Polityka fiskalna

Transkrypt

Polityka fiskalna

2008-11-05
Polityka fiskalna
Wykład nr 2.
Polski system podatkowy
Pojęcie podatku

Podatek
–
jest jednostronnie ustalonym świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym,
nieodpłatnym i bezzwrotnym, powszechnie pobieranym na rzecz państwa lub innych
podmiotów
p
publicznoprawnych
p
p
y (np.
( p samorządów);
samorządów)
ą
);
);

Konstytutywne cechy podatku
1.
Świadczenie określone ustawą,
2.
Świadczenie pieniężne,
3.
Świadczenie przymusowe,
4.
Świadczenie bezzwrotne,
5.
Świadczenie nieodpłatne,
6.
Świadczenie na rzecz podmiotów publicznoprawnych,
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2
1
2008-11-05
Cechy konstytutywne podatku
1. Świadczenie określone ustawą
– podatek jest świadczeniem, które:
które:

może być nakładane tylko przez ustawę;
ustawę;

odnosi się do praw podmiotowych jednostki lub osób prawnych;
prawnych;
– Taki sposób nakładania podatków i innych danin publicznych jest formą ochrony
konstytucyjnie gwarantowanego prawa własności prywatnej i prawa dziedziczenia;
dziedziczenia;
– Art. 217 Konstytucji RP, i stanowi, że:

„Nakł
„Na
kła
adanie podatków i innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania
i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów
zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”;
ustawy”
ustawy ;

Władztwo podatkowe JST
– JST w Polsce nie mają prawa do wprowadzania podatków – natomiast mają prawo
ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie
(art. 168 Konstytucji RP);
RP);
3
2. Świadczenie pieniężne
–
w gospodarce rynkowej wydatki budżetu państwa dokonywane są w pieniądzu - wobec
tego w pieniądzu pobierane są także daniny na rzecz państwa;
państwa;
Kiedy pieniądz nie pełni wszystkich swoich funkcji
funkcji,, podatki wymierza się i pobiera także
w naturze
naturze;;

Przykład
–
–
do początku lat 7070-tych w Polsce pobierano w naturze podatek gruntowy;
gruntowy;
art. 66 Ordynacji podatkowej, dopuszcza możliwość regulacji zaległości podatkowych
wobec budżetu p
państwa lub g
gminyy nie w pieniądzu,
p
ą
lecz p
przez przeniesienie
p
własności
rzeczy lub praw majątkowych;
majątkowych;
4
2
2008-11-05
3. Świadczenie przymusowe
– podatek jest świadczeniem przymusowym, gdyż realizacja zobowiązania podatkowego
jest zabezpieczona możliwością zastosowania środków egzekucyjnych
przewidzianych w ustawach,
ustawach łącznie z karą pozbawienia wolności;
wolności;
4. Świadczenie bezzwrotne
podatek jest świadczeniem bezzwrotnym, a zatem nie podlega zwrotowi osobie fizycznej, czy
prawnej, od której został pobrany;
pobrany;
– bezzwrotność podatku wynika z ich redystrybucyjnego charakteru,
charakteru, polegającego na
przesunięciu środków finansowych od podatnika na rzecz władzy publicznej
publicznej;;
5
5. Świadczenie nieodpłatne
–
podatek nie jest świadczeniem ekwiwalentnym co znaczy, że z tytułu pobrania podatku
państwo nie jest zobowiązane do świadczenia wzajemnego
wzajemnego;;

wpływy podatkowe są przeznaczane na finansowanie dóbr i usług publicznych co sprawia, że nie jest możliwe
ustalenie ilościowej relacji między jednostkowym świadczeniem podatkowym podatnika i korzystaniem przez
niego z tych dóbr i usług;
usług;
6. Świadczenie na rzecz podmiotów publicznoprawnych
–
podatki mogą być pobierane tylko na rzecz Skarbu Państwa i jednostek samorządu
terytorialnego;;
terytorialnego
–
istnieją pewne odstępstwa od tej „reguły” – przykładowo:

w pewnych okolicznościach podatek od czynności cywilnoprawnych pobierają notariusze, podatek rolny
– sołtysi, itd.
6
3
2008-11-05
Podatki i quasi podatki

Teoria stanowi, że (…)
–

Praktyka wskazuje, że (…)
–

jeżeli dane świadczenie posiada wszystkie cechy przypisywane podatkom łącznie, to
w istocie jest ono podatkiem bez względu na jego nazwę i umiejscowienie w systemie
prawa;;
prawa
polski system dochodów publicznych obejmuje kilka rodzajów obowiązkowych opłat,
opłat, które mają
wszelkie cechy podatków, choć nie są nazywane podatkami;
podatkami;
Opłata
–
jest świadczeniem pieniężnym, przymusowym, bezzwrotnym, jednostronnie ustalanym
i pobieranym przez władze publiczne;
publiczne;
–
opłata w przeciwieństwie do podatku, rodzi roszczenie do określonego świadczenia na rzecz
podatnika,

–

na przykład: otrzymania koncesji, zezwolenia na budowę domu
zasady poboru i wysokość opłat regulowane są ustawowo;
ustawowo;
Część opłat zasila dochody budżetu państwa, część natomiast kierowana jest do wskazanych
instytucji publicznych
publicznych;;
7
Podatki i quasi podatki

