
Czy w Twoim kraju istnieje rejestr emisji zanieczyszczeń, zbliżony do unijnego EPER lub też
zgodnego z Konwencją w Aarhus PRTR? Proszę podać szczegóły
The agreement between common initiative of Ministry of Environment, National Fund for
Environmental Protection and Water Management and Institute of Environmental Protection
(dependent on the Ministry) resulted in creation of National Emission Centre in 2000. They carry out
the national inventory of emission data, including greenhouse gases (CO2, N2O CH4) and other
pollutants (acidifying pollutants, fotooxidants, POPs, heavy metals). The generalized data is available
on-line (http://emissions.ios.edu.pl).
Poland signed the Protocol on Pollutant Release and Transfer Registers in Kijew on 21.05.2003 but it is
not ratified yet. Poland is also obliged to implement EPER. The first national report on EPER in Poland
will be prepared in March 2006. In October 2005 the Ministry of Environment opened public tender for
preparation of the report. It is to cover data from 2004.
There’s no national legislation for PRTR and EPER in Poland yet.
8.
dziedzinie przemysłu i energetyki? Prosze pokrótce opisać rolę poszczeólnych organów
89
EURAC –
Głównym organem administracji centralnej w tym zakresie jest MInisterstwo Gospodarki
Zagadnienia OOŚ, zintegrowanych pozowleń, czystych technologii, odnawialnych żródełenergii są
koordynowane przez MInisterstwo Środowiska
Inne istotne instytucje to:
Urząd Regulacji Energetyki
Krajowa Agencja Poszanowania Energii
Agencja Rynku Energii SA
Na poziomie regionalnym sprawy OOS i pozwoleń w przemyśle znajdują się w kompetancjach
Wojewody
9.
przyjaznymi dla środowiska technologiami przemysłowymi i energetycznymi w Karpatach w
Twoim kraju? Czy istnieją specyficzne instrumenty finansowe i ekonomiczne, przeznaczone do
wspierania takich działań. Proszę przedstawić szczegóły.
10.
Proszę podać szczegóły nt. Uczestnictwa Twojego kraju w odpowiednich międzynarodowych
inicjatywach (globalnych, regionalnych,subregionalnych)
The Polish Energy Regulatory Office takes part in works of the European Regulators Group for
Electricity and Gas (ERGEG) and the Council of European Energy Regulators (CEER).
The Polish National Energy Conservation is the only Polish institution taking part in the European
Energy Network (EnR). EnR is a voluntary association of European organisations having a
responsibility for the planning, management or review of national research, development,
demonstration or dissemination programmes in the fields of energy efficiency and renewable energy.
11.
Proszę pokrótce opisać główne osiągnięcia i przeszkody w tej dziedzinie
Mocne strony
- bardzo dobre wsparcie ze strony istniejacych dokumetów strategicznych i prawnych
90
EURAC –
- silny nacisk UE na spełanianie wymagań srodowiskowych w tym zakresie (efektywne narzędzia
finansowe!)
Przeszkody
- przestarzałe technologie, duże koszty wprowadzania nowych technologii
Należy zwrócić uwagę że w związku ze zmianami ekonomicznymi, część najbardziej uciążliwych
zakładów zaprzestałą bądź ograniczyła produkcję, a tym samym zanieczyszczenia (głównie w
aglomeracji Górnego Śląska, w Krakowie – np. HTS, rafineria w Gorlicach itp)
Podsumowujac obecna sytuacja stanowi bardzo dobry punkt startowy dla czystych technologii w
przemyśle i energetyce; ale ich implementacja zależy od dostępnych środków finansowych i
mechanizmów rynkowych
91
EURAC –
8.
Dziedzictwo kulturowe i wiedza ludowa (art. 11 Konwencji Karpackiej)
Art. 11. Dziedzictwo kulturowe i wiedza ludowa
Strony będą prowadzić politykę mającą na celu zachowanie i promowanie dziedzictwa kulturowego i
wiedzy ludowej ludności miejscowej oraz wyrobu i wprowadzania na rynek miejscowych produktów,
wyrobów artystycznych i rękodzielniczych. Strony będą dążyć do zachowania w Karpatach tradycyjnej
architektury, sposobów użytkowania ziemi, miejscowych ras zwierząt gospodarskich i odmian roślin
uprawnych oraz zrównoważonego użytkowania dziko rosnących roślin.
1.
Proszę wymienić główne obiekty dzidzictwa kulturowego w Twoim kraju w Karpatach
2.
Proszę wymienić 3-4 główne czynniki wpływające miejsca ważne dla dziedzictwa kulturowego w
Karpatach w Twoim kraju (należy wziąć pod uwagę szeroki zakres różnych typów działalności,
np. rolnictwo, centra przemysłowe leśnictwo, turystykę itp.).
3.
Czy istnieją opracowania nt. ochrony i promocji dziedzictwa kulturowego i wiedzy ludowej w
4.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne zapewniające ochronę dziedzictwa
kulturowego i zachowanie wiedzy ludowej w Twoim kraju. (Należy przedstawić tytuł, rok
5.
Które z wymieniony poniżej aspektów są uwzględnione w odpowiednich politykach i aktach
prawnych w Twoim kraju? Proszę podać szczegóły.
T/N
Ochrona i wspierania języków mniejszości
etnicznych
92
EURAC –
Ochrona i wspieranie dziedzictwa kulturowego
Zaangażowanie społeczności lokalnych w
porcesie podejmowania decyzji
Promowanie wiedzy, innowacji oraz technologii
lokalnych społeczności, wspierających
utrzymanie tradycyjnego stylu życia
Ochrona tradycyjne architektury
Zrównoważone użytkowanie dzikich roślin
Zachowanie lokalnych ras zwierząt oraz odmian
roślin uprawnych
Specyficzny reżim ochronny dla pomników
kultury
Inne
6.
zakresie dziedzictw kulturowego i wiedzy ludowej? Prosze pokrótce opisać rolę poszczeólnych
organów administracji praz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np.
