II. NAUKA O PRZESTĘPSTWIE §7. Ogólne pojęcie

Prawo karne – notatki.
Adriana Palczewska
II.
NAUKA O PRZESTĘPSTWIE
§7. Ogólne pojęcie przestępstwa
PRZESTĘPSTWO - czyn człowieka, zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek,
zagrożony karą powyżej 1 miesiąca pozbawienia wolności, 1 miesiąca ograniczenia wolności lub 30 stawek
dziennych grzywny, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy
Czyn człowieka – podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna. Wyjątki od tej zasady określa
Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
Czyn w rozumieniu prawa karnego – zewnętrzne zachowanie zależne od woli człowieka (czyli działanie pod
wpływem przymusu bezwzględnego (vis absoluta) nie jest czynem, natomiast działanie pod wpływem przymusu
względnego (vis complusiva) jest czynem, co nie znaczy, że występuje odpowiedzialność karna)
Bezprawność czynu
 Z reguły czyn wypełniający znamiona określonego typu przestępstwa jest bezprawny, jednak w
wyjątkowych okolicznościach może nastąpić wyłączenie bezprawności czynu (np. gdy ktoś narusza
nietykalność osobistą innej osoby w ramach obrony koniecznej – obezwładniając napastnika)
Wina





Personalna zarzucalność popełnionego czynu, której granice określa ustawa, ustanawiając przesłanki
winy i wskazując okoliczności wyłączające winę
Teorie winy: psychologiczna, normatywna, kompleksowa
Przesłanki winy: strona podmiotowa przestępstwa, wiek
Przesłanki negatywne (okoliczności wyłączające winę): niepoczytalność sprawcy (art. 31 KK), błąd
(art.28-30 KK), działanie na rozkaz (art.318 KK), stan wyższej konieczności (art. 26§2 KK)
Art.31§3 KK jest wyjątkiem od zasady winy – osoba odurzona jest de facto niepoczytalna, ale jej czyn
traktuje się jako zawiniony
Społeczna szkodliwość czynu
 Art. 1§2 KK – przy znikomej szkodliwości społecznej nie ma przestępstwa
 Oportunizm – decyzja o odmowie wszczęcia postępowania zależy od organów procesowych (np. gdy
koszty procesu są wyższe niż straty poniesione w wyniku przestępstwa)
 Legalizm – organy procesowe są zobowiązane do wszczęcia postępowania. Później można je
umorzyć, np. ze względu na znikomą szkodliwość społeczną
 Definicje przestępstwa: formalne i materialne. Formalne są ograniczone do wskazania znamion, w
materialnych poza znamionami występują cechy, które były powodem uznania czynu za
przestępstwo przez ustawę (no. Społeczna szkodliwość)
 Kryteria społecznej szkodliwości – art. 115§2 KK, jest to katalog zamknięty
Przesłanki przedmiotowe: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary szkody, sposób i okoliczności
popełnienia czynu
Przesłanki podmiotowe: waga naruszonych obowiązków, naruszone reguły słuszności i stopień ich naruszenia,
zamiar, motywacja. (zamiar rozważamy tylko wtedy, kiedy jest możliwość popełnienia przestępstwa w różnych
zamiarach. Np. kradzież można popełnić tylko w jednym zamiarze)
KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW
1. Ze względu na wagę przestępstwa
 Zbrodnie
Zagrożone karą nie niższą niż 3 lata pozbawienia wolności lub karą surowszą art.7§2 KK.
Wartość kary wskazanej w definicji zbrodni odnosi się do minimalnej dolnej granicy
ustawowego zagrożenia, czyli np. przestępstwo zagrożone karą od 2 do 4 lat pozbawienia
wolności będzie występkiem, a nie zbrodnią.
Pierwszą instancją dla zbrodni jest zawsze sąd okręgowy.
 Występki
Zagrożone karą powyżej 1 miesiąca pozbawienia/ograniczenia wolności lub powyżej 30
stawek dziennych grzywny.
Art. 7§3 a art. 33§1 KK: wartości kar, wskazane przy definicji występku, odnoszą się do
minimalnej górnej granicy ustawowego zagrożenia.
Dla występków pierwszą instancją może być sąd rejonowy lub okręgowy.
CZYN PRZEPOŁOWIONY – w zależności od wartości są przestępstwami lub wykroczeniami
czyn
wartość graniczna
Kodeks Wykroczeń
kradzież
250 zł
art. 119
przywłaszczenie
250 zł
art. 119
niszczenie mienia
250 zł
art. 124
wyrąb drzewa w lesie
75 zł
art. 120
kradzież drzewa z lasu
75 zł
art. 120
paserstwo
250 zł
art. 122





Kodeks Karny
art. 278
art. 284
art. 288
art. 290
art. 278
art. 291 – 292
Kradzież z włamaniem NIEZALEŻNIE OD WARTOŚCI jest zawsze przestępstwem
Kradzież z włamaniem zawsze wiąże się ze zniszczeniem mienia i traktuje się to jak jedno przestępstwo, nie stawia się osobnego
zarzutu zniszczenia mienia
Przywłaszczenie, w przeciwieństwie do kradzieży, jest pozbawione elementu zaboru (rzecz ruchoma została uzyskana legalnie,
ale nie nastąpił zwrot w terminie)
!!! art. 148 KW (wyrąb i kradzież gałęzi z lasu) NIE JEST PRZEPOŁOWIONY – b. częsty kazus na egzaminie na aplikację
Paserstwo – jeżeli konsument ma prawo przypuszczać, że przedmiot mógł być kradziony, to odpowiada za paserstwo (dotyczy
to też np. podejrzanie tanich przedmiotów na allegro)
2. Ze względu na formę winy
 Umyślne
Zbrodnia może być popełniona wyłącznie umyślnie
 Nieumyślne
Występki mogą być nieumyślne, ale wówczas jest to wyraźnie wskazane w ustawie
3. Ze względu na formę czynu
 Z działania
np. zgwałcenie (art.197 KK)
 Z zaniechania
np. nieudzielenie pomocy (art. 162 KK)
!!! istnieją takie przestępstwa, które można popełnić zarówno przez działanie, jak i przez
zaniechanie (np. składanie fałszywych zeznań, zabójstwo)
2
4. Ze względu na skutek
 Materialne (skutkowe)
Takie przestępstwa, w przypadku których w znamionach występuje skutek – zmiana w
świecie zewnętrznym, która da się oddzielić od samego zachowania; np. uszkodzenie rzeczy,
uszczerbek na zdrowiu, bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia.
 Formalne (bezskutkowe)
Przestępstwa polegające po prostu na określonym zachowaniu, skutku nie ma w
znamionach; np. nieudzielenie pomocy, składanie fałszywych zeznań.
5. Ze względu na typ przestępstwa
 Typ podstawowy
np. zabójstwo (art. 148§1 KK)
 Typ kwalifikowany
np. zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem (art. 148§2 KK)
 Typ uprzywilejowany
np. zabójstwo w afekcie (art. 148§4 KK)
6. Ze względu na tryb ścigania
 Publicznoskargowe
Postępowanie toczy się z urzędu. Ściganiem zajmuje się oskarżyciel publiczny – prokurator,
który prowadzi postępowanie przygotowawcze, sporządza akt oskarżenia i wykonuje
czynności oskarżyciela przed sądem.
 Prywatnoskargowe
Zniesławienie (art. 212 KK), zniewaga (art. 216 KK), naruszenie nietykalności cielesnej (art.
217 KK), lekki uszczerbek na zdrowiu (art. 157§2-3 KK). Ściganie zależy od decyzji
poszkodowanego, który jest jednocześnie oskarżycielem prywatnym i samodzielnie/przez
pełnomocnika wnosi akt oskarżenia oraz popiera oskarżenie przed sądem. W wyjątkowych
sytuacjach, ze względu na interes społeczny, prokurator może sam wszcząć postępowanie w
takiej sprawie bądź przyłączyć się do postępowania wszczętego przez poszkodowanego.
Wówczas postępowanie toczy się z urzędu (art. 60 KPK)
ZNIESŁAWIENIE/POMÓWIENIE
odwrócony ciężar dowodu (onus probandi) – to zniesławiający musi udowodnić, że mówił prawdę
art. 213§1 – w przypadku wypowiedzi niepublicznych: prawda nigdy nie jest pomówieniem
art.213§2 – prawda ogłoszona publicznie nie jest pomówieniem, gdy dotyczy osób pełniących funkcje
publiczne lub gdy służy obronie społecznie uzasadnionego interesu.
Jeżeli pomówienie dotyczy życia prywatnego w/w osoby, wówczas informacji prawdziwej nie uznaje
się za pomówienie tylko jeżeli zostaje ujawniona, żeby zapobiec niebezpieczeństwu lub demoralizacji
ZNIEWAGA - słowem lub gestem, znieważenie należy odnieść do konkretnej sytuacji
NARUSZENIE NIETYKALNOŚCI CIELESNEJ – tylko jeżeli nie zostały żadne ślady w postaci siniaków itp.
LEKKI USZCZERBEK NA ZDROWIU – do 7 dni kontuzji, zawsze sąd powołuje biegłego do sprawdzenia
stopnia uszczerbku
3
Przestępstwa wnioskowe (np. zgwałcenie, kradzież na szkodę osoby najbliższej) – należą do PRZESTĘPSTW
PUBLICZNOSKARGOWYCH. Złożenie wniosku jest tylko warunkiem wszczęcia postępowania, które później
prowadzi już prokurator jako oskarżyciel publiczny.
SPRAWY Z OSKARŻENIA PUBLICZNEGO
ŚCIGANE Z URZĘDU
Większość spraw w KK, jeśli
w artykule nie ma wskazania
o innym trybie ścigania
WNIOSKOWE
WZGLĘDNIE WNIOSKOWE
Musi być spełniony warunek do
wniosku. Gdy warunek nie jest
spełniony, przestępstwo jest
ścigane z urzędu.
Np. art. 278§4, 284, 286, 296§4 KK
BEZWZGLĘDNIE WNIOSKOWE
Zawsze do wszczęcia i
prowadzenia postępowania jest
wymagany wniosek. W braku
wniosku postępowania nie
wszczyna się, a wszczęte umarza.
Wniosek można wycofać do czasu
rozpoczęcia przewodu (odczytania
aktu oskarżenia).
!!! przy gwałcie wniosku nie
można wycofać
Np. art. 192, 197, 288 KK
OSOBA NAJBLIŻSZA (art. 115§11 KK):





małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba
pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu
powinowactwo – stosunek prawny, łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego
powinowactwo jest stosunkiem symetrycznym – tzn. jeżeli, zgodnie z definicją powinowactwa, mąż
mojej siostry jest dla mnie powinowatym, to ja dla niego też jestem
powinowactwo nie ustaje wraz z rozwodem, ale jedynie w sytuacji unieważnienia małżeństwa
wspólne pożycie: konserwatywni sędziowie SN uważają, że osoby pozostające w związkach
homoseksualnych nie są dla siebie nawzajem osobami najbliższymi,
4
§8. Struktura przestępstwa
II. PODMIOT PRZESTĘPSTWA





podmiotem przestępstwa może być osoba fizyczna, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 lat
(art. 10§1 KK)
WYJĄTEK I: odpowiedzialność karną może ponieść nieletni, który ukończył 15 lat w chwili popełnienia
czynu. Dotyczy to zamkniętego katalogu przestępstw, ujętego w art. 10§2 KK. Dodatkowo, muszą
zostać spełnione następujące przesłanki: nieletni powyżej 15 r.ż. może odpowiadać na gruncie KK,
jeżeli przemawiają za tym okoliczności sprawy, właściwości i warunki osobiste sprawcy, stopień
rozwoju sprawcy oraz gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze i poprawcze okazały się
nieskuteczne.
Kara wobec nieletniego nie może przekroczyć 2/3 ustawowego górnego zagrożenia, przewidzianego
w KK za dane przestępstwo (art. 10§3 KK)
WYJĄTEK II: w osoba w wieku 17-18 lat może być potraktowana jako nieletni (sądzona na gruncie
NielU), jeżeli popełniła występek oraz jeżeli przemawiają za tym okoliczności sprawy, właściwości i
warunki osobiste sprawcy, stopień rozwoju sprawcy. (art.10§4 KK)
Sprawca młodociany (art. 115§10 KK) - szczególna kategoria sprawcy dorosłego. Osoba, która nie
ukończyła 21 lat w czasie popełnienia czynu ani 24 lat w chwili orzekania w I instancji. Kara wobec
takiej osoby ma mieć wymiar wychowawczy, szersze możliwości zastosowania nadzwyczajnego
złagodzenia kary

NIELETNI – definicja wg NielU:
1. Osoby do lat 18, wobec których stosuje się środki wychowawcze w związku z ich demoralizacją
2. Osoby w wieku 13-17 lat, wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne, wypełniające
znamiona przestępstw lub niektórych wykroczeń
3. Osoby, wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze, są określane
jako nieletni do czasu ukończenia 21 lat.

CZYN KARALNY – definicja wg NielU:
 Popełniony przez osobę w wieku 13-17 lat
 Wypełniający znamiona przestępstw lub niektórych wykroczeń

ŚRODKI WYCHOWAWCZE:
 Upomnienie
 Zobowiązanie do określonego postępowania
 Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna
 Nadzór kuratora
 Umieszczenie w rodzinie zastępczej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym
ośrodku socjoterapii albo w ośrodku szkolno-wychowawczym
 Teoretycznie wszystkie środki, wskazane w art. 6 NielU, można zastosować do osób do 21 lat, w
praktyce stosowanie większości z nich ogranicza się do osób > 18 lat (art. 73 NielU)

ŚRODEK LECZNICZO-WYCHOWAWCZY:
Umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub innym zakładzie leczniczym. Stosowane w razie
stwierdzenia niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności
psychicznych bądź nałogowego używania alkoholu i innych środków odurzających.
5

UMIESZCZENIE W ZAKŁADZIE POPRAWCZYM:
Tylko w razie popełnienia przez nieletniego (13-17 lat) czynu wypełniającego znamiona
przestępstwa, jeżeli jednocześnie zachodzi wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz
przemawiają za tym okoliczności i charakter czynu lub nieskuteczność zastosowanych dotychczas
środków.

Na gruncie NielU można prowadzić 2 rodzaje postępowań:
a. postępowanie w przedmiocie zapobiegania i zwalczania demoralizacji – wobec osób do 18
lat, stosuje się wówczas środki wychowawcze lub lecznicze, a samo postępowanie jest
odformalizowane i ma postać rozmowy sędziego z nieletnim
!!! w stosunku do osób poniżej 13 lat, można zastosować wyłącznie ten tryb postępowania
b. postępowanie o czyn karalny – w rozumieniu NielU czynem karalnym jest każde
przestępstwo i niektóre wykroczenia. Takie postępowanie prowadzi się wobec osób w wieku
13-17 lat i stosuje się wobec nich środki wychowawcze, lecznicze lub środek poprawczy.

Art. 13 NielU: w przypadku czynów karalnych wypełniających znamiona przestępstw, popełnionych w
wieku 13-17 lat, jeżeli orzekanie nastąpiło po ukończeniu przez sprawcę 18 lat, stosuje się środek
poprawczy max. do 21 r.ż. lub orzeka się karę na podstawie KK, z zastosowaniem maksymalnego
złagodzenia kary

Art. 94 NielU: w przypadku czynów karalnych wypełniających znamiona przestępstw, popełnionych w
wieku 13-17 lat, jeżeli orzekanie nastąpiło przed ukończeniem przez sprawcę 18 lat, ale nie
rozpoczęto wykonywania przed ukończeniem przez sprawcę 18 lat – stosuje się środek poprawczy
maksymalnie do ukończenia przez sprawcę 21 lat lub uznaje się orzeczenie środka poprawczego za
niebyłe i orzeka się karę na podstawie KK, z zastosowaniem maksymalnego złagodzenia kary, przy
czym kara z KK musi się skończyć przed ukończeniem przez sprawcę 21 lat


Decyzję o tym, czy osoba powyżej 15 lat będzie odpowiadać na gruncie KK, podejmuje sąd rodzinny
Decyzję o zastosowaniu NielU wobec osoby w wieku 17-18 lat (art.10§4 KK) podejmuje właściwy sąd
karny
Okoliczności sprawy (art. 10 KK) to pojęcie szersze niż okoliczności czynu (art. 10 NielU)
Art. 54§2 nie koresponduje z art. 10§3 KK – jak wyliczyć 2/3 z dożywocia, jeżeli nieletni popełnił
zabójstwo kwalifikowane? Zgodnie z orzeczeniem SN, nieletniemu można orzec karę najwyżej 25 lat
pozbawienia wolności, nie można orzec dożywocia.


PRZESTĘPSTWA
podział ze względu na podmiot
INDYWIDUALNE
Znamię podmiotu jest określone przez użycie dodatkowej cechy
POWSZECHNE
Ich podmiotem może być każda osoba
fizyczna, która osiągnęła określony wiek
WŁAŚCIWE
NIEWŁAŚCIWE
Szczególna cecha podmiotu decyduje o bycie
przestępstwa, np. odmowa wykonania
rozkazu
Np. art.161, 206, 288 KK
Cecha podmiotu decyduje o stworzeniu
uprzywilejowanego lub kwalifikowanego
typu przestępstwa. Te przestępstwa mają
swoje odpowiedniki wśród przestępstw
powszechnych
Np. art.149, 160§2, 197§3 KK
6
III. STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA
Na stronę przedmiotową składają się:
 czyn sprawcy – niezbędny element każdego przestępstwa, opisywany przy pomocy znamienia