Przykładami quasi podatków, są m.in.:
składki opłacane przez pracodawców na rzecz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu
Pracy oraz wpłaty na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

w przypadku
dk składek
kł d k na ubezpieczenie
b
i
i społeczne,
ł
wpływające
ł
j
do
d Funduszu
F d
Ubezpieczeń
Ub
i
ń Społecznych,
S ł
h
przedsiębiorców;;
charakter quasi podatku mają tylko wpłaty przedsiębiorców
wpłaty z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, pobierane na podstawie ustawy
o wpłatach z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa;

stanowią rodzaj dopłaty do podatku dochodowego od osób prawnych;
prawnych;
– do dokonywania wpłat z zysku obowiązane są jednoosobowe spółki Skarbu Państwa oraz spółki, w
k ó h akcjonariuszami
których
k j
i
i są – oprócz
ó Skarbu
Sk b Państwa
ń
– wyłącznie
ł
i osoby,
b które
k ó otrzymały
ł akcje
k j
spółki z puli udostępnianej nieodpłatnie jej pracownikom
pracownikom;;
dopłaty pobierane na podstawie ustawy o grach i zakładach wzajemnych,

pobierane są od niektórych czynności obłożonych podatkiem od gier
gier,, mają taką samą podstawę
wyliczania, choć inne stawki
stawki;;
8
4
2008-11-05
Funkcje podatków

Rozróżnia się następujące funkcje podatków:
1. Funkcja fiskalna.
2. Funkcja pozafiskalna.

Funkcja fiskalna podatków
– wyraża się w dostarczaniu za pośrednictwem podatków – dochodów publicznych
publicznych;;
cel fiskalny stanowił w przeszłości i stanowi do dziś podstawowy motywów pobierania podatków
i w dużym stopniu przesądza o ich konstrukcji;
konstrukcji;
– W literaturze przedmiotu spotyka się poglądy głoszące,
głoszące że względy fiskalne stanowią
jedyne uzasadnienie pobierania podatków;
podatków;
9
Funkcje podatków

Funkcje pozafiskalne podatków
– wyrażają się w wykorzystywaniu podatków do potrzeb oddziaływania przez państwo
(i inne związki publicznoprawne) na życie gospodarcze i społeczne;
społeczne;
– przypisywanie podatkom funkcji pozafiskalnych zakłada
zakłada::
1) aktywną rolę państwa (i innych związków publicznoprawnych) w gospodarce i życiu
życiu społecznym;
społecznym;
2) świadome i celowe wykorzystywanie podatków do wypełniania tej funkcji;
funkcji;
10
5
2008-11-05
Zasady podatkowe

Zasady podatkowe F. Neumarka
–

dla tworzenia prawa podatkowego istotną rolę odgrywają zasady podatkowe;
podatkowe;
współcześnie najbardziej reprezentatywne są poglądy F. Neumarka,
Neumarka, który zasady
podatkowe ujął w cztery grupy:
1. Zasady fiskalnofiskalno-budżetowe
(wystarczalność przychodów podatkowych i zdolność przystosowawcza podatku),
2. Zasady etycznoetyczno-społeczne
(sprawiedliwość, podatkowa redystrybucja dochodu i majątku),
3. Zasady ekonomiczne
(minimalizacji podatkowej ingerencji w sferę własności prywatnej i w działalność gospodarczą,
elastyczność opodatkowania, dostosowanie polityki podatkowej do wzrostu gospodarczego),
4. Zasady techniki podatkowej
(trwałość prawa podatkowego, przejrzystość podatków, taniość, dogodność poboru, spójność
wewnętrzna z systemem podatkowym).
11
Elementy techniki podatkowej

Technika podatkowa
– każdy podatek (oprócz cech odróżniających go od innych podatków) musi mieć zdefiniowane
pewne elementy podstawowe nazywane techniką podatkową;
podatkową;

Podatki różnią
ó
się między sobą, strukturą właściwej
ś
dla każdego z nich techniki
podatkowej,
– w definicji każdego podatku jego elementy podstawowe muszą być wyraźnie zdefiniowane

Elementy
Element
y techniki podatkowej
1) podmiot podatku,
2) przedmiot
d i t podatku,
d tk
3) podstawa opodatkowania,
4) stawki podatkowe,
5) skala opodatkowania,
6) ulgi i zwolnienia,
12
6
2008-11-05
1. Podmiot podatku

Podmiotami podatku są obie strony stosunku prawnoprawno-podatkowego tj.:
–
podmiot bierny zobowiązany do zapłacenia podatku;
podatku;
–
podmiot czynny uprawniony do otrzymania świadczenia podatkowego;
podatkowego;
Cechą charakterystyczną tego systemu jest jego nierównoprawność,
nierównoprawność,
–
podmiot czynny (strona uprawniona),
uprawniona), dysponuje środkami przymusu w celu zabezpieczenia
wykonania przez podmiot bierny→
bierny→ podatnika
podatnika,, ciążącego na nim obowiązku podatkowego;
podatkowego;

Czy płatnik podatku musi być jego podmiotem biernym?
–
Płatnik podatku nie musi być jego podmiotem biernym → nie spoczywa na nim,
obowiązek podatkowy,
podatkowy,
ale jest on zobowiązany do obliczenia, pobrania i przekazania podatku od podatnika na rzecz
podmiotu uprawnionego do otrzymania świadczenia,
świadczenia,
13
2. Przedmiot podatku
– przedmiotem podatku jest stan faktyczny lub prawny, z którego wystąpieniem ustawa łączy
obowiązek podatkowy;
jest to prawne określenie tego,
tego od czego ma być płacony podatek;

Stanem faktycznym będącym przedmiotem opodatkowania jest np
np.:
.:
– uzyskanie dochodu,
– uzyskanie przychodu (obrotu),
– posiadanie nieruchomości,

