Praktyki uprawy przyjazne dla gleby - agrilife

Zrównoważone rolnictwo oraz ochrona gleby
Systemy i praktyki przyjazne dla gleby
Broszura informacyjna nr
Praktyki uprawy przyjazne dla gleby
Praktyki uprawy przyjazne dla gleby mogą pomóc w osiągnięciu lepszej ochrony zasobów glebowych.
Główne ich rodzaje to: uprawa współrzędna, głęboszowanie i warstwicowa uprawa stoków. Każdy z nich
omówiony został poniżej.
Uprawa współrzędna
Czym jest uprawa współrzędna i dlaczego jest pożyteczna?
Uprawa współrzędna polega na uprawie dwóch lub większej liczby gatunków roślin w naprzemianległych
rzędach na przylegających do siebie pasach o różnej szerokości lub w różnych warstwach (wsiewki) na
tej samej działce, w tym samym sezonie wegetacyjnym. Sprzyja ona zatem korzystnemu wzajemnemu
oddziaływaniu różnych gatunków lub odmian roślin.
Zalety
Konkurencja między odpowiednio dobranymi roślinami uprawianymi współrzędnie i ich uzupełnianie się
polepsza ogólną stabilność systemu, poprawiając odporność na organizmy szkodliwe, choroby i chwasty.
Ta praktyka oddziałuje korzystnie na porowatość gleby, różnorodność biologiczną gleby, wspomaga obieg
składników odżywczych i podnosi plony. Zasadniczo prowadzi ona do lepszego wykorzystania dostępnych
zasobów.
Wady
Rośliny przeznaczone do uprawy w systemach uprawy współrzędnej należy starannie dobierać. Uprawa
współrzędna może spowodować niższe plony niż w przypadku uprawy jednego gatunku, jeżeli prowadzi do
nadmiernej konkurencji o zasoby. Koszty zakupu materiału siewnego i przygotowania pola do siewu mogą
być dość wysokie.
Przykład pomyślnej realizacji
Uprawa współrzędna w zlewni
powierzchniowej rzeki Svratki (Czechy)
Na obszarze tym występuje wysokie ryzyko degradacji gleby.
Uprawa współrzędna (wsiewki) jest jednym z głównych sposobów
pomyślnego radzenia sobie z ryzykiem i jest szeroko zastosowana
na tym obszarze, zwłaszcza w rolnictwie ekologicznym. Wsiewki
(takie jak trawa czy lucerna) są zasiewane w czasie wegetacji
głównej uprawy (np. pszenicy). W ten sposób uprawy te chronią
przed erozją gleby i utratą składników odżywczych po zbiorze
głównej uprawy oraz poprawiają różnorodność biologiczną
powyżej poziomu ziemi. Uprawa współrzędna prowadzona
na tym obszarze zmniejsza erozję wodną i wietrzną,
zapobiega ubytkowi materii organicznej, eliminuje rozproszone
zanieczyszczenie gleby i szkody powstałe w wyniku erozji poza
miejscem jej wystąpienia. Praktyka ta jest wspierana w ramach
środków rolno-środowiskowych stanowiących zachętę dla
rolników do jej stosowania.
Źródło: Studium przypadku SoCo
Międzyplony pszenicy, kukurydzy
i lnu na działkach nachylonych
(Francja) (Źródło: Solagro, Francja)
6
Broszura informacyjna nr 6: Praktyki uprawy przyjazne dla gleby
Głęboszowanie
Czym jest głęboszowanie i dlaczego jest pożyteczne?
Długo prowadzona orka i ciągłe wykorzystywanie ciężkich maszyn może spowodować powstanie głębokich
rudawców i zagęszczonych warstw gleby. Mogą one utrudniać wzrost korzeni oraz infiltrację wody
i składników odżywczych. Głęboszowanie ma na celu przywrócenie utraconych właściwości gleby i polega
na odspajaniu zagęszczonych warstw gleby poniżej głębokości orki, bez ich odwracania. Głębokość
robocza głębosza zależy od stopnia zagęszczenia i wilgotności gleby na tej głębokości.
Zalety
Głęboszowanie prowadzi do lepszego wzrostu korzeni oraz infiltracji wody i substancji odżywczych.
Pomaga zatem ograniczyć spływy powierzchniowe i zwiększyć plony.
Wady
Głęboszowanie wymaga dużego nakładu energii. Praktyka ta ma charakter zaradczy. oznacza to, że jeżeli
przyczyny zagęszczenia i słabej struktury gleby nie zostaną wyeliminowane, zagęszczone warstwy mogą
w krótkim czasie pojawić się ponownie. Głęboszowanie jest mniej skuteczne w przypadku zmniejszania
zagęszczenia płytko położonych warstw gleby, będącego skutkiem nieodpowiedniego zarządzania
zwierzętami gospodarskimi na pastwisku.
