Pszenica jara

Pszenica jara
Wymagania klimatyczno-glebowe
■
Temperatura
Pszenica jara ma stosunkowo niewielkie wymagania termiczne. Kiełkowanie rozpoczyna
się już w temperaturze 1-3°C. Jednakże w okresie krzewienia temperatura nie powinna
spadać poniżej 4°C, gdyż wtedy proces krzewienia zostaje zahamowany.
■
Opady
Pszenica jara jest szczególnie wrażliwa na okresowe niedobory wody. Dłuższe okresy suszy
w warunkach wysokiej temperatury, zwłaszcza w okresie od stadium strzelania w źdźbło do
dojrzewania, powodują przerzedzenie roślin, zasychanie pędów oraz słabsze wykształcenie
ziarna. Ziarno jest mniejsze, a plon niższy.
■
Gleba
Ze względu na słabo rozwinięty system korzeniowy, pszenica jara, ma bardzo wysokie
wymagania glebowe.
Dla pszenicy jarej najodpowiedniejsze są gleby kompleksów: pszennego bardzo dobrego i
dobrego oraz żytni bardzo dobry.
Są to gleby zaliczane do klas bonitacyjnych od I do III a
Dobór odmiany
W krajowym rejestrze odmian znajduje się ponad 30 odmian pszenicy jarej. Ziarno
pszenicy jarej w porównaniu z ozimą charakteryzuje się lepszymi parametrami do celów
wypiekowych, dlatego w większości odmiany jare są to odmiany jakościowe i chlebowe.
W tabeli podano wybrane wyniki z doświadczeń PDO, które charakteryzują plony odmian.
Uzyskano je przy tzw. wysokim poziomie agrotechniki. W tym przypadku nawożeniu
azotem w dawce średnio 120 kg N na 1 ha, stosowaniu dolistnych preparatów
wieloskładnikowych (łącznie z fungicydami), ochronie przed wylęganiem (1 zabieg) i
chorobami (2 zabiegi). W uzasadnionych przypadkach (w razie konieczności) stosowano
dodatkowo regulator wzrostu i fungicyd.
Tabela. Przykłady odmian pszenicy jarej, wg COBORU 2006 r.
Odmiana
Klasa jakości
Przeciętny plon [t/ha]
Bombona
Torka
Vinjett
Zebra
Bryza (ostka)
Hewilla
Koksa
Monsun
Nawra
Opatka
Radunia
Raweta
Banti
Helia
Zadra (ostka)
Pasteur
E
E
E
E
A
A
A
A
A
A
A
A
B
B
B
C
7,0
6,9
6,8
6,9
7,2
7,4
6,7
7,4
7,1
6,9
7,1
6,9
7,2
7,2
7,1
6,9
Agrotechnika
■
Dobór przedplonu
Przy doborze przedplonu zbóż jarych trzeba kierować się ich wymaganiami glebowymi i
pokarmowymi, występowaniem chorób i szkodników, wrażliwością na choroby oraz
czynnikami organizacyjno-gospodarczymi.
Odpowiednimi przedplonami zbóż jarych są gatunki pozostawiające glebę w dobrej
strukturze, niezachwaszczoną, zawierającą znaczne ilości związków organicznych i
składników pokarmowych oraz wolną od chorób i szkodników atakujących zboża jare.
Przedplonami spełniającymi te warunki na glebach przydatnych do uprawy pszenicy jarej
są: okopowe (burak cukrowy), strączkowe na nasiona (groch, bobik), oleiste (rzepak),
motylkowe drobnonasienne (koniczyna czerwona, lucerna siewna i mieszańcowa).
■
Uprawa roli
Przygotowanie roli do siewu wszystkich zbóż jarych jest podobne. Ma ono na celu:
poprawienie właściwości fizycznych warstwy ornej przez stworzenie odpowiedniej
struktury i warunków do lepszego magazynowania wody z okresu zimy, przyspieszenie
rozkładu resztek pożniwnych, ograniczenie występowania chwastów, chorób i szkodników.
Po roślinach zostawiających ścierń uprawę roli należy rozpocząć od zespołu uprawek
pożniwnych, a następnie wykonać orkę przedzimową.
Na polu po motylkowatych wieloletnich darń rozerwaną kultywatorem lub broną talerzową
należy przed zimą przykryć orką przedzimową wykonaną pługiem z przedpłużkiem.
Po strączkowych późno schodzących z pola pozostaje zwykle zbyt mało czasu na pełen
zestaw uprawek pożniwnych. Uprawę można ograniczyć do zabiegu kultywatorem lub
broną talerzową, a następnie wykonać orkę przedzimową.
Po okopowych wystarczy przeprowadzić orkę przedzimową. Ponadto w tym przypadku,
jeśli gleba jest dostatecznie spulchniona (np. po zborze kombajnowym okopowych) ze
względów ekonomicznych można zastosować uprawę uproszczoną i zostawić glebę bez
orki przedzimowej.
Wiosną nie wykonuje się orki siewnej, gdyż przesusza ona nadmiernie rolę i powoduje
opóźnienie siewów.
Wiosenne przygotowanie roli na glebach cięższych rozpoczyna się włókowaniem i
bronowaniem, a na glebach lżejszych - bronowaniem w momencie obsychania
wierzchołków skib. Można również zastosować agregat uprawowy. Wszelkie zabiegi nie
powinny być prowadzone na głębokość większą niż 5-6 cm.
■
Nawożenie
Wymagania pokarmowe pszenicy jarej są zbliżone do wymagań pszenicy ozimej. Jednak
słabo rozwinięty system korzeniowy sprawia, że roślina ma dość duże potrzeby nawozowe.
W przypadku odmian jakościowych i chlebowych dawka azotu może wynosić nawet 150 kg
N na 1 ha, który zastosowany w odpowiednim terminie wpływa korzystnie na wielkość i
jakość plonu. Całkowita dawka azotu, podobnie jak w przypadku pszenicy ozimej, powinna
być dzielona i stosowana w dwu lub lepiej w trzech terminach.
■
Siew
Pszenicę jarą sieje się w jak najwcześniejszym terminie.
Terminy siewu pszenicy jarej w poszczególnych regionach Polski
Wczesny siew zapewnia wytworzenie większego i głębszego systemu korzeniowego, lepsze
krzewienie produktywne, oraz wpływa na dorodność kłosów.
Ilość wysiewu zależy od stanowiska i warunków wilgotnościowych. Na kompleksach
najlepszych w warunkach dostatecznej wilgotności wystarczy wysiew 400 ziarniaków na 1
m2. Natomiast w stanowiskach słabszych i w warunkach suchej wiosny wskazane jest
zwiększenie wysiewu do 600 ziarniaków na 1 m2 (tab.).
Tabela. Zalecana ilość wysiewu pszenicy jarej na 1 ha w terminie optymalnym.
Krzewienie
odmiany
Słabsze
Silniejsze
Jednostka
mln ziaren/ha
kg/ha
mln ziaren/ha
kg/ha
Kompleks glebowy
pszenny
żytni
bardzo dobry i
bardzo dobry i
dobry
dobry
4,0-4,5
4,5-5,0
160-180
180-200
4,5-5,0
5,0-5,5
180-200
200-220
Głębokość siewu zależy od zwięzłości gleby. Na glebach gliniastych pszenicę jarą sieje się
płycej (2-3 cm), natomiast na glebach lżejszych i bardziej suchych - głębiej (3-4 cm).
Podczas siewu, podobnie jak w przypadku pszenicy ozimej, pamiętać trzeba o założeniu
ścieżek przejazdowych, które umożliwią wjazd w łan zboża w czasie wegetacji, niezależnie
od stadium rozwojowego roślin.
■
Zabiegi pielęgnacyjne