Stanem prawnym będącym przedmiotem opodatkowania jest np
np.:
.:
– nabycie praw własności np. przejęcie spadku,
14
7
2008-11-05
3.
Podstawa opodatkowania
–
podstawą opodatkowania jest przedmiot opodatkowania, określony w jednostkach wartości
lub ilościowo,
Przykład
a) podstawą opodatkowania dochodów jest kwotowo określona wielkość dochodu;
b) podstawą opodatkowania przychodów (obrotu) jest wartość przychodów (obrotu);
c)

podstawą opodatkowania prawa władania gruntami jest powierzchnia gruntu;
Podstawa opodatkowania w podatkach majątkowych
–
przedmiot opodatkowania → nabycie nieruchomości;
–
podstawa opodatkowania → może nią być:
wartość rynkowa;
wartość będąca podstawą amortyzacji;
wartość ustalona dla celów ubezpieczeniowych;
15

Podstawa opodatkowania co do zasady (…)
–
przedmiot opodatkowania z reguły jest wyrażany wartościowo;
–
czasami jednak podstawę opodatkowania wyraża się w jednostkach fizycznych;
Przykład
–
istniejący do 31 grudnia 2007 r., podatek od posiadania psów;
4. Stawka podatkowa
–
to wyrażona
y
wp
procencie lub kwocie wysokość
y
p
podatków jaką
j ąp
pobiera się
ę od danejj podstawy
p
y
opodatkowania;
–
Stawka podatkowa występuje w dwóch formach:
kwotowej;
procentowej;
16
8
2008-11-05

Stawka kwotowa
–
określa bezpośrednio wielkość podatku;
np. 1 zł za m2 powierzchni;

Stawka procentowa
–
określa jaka część podstawy opodatkowania stanowi zobowiązanie podatkowe;
5. Skala opodatkowania
–
zbiór kolejnych wielkości podstaw opodatkowania i odpowiadających im stawek
podatkowych tworzy skalę opodatkowania;
–
Skala opodatkowania informuje,
informuje, jaką stawkę zastosować do podstawy
podstawy opodatkowania;
opodatkowania;
stawka podatkowa może być jedna dla całej podstawy opodatkowania lub może być ich kilka;
kilka;
podatkowymi,
– jeśli jest kilka stawek podatkowych, to wyznacza się kwoty określone progami podatkowymi,
od których nalicza się podatek według określonych stawek;
stawek;
17
6. Ulgi i zwolnienia podatkowe

Zwolnienia podatkowe
polegają na
– zwolnieniu pewnej grupy podatników z obowiązku podatkowego → zwolnienia podmiotowe;
podmiotowe;
– zwolnieniu części przedmiotu opodatkowania z obowiązku podatkowego → zwolnienia
przedmiotowe;

Ulgi podatkowe
– polegają na tym, że w przypadku spełnienia określonych ustawowo warunków następuje
zmniejszenie obciążenia podatkowego
podatkowego;;
W praktyce ulgi odnoszą się do
do::
a) podstawy opodatkowania
opodatkowania;;
b) wielkości należności podatkowej;
podatkowej;
18
9
2008-11-05
Procedura podatkowa

Procedura podatkowa
–

ustalenie i pobór podatków odbywa się w trybie określonym przez procedurę podatkową;
podatkową;
Znaczenie procedury podatkowej
–
wymagania procedury podatkowej mają istotne znaczenie formalnoprawne,
–
ponadto wymogi procedury podatkowej wywierają wpływ na:
na:
konstrukcję poszczególnych podatków,
podatków,
konstrukcję całych systemów podatkowych,
a także decydują o wypełnianiu przez podatki ich funkcji
funkcji;;

Obowiązek podatkowy
–
pozostaje tak długo abstrakcyjnym zobowiązaniem do ponoszenia ciężaru podatkowego jak
długo nie przekształci się w zobowiązanie podatkowe
podatkowe;;
19
Postępowanie podatkowe

Zobowiązanie podatkowe
–
powstaje wówczas, gdy zostaje skonkretyzowana kwota podatku należnego od konkretnego
podatnika, wraz z terminem zapłaty i wskazaniem rachunku, na który zapłata ta ma nastąpić;
nastąpić;

Procedura podatkowa
–
może być sprowadzona do postępowania podatkowego,
podatkowego, które jest szczególnym rodzajem
postęp.. administracyjnego znajdującego się pod nadzorem sądownictwa administracyjnego
postęp
administracyjnego;;

Postępowanie podatkowe obejmuje następujące stadia:
1)
wymiar
i podatku,
d tk (czyli
( li ustalenie
t l i jego
j
wysokości),
k ś i)
2)
zapłatę należnego podatku,
3)
składanie i rozpatrywanie ewentualnych odwołań,
4)
przymusową egzekucję należności podatkowych
5)
zabezpieczenie należności podatkowych.
20
10
2008-11-05
Systematyka podatków
Klasyfikacja podatków
Kryterium przedmiotu
opodatkowania
Kryterium stosunku
przedmiotu opodatkowania
do źródła podatku
Kryterium władztwa
podatkowego
Podatki dochodowe
Podatki bezpośrednie
Podatki rządowe
Podatki konsumpcyjne
Podatki pośrednie
Podatki samorządowe
Podatki majątkowe
Podatki wspólne
Podatki przychodowe
Źródło: W. Ziółkowska, Finanse publiczne. Teoria i zastosowanie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej Sp. z.o.o., Poznań 2005.
21
Kryterium przedmiotu opodatkowania