czasownikowego („zabija”)
skutek czynu – jest niezbędnym znamieniem tylko przy przestępstwach materialnych
czas i miejsce czynu – w większości typów przestępstw czas i miejsce nie należą do znamion, tzn. są
okolicznościami obojętnymi dla bytu przestępstwa
sposób popełnienia czynu – często zalicza się do znamion; np. „przemocą, groźbą bezprawną lub
podstępem” (art.197 KK)
sytuacja – rzadko zaliczana do znamion, np. „będąc pozbawionym wolności” (art. 242 KK)
przedmiot wykonawczy – przedmiot materialny, którym dokonuje się danego przestępstwa. Bywa wskazany
w znamionach
fakt, ze jakiś element nie jest wskazany w znamionach przestępstwa, nie znaczy, że ten element nie
będzie miał znaczenia przy wyrokowaniu. Oznacza to po prostu, że dany element nie jest konieczny
do tego, żeby uznać określony czyn za przestępstwo.
IV. FORMY CZYNU
1) Przestępstwa trwałe, np. nielegalne posiadanie broni (art. 263 KK). Prawomocny wyrok przerywa
przestępstwo trwałe.
2) Przestępstwa wieloosobowe: udział w bójce lub pobiciu (art.158 KK), udział w zbiegowisku (art.254 KK)
3) Przestępstwa wieloczynowe, np. rozpijanie małoletniego (art.208 KK), znęcanie się (art.207 KK)
V. PRZESTĘPSTWA Z ZANIECHANIA
FORMALNE
MATERIALNE
Niepodjęcie przez sprawcę działania, do którego
był zobowiązany.
Spowodowanie przez sprawcę określonego skutku przez
niepodjęcie działania
Źródłem obowiązku jest ustawa karna – przepis,
przewidując karę za zaniechanie działania, jest
źródłem obowiązku jego wykonania
Źródłem obowiązku jest ustawa, umowa (nawet
nieformalna)lub przyjęcie określonej funkcjiart. 2 KK.
Źródłem odpowiedzialności może być tylko obowiązek
prawny, który czyni zobowiązanego gwarantem
nienastąpienia pewnego skutku.
Gwarant – szczególne zobowiązanie prawne, wyraźnie
ukierunkowane na zapobieżenie skutkowi, którego
spowodowanie wypełnia znamiona określonego przestępstwa
Przestępstwa z zaniechania mogą być popełnione tylko przez określony krąg osób (szczególna cecha
podmiotu: bycie zobowiązanym do określonego działania)  przestępstwa indywidualne właściwe
7
VI. SKUTEK CZYNU. ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY.
1. Teoria ekwiwalencji (równowartości warunków)
Przyczyną każdego skutku jest suma warunków koniecznych do jego nastąpienia. Jeżeli skutek nie
nastąpiłby bez zaistnienia konkretnego warunku, to warunek taki jest warunkiem koniecznym.
Wszystkie warunki konieczne są równej wartości.
Np. na kolizję dwóch samochodów miało wpływ: przekroczenie prędkości przez kierowcę A, zbyt późne
wyjechanie z domu przez kierowcę B, śliska jezdnia itd.
2. Teoria adekwatnego związku przyczynowego
Dla uznania danego skutku za przyczynę przestępstwa konieczne jest, by określony skutek był
normalnym, typowym następstwem takiego zachowania się.
Np. męża, który wysłał żonę w podróż samolotem, marząc o tym, by zginęła w katastrofie, nie można
oskarżyć o zabójstwo nawet jeżeli katastrofa rzeczywiście się wydarzy, bo śmierć w katastrofie nie jest
normalnym, typowym następstwem wysłania kogoś w podróż samolotem.
3. Teoria relewancji
Związek przyczynowy można ujmować szeroko, ale prawo karne dokonuje selekcji poprzez
odpowiednie formułowanie przepisów. Nie każde spowodowanie skutku i związek przyczynowy jest
istotny dla odpowiedzialności karnej
Np. w powyższej sytuacji z samolotem zachodzi związek przyczynowy, ale jest on nierelewantny z
punktu widzenia art.148§1 KK.
4. Obiektywne przypisanie skutku
Przypisanie skutku sprawcy może nastąpić tylko wtedy, gdy dany skutek urzeczywistnił stworzone
przez sprawcę niebezpieczeństwo
5. Przyczynowość zaniechania – zaniechanie wywołuje skutek.
Brak przyczynowości zaniechania – zaniechanie nie przerwało toczącego się związku przyczynowego,
sprawca odpowiada za jego nieprzerwanie (niezapobieżenie następstwom)
VII.
STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA
Strona podmiotowa (subiektywna) – zjawiska psychiczne, które towarzyszą zewnętrznemu zachowaniu
sprawcy i wyrażają stosunek psychiczny sprawcy do czynu (umyślność/nieumyślność). Strona podmiotowa
jest najważniejszą przesłanką winy.
VIII.
FORMY WINY UMYŚLNEJ (art. 9§1 KK)
1) Zamiar bezpośredni (dolus directus)
 Sprawca, uświadamiając sobie, że wypełnia znamiona czynu zabronionego, chce jego
popełnienia
 Zamiar bezpośredni nagły a zamiar bezpośredni przemyślany
 Zamiar ogólny (dolus generalis) – sprawca nie precyzuje skutku, który chce wywołać. Ta
postać zamiaru nie mieści się w kategorii zamiaru bezpośredniego, ale sprawcy można
przypisać inną formę zawinienia (np. zamiar ewentualny)
 Art. 9§1 KK
8
2) Zamiar ewentualny (dolus eventualis)
 Sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i się na to godzi (wypełnienie
znamion czynu zabronionego jest „skutkiem ubocznym” działania, zaakceptowanym przez
sprawcę)
 Makarewicz: godzenie się na popełnienie czynu zabronionego to „wola warunkowa”, Wolter:
godzenie się jest równoznaczne z obojętnością (sprawca nie chce popełnić i nie chce nie
popełnić czynu)
 Art. 9§1 KK
3) *Zamiar niby – ewentualny (dolus quasi-eventualis)
 Odmiana zamiaru bezpośredniego
 Sprawca mimo braku pewności co do jednego ze znamion czynu zabronionego chce
zachowania się, objętego znamieniem czasownikowym
 Np. sprawca nie ma pewności co do tego, czy osoba, z którą uprawia seks, nie ukończyła 15
lat, ale dopuszcza taką możliwość i godzi się z nią
IX. PRZESTĘPSTWA KIERUNKOWE
CEL
np. art. 278 KK
MOTYW
POBUDKA
przeżycie psychiczne o charakterze intelektualnym
np. art. 194 KK
przeżycie psychiczne o charakterze emocjonalnym
np. art. 150 KK
Przestępstwa kierunkowe to takie przestępstwa, które mają w znamionach określony cel, motyw lub
pobudkę działania. Są to wyłącznie przestępstwa umyślne, mogą być popełnione tylko w zamiarze
bezpośrednim.
X. FORMY WINY NIEUMYŚLNEJ (art. 9§2 KK)
1) Lekkomyślność
 sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, ale niesłusznie przypuszcza,
że go uniknie
 różnica między lekkomyślnością a zamiarem ewentualnym: przypuszczenie sprawcy, że jego
działanie nie wypełni znamion czynu zabronionego (przy zamiarze ewentualnym sprawca
godzi się na taką ewentualność)
2) Niedbalstwo
 Sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, chociaż powinien ją
przewidzieć
 Świadome/nieświadome naruszenie reguł ostrożności wymaganej w danych okolicznościach
+ związek przyczynowy między tym naruszeniem a czynem zabronionym + realna możliwość
przewidywania ewentualności popełnienia czynu zabronionego
 !!! nie można nikomu przypisać przestępstwa nieumyślnego, jeżeli działał zgodnie z zasadami
ostrożności, wymaganymi w danej sytuacji
9
XI. WINA MIESZANA (culpa dolo exorta)  art. 9§3 KK



XII.
Część znamion objęta jest zamiarem sprawcy, a druga część tylko winą nieumyślną
Dotyczy tylko przestępstw umyślnych kwalifikowanych przez określone następstwo (np.
kwalifikowane typy udziału w bójce lub pobiciu – jeżeli następstwem bójki jest ciężki uszczerbek
na zdrowiu, to mamy do czynienia z typem kwalifikowanym)
Takie przestępstwa traktuje się jak przestępstwa umyślne
PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA
Strona przedmiotowa przestępstwa – te znamiona, które odnoszą się zawsze do czynu. Mogą odnosić się
również do skutku, miejsca i czasu popełnienia czynu, szczególnej sytuacji lub sposobu popełnienia czynu,
przedmiotu czynności wykonawczej.
Przedmiot przestępstwa – dobro prawne, które jest chronione przez poszczególne typy przestępstw
Przedmiot czynności wykonawczej – materia, na którą oddziałuje sprawca, popełniając przestępstwo (np. w
przypadku fałszerstwa, przedmiotem czynności wykonawczej jest fałszowany dokument, natomiast przedmiotem przestępstwa jest
wiarygodność dokumentów)
Przedmiot ochrony:
1. Ogólny
Taki, który jest chroniony przez każdy typ przestępstwa, np. ład społeczny albo sprawiedliwość
2. Rodzajowy
Wskazują na niego tytuły rozdziałów w KK oraz tytuły ustaw  jest to wskazówka interpretacyjna, rodzajowy
przedmiot ochrony określa reguły postępowania z chronionym dobrem w określonej sytuacji
3. Indywidualny
Przynależny do jednego przestępstwa, np. w przypadku kradzieży przedmiotem ochrony jest mienie ruchome (co
mieści się w szerszej kategorii rodzajowego przedmiotu ochrony – mienia)
Dany typ przestępstwa może mieć więcej niż jeden przedmiot ochrony, ale minimum jeden spośród
indywidualnych przedmiotów ochrony musi się mieścić w rodzajowym (główny + uboczne przedmioty ochrony).
Indywidualny przedmiot ochrony jest potrzebny do określania podobieństwa przestępstw (art. 115§3
KK). Podobieństwo przestępstw jest potrzebne do ustalania recydywy i odwieszania zawiasów.
Przestępstwa podobne to TYLKO te należące do tego samego rodzaju, pozostałe wymienione w art.
115 są uznawane za podobne. Spełnienie minimum jednej spośród trzech poniższych przesłanek
powoduje, że konkretne przestępstwa uznaje się za podobne.
a. Przestępstwa tego samego rodzaju:
 Z tego samego rozdziału KK (taki sam rodzajowy przedmiot ochrony)
 o takim samym indywidualnym przedmiocie ochrony (przynajmniej jeden z
wielu indywidualnych przedmiotów ochrony musi się zgadzać, ale nie musi
być to główny przedmiot ochrony, może być uboczny)  taką definicję
przestępstw tego samego rodzaju stosuje się w orzecznictwie
b. Przestępstwa popełnione przemocą lub groźbą użycia przemocy – chodzi tu o faktyczne
użycie przemocy, a nie o znamiona przestępstwa
c. Przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej – chodzi o intencje, a nie o
znamiona przestępstwa. Korzyść majątkowa niekoniecznie musi być dla sprawcy.
10
PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA PODMIOT PRZESTĘPSTWA:
1. Przestępstwa naruszające dobro prawne