7.
ochroną dziedzictwa kulturowego i zachowanie wiedzy ludowej w Karpatach w Twoim kraju?
Czy istnieją specyficzne instrumenty finansowe i ekonomiczne, przeznaczone do wspierania
takich działań. Proszę przedstawić szczegóły.
8.
inicjatywach (globalnych, regionalnych,subregionalnych)
9.
Proszę pokrótce opisać naważniejsze osiągnięcia i przeszkody w zakresie ochrony dziedzictwa
kulturowego i wiedzy ludowej w Karpatach w Twoim kraju.
93
EURAC –
9. System ocen oddziaływania na środowisko i informowania o stanie
środowiska, monitoring oraz wczesne ostrzeganie (art. 12 Konwencji
Karpackiej)
Art. 12. System ocen oddziaływania na środowisko i informowania o stanie środowiska,
monitoring oraz wczesne ostrzeganie
1. Aby uniknąć negatywnych skutków transgranicznych, jeśli to konieczne, Strony zastosują oceny
ryzyka, oceny oddziaływania na środowisko i strategiczne oceny oddziaływania na środowisko, biorąc
pod uwagę specyfikę karpackich ekosystemów górskich, przeprowadzą konsultacje w sprawie
przedsięwzięć o transgranicznym charakterze w Karpatach i dokonają oceny ich oddziaływań na
środowisko.
2. Stosując istniejące metody monitoringu i oceny, Strony będą prowadzić politykę mającą na celu
promowanie:
(a) współpracy w prowadzeniu badań i ocen naukowych w Karpatach,
(b) wspólnych lub wzajemnie uzupełniających się programów monitoringu, włączając systematyczny
monitoring stanu środowiska,
(c) porównywalności, komplementarności i standaryzacji metod badań i związanych z nimi działań
dotyczących pozyskiwania danych,
(d) harmonizacji istniejących i opracowywanie nowych wskaźników środowiskowych i społecznogospodarczych,
(e) systemu wczesnego ostrzegania, monitoringu i oceny naturalnych i antropogenicznych rodzajów
ryzyka i zagrożeń dla środowiska,
(f) dostępnego dla wszystkich Stron systemu informacyjnego.
Oceny odziaływania na środowisko
1.
Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące różnorodności ocen
oddziaływania na środowisko i strategicznych ocen oddziaływania. (Należy przedstawić tytuł, rok
2.
Czy Twój kraj wypracował politykę, mającą na celu zaprzestanie podejmowania niebezpiecznych
działań oraz znaczne modyfikacje działań aktualnie wykonywanych
3.
Czy istnieją w Twoim kraju akty prawne
94
zawierające odrębne regulacje w zakresie
EURAC –
ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym. Prosze podać szczegóły
4.
Czy istnieją w Twoim kraju akty prawne zawierające odrębne regulacje w zakresie strategicznych
ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym. Prosze podać szczegóły
5.
dziedzinie ocen oddziaływania na środowisko oraz strategicznych ocen oddziaływania? Prosze
pokrótce opisać rolę poszczeólnych organów administracji praz wyjaśnić horyzontalne i
wertykalne mechanizmy współpracy (np. ciała związane ze współpracą międzysektorową). Proszę
wymienić obszary, w których pokrywają się kompetencje poszczególnych organów oraz opisać
środki podjęte lub też planowane w celu rozwiązania związanych z tym problemów.
6.
Czy specyficzne cechy górskich ekosystemów w Karpatach są brane pod uwagę w wymienionych
poniżej procedurach. Proszę podać szczegóły.
Assessment Procedures
Oceny ryzyka
Oceny oddziaływania na środowisko
Strategiczne oceny oddziaływania
T/N
Local/regional/national Level
7.
Czy prawa społeczeństwa związane z procedurami OOŚ w Twiom kraju spełniają standardy
Konwencji z Aarhus? Proszę podać szczegóły
8.
Proszę opisać działania w zakresie harmonizacji istniejących oraz rozwoju nowych indykatorów
środowiskowych, ekonomicznych i społecznych używanych w odpowiednich ocenach w
Karpatach w Twoim kraju
9.
inicjatywach (globalnych, reginalnych, subregionalnych)
10.
Proszę pokrótce opisać naważniejsze osiągnięcia i przeszkody w zakresie wdrażania systemu
ocen oddziaływania na środowisko w Karpatach w Twoim kraju.
Monitoring i wczesne ostrzeganie
11.
Czy Twój kraj wdrożył systemy “wczesnego ostrzegania, monitoringu i oceny naturalnych i
antropogenicznych rodzajów ryzyka i zagrożeń dla środowiska”. Proszę podać szczegóły.
95
EURAC –
12.
dziedzinie monitoringu wód, powietrza i gleb? Prosze pokrótce opisać rolę poszczeólnych
organów administracji praz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np.
13.
Czy zapewniono odpowiednie środki na rozwijanie systemów “wczesnego ostrzegania,
monitoringu i oceny naturalnych i antropogenicznych rodzajów ryzyka i zagrożeń dla
środowiska”. Jeśli nie, proszę przedstawić listę potrzeb w tym zakresie
14.
Czy Twój kraj uczestniczy w zintegrowanych programach monitoringu stanu środowiska Karpat?
Proszę podać szczegóły
15.
