Sniadanie w domu, posiłek w szkole

Śniadanie w domu, posiłek w szkole.
Dlaczego trzeba uczyć jak należy odżywiać się ?
To jedno z wielu pytań, jakie może a nawet powinien zadać sobie i innym każdy
z nas. Okazuje się, że nasza wiedza:
- na temat diet,
- składników odżywczych,
- wpływu żywienia na kondycję organizmu,
w tym opanowywanie wiadomości i umiejętności jest ogromnie zróżnicowana.
Popełniamy wiele błędów żywieniowych: jemy zbyt dużo lub za mało,
a posiłki nie dostarczają nam wszystkich potrzebnych składników odżywczych
w niezbędnych ilościach.
Wiele czynników wpływa na sposób, w jaki odżywiamy się:
- poziom wiedzy,
- osobiste, indywidualne upodobania i preferencje,
- tradycje rodzinne i środowiskowe,
- możliwości materialne.
Ponad nimi wszystkimi najważniejsza jest jednak świadomość lub jej brak,
że wybierając określony sposób odżywiania wpływamy zarazem na jakość
swego życia. W bezpośredni sposób zależy ona od tego, jakie stworzymy
możliwości rozwoju i funkcjonowania organizmu.
Postęp nauk przyrodniczych (chemii, biologii, medycyny oraz technologii
żywności), a ponadto liczne badania dowodzą, że jednym z podstawowych
czynników warunkujących zdrowie człowieka jest właściwe odżywianie.
Sposobem odżywiania w dużej mierze zdeterminowane są między
innymi:
- prawidłowy rozwój fizyczny, psychiczny i emocjonalny,
- dobry stan zdrowia,
- efektywność pracy i nauki,
- odporność na choroby.
1
Wpływ modelu żywienia na zdrowie trwa całe życie człowieka, ale
najbardziej widoczny i pożądany jest w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju
organizmu. Świadomość tego faktu powinna być kształtowana już od
najmłodszych lat, a wraz z nią motywacja do podejmowania najkorzystniejszych
dla zdrowia decyzji o sposobie odżywiania się.
Szkoła jest miejscem, które z wielu powodów zajmuje szczególną pozycję
w edukacji żywieniowej uczniów. Dzieci spędzają w niej wiele godzin każdego
dnia.
Uczniowie regularnie jedzący pierwsze śniadanie w domu i drugie
śniadanie w szkole, które jakościowo i ilościowo są zgodne z realnym
zapotrzebowaniem ich organizmu:
- w pełni wykorzystują genetycznie uwarunkowane możliwości optymalnego
rozwoju,
- są bardziej efektywni podczas pracy w szkole,
- popełniają mniej błędów,
- lepiej koncentrują uwagę,
- osiągają wyższe wyniki w sprawdzianach kondycji fizycznej,
- mają lepsze samopoczucie i mniej dolegliwości
niż uczniowie, którzy jedzą nieregularnie, a ich śniadania nie są zbilansowane.
Zasady zdrowego stylu życia:
1. prawidłowe żywienie (zbilansowana dieta),
2. aktywność fizyczna,
3. umiejętność radzenia sobie ze stresem,
4. unikanie nałogów,
5. umiejętność korzystania z profilaktycznej opieki zdrowotnej.
Analizując zasady zdrowego stylu życia łatwo dostrzec, iż właściwe
odżywianie wymieniono jako pierwszy, czyli fundamentalny element, na którym
można oprzeć efektywne i zadowalające funkcjonowanie oraz indywidualny
wszechstronny rozwój każdego ucznia.
2
Dlatego przedmiotem szczególnej troski powinno być stworzenie wśród
wszystkich członków społeczności szkolnej atmosfery, w której sprawa
spożywania przez uczniów pierwszych i drugich śniadań będzie jednym
z istotnych elementów życia rodzinnego i szkolnego.
Badania krajowe stwierdzają, że stan zdrowia polskich dzieci i młodzieży
jest gorszy niż w europejskich krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej.
Zagrożeniem dla zdrowia są;
zachowania ryzykowne, np. w ruchu drogowym, co powoduje liczne
wypadki i jest przyczyną różnorodnych schorzeń, a często i zgonów,
stosowane niebezpieczne dla zdrowia diety (zbyt mało produktów
mlecznych, warzyw i owoców a nadmiar produktów zawierających
cukier),
mała aktywność ruchowa w czasie wolnym,
Wymienione czynniki ujemnie wpływają na zdrowie uczniów w Polsce.
W okresie nauki w szkole podstawowej, gimnazjum i ponadgimnazjalnej
dokonują się zmiany w zdrowiu i samopoczuciu młodych ludzi.
Zdrowie i dobre samopoczucie są kluczowym elementem optymalnego
funkcjonowania w młodości i dalszych latach życia.
3
Pierwsze śniadanie w domu
Jest ono zdaniem specjalistów od żywienia, bardzo ważnym, a według
niektórych najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia.
Pierwsze śniadanie to pierwszy posiłek po kilku-, a często
kilkunastogodzinnej przerwie nocnej. Gdy się budzimy, jesteśmy na czczo.
Stężenie glukozy we krwi jest niskie i jeśli nie spożyjemy posiłku, może się
jeszcze obniżyć. Długotrwałe nocne i poranne poszczenie zmniejsza dopływ
składników odżywczych do organizmu. Szczególnie wrażliwe na wahania
w dopływie tych składników są komórki mózgu. Wpływa to niekorzystnie
na procesy poznawcze, zwłaszcza na szybkość przypominania.