Zawsze przestępstwa materialne (naruszenie dobra jest skutkiem)
Skutek musi być udowodniony w procesie karnym
2. Przestępstwa narażające dobro prawne na konkretne i bezpośrednie niebezpieczeństwo



np. art. 164§1 KK
to też są przestępstwa skutkowe
art. 158§1 KK
3. Przestępstwa narażające dobro prawne na abstrakcyjne niebezpieczeństwo




Nie bada się niebezpieczeństwa, ale stwierdza się, że statystycznie takie zachowanie jest
niebezpieczne, np. art. 200 KK
Skutku nie ma w znamionach i nie jest istotny dla przypisania odpowiedzialności karnej 
przestępstwa formalne
Skutek może mieć znaczenie dla wymiaru kary przy wyrokowaniu
Np. nielegalne posiadanie broni
§9. Formy popełnienia przestępstwa
FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA:
1. STADIALNE: przygotowanie, usiłowanie, dokonanie
2. ZJAWISKOWE: sprawstwo, podżeganie, pomocnictwo
FORMY STADIALNE
1. Przygotowanie
 Art. 16-17 KK
 Iter delicti – pochód przestępstwa: zamiarprzygotowanieusiłowaniedokonanie
 Od strony podmiotowej: w celu popełnienia czynu zabronionego (tylko zamiar bezpośredni)
 Od strony przedmiotowej: stwarzanie warunków, mających umożliwić usiłowanie (w
szczególności: wejście w porozumienie z inną osobą, przysposobienie środków itp.)
 Karalność przygotowania musi być expressis verbis wskazana w przepisie
 Art. 17 KK – dobrowolne odstąpienie od przygotowania. Organy sądowe muszą wiedzieć o
skutecznym odstąpieniu – zniszczenie środków lub, w przypadku działania w porozumieniu z
innymi, stworzenie istotnej przeszkody, np. poprzez doniesienie na policję; wszystkie istotne
czynności, które mają zapobiec przygotowaniu
 Przestępstwa z karalnym przygotowaniem:
 Wojna napastnicza (art. 117 KK)
 Ludobójstwo (art. 118 KK)
 Spisek (art. 127 KK)
 Zamach stanu (art. 128 KK)
 Szpiegostwo (art. 130 KK)
 Zamach terrorystyczny (art. 140 KK)
 Sprowadzenie katastrofy (art. 168 KK)
 Sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego (art. 168 KK)
 Przejęcie kontroli na statku (art. 168 KK)
11






Umieszczenie na statku przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu (art. 168 KK)
Sprowadzenie katastrofy w ruchu (art. 173 KK)
Branie lub przetrzymywanie zakładnika (art. 252 KK)
Podrobienie dokumentu (art. 270 KK)
Fałszowanie pieniędzy i papierów wartościowych (art. 310 KK)
Dezercja (art. 339 KK)
2. Usiłowanie
 Art. 13-15 KK
 Elementy konstytutywne usiłowania: zamiar popełnienia czynu zabronionego (str.
podmiotowa), bezpośrednie zmierzanie do dokonania (str. przedmiotowa), brak dokonania
 Usiłowanie udolne – istnieje obiektywna możliwość dokonania przestępstwa, ale z jakichś
przyczyn do dokonania nie doszło
 Usiłowanie nieudolne – dokonanie jest obiektywnie niemożliwe, a sprawca nie ma tego
świadomości. Takie usiłowanie jest karalne w dwóch przypadkach: gdy sprawca używa
niewłaściwego środka lub gdy brakuje przedmiotu czynności wykonawczej. Przy wymierzaniu
kary istnieje możliwość nadzwyczajnego złagodzenia – art. 14§2 KK
 De facto przy usiłowaniu nieudolnym sprawca jest karany za zły zamiar
 Usiłowanie w zamiarze ewentualnym – np. wrzucenie kogoś do wody w celu nauczenia go
pływania
 art. 14§1 KK – karalność usiłowania zwykłego jest karana w takich samych granicach jak
dokonanie, ale w praktyce usiłowanie jest karane łagodniej
 art. 15§1 KK – czynny żal skuteczny – dobrowolne odstąpienie od przestępstwa przed
realizacją skutku. Dobrowolność jest tylko wtedy, gdy kontynuowanie przestępstwa nie wiąże
się z negatywnymi konsekwencjami dla sprawcy.
 art. 15§2 KK – czynny żal nieskuteczny (gdy sprawcy nie udaje się zapobiec skutkowi czynu
zabronionego)
 w praktyce bardzo trudno jest odróżnić usiłowanie od przygotowania – kiedy kończy się
jedno, a zaczyna drugie? Są różne koncepcje:
 subiektywna – usiłowanie zaczyna się, gdy sprawca zwerbalizuje zamiar
 obiektywna – usiłowanie zaczyna się, kiedy rozpoczęło się dokonanie
 mieszana (dominuje w polskim orzecznictwie) – usiłowanie to coś więcej niż
stwarzanie warunków i coś mniej niż dokonanie, tzn. jedna czynność przed
dokonaniem
FORMY ZJAWISKOWE
1. SPRAWSTWO
SPRAWSTWO
JEDNOOSOBOWE
WIELOOSOBOWE
WSPÓŁSPRAWSTWO
12
SPRAWSTWO
KIEROWNICZE
SPRAWSTWO
POLECAJĄCE
WSPÓŁSPRAWSTWO :





działanie wspólnie (element obiektywny) i w porozumieniu (element subiektywny)
Przy współsprawstwie sprawcy dzielą się rolami w przestępstwie. Dopiero połączenie tych ról
pozwala na poprawną kwalifikację czynu. Np. kradzież (osoba I) + groźba (osoba II) = rozbój
Współsprawstwo przy przestępstwie nieumyślnym jest możliwe, można wspólnie świadomie
naruszyć reguły ostrożności
Współsprawstwo sukcesywne – ktoś się dołącza od pewnego etapu przestępstwa. Taka osoba nie
odpowiada za to, co się wydarzyło na poprzednim etapie
Jeżeli 3 osoby ukradły wspólnie odpowiednio: 1 000 000, 500 000, 2 000 – to i tak wszyscy razem
odpowiadają z art.294 KK
SPRAWSTWO KIEROWNICZE – Sprawca kierowniczy panuje nad przebiegiem akcji przestępczej, ale bardzo
często sam nie popełnia znamion przestępstwa („przestępstwo w białych rękawiczkach”)
SPRAWSTWO POLECAJĄCE – nie ma wymogu panowania polecającego nad przebiegiem przestępstwa, ale
wykonawca musi być uzależniony od tego, który poleca (np. narkoman od dealera, żołnierz od przełożonego)
SPRAWSTWO RÓWNOLEGŁE – jest wspólnota, brak porozumienia (np. dwie osoby niezależnie od siebie w
tym samym czasie obrabowują jeden sklep)
2. PODŻEGANIE




Art. 18§2 KK
Strona podmiotowa: chęć, by inna osoba dokonała przestępstwa (tylko zamiar bezpośredni)
Strona przedmiotowa: nakłanianie innej osoby do popełnienia przestępstwa, wzbudzanie
zamiaru
Podżeganie jest skutkowe (usiłowanie/dokonanie)
3. POMOCNICTWO
 Art. 18§3 KK
 Strona podmiotowa: zamiar, aby inna osoba dokonała przestępstwa (w każdym zamiarze)
 Strona przedmiotowa: ułatwienie dokonania przestępstwa
 Pomocnictwo fizyczne – np. dostarczenie narzędzi, pomocnictwo psychiczne – np.
utwierdzanie w zamiarze
 Pomocnictwo i podżeganie muszą być przed czynem lub maksymalnie w trakcie dokonania
 Pomocnictwo przez zaniechanie – np. kiedy strażnik opuszcza budkę świadomie na 5 minut,
żeby umożliwić złodziejowi kradzież
13
KARALNOŚĆ:
 Wszystkie rodzaje sprawstwa w tych samych granicach
 Art. 19§1-2, art. 22§1-2 KK – karalność podżegania i pomocnictwa
 Art. 20 KK – nieodpowiedzialność za ekscesy współdziałającego





