Pedagogika współczesna

Pedagogika współczesna
Sebastian Bakuła
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Struktura wykładu
• Wprowadzenie
• Teoria wychowania
• Czynniki zewnętrzne edukacji – kultura,
rewolucja informatyczna, Internet
• Warsztat nauczyciela – program szkolny,
metody nauczania, oceny
• Zakończenie
Nowe wyzwania
„Żyjemy w świecie, który w coraz mniejszym
stopniu pozwala ludziom zrozumieć swoje
środowisko życia, poddawać je własnej
kontroli czy kształtować na własną rękę”
B. Śliwerski
Teoria wychowania
„Dyscyplina uważana w Polsce za jedną z
podstawowych nauk pedagogicznych,
zajmująca się problematyką celów, treści,
metod i organizacji wychowania moralnego,
społecznego, estetycznego i fizycznego”
W. Okoń
Teorie wychowania w Polsce
Cztery orientacje badawcze:
• Socjologiczna
• Normatywna (ideologiczna, filozoficzna)
• Psychologiczna
• Eklektyczna
Nowe kategorie pojęciowe
współczesnych teorii wychowania
• Ambiwalencja – kulturowy kontekst
wychowania
• Decentracja – społeczny kontekst wychowania
• Tożsamość – rozwojowy kontekst wychowania
Kultura popularna jako czynnik
socjalizacji
• Socjalizacja – spontaniczne wrastanie w normy
zachowań społecznych oraz naturalne
przyswajanie wzorców kultury symbolicznej
Jedna forma kultury
Multikulturowość
Kultura
•
•
•
•
•
•
Konsumpcja
Instant
Koniec ideałów
Mass media
Amerykanizacja
Globalizacja
Negatywne skutki informatyzacji
1. Sfera poznawcza – kolektywizacja nawyków
percepcyjnych i umysłowych, ograniczenia
postrzegania problemów i twórczego myślenia,
osłabienie umiejętności abstrakcyjnego myślenia,
zalew informacji
2. Sfera emocjonalna – uzależnienia
3. Sfera wolicjonalno-refleksyjna – osłabienie
autonomiczności i podmiotowości myślenia,
manipulacja własną tożsamością
4. Sfera relacji interpersonalnych – zaburzenia
kontaktów społecznych, wyzwalanie zachowań
agresywnych
Wyzwania teorii wychowania
• Dążenia do zablokowania istniejących trendów
kulturowych
• Bezrefleksyjne dryfowanie wraz z kulturą
• Akceptacja euforii i konsumpcja wartości
niskich
• Negocjacje z młodzieżą kształtu rzeczywistości,
w której wspólnie żyjemy
Modele szkoły współczesnej
• Szkoła jako miejsce rozwoju uczniów i
nauczycieli
• Treści programów szkolnych i sposobów ich
wdrażania
• Nowe sposoby oceniania
Ewolucja modelu szkoły
• Model adaptacyjny (konserwatywny) –
wychowanie młodzieży wg zasad tradycji,
rygoryzm edukacyjny, nagrody i kary
• Model emancypacyjny (progresywny) –
wychowanie młodzieży zgodne z indywidualnymi
możliwościami ucznia, podmiotowe traktowanie
ucznia, symulacja wewnętrznej motywacji
• Współczesne modele szkoły – interdyscyplinarne,
multimetodyczne
Program szkolny
Tradycyjnie wyznaczony przez:
1. Zestaw „obowiązujących” ideałów i celów
edukacji
2. Listę przedmiotów szkolnych
3. Zbiór proponowanych metod wdrażania
Dokonujące się obecnie zmiany w systemie
oświaty stwarzają możliwości tworzenia
uczelniom indywidualnych programów
kształcenia.
Kształtowanie programu
Założenia
Behawioryzm
Humanizm
konstruktywizm
Rola szkoły
Socjalizacja wg
norm społecznych
Samorealizacja
jednostek
Krytyka wszelkich
form edukacji trad.,
otwartość na nowe
znaczenia
Metody
Akcent na
wydajność,
metoda-wynik:
techniki
pamięciowego
przyswajania
gotowych treści
Akcent na
indywiduację,
samorefleksję,
samorealizację:
doświadczenia, gry
dydaktyczne,
twórcze
rozwiązywanie
problemów
Dynamiczny,
całościowy rozwój
jednostki:
samowiedza,
osobiste
przemyślenia,
dialog krytyczny,
świadomość
moralna
Program
Szczegółowy plan
Szeroki,
działania, mierzalne zdefiniowany w
rezultaty
kategoriach
doświadczeń
Szeroki,
zdefiniowany w
kategoriach fil. i
psychol.
cd.
