Łucja Jasińska, Ryszard Grosset. Edukacja społeczeństwa w

Łucja Jasińska, Ryszard Grosset. Edukacja społeczeństwa
w zakresie zagrożeń chemicznych. KGPSP. Warszawa 2006
ISBN 83-921694-7-6
Streszczenie
Publikacja, opracowana w oparciu o poradnik Departamentu Obrony Cywilnej Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych Austrii, stanowi materiał szkoleniowy dla szefów obrony cywilnej
powiatów i gmin. Składa się z pięciu rozdziałów:
I.
Edukacja dla bezpieczeństwa,
II.
Zasadność informowania społeczeństwa za temat zagrożeń chemicznych,
III.
Substancje niebezpieczne i ryzyko ich stosowania,
IV.
Prognozowanie i zapobieganie na wypadek zagrożenia chemicznego,
V.
Podsumowanie.
Zwrócono w niej uwagę na zmianę celów tego rodzaju edukacji w kierunku kształtowania i
rozwijania świadomości społeczeństwa, tak aby nie tylko potrafiło możliwie szybko i trafnie
przewidywać różnorodne zagrożenia, ale także aktywnie uczestniczyło w przedsięwzięciach
związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa na różnych poziomach, w szczególności
przygotowanie młodzieży do indywidualnej i zespołowej samoobrony przed skutkami
zagrożeń i do kierowania małymi zespołami oraz kształtowanie nawyków wzmacniających
bezpieczeństwo.
Przeanalizowano przepisy wspólnotowe (Dyrektywa Seveso II) i krajowe (ustawa – Prawo
ochrony środowiska) pod kątem informowania społeczeństwa o zagrożeniach i sposobach
postępowania na wypadek awarii, wskazując obowiązki komendanta wojewódzkiego PSP,
prowadzącego zakład i szefów obrony cywilnej. Przybliżono cele i zakres programu APELL,
ukierunkowanego na podnoszenie na poziomie lokalnym świadomości społeczeństwa na
wypadek wystąpienia awarii. Podkreślono konieczność włączenia społeczności w system
przeciwdziałania zagrożeniom.
Przybliżono realne źródła zagrożeń w Polsce w podziale na: zakłady przemysłowe, transport,
infrastrukturę, rolnictwo i terroryzm oraz krótko scharakteryzowano największe awarie
chemiczne w świecie. Wskazano najczęściej spotkane substancje chemiczne w przemyśle w
celu kategoryzacji miejsc niebezpiecznych. Omówiono typy zagrożeń stwarzanych przez te
substancje, drogi ich oddziaływania i skutki zdrowotne, w tym efekty mechaniczne, termiczne
i trujące. Podano dla wybranych substancji najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS).
W rozdziale poświęconym awariom chemicznym przedstawiono przyczyny ich powstawania,
najczęściej uczestniczące w awariach substancje niebezpieczne i rodzaje zagrożeń
chemicznych, tj. wybuchy, pożary, uwolnienia substancji trujących i rozprzestrzenianie się
chmury gazowej. Krótko omówiono prognozowanie skażeń chemicznych z wykorzystaniem
modeli prostych przydatnych do ustalenia strategii działania na wypadek awarii jak i
numerycznych, które potrafią symulować prawdziwe warunki awarii. Wymieniono czynniki
wpływające za skalę skutków poważnych wypadków w przemyśle i transporcie. Przy
omawianiu systemu wykrywania zagrożeń, ostrzegania i alarmowania podano sygnały
powszechnego alarmowania i zasady postępowania dla społeczeństwa, które są w przypadku
poważnego zagrożenia koordynowane przez szefa OC przy współpracy z Centrum
Zarządzania Kryzysowego.
Przybliżono także zasady zarządzania bezpieczeństwem publicznym i wewnętrznym w
zakładzie, skupiając się przede wszystkim na bezpieczeństwie osobistym podając zasady
ułatwiające zapewnienie bezpieczeństwa we własnym domu w zależności od rodzaju
zagrożenia i zalecenia dotyczące właściwego postępowania w wyniku zagrożenia
determinowanego przejściem chmury toksycznej. Głównymi elementami decydującymi o
ograniczeniu poziomu zagrożenia jest znajomość:
- potencjalnych źródeł zagrożeń,
- negatywnych skutków, jakie mogą one wywołać,
- sposobów ich unikania,
- sposobów ograniczania ich negatywnych skutków, gdy zapobieżenie okazało się
niemożliwe.
Autorzy podkreślają konieczność dokonywania powszechnych szkoleń jak i upowszechniania
informacji na wypadek awarii chemicznej zanim na się wydarzy, w tym za pośrednictwem
mediów.