Jak odróżnić pomocnika od współsprawcy? Np. gdy dwie osoby kogoś gwałcą, a trzecia pilnuje drzwi
– jest pomocnikiem, czy współsprawcą? Tak naprawdę nie ma to zasadniczego znaczenia, bo za
pomocnictwo jest taki sam wymiar kary (i sąd nie ma obowiązku nadzwyczajnego złagodzenia)
Teoria formalnoobiektywna – nacisk na to, czy sprawca wypełnił znamiona przestępstwa. Jak
wypełnił, to jest współsprawcą. Ale nie wiadomo, czy ma wypełnić wszystkie, czy tylko niektóre
znamiona. Ale gdyby miał wypełnić wszystkie, to kłóciłoby się to z definicją współsprawstwa. Raczej
nie stosuje się tej teorii
Teoria subiektywna – badanie animus auctoris (sprawca uważa czyn za swój). Najbardziej popularna
teoria
Teoria materialnoobiektywna – badanie zaangażowania sprawcy w przestępstwo, jak istotny był
wkład w przestępstwo? Teoria rzadko stosowana, bo jest ocenna i brak ustawowych kryteriów ocen
Teoria mieszana – autorstwa Gardockiego, połączenie dwóch pierwszych teorii: najpierw badamy,
czy osoba wypełniła znamiona. Jeśli wypełniła, jest współsprawcą. Jeśli nie wypełniła, to badamy
dalej – czy osoba uważała czyn za swój. Jeśli tak-współsprawstwo, jeśli nie – pomocnictwo.
Art. 21§1 KK– okoliczność osobista – np. wiek, recydywa itp. Cechy osobiste są albo nie są znamionami
przestępstwa, mogą mieć wpływ na złagodzenie lub zaostrzenie kary, cechy osobiste nie przenoszą się na
współsprawcę
21§2 KK – wyjątek od powyższej zasady : znamię będące cechą osobistą tworzy typ kwalifikowany. Przepis
odnosi się do współdziałających – gdy wiedzą o tej szczególnej cesze współdziałającego, to odpowiadają z
typu kwalifikowanego. Np. jeżeli ojciec idzie z sąsiadem na ryby i obaj wrzucają dziecko do wody, to sąsiad
też odp z art. 160§2.
21§3 KK– wobec sąsiada można nadzwyczajnie złagodzić karę (np. jak ma bardzo nieznaczną rolę w
przestępstwie)
Art. 24 KK – prowokacja – podżeganie kwalifikowane celem spowodowania post. Karnego przeciwko osobie
podżeganej. WYŁĄCZENIE art. 22 i 23 – ustawodawca b. negatywnie ocenia prowokację. Prowokator odp
zawsze tak, jakby prowokowany popełnił przestępstwo, w dodatku wyłączono czynny żal
Prawo do prowokacji mają różne służby mundurowe w różnym zakresie (Policja, CBA, Służba Celna).
Dozwolona prowokacja musi ZAWSZE WYNIKAĆ Z USTAWY. Muszą być enumeratywnie wyliczone
przestępstwa, do których prowokacja jest dozwolona, np. handel bronią, ludźmi, narkotykami. Prowokacja
jest możliwe WYŁĄCZNIE dla potwierdzenia wcześniej posiadanych informacji. Przekroczenie granic
prowokacji jest przestępstwem – art. 231 KK
Koncepcja owoców zatrutego drzewa (prawo anglosaskie) - dowód uzyskany nielegalnie nie może być
wykorzystany w postępowaniu. W Polsce nie ma tak szerokiego zakazu dowodowego, np. jak ktoś słucha
zeznań uzyskanych nielegalnie, to może później sam zeznawać (dowód pośredni)
14
§11. Kontratypy
OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE PRZESTĘPNOŚĆ
1. WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ (KONTRATYPY)





Kontratypy ustawowe: kodeksowe (np. obrona konieczna -25, stan wyższej konieczności –
26§1, eksperyment – 27, ostateczna potrzeba - 319) i pozakodeksowe (tzw. szczególne
uprawnienia – przysługujące wszystkim albo przysługujące tylko szczególnym podmiotom)
Przysługujące wszystkim – np. 233 KK (zatrzymanie obywatelskie)
Szczególne podmioty – np. policja (zatrzymanie, obezwładnienie, przeszukanie)

Kontratypy pozaustawowe: zwyczaj, ryzyko sportowe, czynności lecznicze, karcenie
(psychiczne), zgoda dysponenta dobrem. Katalog otwarty
Nazwę ‘kontratypy’ wymyślił Władysław Wolter
Zoll: dobro jest pojęciem nieokreślonym, więc należy się kierować regułami postępowania z dobrem,
które łatwo ustalić. Może być tak, że ktoś narusza powinność z przepisu, ale nie narusza reguł
postępowania z dobrem. To nie jest kontratyp, ale okoliczność pierwotnie wyłączająca bezprawność
(o krok przed kontratypem). Np. zniszczenie cudzej rzeczy za zgodą tej osoby (Zoll nie uważa zgody
dysponenta dobrem za kontratyp).
Jeżeli ktoś narusza reguły postępowania z dobrem i to jest usprawiedliwione – mamy do czynienia z
kontratypem (poświęcenie jednego dobra dla ratowania drugiego)
STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI
Stan wyższej konieczności: zamiar bezpośredni, sprawca uchyla bezpośrednie niebezpieczeństwo (tu i
teraz). Niebezpieczeństwo niekoniecznie jest wynikiem działania człowieka (jest to szersze pojęcie niż
zamach-bezprawne działanie człowieka. Niebezpieczeństwem są też działania siły przyrody). Stan
wyższej konieczności w przypadku zamachu jest wtedy, kiedy poświęca się dobro niepochodzące od
zamachowca. Przy stanie wyższej konieczności wyróżnia się zasadę subsydiarności – poświęcenie
dobra jest jedynym możliwym rozwiązaniem
Zasada proporcjonalności (proporcja dóbr) – dobro poświęcane ma być niższej wartości niż
ratowane (wtedy jest kontratyp). Gdy dobro poświęcane jest równej lub wyższej (ale nie oczywiście
wyższej) wartości co ratowane – nie jest to kontratyp, ale wyłączenie winy (art.26§2). Gdy dobro
poświęcane jest oczywiście wyższej wartości niż ratowanie – mamy do czynienia z przestępstwem
(np. poświęcam życie sąsiada dla ratowania mojego samochodu)
Różnica między kontratypem a wyłączeniem winy: kontratyp – czyn jest legalny, wyłączenie winy –
czyn jest bezprawny. Przy wyłączeniu winy można się bronić (jak chcemy zniszczyć samochód sąsiada,
żeby uratować swój, to sąsiad może się bronić)
Eksces – przekroczenie stanu wyższej konieczności.
Eksces intensywny – złamanie zasady dot. subsydiarności lub proporcjonalności
Eksces ekstensywny – złamanie zasady bezpośredniości (przekroczony stan wyższej konieczności). W
obydwu przypadkach KK pozwala na nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie – art. 26
Jeżeli jakakolwiek służba działa w zakresie swoich uprawnień, ale błędnie – to nie można się bronić,
ale jest roszczenie o odszkodowanie
15