Czy Twój kraj stworzył jakikolwiek regionalny lub lokalny system informacji o awariach
przemysłowych we współpracy z sąsiednimi krajami?.
16.
17. Proszę pokrótce opisać główne osiągnięcia i przeszkody w zakresie monitoringu i wczesnego
ostrzegania i związanych z nimi działań w Karpatach w Twoim kraju.
Systemy informacji o środowisku
18.
Czy Twój kraj uczestniczy w transgranicznej współpracy naukowej w Karpatach?
19.
Czy przyjęto jakiekolwiek standardy w zakresie badań naukowych i zbierania danych w Twoim
kraju, mające na celu zapewnienie“porównywalności, komplementarności i standaryzacji metod
badań i związanych z nimi działań dotyczących pozyskiwania danych“
20.
Proszę wymienić główne systemy informacyjne, zawierające informacje o środowisku w
Karpatach w Twoim kraju.
96
EURAC –
21.
22.
Proszę pokrótce opisać główne osiągnięcia i przeszkody w dziedzinie systemu ocen
oddziaływania na środowisko w Karpatach w Twoim kraju.
97
EURAC –
Podnoszenie świadomości, edukacja i udział społeczeństwa (art. 13 Konwencji Karpackiej)
Art.13 Podnoszenie świadomości, edukacja i udział społeczeństwa
1. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu podnoszenie świadomości ekologicznej i poprawę
dostępu społeczeństwa do informacji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat oraz promowanie
związanych z tym szkolnych i innych programów edukacyjnych.
2. Strony będą prowadzić politykę gwarantującą udział społeczeństwa w procesie podejmowania
decyzji dotyczących ochrony i zrównoważonego rozwoju Karpat oraz wdrażania niniejszej Konwencji.
10.1. Udział społeczeństwa i dostęp do informacji
1.
Proszę wymienić dokumenty polityczne i akty prawne, które zapewniają prawo dostępu do
informacji o środowisku i udział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji w sprawach
ochrony środowiska. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę
odnieść się do jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi .
Główne akty prawne dotyczące dostępu do informacji o środowisku w Polsce:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, 2 kwietnia 1997 (Artykuły 61 i 74 dotyczące dostępu do
informacji, oraz Artykuły 51 i 54 dotyczące warunków korzystania z informacji).
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko.
Ustawa o Ochronie Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001, Dział IV, zawiera szczególne warunki prawa
do informacji o środowisku. Rozdział 2 poświęcony jest monitoringowi środowiska i
rozpowszechnianiu informacji o środowisku.
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
Konwencja z Aarhus została ratyfikowana przez Polskę 21 czerwca 2001, a Ustawa o Ochronie
Środowiska w dobrym stopniu zawiera główne zasady i standardy konwencji z Aarhus.
Załącznik 1 ”Dostęp do informacji o środowisku” J. Jendrośka, M. Stoczkiewicz
Załącznik 2 „Udział społeczeństwa w procedurze Ocen oddziaływania na środowisko” A. Tverad, J. A
Farr, D. Szwed
98
EURAC –
2.
Czy udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i prawo do informacji są zagwarantowane
przez krajowe polityki i dokumety prawne w zakresie objętym Konwencją Karpacką?
Główne akty prawne dotyczące dostępu do informacji o środowisku w Polsce:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, 2 kwietnia 1997 (Artykuły 61 i 74 dotyczące dostępu do
informacji, oraz Artykuły 51 i 54 dotyczące warunków korzystania z informacji).
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko.
Ustawa o Ochronie Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001, Dział IV, zawiera szczególne warunki prawa
do informacji o środowisku. Rozdział 2 poświęcony jest monitoringowi środowiska i
rozpowszechnianiu informacji o środowisku.
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
Konwencja z Aarhus została ratyfikowana przez Polskę 21 czerwca 2001, a Ustawa o Ochronie
Środowiska w dobrym stopniu zawiera główne zasady i standardy konwencji z Aarhus.
Załącznik 1 ”Dostęp do informacji o środowisku” J. Jendrośka, M. Stoczkiewicz
Załącznik 2 „Udział społeczeństwa w procedurze Ocen oddziaływania na środowisko” A. Tverad, J. A
Farr, D. Szwed
3.
Które z wymienionych poniżej środków zostały podjęte w celu poprawy i ułatwienia dostępu
społeczeństwa do informacji o środowisku, na jakim poziomie?
Środki
Stworzenie odpowiednich struktur
dotyczących dostępu społeczeństwa
do informacji o środowisku
Udoskonalenie technologii
elektronicznych i informacyjnych
Stworzenie ośrodków
informacyjnych
Regularne publikacje o stanie
środowiska
Inne
T/N
T
T
T
T
Poziom lokalny/regionalny/krajowy
Krajowy/regionalny/lokalny (każda instytucja
publiczna jest odpowiedzialna za dostęp do
informacji).
Krajowy/regionalny (istnieją bazy danych dotyczące
tworzenia prawa, BIP).
Niektóre regiony, ale niepełne struktury
Krajowy/regionalny (raporty są publikowane na
każdym poziomie).
Załącznik 3. “Dostęp do informacji o środowisku – prawo a praktyka” M. Stoczkewicz, D. Szwed
99
EURAC –
4.
Czy jakikolwiek organ administracji wypracował procedury, programy, projekty i usługi
wspierające aktywny udział w podejmowaniu decyzji różnych grup interesu, kobiet, młodzieży i
społeczności lokalnych?
Istnieje kilka programów konsultacyjnych np. przy tworzeniu Narodowego Planu Rozwoju, który
wymagał umożliwienia udziału społeczeństwa obywatelskiego. Programy te kontynuowane są na
poziomie regionalnym.
5.