Chwasty
Pszenica jara słabo konkuruje z chwastami. W uprawach po przedplonach zbożowych
oprócz zespołu chwastów jarych może wystąpić również miotła zbożowa, przytulia czepna
czy bratek polny. Jeśli jednak uprawiana jest po przedplonach niezbożowych, np. po buraku
cukrowym, zwalczanie chwastów można ograniczyć do bronowania w czasie szpilkowania
oraz w okresie krzewienia, w stadium 1-2 pędów bocznych.
Herbicydy można stosować w zależności od potrzeb w szerokim zakresie stadiów
rozwojowych zboża i chwastów. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku zwalczania
chwastów obowiązuje zasada: „im większy chwast, tym droższe jest jego zwalczanie". Do
zabiegów herbicydowych najlepiej więc przystąpić jak najwcześniej. Konieczne jest jednak
uwzględnienie właściwości poszczególnych środków. Na przykład herbicydy z grupy
regulatorów wzrostu nie mogą być stosowane w zbyt niskiej temperaturze (niższej niż 8°C).
Ogranicza to możliwość ich wykorzystania wczesną wiosną lub w czasie chłodnych dni. W
takim przypadku należy wybrać środek z innej grupy chemicznej, np. sulfonomoczników.

Choroby
Pszenica jara jest atakowana przez tę samą grupę chorób, które występują w pszenicy
ozimej. Dlatego zasady ochrony i dobór fungicydów też są podobne. Ze względu jednak na
krótszy okres wegetacji w przypadku pszenicy jarej, rzadko zachodzi potrzeba zastosowania
więcej niż jednego zabiegu fungicydowego.

Szkodniki
Szkodniki występujące w pszenicy jarej to głównie skrzypionki i mszyce, których
zwalczanie przeprowadza się podobnie jak w przypadku pszenicy ozimej.

Wylęganie
Niebezpieczeństwo wylęgania pszenicy jarej zagraża głównie na glebach mocnych, przy
wysokim poziomie nawożenia azotem. W takiej sytuacji zaleca się stosowanie retardantów
jednorazowo w stadium strzelania w źdźbło lub dwukrotnie w dawce podzielonej, co 5-8
dni.