OBRONA KONIECZNA
Art. 25 KK
Poświęcenie jakiegoś dobra dla ratowania innego (kontratyp)
Chodzi o wszystkie dobra, nie tylko te należące do sprawcy
Obrona przed zamachem BEZPRAWNYM(pochodzącym od człowieka) i BEZPOŚREDNIM (tu i teraz)
Jeżeli pies został na kogoś poszczuty, to jest narzędziem zamachu OBRONA KONIECZNA, a nie stan
wyższej konieczności
Nie obowiązuje zasada subsydiarności, tzn. poświęcenie dobra nie musi być jedynym możliwym
rozwiązaniem (nie trzeba wyczerpać wszystkich pozostałych rozwiązań, takich jak np. ucieczka czy
wezwanie policji)
Brak zasady proporcjonalności – nie porównuje się wagi dóbr. ALE istotne są wymogi dot. środków,
których używamy do odparcia zamachu
Środki użyte do odparcia zamachu muszą być współmierne do niebezpieczeństwa, które niesie
zamach (nie mogą być za duże)
Środki użyte do odparcia zamachu muszą być konieczne i wystarczające do odparcia zamachu (nie
mogą być za małe)
Eksces (przekroczenie obrony koniecznej - 25§2):
Intensywny – złamanie warunków dot. środków
Ekstensywny – dot. bezpośredniości (zamach jeszcze nie jest lub już nie jest bezpośredni)
W obydwu przypadkach może być nadzwyczajne złagodzenie lub odstąpienie od wymierzenia kary
25§3 KK: eksces w strachu lub wzburzeniu, które są usprawiedliwione okolicznościami zamachu –
wówczas SPRAWCA NIE PODLEGA KARZE (nowelizacja z 2009 r.), tzn. nie wszczyna się postępowania,
a wszczęte umarza. De facto decyzja tutaj należy do prokuratora, i jest to krytykowane jako zbyt duża
władza dla prokuratora. Jest to wyjątkowy przypadek ekscesu, gdzie sprawca nie podlega karze.
Strach lub wzburzenie ocenia się wg przesłanek obiektywnych – czy przeciętny Kowalski by się
przestraszył/zdenerwował?
25§4 KK – osoba, która broni cudzego dobra, jest w szczególny sposób chroniona – sprawca, który
skieruje agresję przeciwko niemu, będzie odpowiadał jak za zaatakowanie funkcjonariusza
publicznego
25§5 KK– w przypadku, gdy agresja sprawcy ograniczyła się do zniewagi, to w/w ochrona nie
przysługuje – osoba znieważona może jedynie wnieść prywatny akt oskarżenia
KAZUS: lata 80., kobieta zaczyna rodzić, a jej mąż musi odwieźć ją do szpitala i w tym celu chce ukraść
samochód. Właściciel samochodu broni się przed kradzieżą i próbuje jej zapobiec, ale mąż bije go i
odjeżdża. Mąż działa najpierw w stanie wyższej konieczności, natomiast właściciel nie ponosi
odpowiedzialności za atak na męża, bo działa w błędzie co do kontratypu. Bijąc właściciela, mąż
działa w obronie koniecznej.
EKSPERYMENT
 ART.27
 Eksperyment musi mieć CEL: poznawczy, techniczny, ekonomiczny lub medyczny
 Przeprowadzający eksperyment ma dążyć do osiągnięcia ISTOTNYCH KORZYŚCI
 Te korzyści muszą być USPRAWIEDLIWIONE Z PUNKTU WIDZENIA ISTNIEJĄCEGO STANU WIEDZY
 Eksperyment musi być wykonywany lege artis – zgodnie ze wskazaniami sztuki, która obowiązuje w
danej dziedzinie
 Art. 39 K – wymóg ZGODY! dobrowolnej, świadomej i prawnie skutecznej. Zgody nie może wyrazić
osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych
 Osoba, na której przeprowadza się eksperyment, musi być należycie poinformowana o skutkach i ma
zagwarantowane prawo odstąpienia na każdym etapie eksperymentu
 27§3 – ustawa z 5.12.1996 „O zawodach lekarza i lekarza dentysty” rozdział 4. Art. 21-29 PYTANIE.
Eksperyment medyczny jako jedyny występuje w praktyce
16
OSTATECZNA POTRZEBA
 Art. 319
 Jest to wymuszenie posłuszeństwa dla rozkazu
 Art.115§17-18 – definicja rozkazu
 Najpierw musi zajść nieposłuszeństwo ze strony wykonawcy rozkazu. Rozkaz musi być prawny w
aspekcie formalnym (dany żołnierz mógł w ogóle ten rozkaz wydać) i materialnym (treść rozkazu jest
zgodna z prawem)
 Wymóg subsydiarności – użycie środków przymuszających jest ostatecznością, jedynym wyjściem
 Ultima ratio – okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania
 Środki używane do przymuszenia mają być wystarczające – minimalne, żeby ten posłuch wymusić
 Nie chodzi o wymierzenie kary za niewykonanie rozkazu, ale o doprowadzenie do jego wykonania.
Kara za niewykonanie rozkazu ma osobny przepis!
 Eksces: dot. przekroczenia dowolnego elementu definiującego ostateczną potrzebę. Nie ma tu
możliwości odstąpienia, tylko nadzwyczajne złagodzenie
2. WYŁĄCZAJĄCE WINĘ
 Wiek
 Stan wyższej konieczności - art. 26§2
 Błędy – art. 28,29,30
 Niepoczytalność – art. 31
 Rozkaz – art.318 w zw. z 115§18
Jest to katalog zamknięty.
3. INNE





Abolicja
Ułaskawienie
Amnestia
Immunitety, szczególnie materialny
Art. 17 KPK
17
§12. Wyłączenie winy
1. NIEPOCZYTALNOŚĆ




















Przy niepoczytalności się nie uniewinnia, tylko umarza postępowanie
Katalog okoliczności wyłączających winę jest ZAMKNIĘTY (UJ twierdzi inaczej)
Art.31
Chodzi wyłącznie o niepoczytalność W CHWILI CZYNU – nie ma znaczenia, co było wcześniej/później
Art. 22 KPK – zawieszenie postępowania, jeśli nie można sądzić sprawcy
W Polsce mieszana definicja niepoczytalności: 3 elementy biologiczne (psychiatryczne) i 2 elementy
psychiczne. Dla niepoczytalności musi być co najmniej jeden każdego rodzaju
Sąd musi powołać dwóch biegłych psychiatrów, którzy wydają opinie. Na podstawie ich opinii sąd
wydaje decyzję o kontynuowaniu lub umorzeniu postępowania. W razie wątpliwości powołuje się
kolejnych biegłych, sąd jest związany ich opiniami
Elementy biologiczne: choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, inne zakłócenie czynności
psychicznych
Elementy psychiczne: niemożność rozpoznania znaczenia swojego czynu, niemożność pokierowania
swoim postępowaniem
31§1 – artykuł skierowany do biegłych, kryteria oceny biegłych
ELEMENTY BIOLOGICZNE
Główne choroby psych: schizofrenia, psychozy maniakalno-depresyjne (cyklofrenie), paranoje,
zwykłe psychozy, nerwice, depresja(od niedawna uznawana za chorobę psych)
Psychopatia nie jest chorobą psychiczną, ale CECHĄ sprawcy (wypaczeniem osobowości)
Upośledzenia umysłowe: mierzymy je licząc IQ. Źródła mogą być wrodzone lub nabyte
Inne: dojrzewanie, menstruacja, klimakterium, andropauza, wysoka gorączka, skrajne zmęczenie,
wybudzenie z głębokiego snu, afekty patologiczne-nietypowe reakcje na bodziec zewnętrzny (np.
totalne odurzenie alkoholowe po bardzo niewielkiej ilości alkoholu)
ELEMENTY PSYCHICZNE
Niemożność pokierowania… - np. narkomani i alkoholicy (przy nałogu nie ma dobrowolności), nawet
jeśli uświadamiają sobie, że robią źle
Art. 93-100: środki zabezpieczające
Art. 93 – zachodzi przesłanka, że sprawca może jeszcze raz popełnić przestępstwo. Musi być 2
biegłych psychiatrów i psycholog lub jeszcze ewentualnie seksuolog
Art.94 - umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym, czyn o znacznej społecznej szkodliwości,
popełniony w stanie niepoczytalności i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że sprawca popełni
taki czyn ponownie – gdy te przesłanki są spełnione, sąd MUSI orzec środek zabezpieczający.
Ewentualna decyzja o wypuszczeniu też należy do sądu
Art. 99 - z założenia stosowany w sytuacji, kiedy odpada 94, są to środki o char. Administracyjnym.
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii – środki zabezpieczające (b. często na egzaminie
sędziowskim)
POCZYTALNOŚĆ OGRANICZONA – ART. 31§2
 Element biologiczny taki sam jak przy niepoczytalności
 Zmodyfikowany element psychiczny: niemożność rozpoznania swojego czynu/pokierowania swoim
postępowaniem W ZNACZNYM STOPNIU
18



Przy ograniczonej poczytalności sprawca popełnia przestępstwo, ale może liczyć na nadzwyczajne
złagodzenie kary (tzw. mocny fakultet)
Nie ma możliwości maksymalnego wymiaru kary przy ograniczonej poczytalności – przyjmujemy, że
stopień winy nie był wysoki
Przy art. 148§4 i 149 nie można stosować 31§2, bo w ramach typu uprzywilejowanego ograniczona
poczytalność jest już uwzględniona. WYJĄTEK: np. gdy w przypadku 148§4 sprawca będzie silnie
wzburzony i jednocześnie będzie miał schizofrenię (2 różne źródła)
FIKCJA PEŁNEJ POCZYTALNOŚCI - ART. 31§3
 Wyjątek od zasady winy
 Sprawca dobrowolnie wprawia się w stan odurzenia/nietrzeźwości (odpada przymus, groźba i
podstęp)
 Sprawca ten fakt przewidywał lub mógł przewidzieć (miał kwalifikacje intelektualne, żeby
przewidzieć, że dane środki odurzające wyłączą jego poczytalność)
 Stan nietrzeźwości – definicja z art. 115§16 KK
 Stan odurzenia – trudny do zbadania, niekoniecznie jest to stan wywołany narkotykami. Odurzyć
można się wszystkim (orzeczenie SN): narkotykami, klejem, farbą, pastą do butów, benzyną, ziołami,
herbatą, kawą
 Uznajemy sprawcę za W PEŁNI POCZYTALNEGO. Odpowiada za przestępstwo umyślne (brak
jurydycznego wytłumaczenia takiego założenia), za wyjątkiem wypadku w komunikacji (nie
zabójstwo, ale wypadek ze skutkiem śmiertelnym)
 Na świecie są inne niż w Polsce sposoby rozwiązania tego problemu: actio libera in causa(zachowanie
wolne w przyczynie/wina na przedpolu) – w polskim KK z 1932; odpowiadają tylko ci, którzy
wprowadzają się w stan niepoczytalności po to, żeby popełnić przestępstwo, ta teoria zawiera błąd
logiczny i dlatego od niej odstąpiono (sprawca niepoczytalny nie może zrealizować tego, co sobie
założył będąc poczytalnym);
Niemcy: Rauschdelikt – celowe wprowadzenie się w stan nietrzeźwości, kara od miesiąca do
dożywocia (w praktyce niczym się to nie różni od sądzenia w Polsce)
2. BŁĘDY