Przykład pomyślnej realizacji
Głęboszowanie we wsi Belozem
(południowa Bułgaria)
Zasolenie
jest
jednym
z
najczęściej
występujących procesów degradacji gleby
w południowej Europie. W Bułgarii występuje
ponad 35 000 hektarów zasolonych gleb.
We wsi Belozem problem zasolenia dotyczy
40 % gruntów. Udowodniono, że okresowe
głęboszowanie (do 40-45 cm) ma pozytywny
wpływ na zagęszczenie i zasolenie ciężkich
gleb. Zwiększa ono infiltrację wody i ogranicza
kapilarne przemieszczanie się wód gruntowych
o dużej zawartości soli w kierunku powierzchni.
Poprawia także odwodnienie gruntu i może
ułatwić ługowanie nadmiaru soli z wyższych
warstw gleby. Skutki stosowania tej praktyki
są jednak krótkotrwałe, jeżeli nie zostaną
wprowadzone środki służące poprawie stanu
gleby.
Źródło: Studium przypadku SoCo
Pług głęboki do podglebia (Źródło: Roger
Langohr, Universiteit Gent, Belgia)
Zrównoważone rolnictwo oraz ochrona gleby
Systemy i praktyki przyjazne dla gleby
Broszura informacyjna nr
Warstwicowa uprawa stoków
Czym jest warstwicowa uprawa stoków i dlaczego jest
pożyteczna?
Warstwicowa uprawa stoków polega na prowadzeniu prac polowych, takich jak orka, formowanie redlin
i sadzenie wzdłuż warstwic (pod kątem prostym do normalnego spływu, a nie wzdłuż nachylenia zbocza).
Ma ona na celu stworzenie możliwości powierzchniowej retencji wody oraz obniżenie tempa spływu, dając
tym samym wodzie czas na infiltrację do gleby.
Zalety
Warstwicowa uprawa stoków zwiększa zdolność infiltracji i ogranicza utratę wody i erozję powodowane
uprawą gleby.
Wady
Na zboczach o nachyleniu powyżej 10 % oprócz warstwicowej uprawy stoków należy prowadzić inne
działania, takie jak tarasowanie czy uprawa wstęgowa. Skuteczność uprawy warstwicowej pod względem
zachowania zasobów wodnych i glebowych zależy od struktury systemów oraz od takich czynników jak
gleba, charakterystyka zbocza i użytkowanie gruntu poszczególnych pól.
Przykład pomyślnej realizacji
Warstwicowa uprawa stoków w dorzeczu rzeki Guadalentín (Murcja,
Hiszpania)
Erozja wodna tradycyjnie uważana jest za najważniejszy proces degradacji gleby w tym regionie. Uprawa
wzdłuż warstwic, uprawy rzędowe na stromych zboczach i uprawa uproszczona to główne przyjęte
działania profilaktyczne. Uprawa wzdłuż warstwic znajduje szerokie zastosowanie od czasu włączenia
jej do Kodeksu dobrych praktyk rolniczych (2001), a od 2005 r. jej stosowanie w tym regionie stało się
obowiązkowe na mocy zasady współzależności. Uprawa wzdłuż warstwic bardzo skutecznie ogranicza
erozję wodną.
Źródło: Studium przypadku SoCo
Więcej informacji
http://soco.jrc.ec.europa.eu
ftp://ftp.fao.org/agl/agll/docs/lw8e.pdf
6
Broszura informacyjna nr 6: Praktyki uprawy przyjazne dla gleby
Niniejsza broszura informacyjna opiera się na projekcie „Zrównoważone rolnictwo oraz ochrona gleby”.
Jest ona częścią serii 10 broszur informacyjnych dotyczących trzech głównych tematów projektu. Broszury
dotyczą następujących tematów:
– Wprowadzenie:
– Broszura informacyjna nr 1: Praktyki gospodarki rolnej przyjazne dla gleby i środki polityczne
zapewniające ochronę gleby jako odpowiedź na procesy degradacji gleby;
– Procesy degradacji gleby:
– Broszura informacyjna nr 2: Erozja wodna i zagęszczenie;
– Broszura informacyjna nr 3. Spadek zawartości materii organicznej;
– Broszura informacyjna nr 4: Zasolenie i akumulacja sodu;
– Systemy i praktyki przyjazne dla gleby:
– Broszura informacyjna nr 5. Uprawa konserwująca;
– Broszura informacyjna nr 6: Praktyki uprawy przyjazne dla gleby;
– Broszura informacyjna nr 7: Przyjazne dla gleby elementy infrastruktury gospodarstwa;
– Rozwiązania polityczne mające znaczenie dla gleby:
– Broszura informacyjna nr 8: Wymóg utrzymywania gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej
zgodnej z ochroną środowiska;
– Broszura informacyjna nr 9: Działania rolno-środowiskowe;
– Broszura informacyjna nr 10: Usługi doradcze.
Wszystkie broszury informacyjne i sprawozdania z projektów można pobrać ze strony internetowej:
http://soco.jrc.ec.europa.eu.
© Wspólnoty Europejskie 2009. Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło.
Maj 2009