Podatki dochodowe
–
przedmiotem opodatkowania jest tutaj dochód traktowany jako nadwyżka przychodów
nad kosztami ich uzyskania;
uzyskania;
–

najczęściej występujące podatki dochodowe to:

podatek dochodowy od osób prawnych (CIT);

podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT);
Podatki konsumpcyjne (od wydatków)
–
obciążają
ą ją dochód p
podatnika w momencie jego
j g wydatkowania
y
stąd
ą też bywają
y ją określane
podatkami od wydatków;
wydatków;
–
do tej grupy podatków zaliczane są:

podatek od towarów i usług,

podatek akcyzowy,

podatek od gier,
gier,
22
11
2008-11-05
Kryterium przedmiotu opodatkowania

Podatki majątkowe
–
występują w wielu formach i obciążają:
obciążają:

–

całość majątku podatnika, poszczególne jego dobra lub też przyrost tych dóbr;
dóbr;
najczęściej występujące podatki majątkowe to:

podatek od nieruchomości,

podatek od spadków i darowizn;
darowizn;
Podatki przychodowe
–
charakteryzują się tym, że przy ich wymiarze koszty uzyskania przychodów w ogóle
nie są brane pod uwagę;
uwagę;
–
nawiązują tylko do zewnętrznych znamion świadczących o domniemaniu uzyskania dochodu;
dochodu;

należą do nich:
nich:
– podatek rolny;
rolny;
– podatek leśny
23
Kryterium stosunku przedmiotu
opodatkowania do źródła podatku

–
to podatki, które bezpośrednio wskazują na zależność między zdolnością podatkową
podmiotu prawnego lub osoby fizycznej a wysokością
ś
podatku
–

przykładami podatków bezpośrednich są:

podatki dochodowe CIT i PIT;

podatki majątkowe;
majątkowe;
Podatki pośrednie
–
obciążają podatnika zgodnie z ich nazwą → w sposób pośredni i nie pozostają w ścisłym
związku z jego sytuacją dochodową i majątkową;
majątkową;
–
typowymi podatkami pośrednimi są:

podatki przychodowe
przychodowe;;

podatki konsumpcyjne (wydatkowe);
24
12
2008-11-05
Kryterium władztwa podatkowego

Podatki rządowe
–
obejmują w Polsce m.in.
m.in.::
podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy i od gier;
gier;

Podatki samorządowe
–
do tej grupy podatków należą m.in.:
m.in.:
podatek od nieruchomości, od środków transportowych;
transportowych;

Podatki wspólne
–
to takie z których wpływy są dzielone między władzę centralną a samorządy (JST);
–
zalicza się do nich:
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT);
podatek dochodowy od osób prawnych (CIT);
25
Dochody własne JST
Gminy

Powiaty
podatki należne gminom;
opłaty należne gminom;
udziały we wpływach z PIT 39,34%1
udziały we wpływach z CIT 6,71%

Województwa
udziały we wpływach z PIT
10,25%
udziały we wpływach z CIT
1,40%

udziały we wpływach z PIT
1,6%
udziały we wpływach z CIT
15,90%
Wielkość udziału gmin we wpływach z podatku PIT
36,80%
36,72%
36,60%
36,49%
36,40%
36,22%
36,20%
36,00%
35,95%
35,80%
35,60%
35,40%
2006
1
2007
2008
2009
Wielkość docelowa
13
2008-11-05
Dochody podatkowe: budżet państwa
a budżety gmin → za rok budżetowy 2007
17,95%
82,05%
12,69%
Dochody podatkowe gmin z wyłączeniem PIT i CIT
Pozostałe dochody budżetów gmin
87,32%
Dochody podatkowe budżetu państwa
Pozostałe dochody budżetu państwa
27
Wpływy budżetowe z tytułu podatków
Tablica: Wpływy budżetowe w okresie od 01 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2007 r.
(dane łączne uzyskane z izb celnych i izb skarbowych - w tys. zł)
Wpływy budżetowe *
Lp
Wyszczególnienie
w tym kwoty zaległlości podatkowych ściągnięte
w drodze egzekucji
1
Podatek dochodowy od osób prawnych
25 342 490
108 633
2
Podatek dochodowy od osób fizycznych
48 690 547
502 296
3
Podatek od towarów i usług
84 439 484
1 252 352
4
Podatek akcyzowy
42 078 023
19 761
5
Podatek od gier
894 854
22 032
6
Podatki zniesione
877
43
7
Cła
1 385 860
4 788
8
Ogółem
202 832 135
1 909 905
* Wykazywane są w pełnych wielkościach, tj. bez odliczenia udziałów dla jednostek samorządu terytorialnego
28
14
2008-11-05
Konstrukcja polskiego systemu podatkowego

Polski system podatkowy

na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych, objętych
materialnym szczególnym prawem podatkowym;
podatkowym;
Podatki pośrednie
1. Podatek dochodowy od osób fizycznych,
9. Podatek od towarów i usług,
2. Podatek dochodowy od osób prawnych,
10. Podatek akcyzowy,
3. Podatek od spadków i darowizn,
11. Podatek od gier,
4. Podatek od czynności cywilnoprawnych,
5. Podatek rolny,
6. Podatek leśny,
7 Podatek od nieruchomości
7.
nieruchomości,
8. Podatek od środków transportowych,
Źródło: Ministerstwo Finansów RP www.mofnet.gov.pl

