Koncepcje Sułtana-Galijewa, Mariátegui`ego i

Henryk Szlajfer
Koncepcje Sułtana-Galijewa, Mariátegui’ego i Haya de la Torre:
zarys ujęcia porównawczego.
W artykule przedstawiono zarys analizy porównawczej wybranych koncepcji
politycznych i ideowych, mieszczących się w nurcie „rewolucyjnego nacjonalizmu”,
jakie na obszarach peryferyjnych pojawiły się w latach 1917–1930. Jednym z
wariantów tego nurtu
były koncepcje określone przez M. Rodinsona jako
„marksizujący nacjonalizm”. Punktem odniesienia zarysowanego projektu będą z jednej
strony propozycje polityczno-ideowe kazańskiego Tatara Mirsaida Sułtana-Galijewa
zarówno z okresu obejmującego jego ścisłą współpracę z rosyjskimi bolszewikami, jak i
okresu zerwania (po 1922 r.) i represji, z drugiej zaś – działalność polityczna i
koncepcje peruwiańskiego radykalnego myśliciela i publicysty José Carlosa
Mariáteguiego, autora przełomowej w intelektualnej historii Peru książki (1928) Siete
ensayos de la interpretación de la realidad peruana [Siedem esejów interpretujących
rzeczywistość peruwiańską]. Koncepcje Mariáteguiego zostały odrzucone przez
Komintern i następnie potępione jako „populistyczne”. Sugestię takiej analizy
porównawczej sformułowali przed laty autorzy prac na temat Sułtana-Galijewa i
radykalnego zwrotu w postawach muzułmanów Rosji po 1917 r. W artykule sugeruję,
że takie bezpośrednie porównanie, z uwagi na zasadnicze różnice polityczne między
Sułtanem-Galijewem i Mariáteguim nie jest możliwe. Niezbędne jest włączenie do
analizy postaci (i koncepcji) innego peruwiańskiego działacza, założyciela i przez
ponad pół wieku przywódcy APRA [Amerykański Ludowy Sojusz Rewolucyjny],
Victora Raúla Haya de la Torre, politycznego przyjaciela Mariategui’ego, a następnie
jego krytyka (i przeciwnika Kominternu).