Jakie są główne źródła finansowania (krajowe i zewnętrzne) skierowane na promowanie udziału
społeczeństwa i prawa do dostępu do informacji o środowisku.
Zewnętrznym źródłem finansowania jest głównie Unia Europejska, międzynarodowe fundusze
pomocowe oraz wsparcie zagranicznych rządów. Do wewnętrznych źródeł finansowania należy budżet
krajowy, środki pochodzące z opłat środowiskowych i różnych funduszy i sponsorów skierowanych do
trzeciego sektora.
6.
Konwencja z Aarhus, UNECE Environment for Europe Process, procedury UE (EU Operation
Programme for Civil Society 2007-2013).
7.
Proszę opisać główne osiągnięcia i przeszkody w tej dziedzinie
Do głównych osiągnięć w regionie karpackim w Polsce dla promocji dostępu do informacji o
środowisku i udziale społeczeństwa należą:
Powstało kilka projektów w ostatnich latach w Polsce rozwijających możliwości ochrony Karpat i
wspierające zaangażowanie lokalnych społeczeństw.
W latach 1998-2000 został przeprowadzony projekt “Memoriał Karpacki”, angażujący wielu
przedstawicieli rządu na szczeblu lokalnym i regionalnym, lokalne stowarzyszenia, organizacje
pozarządowe i jednostki naukowe. Projekt ten miał na celu m.in. budowanie świadomości o Karpatach
i rozwinięcie strategii i projektów dla ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w tym regionie.
Stworzenie i rozwój Inicjatywy na rzecz Ekoregionu Karpackiego w 1998 przyczyniło się do dalszego
budowania świadomości w regionie karpackim.
100
EURAC –
Różnorodne projekty prowadzone w ramach programu Zielone Szlaki–Greenways Stowarzyszenia
Partnerstwo dla Środowiska, nawiązanie współpracy dla zrównoważonego rozwoju w Bieszczadach i
projekty dla promocji ekoturystyki i lokalnych produktów.
Ogólne uznanie ważnej roli Karpat dla bioróżnorodności i społeczeństwa przez rząd i sektor
środowiskowy.
Istnieje zainteresowanie i entuzjazm dla pracy z sektorem środowiskowym na rzecz ochrony Karpat.
Dzika przyroda w regionie górskim jest widziana przez społeczeństwo jako atrakcyjna dla turystyki i
rekreacji.
Główne przeszkody dotyczą w Polsce:
Nie ma szczególnych przeszkód w polskiej części Karpat, ale ogólny rozwój społeczeństwa
obywatelskiego oraz struktury i programy udziału społeczeństwa nadal są na etapie tworzenia.
Przez kilka lat była prowadzona współpraca pomiędzy jednostkami rządowymi a organizacjami
pozarządowymi w sprawie dostępu do współdecydowania; nastąpiły pewne zmiany w podejściu do
tematu, ale proces ten powinien być kontynuowany. Współpraca z lokalnymi społecznościami istnieje
w mniejszym stopniu.
System, procedury i środki dla udostępnienia informacji zostały stworzone w pewnym zakresie, ale
należy zwiększyć świadomość o zyskach wynikających z rzeczywistego a nie pozornego
współuczestnictwa społeczeństwa oraz ze współrządzenia.
Istnieje świadomość potrzeby podejmowania wspólnych działań na rzecz Karpat, jednak nie prowadzi
to do zapoczątkowania projektów czy prac.
10.2. Podnoszenie świadomości i edukacja
Czy dokumenty strategiczne o zasięgu krajowym i regionalnym pokrywają w pełni potrzeby z zakresu
edukacji i podnoszenia świadomości ekologicznej ?
Istnieje Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej zgodna ze strategią ekologiczną Polski. Na zlecenie
Ministerstwa Edukacji powstał również program edukacji ekologicznej dla pierwszych trzech
poziomów struktury edukacji w Polsce.
.
8.
Czy Twój kraj podjął konkretne działania w kierunku podnoszenia świadomości o ważności
101
EURAC –
ochrony i zrównoważonego rozowju Karpat? Proszę podać szczegóły
Jednostki rządowe na szczeblu regionalnym udostępniają tego typu informacje. Kilka organizacji
pozarządowych jest aktywnych na szczeblu regionalnym w Karpatach..
Na poziomie krajowym uznaje się, że konwencja jest ważna. Pierwsze opracowanie zostało
sporządzone przez UNEP/GRID w Warszawie.
9.
Które z poniższych środków zostały wykorzystane w celu promowania wiedzy o regionie Karpat?
Środki
Rozpowszechnianie książek i publikacji
dotyczących aspektów środowiska w
Karpatach
Kontakt za pomocą mediów
Konferencje i spotkania publiczne
Edukacja i szkolenia
TAK, opracowania w formie raportów
TAK, rządowe strony internetowe
TAK, konferencje Parków Nardodwych i promujące
produkty lokalne
TAK, w ramach ogólnej strategii narodowej i
programów edukacji ekologicznej
Inne
10.
Proszę opisać znaczenie edukacji ekologicznej w całym systemie edukacyjnym w Twoim kraju
W krajowym systemie edukacji więcej miejsca poświęcone jest dla edukacji geograficznej i
biologicznej niż dla edukacji ekologicznej.
11.
Proszę opisać główne instutucje edukacyjne i centra naukowe związane z temetyka Konwencji w
twoim kraju.
Polska Akademia Nauk posiada ośrodki badawcze zlokalizowane na terenie Karpat, zajmujące się tymi
tematami. Parki Narodowe znajdujące się na tym obszarze prowadzą działalność edukacyjną związaną
również z tymi zagadnieniami.
12.