Udowodniono także, że zbyt mała liczba posiłków sprzyja otyłości.
Przyczyny niejedzenia śniadań przez uczniów w Polsce:
- złe nawyki żywieniowe,
- brak w rodzinie zwyczaju wspólnego spożywania śniadań,
- moda na odchudzanie,
- poranny brak apetytu,
- pośpiech, zbyt późne wstawanie,
- inne przyczyny, np. „nie było w domu chleba".
W Polsce uczniowie, którzy spożywają śniadania w domu, w porównaniu
z ich rówieśnikami, którzy nie jedzą pierwszych śniadań:
- częściej czuli się „bardzo zdrowi", a rzadziej „nie bardzo zdrowi",
- rzadziej odczuwali w ostatnich 6 miesiącach różnorodne dolegliwości.
Dorośli i dzieci powinni więc być bardzo zainteresowani, aby przychodzić
do szkoły po śniadaniu.
Po prostu łatwiej jest uczniom uczyć się, a nauczycielom efektywniej z nimi
pracować!
4
Jakie powinno być pierwsze śniadanie w domu?
Dobre pierwsze śniadanie powinno być:
Zbilansowane, tzn. dostarczać: 20-25% całodziennej energii (kalorii) –
u dzieci w zależności od wieku i płci 500-800 kcal.
Przygotowane z produktów z co najmniej trzech spośród czterech
podstawowych grup tworzących „Piramidę zdrowego żywienia":
produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, mięso
i jego zamienniki.
Spożywane bez pośpiechu, najlepiej w gronie rodziny.
Integruje to członków rodziny, tworzy dla dzieci dobre wzorce.
Od ponad 60 lat prowadzone są badania nad związkiem między
spożywaniem śniadań, a zdolnością do pracy fizycznej i umysłowej
uczniów.
Badania wykazały, że uczniowie, którzy spożywali prawidłowe śniadania:
- pracowali szybciej i popełniali mniej błędów w matematyce
(o 40% w dodawaniu, 30% w mnożeniu, 13% w zadaniach),
a tempo ich pracy było o 10% większe,
- mieli więcej pomysłów, fantazji,
- byli bardziej twórczy,
- mieli lepszą kondycję fizyczną - uzyskiwali lepsze wyniki w testach
sprawności fizycznej.
5
Posiłek w szkole - II śniadanie
Dziecko powinno w ciągu dnia spożywać posiłek co 4 godziny – tym
samym posiłek w szkole – II śniadanie stanowi niezbędny element
racjonalnego żywienia ucznia, warunkującego jego:
prawidłowy rozwój,
dobre samopoczucie,
zdolność do nauki.
Niespożywanie posiłków co 4 godziny powoduje uczucie głodu.
Uczucie głodu:
- obniża zdolność do koncentracji uwagi,
- zmniejsza aktywność,
- pogarsza nastrój i samopoczucie,
- zdecydowanie obniża zdolność do pracy .
Głód zwiększa drażliwość ucznia, co prowadzi często do konfliktów
z rówieśnikami lub nauczycielami. Jest to związane m.in. z obniżeniem
stężenia glukozy we krwi, szczególnie niezbędnej dla komórek układu
nerwowego.
Stwierdzono, że uczniowie, którzy nie spożywali posiłku w szkole
znacznie częściej:
• odczuwali osłabienie, rozdrażnienie, zły humor;
• sądzili, że nie są bardzo zdrowi;
• uważali, że gorzej wywiązują się z obowiązków ucznia.
6
Dziecko powinno wypijać około 1,5-2 litrów płynów dziennie. W czasie
zajęć ruchowych, w wyniku pocenia się, może tracić 300-500 ml wody/godz.
(w zależności od intensywności wysiłku i temperatury otoczenia).
W większości szkół uczniowie nie mają możliwości wypicia żadnych płynów
poza surową wodą, najczęściej nie nadającą się do picia bez przegotowania.
Niedobór płynów prowadzi do odwodnienia, a to z kolei:
powoduje zagęszczenie moczu i żółci, co sprzyja kamicy układu
moczowego, dróg żółciowych oraz zaparciom,
obniża dyspozycję do nauki, koncentrację uwagi,
nasila odczuwanie zmęczenia w czasie zajęć szkolnych.
Posiłek szkolny powinien być nieodłącznym elementem pobytu w szkole.
W poszukiwaniu skutecznych rozwiązań uznano, że realną dobrą formą
posiłku dla wszystkich uczniów są śniadania szkolne tzw. II śniadania:
składające się z:
- kanapki własnej ucznia (+ owoce i/lub warzywa),
- napoju (np. mlecznego, herbaty owocowej albo ziołowej, soku)
przygotowanego w szkole lub przynoszonego przez ucznia,
spożywane:
- w czasie przerwy śniadaniowej
- wspólnie przez uczniów i nauczycieli,
- w sposób zorganizowany przez szkołę (tj. zaprogramowany czas,
miejsce, organizacja).
7
Informacje na temat roli I i II śniadania
w rozwoju i samopoczuciu ucznia przygotowała
Anna Garstka – szkolny koordynator promocji zdrowia
na podstawie materiałów edukacyjnych
„Projektu Śniadanie w domu, posiłek w szkole”
wydanych w 1997 roku
8