W. Wolter „Funkcja błędu w prawie karnym”
Ćwiąkalski – praca habilitacyjna
Każdy błąd to pewna niezgodność między rzeczywistością, a przeżyciem tej rzeczywistości przez
sprawcę. Najczęściej chodzi o brak świadomości jakiegoś elementu rzeczywistości, niekiedy na
miejsce świadomości pojawia się urojenie

Art. 28§1 KK – błąd co do faktu
 Sprawca nie ma zamiaru popełnienia przestępstwa
 Sprawca nieświadomie wyczerpuje znamiona przestępstwa
 W takiej sytuacji sprawca nie odpowiada za przestępstwo umyślne
 Kazus: myśliwy w lesie strzela do dzika. Po fakcie okazuje się, że zastrzelił zbierającą jagody
staruszkę. Myśliwy był w błędzie CO DO ZNAMIENIA „człowiek”. Jeżeli byłby w błędzie dot.
czegoś niebędącego znamieniem, to byłby to błąd nieistotny jeśli chodzi o odpowiedzialność
karną
 Błąd może dotyczyć jednego lub wielu znamion. Nie można być w błędzie co do wszystkich
znamion (wtedy jest to błąd co do prawa)
 error in personam – jeżeli zabijamy inną osobę niż planowaliśmy, to nie ma to znaczenia dla
odpowiedzialności karnej – wciąż jest to zabójstwo. UJ: usiłowanie nieudolne zabicia A w zbiegu z
zabiciem B, w gruncie rzeczy nie stanowi to różnicy przy wyrokowaniu
19




w zasadzie art. 28§1 jest niepotrzebny, bo wystarczy kwalifikacja prawna z art. 9§1
odpada przestępstwo umyślne, ale należy rozważyć, czy sprawca popełnił przestępstwo
nieumyślne
ten rodzaj błędu ma największe znaczenie, jeżeli dane przestępstwo nie ma typu
nieumyślnego, bo wówczas sprawca w ogóle nie popełnia przestępstwa (np. art.208 w
przypadku błędu co do znamienia wieku osoby)
istnienie artykułu 28§1 jest jasną sugestią od ustawodawcy, że w Polsce nie ma zgody na
teorię finalizmu i negatywnych znamion przestępstwa. Dlatego w KK funkcjonuje
rozgraniczenie na błąd co do faktu(znamion) i błąd co do kontratypu (art.29)

Art. 28§2 KK – błąd co do okoliczności wpływającej na łagodniejszą kwalifikację prawną
 Jest to odmiana błędu co do znamion
 Różnice: sprawca ma zamiar popełnienia przestępstwa
 Sprawca uroił sobie, że zachodzi okoliczność będąca znamieniem przestępstwa, od której
zależy łagodniejsza odpowiedzialność karna. Ten błąd MUSI BYĆ USPRAWIEDLIWIONY:
sprawca nie mógł go uniknąć mimo dochowania należytej staranności
 Dot. znamienia, które tworzy typ UPRZYWILEJOWANY. Ustawodawca nie reguluje, co się
dzieje, jeśli sprawca jest w błędzie co do znamienia kwalifikującego (które tak naprawdę nie
zachodzi). Większość komentatorów postuluje tutaj stosowanie analogicznie art. 28§2, tzn.
sądzić za typ podstawowy
 Jeżeli sprawca ma zamiar popełnienia przestępstwa, ale brakuje przedmiotu czynności
wykonawczej, to jest to usiłowanie nieudolne. Jeżeli nie ma zamiaru - to art. 28§1.

Art. 29 KK – błąd co do okoliczności wyłączającej winę/bezprawność
 Sprawca uroił sobie, że działa w okoliczności wyłączającej winę albo bezprawność
 Sprawca ma świadomość, że wyczerpuje znamiona przestępstwa
 Jeżeli błąd sprawcy będzie usprawiedliwiony, to nie ma winy i przestępstwa
 Jeżeli błąd sprawcy będzie nieusprawiedliwiony, to jest wina i przestępstwo, ale sąd ma
możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary
 Można być w błędzie co do każdego kontratypu, trudniej z okolicznościami wyłączającymi
winę (czy można być w błędzie co do własnej poczytalności albo wieku? Raczej nie. Ale
można być w błędzie co do rozkazu albo co do stanu wyższej konieczności – niewłaściwa
ocena proporcji dóbr)

Art. 30 KK – błąd co do prawa/co do bezprawności/ co do oceny prawnej
 Sprawca nie ma świadomości, że jego zachowanie jest bezprawne
 Błąd musi być usprawiedliwiony
 Jeżeli błąd sprawcy będzie nieusprawiedliwiony, to jest wina i przestępstwo, ale sąd ma
możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary
 Orzecznictwo bardzo zawęziło ten błąd (art.30 nie jest równoznaczny z tym, że ignorantia
iuris non nocet!)
 Jeżeli ktoś ma zdolność czytania i jest w stanie zapoznać się z tekstem ustawy, raczej na
pewno nie może powołać się na błąd co do oceny prawnej. W związku z tym
usprawiedliwione błędy co do oceny prawnej zdarzają się bardzo rzadko
 Można się powołać na taki błąd, jeżeli stosujemy się do orzeczenia SN albo TK, a później dany
organ zmienia zdanie i treść orzeczenia jest inna
 Jeżeli ma się świadomość bezprawności administracyjnej czy cywilnej, to nie można się
powołać na błąd co do prawa (nie trzeba mieć świadomości bezprawności karnej)
20
ROZKAZ
 Art.318 KK
 3 koncepcje rozkazu:
 Koncepcja myślących bagnetów - żołnierz ma zawsze analizować legalność rozkazu. Jeżeli
wie/przypuszcza/mógł przypuszczać, że dany rozkaz jest nielegalny, to odpowiada karny.
Najdalej idąca koncepcja
 Koncepcja ślepych bagnetów: żołnierz nigdy nie odpowiada, po prostu wykonuje rozkazy bez
analizy ich legalności
 Koncepcja umiarkowana/umiarkowanego posłuszeństwa: występuje w Polsce. Wyłączenie
winy przy rozkazie następuje w granicach popełnienia przestępstwa nieumyślnego. Żołnierz
odpowiada, gdy miał świadomość bezprawnego działania
 Art. 6 przepisów wprowadzających KK rozciąga przepisy o rozkazie na inne służby
§14. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy
ZBIEG PRZEPISÓW

Art. 11§1 KK: jeden czyn nie może stanowić wielu przestępstw
Jeden czyn
Jeden przepis z części szczególnej KK

Wiele przepisów
Realny zbieg przepisów
Pozorny zbieg przepisów
(kumulatywna kwalifikacja
prawna, tego zbiegu nie da się
usunąć)
(można wykluczyć ten zbieg w
procesie wykładni)
KAZUS: Kowalski doprowadził swoją 14-letnią, niepoczytalną siostrę do obcowania płciowego
art.198 KK – wykorzystanie bezradności innej osoby, art. 200§1 KK – obcowanie płciowe z
małoletnim, art. 201 KK - kazirodztwo
Żadnego z powyższych artykułów nie można wykluczyć regułami wykładni – czyn wyczerpuje
znamiona trzech przestępstw.
Art. 11§2 KK: skazuje się za jedno przestępstwo, ale PODSTAWĄ SKAZANIA są 3 połączone artykuły:
art. 198 KK w zb. z art. 200§1 KK w zb. z art. 201 KK w zw. z art. 11§2 KK
(„w zbiegu” dot. części szczególnej, „w związku” – części ogólnej)
Art. 11§3 KK: PODSTAWA WYMIARU KARY – z przepisu najsurowszego, czyli w tym przypadku:
art. 200§1 KK w zw. z art. 11§3 KK (2-12 lat)

KAZUS II: Kowalski z dwoma kolegami napadli na czwartego, pobili go i ukradli mu portfel.
Poszkodowany w wyniku pobicia stracił słuch.
PODSTAWA SKAZANIA: art. 158§2 KK w zb. z art. 280§1 KK z zw. z art. 11§2 KK
PODSTAWA WYMIARU KARY: art. 280§1 KK z zw. z art. 11§3 KK
21
Pozorny zbieg przepisów - reguły wykładni:
o
o
Zasada specjalności: lex specialis derogat legi generali
Zasada konsumpcji: lex consumens derogat legi consumptae
(wyłączenie przepisu pochłoniętego przez pochłaniający, jakiś typ przestępstwa zawiera się w ramach
szerszego typu, np. kradzież jest znamieniem rozboju)
!!! groźba bezprawna – art. 115§12 KK, groźba karalna – art. 190§1 KK
o
Zasada subsydiarności milczącej: lex primaria derogat legi subsidiariae
(wyłączenie przepisu posiłkowego przez główny, odwrócona specjalność; tylko jeden przykład w KK –
art. 231§4 KK: w braku dowodów na art. 228 KK, oskarżamy z art. 231 KK)
ZBIEG PRZESTĘPSTW


