Mama, którą kochamy

Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Mama, któr
kochamy...
Mama, mamusia, matka, mateczka, mamunia to słowa u ywane przez wszystkich i ‒ z pozoru ‒
nic nowego nie mo na si o nich dowiedzie , a jednak... etymologia wyrazu
matka mo e
zadziwi .
Matka
Matka to zdrobnienie od słowa ma , tak jak chatka jest zdrobnieniem od słowa chata, a nó ka
od noga. Ma z kolei to skrócona forma od wyrazu maci, pochodz cego od prasłowia skich
form *mati, matere. Mianownikowa forma ma przetrwała do dzi w gwarach, a w j zyku
ogólnym ‒ tylko jako składnik przekle stw.
W XIV w. wyraz ma miał nowe mianowniki: macierz i maciora ‒ w znaczeniu matka, czego lad
pozostał na przykład w pi tnastowiecznej pie ni, cyt.: „wy miłe maciory . Słowo
maciora do dzi
jest u ywane, ale w innym znaczeniu: „samica wini .
Wprawdzie w XV w. ju pojawia si nowa forma:
matka (np. w „Bogurodzicy ), ale nadal w
psałterzach i w Biblii przewa aj starsze formy:
ma i macierze. Od formy macierze pochodził
przymiotnik dzier awczymacierzyn(y), który znaczył: „nale
cy do matki , „zwi zany z matk
Macierzy
.
stwo
W XVI w. od formy przymiotnika dzier awczegomacierzyn(y) utworzono (przez dodanie
przyrostka -stwo) rzeczownik macierzy stwow znaczeniu „bycie matk .
Macocha
Rzeczownik macocha, który w polszczy nie wyst puje od XIV stulecia
(macecha/macocha) wywodzi si z przedsłowia skiego praindoeuropejskiego j zyka.
Pierwotnie znaczył „matka zast pcza , co wi zało si z opiek nad dzie mi po mierci ich matki.
Gdy wydana za m
starsza z sióstr zmarła, pozostawiwszy dziecko, wówczas najstarsza
niezam
na siostra miała obowi zek opiekowa si jej potomkiem do chwili swego
zam
pój cia. Gdy wychodziła za m
, dziecko przekazywane było młodszej ‒ niezam
nej
siostrze. St d pierwotne znaczeniemacochy wi zało si z funkcj „zast pczej matki , która
równocze nie spełniała rol i matki, i ciotki.
Współcze
nie słowo to znaczy „dla dzieci nowa
ona ojca, po
lubiona po
mierci ich matki .
Miło
Mama i macierzy stwoto słowa kojarz
nazywane miło ci .
Prasłowia
skie okre
ce si
lenie tego uczucia w j
z wyrazem nazywaj
cym uczucie ‒ dzi
zyku polskim (jak i w innych j
zykach
1/2
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
zachodniosłowia skich) nie zachowało si . Natomiast wyraz
miło pochodzi od
prasłowia skiego słowa, które znaczyło „lito
. Ta dawna forma z kolei pochodzi od imiesłowu
(miły) czasownika mija . Pierwotnie miły oznaczał „godnego lito ci , a czasownikmija ‒
„przechodzi obok kogo , nie atakuj c go , czyli: „miły to „kto , kogo mo na min
spokojnie ,
„obok którego mo na przej
, nie dobywaj c broni .
Jeszcze w tekstach z XV w. rzeczownik „miło
znaczył „lito
, „miłosierdzie , ale wtedy ju
wyst pował tak e w znaczeniu „łaskawo
, łaska, przychylno
. St d wzi ły si w polszczy
zwroty grzeczno ciowe „Wasza Miło
, „Waszmo
, „Waszmo
Dobrodziejka , które
z czasem przekształciły si w formy krótsze „Wa
, „A
,A
ka „Waspan , „Acan .
Dopiero w XVI w. pojawiło si trzecie znaczenie, analogiczne do szeroko rozumianego łac.
„amor ‒ czyli dzisiejszej „miło ci .
26 maja był Dzie
Matki
W tym miejscu nie b
cytaty:
d
pisała ani o pochodzeniu, ani o znaczeniu słów, przytocz
Matka byłaby zdolna wymy
Bóg nie mo e by
‒ Matthew Arnold
wsz
li
szcz
cie, aby je da
tylko dwa
swoim dzieciom
‒ Madeleine Delbrer
dzie, dlatego wynalazł matk
Wszystkim Mamom
iw
wi
ta, i w dni powszednie
ycz
du
o miło
ci.
Barbara Ellwart
2/2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
n