Several NGOs and civil society organisations undertake action relating to the Convention, the main
102
EURAC –
ones include :
Kilka organizacji pozarządowych i organizacji społecznych podejmują działania zgodne z konwencją,
m.in.:
Stowarzyszenie Partnerstwo dla Środowiska prowadzi kilka projektów, których celem jest promocja
Karpat poprzez rozwój produktów regionalnych, ekoturystyki i całego regionu.
Stowarzyszenie Ekopsychologia zorganizowała ze wsparciem Instytutu Psychologii Stosowanej (UJ)
konferencję „Karpaty i inne Euroregiony-postawy psychologiczne wobec ochrony środowiska”
promującą m.in. region karpacki.
ANPED zainicjował projekt, który ma za zadanie wzmocnić udział społeczeństwa w trakcie wdrażania
konwencji. W ramach projektu odbędzie się kilka spotkań, by określić priorytety przy wdrażaniu
konwencji i by ułatwić uczestnictwo wielu stronom.
13.
Które z poniższych środków sąbrane pod uwagę w działania w zakresie edukacji w regionach
górskich?
Środki
Podstawowe zaopatrzenie szkolnictwa i edukacji
Dostępność możliwości odbycia zdecentralizowanych szkoleń
Prezentacja informacji związanych z tematyką Karpat w szkolnictwie i edukacji
Programy edukacyjne i szkoleniowe dla zawodów górskich
Inne
14.
T
T
T
T
Czy Twój kraj współpracuje z innym krajami i organizacjami międzynarodowymi w zakresie
edukacji i świadomości społecznej?
W przeszłości przeprowadzono karpacki projekt Most, w celu wsparcia współpracy pomiędzy szkołami
w Polsce, Ukrainie i Słowacji.
CERI, inicjatywa WWF w ramach programu Dunaj-Karpaty (Danube Carpathian Programme) ma
rozwinąć świadomość społeczną i edukację w krajach regionu karpackiego.
.
15.
Jakie są główne źródła finansowania edukacji skierowanej na ochronę i zrównoważony rozwój
Karpat w Twoim kraju
103
EURAC –
Zewnętrznym źródłem finansowania jest głównie Unia Europejska, międzynarodowe fundusze
pomocowe oraz wsparcie zagranicznych rządów. Do wewnętrznych źródeł finansowania należy budżet
krajowy, środki pochodzące z opłat środowiskowych i różnych funduszy i sponsorów skierowanych do
trzeciego sektora.
16.
Proszę podać szczegóły nt. uczestnictwa Twojego kraju w odpowiednich inicjatywach
(globalnych, reginalnych, subregionalnych)
Regionalne Centra Edukacji Ekologicznej, Narodowy Fundusz, Wojewódzki Fundusz Ochrony
Środowiska, Ministerstwo Edukacji, oraz wiele organizacji pozarządowych prowadzą projekty
edukacyjne i szkoleniowe w celu rozwoju edukacji.
17.
Proszę pokrótce opisać osiągnięcia i przeszkody w tej dziedzinie w Karpatach w Twoim kraju
Główne osiągnięcia w dziedzinie edukacji ekologicznej:
- względnie wysoki poziom wiedzy ogólnej o środowisku
- przyroda polska jest uważana jako atrakcyjna i ważna
- przebywanie w naturze jest bardzo popularnym sposobem na spędzenie czasu wolnego i jest
dostępnych wiele informacji na ten temat
- istnieje długa tradycja “zielonych szkół”, na których dzieci poznają przyrodę i uprawiają sporty.
W trakcie edukacji szkolnej głównie w tej formie rekreacji mogą doświadczyć przyrody.
Główne przeszkody w dziedzinie edukacji ekologicznej:
- polski system edukacyjny jest ogólny, a na poziomie regionalnym nie dotyczy regionalnych
ekosystemów
- zawód nauczyciela nie posiada wysokiej rangi w społeczeństwie
- polski system edukacyjny jest bardzo naukowy, oparty na faktach i wiedzy; mniejsza waga
przywiązywana jest do zdobywania wiedzy w sposób aktywny, rozwijania umiejętności uczenia
się, poznawania sposobów myślenia i praktycznego zastosowania wiedzy.
104
EURAC –
Literatura
Głowaciński Z. 1995. Strategia ochronna i gospodarka zasobami faunistycznymi w Bieszczadach
Polskich. W: Ekologiczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Karpat PołudniowoWschodnich (red. B. Smyk, J. Żmija). Wyd. CEEW - Krosno, s. 30-44. (Conservation strategy and
management of faunistic resources in the Polish Bieszczady Mts. In: Ecological and economic
conditions of the developement in the Eastern and Southern Carpathians)
Jakubiec Z. 2001. Niedźwiedź brunatny Ursus arctos L. w polskiej części Karpat [The brown bear
Ursus arctos L. in the polish part of the Carpathians]. Studia Naturae 47: 1-108.
Jendrośka J. (red.), 2001. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR) jako instrument
realizacji polityki ekologicznej. Uwarunkowania organizacyjne i prawne". Centrum Prawa
Ekologicznego, Wrocław.
Kondracki J. "Geografia regionalna Polski" - Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
Kassenberg A. 2002. Aspekty ekologiczne polityki transportowej. Biuletyn Zarządu Dróg i
Komunikacji we Wrocławiu, nr 20 (Ecological aspects of transport policy). In Polish.
Kassenberg A. i in. 2002. Ramowa strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Narodowego
Planu Rozwoju na lata 2004-2006. REC, Warszawa. (Framework strategic environmental assessement
of National Development Plan 2004-2006).
