Lewinski Rozdzial

Spis treÊci
I.
Konsekwencje starzenia si´ populacji Êwiatowej
(M. Karasek)
II.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Co to jest menopauza? (A. Cajdler-¸uba,
A. Sobieszczaƒska-Jab∏oƒska, I. Nadel, I. Salata)
III.
9
. . . . . . .
13
Definicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wiek wystàpienia menopauzy i czynniki ryzyka . . . . . . . .
Przemiany dokonujàce si´ w organizmie kobiety w okresie
oko∏omenopauzalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objawy menopauzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objawy wypadowe . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zmiany psychiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia miesiàczkowania . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia uk∏adu moczowo-p∏ciowego . . . . . . . . .
Zaburzenia seksualne . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia w obr´bie tkanki ∏àcznej . . . . . . . . . . .
Sposoby oceny stopnia nasilenia objawów menopauzalnych
13
14
14
15
16
17
17
17
18
19
20
Menopauza i choroby uk∏adu sercowo-naczyniowego (E. Sewerynek, M. Marcinkowska) . . . . .
23
Wst´p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przyczyny mia˝d˝ycy naczyƒ krwionoÊnych . . . . . .
G∏ówne dzia∏ania estrogenów poza narzàdem rodnym .
Menopauza a podstawowe czynniki ryzyka chorób uk∏adu
sercowo-naczyniowego . . . . . . . . . . . . . . .
Oty∏oÊç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia gospodarki lipidowej . . . . . . . . .
Brak aktywnoÊci fizycznej . . . . . . . . . . . .
Palenie papierosów . . . . . . . . . . . . . . .
Zespó∏ metaboliczny oraz cukrzyca . . . . . . . .
NadciÊnienie t´tnicze . . . . . . . . . . . . . .
Homocysteina . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
. . .
. . .
23
23
25
.
.
.
.
.
.
.
.
25
25
26
27
27
27
27
28
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6/Menopauza bez tajemnic
Wskaêniki ostrej fazy . . . . . . . . . . . . .
Uk∏ad krzepni´cia . . . . . . . . . . . . . . .
Obraz kliniczny i sposoby diagnozowania choroby
niedokrwiennej u kobiet . . . . . . . . . . . . .
Post´powanie profilaktyczne i lecznicze . . . . . . .
Hormonalna terapia zast´pcza — pomaga czy szkodzi?
IV.
. . . .
. . . .
29
29
. . . .
. . . .
. . . .
30
31
32
Cukrzyca i zespó∏ metaboliczny (K. Cypryk, K. Szosland,
P. Rzeszowska)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
Osteoporoza u kobiet w okresie oko∏omenopauzalnym (E. Skowroƒska-Jóêwiak, A. Zygmunt) . . . . . . .
41
Wst´p . . . . . . . .
Patofizjologia osteoporozy
Objawy osteoporozy . .
Profilaktyka . . . . . .
Leczenie . . . . . . .
.
.
.
.
.
41
43
46
49
52
R. Stawerska, A. Lewiƒski) . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
Zmiany czynnoÊci i struktury tarczycy wyst´pujàce wraz
z wiekiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wole nietoksyczne . . . . . . . . . . . . . . . .
Zapalenia tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . .
NiedoczynnoÊç tarczycy . . . . . . . . . . . . .
NadczynnoÊç tarczycy . . . . . . . . . . . . . .
Nowotwory tarczycy . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
55
56
58
59
61
62
63
VII. Menopauza a nowotwory (M. Karbownik, A. Lewiƒski) . .
64
Rak gruczo∏u piersiowego . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rak szyjki macicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rak okr´˝nicy i odbytnicy . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rak p∏uca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rak jajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rak trzonu macicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hormonalna terapia zast´pcza a ryzyko nowotworów z∏oÊliwych
Palenie papierosów . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oty∏oÊç i brak aktywnoÊci fizycznej . . . . . . . . . . . . .
Dieta i czynniki ˝ywieniowe . . . . . . . . . . . . . . . .
Alkohol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
68
69
71
71
72
72
73
74
74
74
V.
VI.
. .
.
. .
. .
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Tarczyca a menopauza (M. Karbownik, E. Sewerynek,
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Spis treÊci/7
Ekspozycja na promieniowanie s∏oneczne . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
75
VIII. Menopauza a hormony m∏odoÊci (M. Karasek,
M. Karbownik, M. Hilczer) . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
Hormon wzrostu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dehydroepiandrosteron . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Melatonina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
82
85
IX. Zaburzenia psychiczne zwiàzane z okresem
przekwitania u kobiet (S. Krogulski, A. Lipiƒska-Sza∏ek) . .
89
Wst´p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uwarunkowania psychologiczne i psychospo∏eczne . . . .
Uwarunkowania biologiczne . . . . . . . . . . . . . . .
Najcz´stsze zaburzenia psychiczne . . . . . . . . . . .
Wczesne objawy niedoboru estrogenów . . . . . . . . .
Zaburzenia czynnoÊciowe (nerwicowe) . . . . . . . . . .
Zaburzenia depresyjne . . . . . . . . . . . . . . . . .
Depresja w menopauzie — rola hormonalnej terapii zast´pczej
Zakoƒczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X.
XI.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
89
91
92
94
94
95
99
101
102
(U. Pytasz, A. Lewiƒski) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
104
Skutki zdrowotne niew∏aÊciwego ˝ywienia . . . . . . . . .
Problemy z utrzymaniem prawid∏owej masy cia∏a . . . .
Dieta a osteoporoza . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dieta a choroby nowotworowe . . . . . . . . . . . .
Inne skutki zdrowotne . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaparcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NadciÊnienie t´tnicze . . . . . . . . . . . . . . .
Produkty, potrawy i sk∏adniki wskazane w okresie oko∏omenopauzalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podstawowe zasady post´powania . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
104
104
107
109
110
110
110
.
.
111
113
-Jab∏oƒska, A. Cajdler-¸uba, I. Nadel, I. Salata) . . . . . . . .
116
Wst´p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wskazania i przeciwwskazania do hormonalnej terapii zast´pczej
Wskazania do hormonalnej terapii zast´pczej . . . . . . .
Przeciwwskazania do hormonalnej terapii zast´pczej . . . .
116
118
118
118
˚ywienie w okresie oko∏omenopauzalnym
Hormonalna terapia zast´pcza (A. Sobieszczaƒska-
8/Menopauza bez tajemnic
Schematy leczenia, drogi podawania, leki . . . .
Rodzaje hormonalnej terapii zast´pczej . . .
Schematy leczenia . . . . . . . . . . . .
Drogi podawania . . . . . . . . . . . . .
Leki stosowane w hormonalnej terapii zast´pczej
Standardy post´powania . . . . . . . . . . .
Alternatywne formy terapii . . . . . . . . . . .
Hormonalna terapia zast´pcza a nowotwory . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. .
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
119
119
119
121
122
122
123
125
(J. Dàbrowski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
127
XII. Hormonalna terapia zast´pcza a inne leki
XIII. W jaki sposób ujawniajà si´ u m´˝czyzn objawy
starzenia. Andropauza (M. Karasek, A. Lewiƒski) . . . . 130
XIV. ˚ycie zaczyna si´ po menopauzie (A. Lewiƒski) . . . 133
S∏owniczek (K. Cypryk, R. Stawerska) . . . . . . . . . . 138