Część materialna ogólna i część proceduralna prawa podatkowego została uregulowana
przepisami Ordynacji podatkowej;
podatkowej;
29
Dochody podatkowe b. państw
państwa w 2007 r.
13,40%
3,73%
46,68%
11,89%
89%
0,54%
Podatek od towarów i usług
Podatek akcyzowy
Podatek od gier
Podatek dochodowy od osób prawnych
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Zryczałtowany podatek dochodowy
23,75%
Udział podatków pośrednich w całości dochodów podatkowych budżetu państwa → 70,98%
Źródło: Sprawozdanie operatywne z wykonania budżetu państwa za okres I-XII 2007
30
15
2008-11-05
Stawka kwotowa i procentowa

Stawka kwotowa
–
określa bezpośrednio wielkość podatku
stawki kwotowe mają zastosowanie np. w podatku od nieruchomości;
nieruchomości;

–
w tym przypadku rada gminy określa wysokość stawek podatków z tym
tym, że podatek ten nie
może przekroczyć, rocznie ustawowo określonej stawki od metra kwadratowego powierzchni;
powierzchni;
–
Przykład:
od budynków mieszkalnych lub ich części w roku 2008
2008 – kwoty 0,5
0,59
9 zł za 1m2 powierzchni użytkowej
użytkowej;;

Stawka procentowa
–
stawki procentowe są stosowane zdecydowanie częściej - określają, jaka część podstawy
opodatkowania stanowi zobowiązanie podatkowe;
podatkowe;
–
Przykład:
występują one w podatku dochodowym od osób prawnych, który od 1 stycznia 2004 r., wynosi w Polsce
19% podstawy opodatkowania;
opodatkowania;
31
Skale podatkowe

Skale podatkowe
–
ze względu na stosunek stawki
stawki podatkowej do podstawy opodatkowania wyróżnia się
1.
Skalę proporcjonalną,
2.
Skalę
ę progresywną,
p g y ą

progresja globalna,

progresja ciągła,
3.
Skalę regresywną,
4.
Skalę degresywną,
Skala proporcjonalna
–
skala
k l proporcjonalna
j
l to
t taka,
t k przy której
któ j należność
l ż ść podatkowa
d tk
rośnie
ś i w takim
t ki samym
stopniu jak podstawa opodatkowania;
opodatkowania;
Stawka podatkowa (%)
Kwota podatku
1000
10
100
2000
10
200
3000
10
300
4000
10
400
16
2008-11-05
Skale podatkowe

Skala progresywna
–
obejmuje stawki podatkowe, które zwiększają się w miarę wzrostu podstawy opodatkowania,
co powoduje szybszy wzrost należności podatkowej niż podstawy opodatkowania
opodatkowania;;

Stosowanie skal progresywnych
–
praktyczne stosowanie skal progresywnych wymaga ustalenia górnego pułapu progresji;
progresji;

po przekroczeniu górnego pułapu progresji skala progresywna przekształca się w skalę proporcjonalną;
Dlaczego?
–
gdyby tego nie uczyniono, należność podatkowa mogłaby wzrosnąć tak dalece, że
pochłonęłaby całą podstawę opodatkowania;
opodatkowania;

Tempo progresji
–
skalę progresywną cechuje tempo progresji,
progresji, a więc szybkość, z jaką wzrasta należność
podatkowa

progresja jest tym bardziej stroma,
stroma, im szybciej wzrasta stawka podatkowa w porównaniu
ze wzrostem podstawy opodatkowania;
opodatkowania;
33
Skale podatkowe

Kwota wolna od opodatkowania
–
prawidłowo zbudowana progresja wiąże się z tzw. kwotą wolną od opodatkowania - określoną
na poziomie minimum egzystencji (socjalnego);

wysokość minimum ustalana jest na podstawie koszyka dóbr i usług niezbędnych do egzystencji
jednostki;
Kiedy rozpoczyna się opodatkowanie?
–
opodatkowanie rozpoczyna się z reguły po przekroczeniu kwoty wolnej od opodatkowania
wówczas może być stosowana skala progresywna lub też wobec niskich dochodów skala
proporcjonalna;
Tablica. Skala podatkowa progresywna
do 3000
3
od 3001 do 6000
4
od 6001 do 9000
5
34
17
2008-11-05
Skale podatkowe

Progresja globalna
–
cechą charakterystyczną progresji globalnej jest to, że każda stawka podatkowa ze skali
progresji jest stosowana do całej podstawy opodatkowania łącznie, a więc globalnie;
globalnie;
stawka podatkowa wzrasta przy przejściu z niższego do wyższego przedziału podstawy opodatkowania
opodatkowania;;
w obrębie tego samego przedziału podstawy opodatkowania stawka nie ulega zmianie
zmianie;;

Charakterystyka → progresji globalnej
–
oznacza to, że progresja przejawia się tylko skokowo –w sposób dotkliwy przy przejściu
z jednego do drugiego przedziału podstawy opodatkowania,
–
w ramach każdego przedziału skala jest proporcjonalna;
proporcjonalna;
35
Skale podatkowe

Progresja globalna
do 5000 zł
19%
od 5001 zł do 10 000 zł
21%
od 10 001 zł do 50 000 zł
33%
– Podstawa opodatkowania → 5650 zł
W ramach każdego z przedziałów skala jest proporcjonalna

Jak działa progresja globalna?
– Podstawa opodatkowania mieści się w drugim przedziale tzn. podlega opodatkowaniu stawką 21%
5650 zł x 21% = 1186,50 zł → (wartość należnego podatku)
36
18
2008-11-05
Skale podatkowe