Klimkiewicz, M., 2000, Development of Trans-boundary Sustainable Tourism in the Carpathians: A
Case of the Eastern Carpathians Biosphere Reserve. [in:] J. Wyrzykowski (ed.) Conditions of the
Foreign Tourism Development in Central and Eastern Europe. Changes in model of tourism in the last
decade, University of Wrocław, Institute of Geography, Vol 6.
Klimkiewicz, M., 2002a, Sustainable Tourism Development in Mountain Regions: The Case of the
International East Carpathians Biosphere Reserve. Research Support Scheme, No 1741/1999, Prague
(Final Report, unpublished).
National Transport Policy for the period of 2006-2025. Ministry of Infrastructure. Approved by the
Council of Ministries on June 29th (english version is attached in pdf file).
Paulo A., MOścicki J., Gałaś A., 2002. Turystyczna erozja Tatr — Tourism-induced erosion of the
Tatra Mts. In: Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr (Changes of the nature environment of the
Tatra Mountains). Ed.: W. Borowiec [et al.] ; TPN ; PTPNoZ, Kraków, pp: 385–388.
105
EURAC –
Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010.
Rada Ministrów, Warszawa, grudzień 2002. (National ecological policy for 2003-2006 with
perspective on 2007-2010)
Polityka energetyczna państwa do 2025 roku. Ministerstwo Gospodarki i Pracy, 2005. The Energy
Policy of Poland until 2025.Ministry of Economy and Labour, 2005.
Program ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2005-2012. Kraków 2005.
Programme of environmental protection in Małopolskie Voivodship for 2005-2012.
Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do
roku 2015. Katowice 2001. Programme of Environmental Protection in Śląskie Voivodship until 2004
with perspective up to 2015.
Program wojewódzki rozwoju regionalnego Małopolski na lata 2004-2006. Kraków, marzec 2003.
Sejmik Wojewódzki. Małopolskie Voivodship programme of regional developement for 2004-2006.
Kraków, march 2003. Voivodship parliament.
Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010. Rada Ministrów,
Warszawa, listopad 2002. (Implementation program of the II National Ecological Policy for 2002-2010)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30.05.2003 w sprawie
szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii
oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. Dz.U. 2003, nr 104, poz.
971. The Ordinance of the Ministry of Economy, Labour and Social Policy from 30.05.2003 on the
obligation of buying the electricity and heat from renewable energy sources and electricity produced in
cogeneration with heat production (CHP).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 1998 r. w sprawie ewidencji i rejestru wykazów
zanieczyszczeń wprowadzonych do powietrza. (Dz.U. 1998, nr 102, poz. 647). The Ordinance of the
Council of the Ministries on the register of pollutants emitted to air. 05.08.1998.
Sektorowy Program operacyjny Transport na lata 2004-2006 (uzupełnienie programu). Ministerstwo
Infrastuktury, Warszawa, Marzec 2004. Sectoral Operational Programme Transport for years 20042006 (Programme Complement). Ministry of Infrastructure. Warsaw, March 2004. (English version
attached).
Sektorowy Program operacyjny Transport na lata 2004-2006. Ministerstwo Infrastuktury, Warszawa,
Grudzień 2003. Sectoral Operational Programme Transport for years 2004-2006. Ministry of
Infrastructure. Warsaw, December 2003. (English version attached).
Strategia rozwoju energetyki odnawialnej. Ministerstwo Środowiska 2000. The strategy for the
106
EURAC –
development of renewable energy system. Ministry of Environment.
Strategia rozwoju transportu na lata 2007-2013. Projekt do konsultacji społecznych i środowiskowych.
Ministerstwo Infrastruktury, 12.12.2004. (Strategy of transport development for the period of 20072013. Project released by the Ministry of Infrastructure on 12.12.2004 for public consulting).
Strategia rozwoju transportu w latach 2004-2006. Do wykorzystania środków z Funduszu Spójności
UE. Departament Rozwoju Transportu, Ministerstwo Infrastruktury. (Strategy of Transport
Development in 2004-2006 for usage of EU Cohesion Fund)
Strategia rozwoju województwa małopolskiego na lata 2007-2013 „Małopolska 2015”. Projekt z
22.09.2005. Małopolski urząd marszałkowski. The Małopolskie voivodship strategy for 2007-2013.
Project from 22.09.2005. Office of voivodhip Marschall.
Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020. Projekt. Rzeszów 2005. The
development strategy of Podkarpackie Voivodship for 2007-2020. Project.
The problems of sustainable tourism in the Carpathians were disused also in numerous publications and
conferences, e.g.:
The trans-European transport network. EC, DG Energy and Transport. Memo. Updated 21 June 2005.
Transport situation and emerging development trends, Poland 2003. Note for UNECE by Department
of European Integration and International Cooperation, Ministry of Infrastructure.
Transport situation in Poland in 2004. Data
http://www.unece.org/trans/doc/transsitdocs/2004poland.pdf
published
on
UNECE
website:
Turystyka w planowaniu rozwoju obszarów wiejskich strefy górskiej : szkolenie, Krynica 23-25
listopada 2000. (Tourism in planning of rural development in the mountain areas. Centrum Edukacji
Kadr Turystycznych; Federacja Związków Gmin i Powiatów RP, Instytut Turystyki. Oddział w
Krakowie.
Ustawa o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych z dnia 28 października 2002. Dz.U. nr 199,
poz. 1671, z późn. zm. The Act on the Road Transport of Hazardous Goods. 28.10.2002.
Ustawa o przewozie koleją towarów niebezpiecznych z dnia 31 marca 2004. Dz.U 2004, nr 97, poz.
962. The Act on the Rail Transport of Hazardous Goods, 31.03.2004.
Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001. Dz. U. 2001, nr 125, poz. 1371 z późn. zm.