Zbieg pozorny – w drodze wykładni ustala się, że mimo wielu czynów sprawca wypełnił znamiona
tylko jednego przestępstwa
zbieg rzeczywisty – dwa i więcej czynów, z których każdy wypełnia znamiona czynu zabronionego
ZBIEG POZORNY
1. Przestępstwa wieloczynowe (wielozachowaniowe)
 Żeby je popełnić, wymagana jest powtarzalność
 Art. 130 KK – szpiegostwo, art. 207 KK – znęcanie się, art., 208 KK – rozpijanie małoletniego,
art. 209 KK – niealimentacja
 Przestępstwo niealimentacji:
 znamię uporczywości konotacje podmiotowe i przedmiotowe;
 znamię skutku: narażenie beneficjenta na niemożność zaspokojenia potrzeb
życiowych. W braku znamienia skutku – tylko odpowiedzialność cywilna
 sąd zasądza alimenty na podstawie możliwości zarobkowych, a nie rzeczywistych
zarobków
2. Przestępstwa wielowariantowe (wieloodmianowe)
 W znamionach są różne możliwości popełnienia tego samego czynu, np. art. 197 KK
3. Przestępstwa trwałe
 Sprawca stwarza i utrzymuje pewien stan rzeczy, np. nielegalne posiadanie broni – art. 263
KK, pozbawienie wolności – art. 189 KK
 WAŻNE: sprawca w każdym momencie jest władny przerwać ten stan
4. Przestępstwa ciągłe
 Art. 12 KK
 Przesłanki: 2 lub więcej zachowań, krótki odstęp czasu, z góry powzięty zamiar, a przy
naruszeniu dóbr osobistych dodatkowo tożsamość jednostki
 Np. jeśli ktoś przez 10 tygodni co tydzień kradnie z kasy w sklepie 100 zł, to odpowiada za
jedno przestępstwo kradzieży 1000 zł
 W praktyce z art. 12 są same problemy, bo w/w przesłanki są zupełnie niejasne i uznaniowe
 Konsekwencje: czas działania od pierwszego do ostatniego zachowania, ustawa z końca
czynu, przedawnienie z końca czynu lub od wystąpienia skutku
22
Czynności współukarane
(tzw. pomijalny zbieg przestępstw)
UPRZEDNIE
NASTĘPCZE
np. przy przygotowaniu, usiłowaniu i
dokonaniu nie karamy za przygotowanie i
usiłowanie
np. przy kradzieży samochodu i jego późniejszym
zniszczeniu karamy tylko za kradzież




Szukamy czynu głównego o największej społecznej szkodliwości
Wszystkie czyny muszą uderzać w to samo dobro
Ten sam przedmiot czynności wykonawczej
Ten sam pokrzywdzony
ZBIEG RZECZYWISTY



Kwestia zbiegu przestępstw jest bardzo rozbudowana w orzecznictwie
Komentarz do KK pod red. A. Zolla (do rozdziału 9., autorem komentarza jest Piotr Kardas)
Komentarz do KK pod red. Królikowskiego i ??? – do rozdziału 9., autorem jest Żółtek


3 możliwości: orzeczenie kary łącznej, ciąg przestępstw, zbieg kar
Art. 85: 2 lub więcej przestępstw przed pierwszym, chociażby nieprawomocnym wyrokiem wyrok
zamyka zbieg, w zbiegu mogą być tylko te 2 przestępstwa, które zostały popełnione PRZED
WYROKIEM
Regułą jest, że ten sam sąd w przypadku popełnienia kilku przestępstw przez jednego sprawcę orzeka
w jednym postępowaniu. Orzeka wówczas osobne kary do każdego przestępstwa i ostatecznie orzeka
na podstawie tych kilku wyroków jedną karę łączną i jest to WYROK SKAZUJĄCY
Może być tak, że w w/w sytuacji orzekają różne sądy. Wówczas wszczyna się czwarte postępowanie –
w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Orzeka się tę karę WYROKIEM ŁĄCZNYM, a nie wyrokiem
skazującym. art. 569 KPK
KK – grzywna w stawkach dziennych; prawo karne pozakodeksowe – grzywna w konkretnych
kwotach
Kary: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności (3 miesiące – 15 lat), 25 lat pozbawienia
wolności, dożywocie
Kary można nadzwyczajnie obostrzyć
Łączymy grzywnę z grzywną, pozbawienie z pozbawieniem, ograniczenie z ograniczeniem






23
KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI
 ART. 86§1
 Przedział: od najsurowszej z kar do sumy wszystkich (np. przy przestępstwach za 3,2, i 4 lata,
przedział to 4-9 lat)
 Zasada absorpcji – najsurowsza z kar absorbuje inne (4 lata)
 Zasada kumulacji – wszystkie kary skumulowane (9 lat)
 Można też zastosować częściową absorpcję/kumulację (5,6,7 lub 8 lat)
 Max. 15 lat, chyba że suma kar wynosi 25 lat lub więcej (Art. 86§1a)  np. gdy sprawca dostał
kary 3,7,10 i 12 lat, to przedział wynosi 12-15 lat lub sąd może wymierzyć karę 25 lat
 Art. 88: np. przy karach grzywna+5 lat ograniczenia+ 25 lat pozbawienia, to kara najsurowsza,
czyli 25 lat, absorbuje grzywnę i ograniczenie wolności – wymierza i wykonuje się tylko karę
pozbawienia wolności. Gdyby było 25 lat + 25 lat + 5 lat ograniczenia wolności, to sąd może orzec
25 lat lub dożywocie
KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI
 Np. przy karach: 6, 3,2 miesiące pozbawienia wolności, kara łączna w przedziale 6 – 11 miesięcy
 Max. 2 lata
 Art. 87: zbieg ograniczenia z pozbawieniem wolności, np. jeśli jest 6 miesięcy ograniczenia
wolności , 3 miesięcy ograniczenia wolności i 2 lat pozbawienia wolności kara łączna w
przedziale od 2 lat do 2 lat 4 miesięcy i 15 dni (bo karę 6 miesięcy zamieniamy na 3 miesiące, a
karę 3 miesięcy na 15 dni)
 Art. 86§3: np. przy karach 6 miesięcy ograniczenia wolności z pracą 30 godziny w tygodniu i 3
miesięcy ograniczenia wolności z pracą 20 godzin tygodniowo, kara łączna w przedziale 6-9
miesięcy, a liczbę godzin należy ustalić, obliczając liczbę godzin przy karze 6 miesięcy, i musi być
minimum tyle (byłoby to 180 godzin, więc w przypadku kary łącznej 8 miesięcy minimalnie
trzeba wymierzyć 23 godziny tygodniowo)
KARA GRZYWNY
 Kary: 300 stawek x 50 zł+ 400 stawek x 100 zł + 250 stawek x 500 zł
 Stawki: 10 zł- 2000 zł
 Oceniając surowość kar, sąd kieruje się ilością stawek, a nie ich wysokością, więc w w/w
przykładzie kara łączna od 400 do 810 stawek
 Art. 86§2: w tym przykładzie można najwyżej ustalić stawkę na 500 zł, a minimalnie kara łączna
musi być surowsza od najsurowszej orzeczonej jednostkowo (więc tutaj będzie surowsza niż
125 000)
 Art. 86§1: np. przy karach rok w zawiasach i grzywna 170 stawek + 2 lata w zawiasach i grzywna
200 stawek, łączna kara grzywny 170-270 stawek i kara 2-3 lat niekoniecznie w zawiasach
 Jeśli mamy kary:
 rok w zawiasach i grzywna 170 stawek
 2 lata w zawiasach i grzywna 200 stawek
 Grzywna 540 stawek
 Grzywna 300 stawek
To najpierw orzekamy karę łączną za dwie pierwsze (jest wyraźne zastrzeżenie, że może być max.
270), a potem doliczamy te dwie, więc KARA ŁĄCZNA W PRZEDZIALE 540-810 stawek dziennych. 810
stawek to generalna granica przy orzekaniu kary grzywny, ale występują wyjątki od tej reguły:
 art. 86§2b – jeśli jedno ze skazań za przestępstwo gospodarcze z art. 309 wchodzi w
skład kary łącznej, to można orzec max. 4500 stawek dziennych (max. 9 000 000 zł)
 art. 86§2a – kwotowe wymierzanie grzywny, w kodeksie nie ma określonej górnej
granicy kary
24


ART. 89 KK: jeżeli chociaż jedna z kar jest zawieszona, to normalnie orzekamy karę łączną i dopiero po
jej orzeczeniu sprawdzamy, czy są spełnione ogólne warunki do zawieszenia kary
!!GLOSA ŻÓŁTKA ze zdaniem odrębnym od orzeczenia SN
Ciąg przestępstw: 2 lub więcej przestępstw przed pierwszym wyrokiem, krótki odstęp czasu, działanie
w podobny sposób, wszystkie przestępstwa są kwalifikowane z tego samego przepisu – wymiar kary
od dolnej do górnej zwiększonej o połowę. Czym się różni art. 12 od art. 91? Nie ma wymogu z góry
powziętego zamiaru, ale jest podobny sposób działania i tożsamość kwalifikacji. Wspólne są krótkie
odstępy czasu i wielość zachowań
25