Model
Liniowy
Spiralny
Spiralny/otwarty
Wzorzec programu
Skupienie na
treściach,
uniformizm,
szczegółowość
Skupienie na
uczniu, refleksja
nad wiedzą i jej
krytyka,
całościowość,
elastyczność
Brak ścisłego
wzorca,
racjonalność
elastyczna, intuicja,
pluralizm,
możliwość krytyki
programu
Wdrażanie
Odgórne
Oddolne
Oddolne
Style nauczania
• Zamknięty/formalny/frontalny – wyraźnie określony cel kształcenia,
konkretne zadania ukierunkowujące aktywność ucznia, materiał
dokładnie podzielony na logicznie wiążące się części, ćwiczenie
nawyków poprzez powtarzanie bodźców, system kar i nagród,
dostarczanie modeli rozwiązań i zachęcanie do ich naśladowania
• Ramowy/zindywidualizowany – nacisk na interpretację i
wyjaśnianie faktów, zgodny z indywidualnym stylem poznawczym
ucznia, zamiast przekazu wiedzy – pomoc w samodzielnym
odkrywaniu znaczeń zdarzeń i faktów
• Negocjacyjny - wiedza tworzona w interakcji nauczyciela i ucznia,
akcent położony na wyrobienie w uczniu metod samodzielnego
uczenia się, uczeń ma pełne prawo: stawiać drażliwe pytania,
swobodnie tworzyć własne plany badań, kreatywnie przekształcać
środowisko dydaktyczne
Cele kształcenia
Określone na poziomie:
• Ideałów
• Zadań
• Celów szczegółowych: operacyjnych,
nieoperacyjnych
Strategie uczenia się
Wzory procesualno-poznawcze:
1. Strategie aktywnego przyswajania informacji –
podawanie i wyjaśnianie wiadomości, wykład,
opowiadanie, indukcyjny model nauczania,
mnemotechniki, mapy myśli, myślenie metaforyczne,
twórcze rozwiązywanie problemów
2. Uczenie się społeczne/we współpracy – praca w
parach, grupach, inscenizacje
3. Uczenie się całościowe/osobowościowe – metody z
wykorzystaniem fantazji i eksperymentu, medialnej
transpozycji, przetwarzania sytuacji percepcyjnych,
różne formy uczenia się z doradcą
Aktywne przyswajanie informacji
Podawany materiał powinien być:
1. Strukturalnie uporządkowany
2. Powiązany pojęciami wskazującymi związki
między wyróżnionymi częściami
3. Ukonkretniony przykładami, porównaniami
Nowe narzędzia
• Mnemotechniki – strategie wspomagające
zapamiętywanie materiału, który początkowo
może wydać się bezsensowny
• Mapy myśli – technika notowania, rozumienia i
wiązania pojęć polegająca na przedstawianiu
informacji tekstowej w formie graficznej
• Techniki twórczego myślenia – wyrabiają
płynność i giętkość myślenia przejawiającą się w
znajdowaniu wielu różnych rozwiązań zadanego
problemu
Ocenianie – zmiana paradygmatu
Ocenianie
Tradycja
Konstruktywizm
Przedmiot
Wiedza faktograficzna
Operowanie/korzystanie z
wiedzy
Forma
Czynność wyodrębniona z
procesu nauczania
Czynność integralnie
związana z całym procesem
uczenia się
Strategia
Test, egzamin
Ocenianie sumujące, ciągłe
(portfolio)
Kryteria
Niejasne, zazwyczaj nie
prezentowane publicznie
Jawne i ogólnie dostępne
Poziom
Ocena pojedynczych
atrybutów, izolowanych
fragmentów wiedzy
Ocena wielowymiarowa –
wiedza, umiejętności,
myślenie, metapoznanie,
afekty
Zakres
Ocena indywidualna
Ocenianie grupowe –
zdolności do współpracy i
jej produkty
Nowe formy oceniania
Portfolio:
• Zbiór zróżnicowanych rezultatów edukacyjnych
ucznia, od prac pisemnych (rysunki, grafiki, eseje)
po szkice projektów, planów, koncepcji
• Charakter kumulatywny – materiały skupiają
prace z określonego obszaru edukacji w wyraźnie
określonym przedziale czasu
• Nie podlegają standaryzacji – zbiory mogą się
różnić między dwoma uczniami tych samych zajęć
prowadzonych przez jednego nauczyciela
Podsumowanie
1. Przedmiot teorii wychowania
2. Czynniki zewnętrzne mające wpływ na
kształt, metody i sposoby oddziaływań
wychowawczych.
3. Warsztat nauczyciela – program, metody
ocenianie.
Wnioski
1. Teoria wychowania stoi dziś przed złożonymi
wyzwaniami – przesunięcie socjalizacyjne ze
szkoły i rodziny na mass media, zalew
ambiwalentnych wzorców kultury.
2. Zmianie podlega warsztat nauczyciela. Wzrastają
wymagania związane z wprowadzaniem technik i
metod nastawionych na kształcenie umiejętności
wykorzystania wiedzy i kompetencji
społecznych, wprowadzania metod mierzących
postępy uczenia się wielowymiarowego i
ciągłego
Zakończenie
„Źle się wywdzięcza swojemu mistrzowi ten, kto
tylko jego uczniem zostaje”
F. Nietzsche
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.