Progresja ciągła
–
progresja ciągła, czyli szczeblowa zapewnia równomierny;
równomierny;
nie powodujący skoków, wzrost obciążenia podatkowego
podatkowego;;
–

istotą progresji
ji szczeblowej
bl
j jest
j
to, że
ż kolejne
k l j stawki
ki podatku
d k odnoszą
d
się
i nie
i do
d całej
ł j
podstawy opodatkowania, lecz tylko do samego szczebla skali podatkowej;
podatkowej;
Sumaryczna wysokość należności podatkowej danego podatnika
–
wynika z zastosowania z reguły kilku stawek podatkowych, właściwych dla poszczególnych
wycinków podstawy opodatkowania;
opodatkowania;
–
W praktyce podatkowej (dla uproszczenia)
uproszczenia), przyjmuje się ustalanie należności podatkowej
z zastosowaniem progresji ciągłej jako sumy dwóch elementów,
elementów, tj.
1) kwoty podatku dla całej podstawy opodatkowania objętej łącznie poprzednimi stopniami skali;
skali;
2) kwoty podatku dla tego wycinka podstawy opodatkowania, który się mieści w najwyższym u danego
podatnika szczeblu opodatkowania;
opodatkowania;
37
Skale podatkowe

Progresja ciągła – szczeblowa
do 5000 zł
19%
od 5001 zł do 10 000 zł
21%
od 10 001 zł do 50 000 zł
33%
– Podstawa opodatkowania → 5650 zł

Jak działa progresja ciągła?
– Podstawa opodatkow.
opodatkow. mieści się w dwóch przedziałach tzn. podlega opodatkowaniu stawką 19% i 21%
5000 zł x 19% = 950 zł
650 zł x 21% = 136,50 zł
∑ = 950 zł + 136,50 zł = 1086,50 zł → (wartość należnego podatku)
38
19
2008-11-05
Skale podatkowe
Tablica: Skala podatkowa progresywna ciągła ze stawkami kwotowokwotowo-procentowymi
do 3000

Stawka podatkowa kwotowo - procentowa
3%
od 3001 do 6000
90 zł + 4% nadwyżki ponad 3000 zł
od 6001 do 9000
210 zł + 5% nadwyżki ponad 6000 zł
Skala regresywna
– cechą skali regresywnej jest zmniejszanie się stawek podatkowych w miarę wzrostu podstawy
opodatkowania;;
opodatkowania
Tablica: Skala podatkowa regresywna
do 3000
7
od 3001 do 6000
5
od 6001 do 9000
2
Skale podatkowe

Skala degresywna
stanowi połączenie skali progresywnej ze skalą proporcjonalną;
– w przeciwieństwie do skali regresywnej, skala degresywna obejmuje stawki malejące w miarę
zmniejszania się podstawy opodatkowania;
opodatkowania;
Obecnie skale degresywne nie znajdują zastosowania w praktyce!
Tablica: Skala podatkowa degresywna
1000
2
1200
3
1500
4
3000
10
4000
10
5000
10
Skala progresywna (niska podstawa opodatkowania + niskie stawki podatkowe)
Skala proporcjonalna + wysokie stawki podatkowe
40
20
2008-11-05
Skale podatkowe
Proporcjonalne
Należność pod
datkowa (T)
Progresywna
Degresywne
Regresywne
Stałe (kwotowe)
Podstawa opodatkowania (Y)
Źródło: G. KrasowskaKrasowska-Walczak, Finanse publiczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997
Zwolnienia podatkowe

Zwolnienie podatkowe
–
jest to całkowite odstąpienie od poboru podatku przyznane danemu podmiotowi lub
obejmujące jakiś przedmiot opodatkowania;
opodatkowania;

pierwsze zwolnienie ma charakter podmiotowy,
podmiotowy, drugie natomiast przedmiotowy
przedmiotowy;;
Zwolnienia podmiotowe a przedmiotowe → które dominują?
–
Zwolnienia podmiotowe (np. zwolnienie NBP od podatku dochodowego od osób prawnych);
prawnych);

kiedyś rozpowszechnione w polskim systemie podatkowym, po 1990 roku zostały w większości
wyeliminowane ze względu na to, że godzą w zasadę powszechności i równości opodatkowania
podatkowania;;
–

zachowały się natomiast zwolnienia przedmiotowe;
przedmiotowe;
Na kim ciąży obowiązek podatkowy?
–
w przypadku obu typów zwolnień obowiązek podatkowy nadal ciąży na podatniku,
podatniku, ale
na mocy konkretnego przepisu odstępuje się od poboru podatku;
podatku;

element ten rozgranicza zwolnienia od wyłączeń, w odnieisneiu do których obowiązek
42
podatkowy w ogóle nie powstaje;
21
2008-11-05
Ulgi podatkowe

Ulgi podatkowe
–

to częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego występujące w trzech postaciach;
postaciach;
Po pierwsze → w postaci odliczenia od podstawy opodatkowania
–
należą do nich odliczenia od dochodów osobistych składki na własne ubezpieczenia
emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika i osób z nim współpracujących
mowa tutaj o składakach określon
określonych
ych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, zapłaconych
zapłaconych
w roku podatkowym bezpośrednio lub potrącon
potrąconych
ych przez płatnika ze środków podatnika
podatnika;;

Po drugi
drugie
e → w postaci odliczeń od kwoty podatku
–
np. odliczenia od podatku dochodowego od osób fizycznych składek na powszechne
ubezpieczenia zdrowotne