The Act on Road Transport, 6. 09.2001.
107
EURAC –
Ustawa o transporcie kolejowym z dnia 28 marca 2003. Dz.U. 2003, nr 86, poz. 789 z późn. zm. The
Act on Rail Transport, 28.03.2003.
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 - Prawo energetyczne. Dz.U. 2003, nr 153, poz. 1504 z późn zm. The
Act on 10.04.1997 – The Energy Law.
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. z dnia 17 maja 2000 r.). The
Act on international agreements.
Witkowski Z., Michalik S., Łajczak A. 1996. Tourism and skiing on Pilsko Mt. in Żywiecki Landscape
Park (Poland): Resolving conflict between nature conservation and public access. Mat. z Seminar.
NATO Advanced Research Workshop on “Contribution on National Parks and Protected Areas to
Heritage Conservation, Tourism Sustainable Development", Kraków 26-30.08.1996.
Wstępny Program Operacyjny Konkurencyjność Transportu. Ministerstwo Infrastruktury. Wersja z
31.08.2005. Preliminary Transport Competitiveness Operational Programme. Ministry of
Infrastructure. Version 31.08.2005.
Wyrzykowski J., 2002. Problems of the development of ecotourism with special emphasis on mountain
areas, in: Conditions of the foreign tourism development in Central and Eastern Europe. Vol.7 ., Papers
presented at the 7th International Seminar , Wrocław-Leśna, Poland, Sept. 19-21, 2002.
Założenia polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa do 2020 roku. Dokument
przyjęty przez Radę Ministrów 14.12.2004. The guidelines for the policy of science, technology and
innovation of Poland until 2020. Document adopted by the Council of Ministies on 14.12.2004.
1
Kondracki J. 1988. Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa. Physical Geography of Poland.
The Status of the Carpathians. A report developed as a part of The Carpathian Ecoregion Initiative. November 2001.
Published by WWF.
3
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. z dnia 17 maja 2000 r.). The Act on
international agreements.
4
Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010. Rada Ministrów, Warszawa, listopad 2002.
Implementation program of the II National Ecological Policy for 2002-2010.
5
Polska. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14.01.2003. Warszawa
2003. Poland, National Development Plan 2004-2006, The document adopted by the Council of the Ministries on
14.01.2003.
2
108
EURAC –
6
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 maja 1991 r. w sprawie polityki ekologicznej. Monitor Polski 1991,
nr 18 poz. 118. The Resolution of the Parliament of the Republic of Poland on the Ecological Policy, 10.05.1991.
7
II Polityka Ekologiczna Państwa, Rada Ministrów, Warszawa, 2000. II National Ecological Policy. Council of the
Ministries, 2000.
8
Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010. Rada Ministrów, Warszawa, listopad 2002.
Implementation program of the II National Ecological Policy for 2002-2010.
9
Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Rada Ministrów,
Warszawa, grudzień 2002. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r., M.P.18.06.2003. National
ecological policy for 2003-2006 with perspective on 2007-2010.Council of the Ministries, December 2002. Adopted by the
Parliament on 08.05.2003.
10
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań. Rada
Ministrów, Warszawa, 25 lutego 2003. National strategy for conservation and sustainable use of biodiversity with the
implementation programme. Council of the Ministries, 25.02.2003.
11
14.01.2003.
12
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006. Załącznik do rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2004. Dz.U. 2004, nr 166, poz. 1745. The Integrated Regional Operational Programme.
The annex to the Ordinance of the Ministry of Economy and Labour on 01.07.2004.
13
Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007-2013 (z elementami prognozy do roku 2020). Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, listopad 2004. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29.06.2005. The strategy of
rural and agricultural development for 2007-2013 (with prognosis till 2020). Ministry of Agriculture and Rural
Development, November 2004. The document adopted by the Council of the Ministries on 29.06.2005.
14
Ustawa o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich z 6.09.2001
15
Zarządzenie nr 107 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 września 2002 r. w sprawie Rady do Spraw Zrównoważonego
Rozwoju, M.P. nr 40, poz. 629. The Order of the Prime Minister of the Council of Sustainable Development.
16
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 września 1998 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia stałych
komitetów Rady Ministrów, Dz.U. nr 121, poz. 789. Ordinance of the Council of the Ministries on 15.09.1998 on the
standing committees of the Council of the Ministries.
17
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 października 2001 r. uchylające rozporządzenie w sprawie utworzenia stałych
komitetów Rady Ministrów, Dz. U. nr 126, poz. 1385. The Ordinance of the Council of the Ministries on 30.10.2001
abolishing the ordinance on the standing commeeties of the Council of the Ministries.
18
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz. U. 2003, nr 80, poz. 717. The Act
on the Spatial Planning and Development (adopted by the Parliament in 2003).
19
Koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych. Dokument
przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 5 października 1999. The concept of the Policy on the National Spatial Development
(adopted by the Council of the Ministries on 5.10.1999).
20
Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2001 r. o ogłoszeniu Koncepcji polityki przestrzennego
zagospodarowania kraju. M.P. 2001, nr 26, poz. 432. The resolution of the Prime Minister on the publishing of the Concept
of the Policy of the National Spatial Development, 26.07.2001.
21
Zaktualizowana koncepcja zagospodarowania przestrzennego kraju. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych,
październik 2005. The Updated Concept of National Spatial Development. Goverment Center of Strategic Studies, october
2005.
22
Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Budownictwa. Dokument
przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 28 grudnia 2000. The National Strategy of Regional Development for 2001-2006.
Ministry of Regional Development and Construction. The document approved by the Council of the Ministries on
28.12.2000.