Po trzecie → ulgi mogą polegać na obniżeniu stawki podatkowej
–
np. w podatku od towarów i usług
ulgi te mają charakter systemowy (generalny) i są zawarte już w samej wewnętrznej strukturze
podatku - ich istotą jest częściowe zmniejszenie kwoty podatku;
podatku;
43
Ulgi w zapłacie podatku

Ulgi w zapłacie podatku mogą polegać na:
1) zaniechaniu ustalania i poboru podatku,
2) odroczeniu terminu płatności,
3) rozłożeniu na raty zaległości podatkowej,
4)) umorzeniu zaległości
l ł ś podatkowej.
d k

Charakter ulg w zapłacie podatku
– ulgi w zapłacei podatku nie mają charakteru generalnego i mogą być przyznane tylko na
podstawie → Ordynacji podatkowej, przez organ podatkowy w wyniku indywidualnej decyzji
administracyjnej na wniosek konkretnego podatnika;
podatnika;

Ulgi w zapłacie podatku a pomoc publiczna
– udzielenie pomocy indywidualnej we wskazanych 4-ech formach stanowi pomoc publiczną
publiczną,,
zatem aby można było jej udzielić muszą być spełnione wymogi ustawy o postępowaniu
w sprawach dotyczących pomocy publicznej,
Jeżeli organ podatkowy uzna zasadność takiej pomocy – to aby jej udzielić trzeba uzyskać zgodę UOKiK
Jeżeli pomoc może zakłócić warunki konkurencji na ponadlokalnych rynkach – potrzebna jest zgoda
Komisji Europejskiej;
Europejskiej;
44
22
2008-11-05
Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe

Instytucje materialnego prawa podatkowego
– obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe to instytucje materialnego prawa podatkowego
przy użyciu, których prawodawca oznacza:

adresatów ustawy podatkowej;
podatkowej;

powinności względem adresatów
adresatów;;

sposoby ich konkretyzacji, co do osoby, wysokości, terminu i miejsca płatności;
płatności;
Obowiązkiem podatkowym
– jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego
świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach;
ustawach;

Zobowiązaniem podatkowym
– jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz
Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz
w miejscu – określonych w przepisach prawa podatkowego;
podatkowego;
45

Kiedy obowiązek podatkowy nie przekształca się w zobowiązanie podatkowe?
–
zobowiązanie podatkowe stanowi normatywne następstwo obowiązku podatkowego
podatkowego;;
Jednakże nie zawsze obowiązek
ą
p
podatkowyy przekształca
p
się
ę w zobowiązanie
ą
p
podatkowe;
podatkowe;
–

Ma to miejsce np. w wypadku:

zaniechania ustalania zobowiązania podatkowego
podatkowego;;

przedawnienia terminu wydania decyzji podatkowej;
podatkowej;

istnienia kwoty wolnej od podatku;
podatku;

występowania zwolnień i wyłączeń podatkowych
podatkowych;;
Istnieją dwa sposoby powstawania zobowiązań podatkowych:
–
Pierwszy sposób polega na powstawaniu zobowiązań podatkowych z mocy prawa,
prawa,
–
Drugi sposób polega na powstaniu zobowiązania podatkowego z chwilą doręczenia decyzji
organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania,
46
23
2008-11-05

Powstanie zobowiązań podatkowych z mocy prawa
– zastosowanie tego „sposobu” zazwyczaj łączy się z obowiązkiem podatnika do
samodzielnego obliczenia podatku i zapłacenia go w ustawowym terminie na
rachunek właściwego urzędu skarbowego;
skarbowego;

Co w sytuacji nie wywiązania się podatnika z ciążących na nim
obowiązków?
– jeżeli podatnik nie wywiąże się lub źle wywiąże się z powyższych obowiązków – organ
podatkowy – wydaje decyzję określającą istnienie obowiązku podatkowego lub
wskazującą na nieprawidłowości w jego realizacji;
realizacji;
47

Powstanie zobowiązań podatkowych z chwilą doręczenia decyzji organu
podatkowego
–
przyjmując ten sposób ustalania zobowiązania podatkowego (przykładowo – w podatku
rolnym, podatku leśnym), wychodzi się z założenia, że organ podatkowy może
dokonać tego ustalenia po przeprowadzeniu postępowania podatkowego;
podatkowego;

Podatki, których wysokość wymierza się w ten sposób nie należą do skomplikowanych!
komplikowanych!

Obowiązki podatnika
–
podatnik ma niewielkie obowiązki w zakresie udokumentowania danych
danych, których organ
podatkowy potrzebuje do wymiaru podatku;
podatku;
Przykład
–
w podatku od nieruchomości chodzi o podanie powierzchni gruntów lub budynków oraz budowli
budowli;;
48
24
2008-11-05
Odpowiedzialność podatkowa

Odpowiedzialność podatkowa
– odpowiedzialność podatkowa dotyczy:
dotyczy:
a) zobowiązania podatkowego
podatkowego;;
b) zaległości podatkowej;
podatkowej;

Odpowiedzialność podatkową ponosi:
1. Podatnik i jego małżonek, a także płatnik i inkasent podatkowy oraz jego małżonek;
małżonek;
2. Drugą kategorię podmiotów odpowiedzialnych za zobowiązania podatkowe podatnika stanowią
jego następcy prawni
prawni;;
3. Trzecią kategorię stanowią zaś tzw. osoby trzecie wobec podatnika;
podatnika;

Zakres i przedmiot odpowiedzialności podatkowej
– przedmiot i zakres odpowiedzialności podatkowej każdej z tych trzech grup jest różny;
różny;
zagadnienie odpowiedzialności podatkowej w sposób szczegółowy zostało uregulowane przepisami
ustawy Ordynacja podatkowa
podatkowa;;
49
Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych

Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych
– ma na celu zapewnienie wpływu dochodów z tytułu podatków;
podatków;

Po instytucję zabezpieczenia sięga się na podst.
podst. przepisów Ordynacji podatkowej
– przed nadejściem terminu płatności podatku;
podatku;
– przed doręczeniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;
podatkowego;
– przed wydaniem decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej;
podatkowej;

Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych wg Ordynacji podatkowej
1. Hipoteka ustawowa
na wszystkich nieruchomościach podatnika z tytułu zobowiązań i zaległości podatkowych przysługuje
Skarbowi Państwa i JST;
JST;
2. Zastaw skarbowy na ruchomościach i prawach zbywalnych
przysługuje jedynie Skarbowi Państwa;
Państwa;
50
25
2008-11-05
Wygasanie zobowiązań podatkowych

Sposoby wygasania zobowiązań podatkowych
– w zależności od zaspokojenia wierzyciela podatkowego wyróżnia się efektywne
i nieefektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych;
podatkowych;
Formy wygasania zobowiązań podatkowych
Efektywne
(zaspokojenie wierzyciela podatkowego)
1.
Zapłata podatku, w tym potrącenie lub zaliczenie nadpłaty
2.
Zaliczenie wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa
lub jednostki samorządu terytorialnego na poczet
przyszłych zobowiązań podatkowych
3.
Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych w
zamian za zaległości
g
podatkowe.
p
4.
Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta.

Nieefektywne
1.
Zaniechanie poboru podatku, co do którego powstało już
zobowiązanie podatkowe
2.
Umorzenie zaległości podatkowej
3.
Przedawnienie.
Jakie okoliczności nie powodują wygasania zobowiązań podatkowych?
1) ustanie bytu prawnego podatnika, ponieważ w jego miejsce wchodzą następcy prawni
prawni;;
2) odpowiedzialność podatkowa osób trzecich;
trzecich;
51
Wpływ podatków na skłonność do oszczędzania
i inwestowania

Determinanty wzrostu gospodarczego
– wzrost gospodarczy zależy m.in. od skłonności do oszczędzania i skłonności do inwestowania
→ te z kolei są determinowane nie tylko poziomem osiąganych dochodów, ale i wysokością
obciążeń podatkowych;
podatkowych;

Nadmierne obciążenia podatkowe prowadzą do:
1) ograniczania działalności gospodarczej,
2) zmniejszenia zainteresowania podatników zwiększaniem dochodów z działalności gospodarczej
i pracy najemnej,
3) obniżania skłonności do oszczędzania
4) tworzenia warunków dla unikania płacenia podatków i tym samym poszerzania tzw. szarej strefy
52
26
2008-11-05
Wpływ podatków na skłonność do oszczędzania
i inwestowania

Wpływ podatków dochodowych na oszczędności i inwestycje
–

analizują m.in. R. A. Musgrave oraz P. B. Musgrave
R. A. Musgrave oraz P. B. Musgrave → rozpatrują dwie sytuacje
1) pierwszą, w której nie występują podatki,
2) drugą, gdy wprowadza się podatek od wyników przedsiębiorstw oraz opodatkowuje się
dochody oszczędzających,

Wnioski → wyniki analiz
–
analiza przeprowadzona przez R. A. Musgrave i P. B. Musgrave wykazała, że:
opodatkowanie wpływa negatywnie zarówno na skłonność do oszczędzania jak
i do inwestowania,
inwestowania, a w konsekwencji zmniejsza tempo rozwoju gospodarczego i efektywność
gospodarowania;;
gospodarowania
53
Wpływ podatków na skłonność (…)
Stopa dochod
du
Założenie nr 1: Brak podatków
Kształt krzywej II → wskazuje jak wraz ze zmianą stopy
zwrotu zmieniają się rozmiary inwestycji
Krzywa SS → przedstawia podaż oszczędności w zależności od ich
opodatkowania
p
informuje,
j , że p
poziom oszczędności
ę
może się
ę różnie
ukształtować przy rożnej stopie zwrotu
I
S
R
E
Równowaga między wielkością oszczędności
a popytem na nie ze strony inwestorów – R
I
S
0
A
Oszczędności inwestycyjne
Równowaga ta wyznacza również poziom stopy dochodu z tytułu zainwestowanego kapitału – punkt E
27
2008-11-05
Założenie nr 2: Wprowadzenie podatek od wyników przedsiębiorstw oraz opodatkowuje się
Stopa dochod
du
dochody oszczędzających
Wprowadzenie podatku dochodowego
I
S’
S
od zysku przedsiębiorstw
S
I’
D
Obciążenie dochodów osobistych
R
E
B
F
podatkiem od oszczędności
R’
R
S’
I
S
0
I’
C
A
W efekcie przecunięć krzywych II oraz SS powstaje nowa równowaga między podażą oszczędności a popytem na nie
Założenie nr 2: Wprowadzenie podatek od wyników przedsiębiorstw oraz opodatkowuje się
Stopa dochod
du
Stopa dochodu b
brutto
dochody oszczędzających
S’
S
I
S
I’
D
Stopa dochodu netto
o
(po opodatkowaniu)
R
E
B
F
Wprowadzenie opodatkowania oszczędności
przesunie stopę dochodu z punktu E do F
R’
R
i zmniejszy je o ten właśnie odcinek
S’
I
S
0
I’
C
A
Oszczędności i inwestycje w wyniku
wprowadzenia podatków zmniejszają się z 0A do 0C
28