109
EURAC –
23
Narodowa strategia rozwoju regionalnego na lata 2007-2013. Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Projekt przyjęty przez
Radę Ministrów 6 września 2005. The National Strategy of Regional Development for 2007-2013. Ministry of Economy and
Labour, The project approved by the Council of the Ministries on 6.09.2005.
24
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagpospodarowaniu przestrzennym. Dz. U. 2003, nr 80, poz. 717. The Act
on the Spatial Planning and Development (adopted by the Parliament in 2003).
25
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach. Dz.U, 2000, nr. 56, poz. 679 z późn. zm. The Act on Forests.
26
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz. U. 2001, nr 115, poz.1229. The Water Law.
27
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dz. U.1995, nr. 16, poz. 98. The Act on the
Protection of Forest and Agricultural Grounds.
28
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880. The Nature Conservation Act.
29
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. Dz. U. nr 61, poz. 627 z późn. zmianami. Environmental
protection act (adopted by Parliament in 2001).
30
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Dz. U. Nr 94, poz. 795. Ordinance
of Minister of Environment on the natural habitat types and species of plants and animal that should be protected by
designation of Natura 2000 sites
31
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000.
Dz. U. Nr 229, poz. 2313. The Ordinance of the Ministry of Environment on the Special Protection Areas in Natura 2000.
32
Biderman A.W., Łuszczek M. 2001. A socio-economic review on the sector of transport in the Carpathian region. Unpubl.
report.
33
Witkowski Z., Adamski P., Solarz W. 2000. The Carpathian Biodiversity Assessment – reconnaissance phase. Unpubl.
report.
34
Serafin R., Sendzimir J., Biderman A., Ruzicka T., Zaręba D. 2000. Processes to Promote Sustainable Developement and
its Links to Biodiversity. Unpubl. report.
35
Perzanowski K. 2001. Report of Mammal Co-ordinator. Unpubl. report.
36
Okarma H., Dovhanych Y, Findo S., Ionescu O., Koubek P., Szemethy L. 2000. Status of Carnivores in the Carpathians
(Brown Bear, Wolf, Lynx, Otter). Unpubl. report.
37
Niewiadomski Z., Zaręba D., Holt S. 2001. Model Project Area: The East Carpathians.
38
The Status of the Carpathians. A report developed as a part of The Carpathian Ecoregion Initiative. November 2001.
Published by WWF
39
Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Rada Ministrów,
Warszawa, grudzień 2002. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r., M.P.18.06.2003. National
ecological policy for 2003-2006 with perspective on 2007-2010.Council of the Ministries, December 2002. Adopted by the
Parliament on 08.05.2003
40
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań. Rada
Ministrów, Warszawa, 25 lutego 2003. National strategy for conservation and sustainable use of biodiversity with the
implementation programme. Council of the Ministries, 25.02.2003.
41
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880. The Nature Conservation Act.
42
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych
ochroną. Dz. U. Nr 168, poz. 1764. Ordinance of Minister of Environment on protection of wild plants species
43
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt
objętych ochroną. Dz. U. Nr 220, poz. 2237. Ordinance of Minister of Environment on protection of wild animal species.
44
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Dz. U. Nr 94, poz. 795. Ordinance
of Minister of Environment on the natural habitat types and species of plants and animal that should be protected by
designation of Natura 2000 sites
110
EURAC –
45
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. Dz. U. nr 61, poz. 627 z późn. zmianami. Environmental
protection act (adopted by Parliament in 2001).
46
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt. Dz. U. z dnia 23 września 1997 r.. Animal Protection Act (adopted
by parliament in 1997)
47
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach. Dz.U, 2000, nr. 56, poz. 679 z późn. zm. The Act on Forests.
48
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz. U. 2001, nr 115, poz.1229. The Water Law.
49
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz. U. Nr 80, poz. 717. The Act on
Planning and Spatial Development.
50
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dz. U.1995, nr. 16, poz. 98. The Act on the
Protection of Forest and Agricultural Grounds.
51
Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych. Dz. U. 2001, nr. 76, poz. 811. Act on
the Genetically Modified Organisms (adopted by the Parliament in 2001).
52
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. Dz. U. 1998, nr 91, poz. 576. The Act on the Voivodship
Self-Government.
53
The trans-European transport network. EC, DG Energy and Transport. Memo. Updated 21 June 2005.
54
14.01.2003.
55
Strategia rozwoju transportu na lata 2007-2013. Projekt do konsultacji społecznych i środowiskowych. Ministerstwo
Infrastruktury, 12.12.2004. Strategy of transport development for the period of 2007-2013. Project released by the Ministry
of Infrastructure on 12.12.2004 for public consulting.
56
Aitken G., Transue I. (eds.) 2004. Making EU Funds Work for People and the Environment. Case Studies from Eastern
and Central Europe. CEE Bankwatch and Friends of the Earth Europe. Available on-line at:
http://www.bankwatch.org/publications
Kassenberg A. i in. 2002. Ramowa strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Narodowego Planu Rozwoju na lata
2004-2006. REC, Warszawa. Framework strategic environmental assessement of National Development Plan 2004-2006.
111
EURAC –

Dział II. Szczegółowe aspekty Konwencji Karpackiej

Transkrypt

Podobne dokumenty

ACERT modelowy z języka JAPOŃSKIEGO – egzamin USTNY

kolorowanka Anioł 3

Karpaty łączą - mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania

Podanie o prace

Wersja w PDF

III Spotkanie Karpackiej Grupy Roboczej ds. Zrównoważonej Turystyki

Agencja interaktywna poszukuje osoby na stanowisko Web

Prawa dziecka

Akademickie Centrum Kultury TROPS